Ka Elele, Volume 1, Number 8, 15 Iulai 1845 — NA MANAO O KA AHOLELO NO NA MEA I HOOPIIA. [ARTICLE]

NA MANAO O KA AHOLELO NO NA MEA I HOOPIIA.

Iulai 3, 1845. E ka Moi, a me na mea Hanohano o ka Ahaolelo, a me ka poe i kohoia e na makaainana. Eia ka maua olelo, i imiia no ka hoopii ana o na makaainana o Lahaina a o Wailuku, a me Kailua, aia no ia oukou ka hoapono mai a me ka hoahewa. Hoopii 1. “No ke kuokoa ana o kou aupuni.” Eia ke ano o ke kuokoa ana; o, Kamehameha III, ke’Lii o ko Hawaii nei pae aina, aohe alii e ae maluna ona. Eia ke kumu o ke kuokoa ana; “Aia ma Hawaii ke aupuni makaukau i ka hana pu me ko na aina e,” wahi a Beritania Nui, a me Farani, a pela no ka manao o Amerika a me Belegiuma. Pehea la e hiki ai ke hana pu me ko na aina e? Eia wale no; e koho ka Moi, i ka poe akamai e like me ke akamai o ko ka aina e, i hoahana me lakou. Hoopii 2. “Hooleia na Luna haole i kohoia’i e oe i mau Luna no Hawaii nei.”

Ina lakou e hoopauia, auhea la ke kanaka makaukau i ka hana pu me ko na aina e? Aole no e loaa i keia wa; mahope paha kupono ka poe alii hou ke hiki aku i ka wa kanaka makua, a me ko lakou makaukau. Hoopii 3. “Aole o makou makemake e hoohiki na haole i kanaka Hawaii,” E hoohiki anei na Lunahaole? Ina aole lakou e hoohiki, he alii ko lakou ma ka aina e, aole i kau pono ke alii ana o Kamehameha III, maluna o lakou, a e paewaewa auanei ka lakou hana me ka hoopilimea ai i ke alii, a me na kanaka o ko lakou aina hanau. Ina lakou e hoohiki, aole anei lakou e manao nui i ko lakou alii i hoohiki ai ia Kamehameha III? Aole anei lakou e manao ole i ko lakou mea i haalele ai? E hoohiki anei na haole e ae? He aina keia; ua kupono ma ke alanui o na moku holo ma ka moana Pakifika nei. Aole anei e lele mai na haole mauka nei? Lele mai no. Aole anei e hiki ia lakou ke noho mauka nei? Hiki no e like me ka olelo o na Kuikahi. Owai auanei ke alii pono maluna o lakou? Aole anei e hiki mai ka hihia iwaena o kekahi poe o lakou a me na kanaka o Hawaii? Hiki mai no na hihia, a no ka mea, ua nui na hihia i ka wa mamua a lilo ka aina, aole nae i hewa io ke aupuni a lilo no; lilo no ka imi hala. Aia ka hihia e make ai ke aupuni, o ka mea i hoopiiia na ke aupuni e, e hoopai mai. Hookahi alii o ka poe haole hoohiki e hoopii aku ai, oia o Kamehameha III, oia ko lakou mea nana e hooponopono me ka maikai, a e kokua maikai no lakou ia Hawaii nei i ko lakou aina. Ke olelo nei kekahi poe, o ka poe haole maikai wale no ka poe hoohiki. Pehea la hoi ka poe ino? Aole anei lakou e noho mauka nei? Pehea la e kipaku ai? E hooili anei maluna o ko hai moku? Ina pela, o ka haalele no ia o ka poe nona ka moku, a uku ke aupuni. Hookahi hana ana i like me ia, ia Batelo laua o Torete, a o ka $20,000, ka hope o ia kipaku ana. Mai makau oukou e na mea a pau i ka poe haole hoohiki. Ina lakou he pono, alaila, pomaikai ka aina ia lakou. Ina

lakou e hewa, he kanawai koonei e hoopai pono ai, aole loa e kokua mai na aupuni e ae i ko kakou hoopai ana aku i na haole ino. Eia wale no ka lokomaikai o na aupuni e, o ke kokua ole i ko lakou poe hana ino mai, a me ka hoopai ole mai ia kakou e like me ka wa mamua me ka hala ole.

Hoopii 4. “Aole o makou makemake e kuai hou aku ai i kekahi apana aina o kona aupuni i na haole.” Eia ko maua manao, aole loa e pono ke kuai aku i kekahi aina i na haole o ka aina e, aole hoi haawi aina ia lakou, no ka mea, no Kamehameha III ka aina, aole alii e ae maluna ona. Aka, ke manao nei maua, e pono ke kuai i ka aina a lilo i na kanaka o ka Moi, i kuewa ole ai lakou. Aka, ina i makemake ua poe kanaka kuai aina nei e kuai hou aku i ka haole o ka aina e, aole no e hiki; no ka mea, hookahi no alii maluna o na mea aina: aka, ina i makemake na kanaka e kuai pu me ka poe haole hoohiki, ua pono ia: no ka mea, o Kamehameha III, ke alii maluna o lakou. Ina i manao ka Moi, e kuai i ka aina a lilo i kona kanaka, e pono anei ia ia ke hoonele i kekahi no kona haalele ana i ka aina hanau, a me kona alii mua, a no kona pili nui ana ma Hawaii nei? Aole pono, no ka mea, he paewaewa ia. Aole paha i lilo nui ka aina i ke kuaiia, aka, o ka hoopili wale, oia ka mea i loaa wale ai ka aina i na haole mamua. E aho ke kuai. Aole i manao nui na kanaka i ke kuai aina, aka, o ka poe i holo ma Keomolewa, o lakou ka ike i ka pono o ka aina kuai, o lakou auanei ka poe makemake aina kuai. Ina paha ua hoopii na makaainana. aole e kuai aku i ka aina i na holokahiki, aole anei he paewaewa kela hoopii? Ua pono ke kuai uuku i ka aina i na kanaka maoli, a ua pono hoi ke kuai uuku i ka aina no na haole hoohiki, a e mahiai like lakou, i lilo ka mea akamai i kumuao na ka mea hawawa i ka hana.

Hoopii 5. “Aole o makou makemake ka auhau pohihihi e kauia ma kou aupuni.”

Pela no ka pono, aole no e kauia ka auhau pohihihi. Ua nui na auhau pohi-

hihi i ka wa mamua e hihia ai na makaainana, aka, ua maopopo ma ke kanawai i keia manawa, a pela auanei ka maopopo ke kau hou ia i kanawai hou ma keia hope aku. Oia ko maua manao, no na olelo hoopii i hoikeia aku la ia oukou me ka mahalo. Keoni Ana. Jeone li. Hooponoponoia a hooholoia kela olelo e ka Ahaolelo o na lii, a me ka poe i kohoia e na makaainana i ka Hale Ahaolelo 8 o Iulai 1845, me ka manao lokahi, aole me ka hoole. KAMEHAMEHA.