Ka Elele, Volume 1, Number 20, 30 Kekemapa 1845 — NO KA HOOPH A NA KUMU MA KONA O OAHU NEI, I KE KAHUKULA, IA KEIKENUI, IMUA O KA AHAOLELO. [ARTICLE]

NO KA HOOPH A NA KUMU MA KONA O OAHU NEI, I KE KAHUKULA, IA KEIKENUI, IMUA O KA AHAOLELO.

Eia ka na kumu. No ka hooiaio ana o na kumu i ka palapala hoopii imua o Ua ahaolelo o ka Moi, no ka hana paewaewa o ke Kahukula Keikenui. Eia na 'noa o ua mau kumu la. Kamaianai, Makao-ji nini, Nailiili, Kapahi, Kealiiokapalapala, E. Kiha. 1;

j| Aole nae i pai, ka inoa ike kakauia, no ka mea, ua hele kekahi poe i kahi e, a lohe oie i ka wa e hooponopono ai, no ka manao kanaiua maoli, kuhi aoie e hanaia ana keia hoopii. Kamnanai. Hoohiki mai la no ka oiaio o na olelo o ua palapala hoopii la. J. Y. Kaneiioa. He apiki io no j,anei ke Kahukula (Keikenui.) Kamananai. Ae, he oiaio no ka hana apiki o Keikenui; penei ka i oiaio o kona hana apiki. [i 1. Ina e hele mai na kumu e noi i ka ia paahao, a hiki aku ke kumu i ona la, a olelo aku, no’u kekahi la paahao. 0ka hoole mai la no ia rae ka ano huhu, a me ke kipaku kue mai, a me ka lalau koke mai me ka lima e hana ma ke ano oolea, kupono oie i kana oihana. 2. 0 ka hana paewaewa maoli j ma ka hoonoho ona i na kumu, a me ka hoopau ana; penei 0 Leoiki kekahi kumu, he kumu ike uuku a jme ka nawaliwali no o ka hana; ua hoouku ia oia i ka uku nui, he 18 kenela no ka la. 0 keia kumu, he kaikuahine no Keikenui. 0 I ke j kumu i oi aku ka ike mamua o Leoiki, a me ka ikaika a me ka po- | no no, ua uku pono oie ia oia, ua iuuku> mai kona uku, he 12| keneta o kona la. Olelo ke kanawai, ‘ aole e uku like ia na kumu, o ke kumu iUe, a ikaika hoi ka hana ana, a me ka pono, e nui ae ka kona uku mamua oka mea ike uuku.’ 0 ke kum i uuku o ka ike, ua nui ka uku, a o ka kumu i nui ae ka ike a ine 'ka pono a me ka ikaika, ua hoemiia j; ka uku. 3. 0ka hookolokolo ole a maol;popo ka pono a me ke akamai o ke

kumu hou, aiaila, hnonoho, ue nuil na kumu ma na kuia i hoonohoia ma ia ano, ma ke kula ma Waikiki| kai (Kahaloa,) i keia makahiki i ha ! la aku nei; a pela no kekahi ma\i j kula e ae ma Honolulu nei, ua nui na kumu i hoopau ia a me ka hookomo hou ia. 4. 0 ka hoopau wale aknnoii ke kumu me ka hookolokolo ole ma ke ano oluolu, a ma'ke ano pono. Aia a huhu o Keikenui; alaila, o ka hiki wawe no ia o ka hoopau, ke hoopaapaa kekahi kumu me ia no kekahi mea. 0ke ano oke kahawai kula a makou e manaonei, aole e hoopau ia ke kumu ma ke ano huhu a me ke ano lokoino, aka, e hoopau ia no ma ke ano hewa o ke kumu i hookolokoloia ma ke ano oluolu. 0 na Halelaau ke kumu i hoopau ia me ka hewa ole, o Kaaukai, a me kekahi mau mea e ae no, o Kahiona ka kekahi! 0 ko na Halelaau hewa o ka hoopaapaa ana me Keikenui no ka ia ku o Waikiki, a ma ia hooopaapaa ana, inaina loa ke' Kahukula, o ka kipaku, no ia me ka hoopau aku, aole nae i hookoio-j kolo. 0 ko Kaaukai h'ewa iiui, o kona holo ana i Maui, me ka lohe ole o ua kahu la; i kona hoi ana niai, aole ua kaha la i hookolokolo aku; aka, o kona pau aku )a no ia ma ia holo ana i Maui. He hoppa’apaa ana ko Kahiona e like me ko na Halelaau, a ma ka huhu o ua Kahu Kula i hoopau wale ia’ku ni. Olelo o na Halelaau ia Keikenui mahope o ko laua hoopaapaa a me ka oieio hoopau a ke Kahukula. Iua ua pau ko’u noho kumu ana, e hookaa mat oe I ka aie o ke Aupuni no kau oihana a j an ia’u.

j J. Y. Kanehoa. Owai ka lun . |naaupo? Kamananai. 0 ke Kahukula Keikenui, o 'ka mea a makou I ik j ai ua naaupo, o ka huikau o kan mau hana; penei 0 ke kumu naau I ao a ikaika ka hana me ka maika ua uuku ka uku; o ke kumu ik I uuku, uku ia oia i ka uku nui, pene 0 Leoiki iie kumu ike uuku, ua uk I ia oia he 18) keneta no ka ia, a ke kumu ike nui ae, a me, ka ikaik ' o ke ao ana, ua uuku kona uki i penei; he 12) kenela no ka la. Eia kekahi naaupo,o kahiki ole ia i ke hana i kana oihana no ka waiwi i a no ka hoike ana i na kumu, a m na mea e a kekahi. J. Y. Kanehoa. Heaha ae u hana a oukou i ike ai no ke Kahu kula? i Kamananaī. 0ka hana paewae wa i ka waiwai; o Kaneau ka mea hoolimalima, a he $llO ana i uk i mai ai, a eono dala i ka lunaauha no kona hapaumi, a no ka aieo Ks , uakanui ia Kapeau, lilo hou ae $1,5 ia Kapeau, a koe no he 52.50 n Oaia; nia $52.50 dala i koe ai, aoi 1 pau ia makou i ka haawiia mai. .1. Y. K ineiioa. Aoie mea e a j a oukou i ike no ke Kahukula? Kki.iiokap alapala. Ua ike au kekahi hana paewaewa. 0 ka ia k ma Waikiki, ua hoomalu iaeKeike nui ke Kahukula, i na la noa a pa a hiki i ka lahoomalolo, elima, aol e ohiia ia ia e na kunui, i ka luna 0 ke Kahukula ia ia e waiho ai, 1 Ikuai aku i ke dala; oia dala, aole 'j| haawiia i na kumu. 0kaia i loa ■ i ka la hoomalolo, oia ia wale no k jmakou i ohi ai; aka, Ua nui na ia ) hei i na la e ae mai ka poakahi )hiki ika poalima.

na Ua maopopo no, ua hoomalu ia 1 a ia ku e ke Kahukula i na e ae,|l ] a, ka, i ko’u hele ana’ku i kekahi la ! 'loko o na la elima a ke Kahukula | il ei i hoomalu ai, ua loaa ka ia J ka ] iiijna o ua Kahukula la, e haawi j li iai i kahi ia na’u; olelo ka luna ; «Kakukula; aole e loaa aku keia ia ] 'ii a oe. Olelo au; no ke aha? Ua ' auoha mai o Keikenui ia’u, aole e \ haawi i keia ia ia oukou na kumu. ’ iHo ke aha hoi? Ua olelo ia na’u e ( nLuai i ke elala no ka.aie o ke Au- i i>uni. I aku au, he aie ko ke Au- : iiuuni ia’u no ka oihana kula, no ke 1 ii ha la e loaa ole mai keia ia o ke ‘ ie iupuni ia’u? ( A ma ia hope iho no, hele ae la , ia:ekahi kumu, he o ke Aupuni ia ia < i- io ka oihana kula, hoike aku la oia I kana dala i ka luna ia; a loaa m.ai ( i'O kana ia, hahao hou iho no i kana ilala i kona hakeke. I aku au ika J u una ia, mahea hoi i loaa ai ka ia la 1 i) a? Ma ko ke Aupuni aie ia ia. I iho ,j a au, he aie ko ke aupuni i kela ( (3 (anaka i like meia ka’u oihana; aka, i ia loaa ole ka’u. I I ' —: ; i