Ka Elele, Volume 1, Number 8, 15 July 1845 — NA PALAPALA HOOPII O NA MAKAAINANA. [ARTICLE]

Help Learn more about this Article Text

NA PALAPALA HOOPII O NA MAKAAINANA.

Ma na aina naauao a pau, he mea pono maoli ka hoopii ana o na makaainana i ko lakou manao, imua o na lii aupuni; he poe makua na lii, a o na makaainana ka lakou mau keiki, a ua hewa anei na keiki ke hoopii lakou i ko lakou mau pilikia imua o na makua? Aole hewa, pono no. E hana nae me ka haahaa o ka naau, a me ka manao maikai; aole me ka hoino. Ua maopopo keia hana maanei i keia wa; no Hawaii mai kekahi palapala hoopii imua o ka ahaolelo, a no Maui mai kekahi; a ua nui ka hoopaapaa ana iloko o ka ahaolelo no na mea i hoopiiia i kela mau la aku nei. A ua hooholoia kekahi olelo no keia mau mea, iloko o ka ahaolelo; eia iloko o keia pepa. Na Keoni Ana laua o J. Ii e imi ia olelo a na ka ahaolelo e hooholo. E imi nui i kona ano, i kona hewa a me kona pono, a o ka mea manao maopopo malaila, e hai mai oia i kona manao. Nui wale na inoa i kakauia ma ka palapala hoopii o Maui; ua oleloia he 1600 inoa. O ka palapala hoopii o Hawaii, imua o ka ahaolelo, aole i haawiia mai e paiia ma ka Elele. Aia no ia i na lii. Elua no hoi palapala hoopii okoa i haawiia mai, e na kanaka o Maui, a me Hawaii, e paiia ma ka Elele; eia iloko o keia pepa kekahi o ia mau olelo no Lahaina mai; mai komo ia iloko o ka Elele 7; no ka piha e ana o ua pepa la ke komo ole. No ke kuai aina ka olelo hoopii no Hawaii, he olelo loihi loa, aole hoi hiki ke paiia iloko o keia pepa. Mamuli paha.

Lahaina, Aperila, 1845. He manao noi aku ia oe e ka Moi. Kamehameha III, a me kou poe alii a pau loa i komo i ka ahaolelo. Auhea oe e ka Moi, Kamehameha III a me ke Kuhina, Kekauluohi, a me na’lii a pau o ke aupuni Hawaii, iloko o ka ahaolelo; no ke kaumaha i loaa ia makou, ke noi nui aku nei makou ia oe e ka Makua o ke aupuni Hawaii nei, a eia malalo iho ko makou manao noi. 1. No ke kuokoa ana o kou aupuni. 2. Hoole i na luna haole i kohoia’i e oe i mau luna no Hawaii nei. 3. Aole o makou makemake e hoohiki na haole i kanaka Hawaii. 4. Aole o makou makemake e kuai hou aku oe i kekahi apana aina o kou aupuni i na haole. 5. Aole o makou makemake i ka auhau pohihihi e kauia ma kou aupuni. 6. Eia ke kumu o ko makou hoole ana i keia mau luna o ko na aina e! No ka pilikia a me ka makau i ke kaumaha e loohia mai ana. Aia no a o kou mau alii ke noho luna malalo iho ou e like me ka noho ana o ko lakou poe makua malalo iho o kou makuakane o Kamehameha I, a me na kanaka pono a naauao au i manao ai; o lakou no na luna. No keia mea ke hoike aku nei makou ia oe e ka Moi, a me ke Kuhina Kekauluohi a me na’lii o ke aupuni Hawaii i ke kahi mau mea e pili ana i ko makou mau manao maluna ae nei. 1. No ke kuokoa ana o ke aupuni Hawaii. Ua maopopo ia makou ke kuokoa ana o kou aupuni, e ka Moi, a me kou Kuhina Kekauluohi, a me na’lii a me kou poe makaainana a pau. Ua ike oe a me kou poe alii i ka pilikia o ke Aupuni Hawaii i na kanaka o na aina e. Nolaila, ua hoouna aku oe i kou kanaka ponoi a me kekahi haole. Oia T. Haalilio a me Mr Rikeke e hele aku me ke noi haahaa aku i na Aupuni nui e kuokoa

kou Aupuni. A ua ae ia mai no ke kuokoa o kou Aupuni i na Aupuni nui loa, e Amerika H. a me Beritania Nui a me Farani a me Beregiuma ma Holani. Ma keia olelo okoa, o ka ae ana mai o keia mau aupuni nui e Kuokoa ke aupuni Hawaii; Nolaila, ua akaka loa ia makou; aole e pono kekahi o na aina e mai e komo mai a noho i mea kiekie ma kou aupuni a me kou poe alii a me ou makaainana. Aka, e like me ka na hoopii au i hoouna aku ai i na aupuni nui e noi aku e mokuokoa mai i ke aupuni o Hawaii nei. A eia no ia kuokoa ana, O oe no, e ka Moi Kamehameha III ke alii nui, a o na’lii o kou aupuni kou mau kokua, a me kou lahuikanaka ponoi. A pela no oe a me kou poe alii e hana’i i pomaikai loa ai kou aupuni, a me kou poe kanaka a pau. Ma keia mau mea a makou i manao ai e hoopii aku ia oe, a me ka nonoi aku imua ou a me kou poe alii, ke kakau nei makou i ko makou mau inoa, na makaainana ponoi o kou aupuni. (Ua oleloia he 1600 a keu aku na inoa i kauia i keia palapala hoopii.)