Ka Elele, Volume 1, Number 10, 12 ʻAukake 1845 — Untitled [ARTICLE]

E S. M. Kamakau. Aloha oe me ka oluolu, e hai aku oe me ke aloha oluolu aku i na elemakule a me na luahine kahiko mai oia kupuna mai; ua makemake nui au i na pono kahiko a pau e lilo i mau pono i hoolilo hou ia. O kekahi pono a Kamehameha I., i hai ae i na makaainana kahiko, penei; “O ka Luahine a me ka Elemakule e hele no a moe i ke alanui.” Oia pono no a me kekahi mau pono e

ae a pau, e mau ia mau pono kahiko ke kupono me na aoao e ae i kui mai, a e hoololi ae i kekahi mau pono kahiko ma ke ano hou e pono ai na aoao e ae i kui mai me a’u, Nolaila au e hoonoho nei i mau Luna haole i mea e ike maopopo ia’i na pono a pau ma na Aupuni Nui; aole au i hoonoho i keia mau Luna haole me ka hoowahawaha i na kanaka kahiko o ka aina. I hoonohoia no ka hiki ole i ko’u puali ke hoomaopopo i na hana ma na aina nui i hui pu mai me kakou. Eia no ia’u ka hoopau aku i ko lakou noho luna ana ma Hawaii nei. A no ka maopopo ia’u e hiki ai ke hana pu me ua mau luna haole la malaila, ke hana nei au a me ko’u puali me ua mau luna haole la i na pano o na aina e kui mai a me na pono o ka aina i ano hou ae, aole no ka hoowahawaha i na pono o ko’u mau kupuna. Nolaila keia haawi ana i ka waiwai i ua mau luna haole la me ka manao e pono aua nei na luahine a me na elemakule kahiko mai o’u kupuna? E ake no wau e lilo ka hana i ko’u mau makaainana, ke makemake lakou a me na puali alii o’u. O na makaainana makaukau ike i ka hana ma ke ano hou i keia wa me ka pono, eia no wau ke malama nei. Eia ka inoa o kekahi; o S. L. Kapeau he kakau olelo na na Luna waiwai, a e maopopo auanei ia hana ia ia, ua makemake au e nui ka poe pela. Pela wale no ko’u manao e noho nei, me ka manao o lilo na pono a ko’u kupuna i mea ole. A i mau kumu hoi nana e ao mai ia’u a me ko’u mau puali alii i na hana o na aina naauao iloko o ko kakou Aupuni.

O na’lii a lakou e manao nei e haawi i keia mau oihana, ua maopopo ia’u ka hiki ole o Leleiohoku, o Paki, o Keoni Ana: he mau hana ka lakou no ke Aupuni, a o kekahi o lakou he luna maluna o ua mau Luna haole la. O keia mau puali alii o’u, aole hiki ke hana i ka oihana a’u i haawi ai. Ke lana nei no nae ko’u manao, a hiki i kekahi manawa, e hoi mai no keia oihana ia kakou, ke naauao na lii opiopio. Ua maopopo no ia’u ka pono o na kakaolelo Hawaii, aka aole hiki na kakaolelo Hawaii, ke lilo i kakaolelo haole; nolaila, ike au he pono, koho au i mau kakaolelo e pono ai ia aoao o kakou. Nolaila, hoole aku au i na palapala hoopii a na makaainana e pau ua mau kakaolelo haole la; ma ka pono o na kakaolelo Hawaii. E na elemakule a me na luahine, he aloha oluolu o’u ia oukou; nolaila au e kamailio pu aku nei, ma o Kamakau la ka mea pono ke hai mai i ko oukou aloha ia’u e pono ai kakou, o ka noho hapauea ana. Kamehameha. Nuuanu, Oahu, Augate, 1845.