Ka Elele, Volume 1, Number 1, 29 May 1845 — PALAPALA AUPUNI. [ARTICLE]

PALAPALA AUPUNI.

No ka nui o na palapala aupuni i haawiia mai e paiia, nolaila, ua hoopukaia'ku keia Elele e, i ike koke na kanaka a pau i keia mau olelo koikoi, ano nui; i maopopo hoi i na makaainana ka hana a ke aupuni i keia wa. Pololei maoli ka olelo a ka Moi Kamehameha III. I kona manao, o ka pono o ke Akua, o ka naauao, o ka ike, oia na mea oi aku e imi ai; nolaila olioli ka naau i ka lohe ana i keia mau hua oiaio mai loko mai o kona waha. I ka la 20 o Mei nei, hai ka Moi i keia olelo i ka hoomaka ana i ka Ahaolelo. He la hanohano ia ma Honolulu nei; nui ka poe hele i ka Ahaolelo e ike a e lohe hoi. I ka la 21, ka hai ana'e o G. P. Judd i kana hana imua o ka Ahaolelo, imua o na lii, a me ka poe makemake e lohe. E pono e heluhelu i keia olelo me ka noonoo ikaika, a me ka mea hoomaopopo. Aole pau na palapala aupuni i ka paiia ma keia Elele e; e hoopuka hou ana no. Auhea oukou e na lii Ahaolelo , a me ka poe i kohoia e na makaainana! Ua kii aku maua ia oukou e Ahaolelo pu kakou no na mea i pili i ka pono o ke Aupuni. I ka maua hana ana i ka hana i pili pono ia maua, ua hoonoho maua ia G. P. Judd i mea kokua ia maua ma na mea iloko o ke Aupuni, a ua hoonoho no hoi maua ia R. C. Wyllie i mea kokua ia maua ma na mea pili i ko na aina e, a ua hoonoho no hoi maua ia John Ricord, i mea kokua i na Lunakanawai ma na mea a pau i pili i ka hookolokolo ana no ka pono. Ua kauoha aku au i ka’u mau Lunako-

kua e hoike ia oukou i ka mooolelo no na mea a pau i pili i ka lakou hana. Ua ae akaka mai o Amerikahuipuia, a me Beritania, a me Farani, a me Belegiuma i ke kuokoa o keia Aupuni. Ua oluolu mai ka olelo a kolaila mau Alii. Ua makemake maua e noho maikai a kuikahi me ko na aina a pau, a e hana like aku i na kanaka o kela aina keia aina. I ko maua noonoo ana i keia, ua manao no maua a e pono ia oukou e kukakuka no ka hooponopono hou ana i na aha hookolokolo a e mahele pono paha i na hana, a e hooponopono i na kanawai. Pono ia oukou e imi hou i kanawai no na hale kuai, no ka noho aina, no na palapala moku, no ka hooponopono ana i na awa, no na dute, no ka uku o ka poe hewa, i mea e pau ai ka hana hewa ana, a no na aie i hoopaapaaia, a e hooponopono hou i ka auhau o ke aupuni. Na ka maua mea kokua iloko o ke aupuni e hoike aku ia oukou i ka nui o ke dala e pono ai ke aupuni i keia makahiki. E imi oukou ma ia mau mea me ka malama pono i ke dala e like me ka mea ku pono i ka noho ana o na kanaka. Ua makemake maua e imi oukou i mea e maopopo ai ka emi ana a me ka mahuahua ana o na kanaka, a e imi hoi i mea e nui ai ka pono, a me ka pomaikai o na kanaka o keia pae aina. I ko maua manao, eia ka mea i oi, o ka hoomalu i ka pule i ke Akua, a e hoolaha aku i ka pono, a me ka palapala; a nolaila, pono ia oukou e imi i ka mea e malu ai a i mea hoi e laha nui aku ai ia mau mea iwaena o na kanaka o keia aina a me na kanaka o na aina e e noho la maloko o ko kakou Aupuni. Ua akaka ia maua, o ka Olelo a ke Akua ka pohaku kihi o keia aupuni, oia hoi ka mea i komo ai kakou iloko o ka lahui o na Aupuni Kuokoa o ka honua nei.

Nolaila, ua paa ko maua manao e hoomalu i na kanaka o maua malalo o ka Haku, a i ka hoopai ana i ka hewa, ke manao nei maua e hui ka pono me ke aloha, a e uku maikai aku i ka poe ikaika i ka hana, a me ka mea i pono. O ka Mea mana i noho alii maluna o na Aupuni a pau, ua lokomaikai mai oia ia’u i ko’u manawa pilikia i ka hoihoi ana mai i ke aupuni ia’u me na mea pu e mau ai ke kuokoa ana. Nana hoi e kokua nui ia oukou i ko oukou imi nui ana a nana hoi e hoomalu ia oukou, a me ko’u poe kanaka a pau.