Ka Elele, Volume 1, Number 19, 16 Kekemapa 1845 — HAAWINA 4.-NO NA LUNA HOONA I NA KUMU KULEANA AINA. [ARTICLE]

HAAWINA 4.-NO NA LUNA HOONA I NA KUMU KULEANA AINA.

Pauku 1. Na ka Moi, maloko ae o kej i Kuhina Kalaiaina, a me ka ohumu pu me • ka Poe Kukakuka Malu, e hoonoho i elima ‘ Luna, o kc Kokua Lunakauawai o keia r Aupuni kekahi o lakou, i poe nana e hoo- h kolokolo, a hoakaka, a hoole hoi i na koi i: ana a pau o na kanaka Hawaii a nie ko na aina e, i na aina i loau ia lakou mamiia o kel kau ana i keia Kanawai. A e paā no ke j! j. Kuhina Kalaiaina, a me ka mea koi aina, i; , ka lakou olelo ke hoopii ole kekahi o lakou,! e like me ka olelo malaio. Pauku 2. Mamua o ka hana ana i ka 1 hana, e hoohiki no na Luna irnua o ke Kuhina Kalaiaina, a e kau i ko lakou inoai a . i keia palapak; penei, Ke hoohiki nei kela mea keia mea o ma- j

kou, e irni pono me ka paewaewa ole i na kumu kuleana aina a na Uanaka i hoopii mai nei no ke Aupuni o ko Hawaii pae aina, ae hooholo makou i ka olelo pono no ua kuleana la, ke kumu kuleana, ka loihi o ke kuleana, a me ka nui o ka aina, e like hoi me ka oh'lo iloko o ka Haawina eha o ka Mokuna ehiku o ka Apana mua o ke Kanawai i kapaia, ‘ He Kanawai hoonohonoho i na huna i haawiia i na Kuhina o ko Hawaii Pae ! Aina,’ i hooholo ina Honolulu i keia la 0 , A. D. 1845. Iv ikauia, a liooliikiia i keia la o ,18 . j Imua. o’n, — ,'Kuhina Kalaiaina. Ke Kuliina Kalaiaina, a hoohikiia keia olelo,. diaila e malamaia ka pepa ma ka Waihona Kalaiaina. P auku 3. Na ua Poe Luna nei e koho 1 kekahi mea o iukou i Paresideua. Hiki uo hoi ia lakou ke hoohana i na Kakauolelo, a me na mea kope palapala, i mea e poiio ai na hana i oleloia. E hoakaka lakou i ka manawa, a me kahi a lakou e ha'iawai ai, a pono 110 ke hoomaha e like me ; ko lakou manao, a ina pilikia, pono no e ! lioonanee i na hana imua o lakou. Pauku 4. Mai ka manawa oko lakou I halawai mua ana i kela malama keia malama, e hoike ka Paresidena o lakou i ke |Kuhina Kalaiaina i na hana a lakou e ha- ! na’i, —e helu hoi ina kuleana e lewa ana i imua o lakou, a me na kuleana a lakou i hooko ai, a hoole ai paha, a hiki ia la, a me ke kumu o ka hooko ana, a me ka hoole ana, a ipe na olelo i hoikeia mai no ia mau mea. Pauku 5. Eia kekahi pono nui no ua poe la oi ai e halawai ana lakou, o ka hoolaha aku ma ka Nupepa Polinesia, i keia olelo hoike; penei, No NA MEA KULEANA AINA A PAU MA KA pae aina o hawah. —Ua hoonoho mai ka Moi ke Ahi ia makou i Poe Luna nana e hookolokolo, a hooko, a hoole i na kuleana aina i hookumuia mamua o ka la o A. D. 18. E haawiia nia ke auo alodio # na * ' Ano a/oilio ,’ ina haawiia ka ainama ke ano aloelio, o ka lilo loa n® ia, aole hoi hou i na ’lii .—Elele.

palapala sila nui, a i ole ia na palapala hoo-p limalima no na makahiki, e haawiia keia; mau mea mamuli o ko makou hoakaka ana, e like me na mea e hoikeia mai ia makou. j ile halawai heheeluma ko ka Poe Lunan ma , ma ilonolulu e hoolohe i ka na' mea hoopii, a me ko lakou kokuapaha, ii mea e akaka’i ko lakou kuleana, a ua ma-i kaukau makou i kela Ja i keia la e lawe maj! ka palapala i ka lakou olelo koi, a me na! mea e ikea ai ke kuleana, na mea hoi a na hoopii e manao ai i hoike ma ma Ilonolulu, iwaena o ka hora aiwa o kakahiaka a me ke kolu o ke ahiahi. Ua noiia’ku na kanaka a pau e hoike mai ia makou i na Luna, i ka olelo hoakaka i koi lakou kuleana aina, a hoike mai hoiike 1 kumu o ko lakou koi ana i kela kuleana i aina ma Hawaii nei, e hana hoi mamua o na makahiki elua, mai keia la aku, a i ole la- | kou e hana pela, mahope iho o ia manawa,i, alaila, ua hoonele loa ia lakou, aole loaa ia i lakou na kuleana ma na Ahahookolokolo no ka pono. Kakauia i keia la , o , 18— Pauku 6. E mau no ka noho ana a ua j Poe Luna nei nana e hooko i na kumu 1 kuleana aina, no na makahiki elua, mai ka i la aku o ka pai ana i ka olelo i oleloia maluna, a hiki no ia lakou ke kii aku ma ka palapala, a e koiako aku i na hoike e hele mai, a i ole, e hoouku e like me ko lakou | manao; a e hiki no hoi i ka wa e halawai ai | e hoolohe i na kumu olelo, ke hoouku pela ! i ka poe hana ino, a pono no lioi ia lakou | ke haawi i ka olelo hoohiki i na hoike, a e malama mau i na olelo a ka mea hoike, ke j lewa kekahi hihia imua o lakou; a o kela olelo a lakou e malama’i, he olelo oiaio ia! ma na Ahahookolokolo a pau i oleloia ma! ke Kanawai hoonohonoho Oihana Luna- ij kanawai. Pauku 7. E hooholo ua Poe Luna neijj i na olelo mamuli o na mea i hoakakaia ma|| ke Kanawai waiwai o keia Aupuni, ke Ka-j nawai hoi i pili i ka noho mau ana, i ka pa I ana, i ka hana ana i na mea paa maluna, i |j ka aoao kahiko no na kule ana aina, i ka pono o ka wai, i ka pono o ka lawaia, i ka pono o na wahine, i ka pono o na mea e I noho ana ma kahi e, i ka pono o na hoaai- ji na a me na lopa, i ka pono o ka liiapo, a ) me ka pono o ke keiki hookama. A holo |; ka olelo i ka nui o ua Poe Luna la, ua paa loa no ia, aohe mea e ole ai ka lakou, o keia 1 '

i wale no, o ka hoopii i na Lunakanawai Kiej e hke me ka olelo iloko oke Kanawai I lioonohonoho Oihana Lunakanawai. 1 Pauku 8. Oka mea koi mai ika aina i ke Aupuni o Hawaii nei, ina aole hoikeia mai kela koi ana i ka Poe Luna, i ka manawa, a me kahi, a ma ke ano hoi i oleloia 1! nia ka palapala hoolaha, i oleloia ma ka jPauku elima o keia Haawina, ina aole hanaia pela, alaila, ua nele loa oia ma ke Kanawai, aole loa oia e hoopii ma ia hope aku, aka, ina e noho ana oia mawaho o keia Aupuni ia manawa, aoleJioi ona hope maanei, alaila, aole pili keia olelo ia ia. I Pauku 9. Na ke Kuhina Kalaiaina e ;j haawi i na palapala sila nui, a rae na palaSi P a l a hoolimalima ika poe koi mai ika aina ! mamuli o na olelo a ka Poe Luna e hoo- ;! holo ai no kekahi a me kekahi, e ukuia nae |oia no ia hana e like me ka olelo ma ka Apana ekolu o keia Kanawai, ke manao ole ka mea aina e hooholo like i ka olelo me ke Kuhina, e like me ka mea i hoakakaia jj ma ka Pauku i pili hope mai i keia. ; Pauku 10. Ina holo ka olelo aka poe Kukakuka Malu, a apono mai ka Moi,alaila hiki no i ke Kuhina Kalaiaina e haawi i ka mea hoolimalima aina, a me ka hoaaina Ino ka manawa e ola ana, ina he kanaka } Hawaii, i palapala sila nui ma ke ano alo i dio, ke uku mai ka mea aina e like me ka 1 olelo a ka Poe Kukakuka Malu me ka ae mai hoi o ka Moi. Pauku 11. E kopeia na palapala sila j| nui, a me na palapala hoolimalima i haawiia mamuli o ka olelo a na Luna iloko o ji ka huke i malamaia no ia mea, e ke Kuhina j) Kalaiaina, na ka mea aina e uku no ke koI pe ana e like me ka olelo iloko o ka Apana ekolu o keia Kanawai. Pauku 15. Aole hiki ina Luna ke imi i pono no kekahi mea koi aina, a haawi mua mai ka mea koi i ke Kuhina Waiwai, i i palapala hoopaa no ka uku pono i ka j poho, a me ke dala lilo i ka imi ana e like jj me ka olelo ma ka Apana ekolu o keia Kaj| nawai; a pau ka imi ana, alaila, e hoakaka ji ka Paresidena o na Luna i ka nui o ka poho a me ka uku ma ka palapala, a e haaI wiia kela palapala i ka mea koi, a nana no |je hoike i ke Kuhina Waiwai, aloaama. ka !' palapala hookaa, a me ka palapala hoolp a

na Luna, alaila, pono no ke Kuhina Kalai- j) aina ke haawi i ka palapala sila nui, a i kal! palapala hoolimalima paha, e like me ka, olelo a na Luna, a i ole hana pela, aole || haawi. Pauku 13. Ona kumu kuleana aina I i koiia ke Aupuni Haawaii e haawi, mamua | o ke kau ana o keia Kanawai, ina e hoo- ' koia kela mau kumu kule ana e na Luna e like me ka olelo maluna, a hooko liapa| paha, e manaoia, ua holo paa mau loa ia e like me ka olelo a na Luna, ke hoopii ole ka mea koi i na Lunakanawai Kiekie, e like me ka olelo maluna. Ao na koi ana a pau a ia Poe Luna e hoole ai, ua hoole paa mau loa ia ia, ke hoopii ole ka mea koi i na Lunakanawai Kiekie iloko o ka manawa i oleloia’i.