Ke Alakai O Hawaii, Volume I, Number 30, 28 Iulai 1888 — Ka Haiolelo a Hon. A. P. Paehaole, epili ana no ka Bila Kanewai koa. LAPALAPA KE AHI HELNE O MOLOKAI ME LANAI I NA KUMU HOOLE A KA MOI NO UA BILA KOA NEI. [ARTICLE]

Kōkua No ke kikokikona ma kēia Kolamu

Ka Haiolelo a Hon. A. P. Paehaole, epili ana no ka Bila Kanewai koa.

LAPALAPA KE AHI HELNE O MOLOKAI ME LANAI I NA KUMU HOOLE A KA MOI NO UA BILA KOA NEI.

Mamuli o ka holo loa ana o keia kauawai ma ke kakoo ia ;ina e ka hapanui o na Hoa o ka Ahnolelo, ua kau iho hehaawe nui (77,000,) ua ka iahm e )6holehoai Mr. Pereeidena: 0 tra ninau nui e noonoo ia nei e keia Ilale Hanohano, oia~tio na kuniu hoole a ke Alii ka Mo' i hoike mai i kein Hakee hoole ana i ka I'i'a Koa.

Ua hoolohe aku nei au me ka mahalo i na olelo naauao mai ka Mea Hanohano ke Kuhina Kalaiaina a me ka Luna o Hamakua. Eia nae, aole a kua hoakaka e pili ana i ke Kumuhana, oia hoi kuniu i hoole ia ai oka Bila. Ēia imua o keia Hale ka. Palapala Hoole a ka Moi no keia Bila Koa. A ina ko'u noonoo akaheie ana i ua niau ku— mu nei. ua iiianao au ua pololei no. na kuuiu mua Eha, aole o'u manao he mau mea ano nui loa ma ia mau kuinu, aka, ma na kumu hope Ekolu,. oia iioi ke kumu V, VI, ame VII, he mau kunm ano nui aua kupono loa e ooonoo akahele ia e keia hale. Oke kumu VII, ake Alii ka Moi i hoakaka mai ai, Penei ka heluhe)u ana : u O ka Pauku 12, oka Bila ua kue maopopo ia i ka Pauku 26*0 ke Kumukanawai." Nolaila, oka ninau nui, ua kue i'o . anei keia Pauku 120 ka Bila i ka Pau- j ku 26 o ke Kumukanawai? j O ka Pauku 26 o ke Kumukanawai, | Penei ka heluhelu ana : ] {l Pauku 26 Oka Moi ka Alihikaua maluna ona koa, ame na manuwa, a me na mea kaua eae ma ka monna a ma kā aina. Aka, aole pono iaia ke i hapai i ke kaua me ka ae ole o ka Ahaiolelo. Aole hoala ia kekahi Puali KaI ua ma ka aina a ma ka moana paha ke hana ole iama ka mana o ka&haolelo." Ma ka hopmaopopp lea ana i ka manaoo keia Pauku, he Elua wale no mea mana ikauohaiama ke Kumukanawai. 1. O ka Moi. 2. O ka Ahaolelo. Ke hoike nei ka hjipa mua o keia Pauku, o na koa na manuwa, a me na mea kaua e ae nia ka moana a ma ka aina, malaio no ia oka Alihikaua oia ka Moi. . Ma ka hapa hope hoi keia Pauku ke hoike nei, 6ka Ahaolelo ka mana e hoala i na Puali Kana ma ka aina a ma ka moapa. E Mr. Peresidena: TTa ir.»vo(>opo ka ka nianao o ka Pauku 20 dke Kumlikanawai. Pehea hoi na olelo o ka Pauku 12 o ka Bila Koa? A pehea hoi ka manao ma ua Pauku 1»? '-■"■■■- ------ — "Pauku 12. Ona Puali Koa a pau o keia Aupuni, a me na waiwai a pau o ka lehulehu i lawelaweia no iamau puali a e pili ana paha ia lakou, ame ka hooiilo ana o na dala a pau i hookaawale ia no na hana koa ame ka hona, na hae a me na kipu ana, malalo noia oke leauoha a me ka hooponopono ana amana o ke Kuhina o ko na Aina E, a e loaa laia ka mana me ka ae pu ana oka Aha Kuhina e hoopau i kekahi aliikoa ona Koa Kiai oka Moi, a i ole ia na Puaii Koa Pualu Hawaii, e hoemi a hoopau l<ia i ka O.hāna Koa, a o kekahi hapa paha oia Oihana Koa, a e hooponopono hou i ua Oihana Koa nei ina e hoopau ia a haalele paha kekahi ona Puali i ae ia ma keia Kanawai." Ma ko'u nana pono ana i ua Pauku ua ike au he 6 mahele nui iloko o keia Pauku 1. Na Puali Koa a pau o ke Aupuni. 2. Na waiwai a pau oka lehulehu e pili ana i ka Oihana Koa, e like me na mea kaua, a pela aku. 3. Na dala a pau e pili ana ika Oihana Koa. , 4. Ka hoopau ana i na Alii Koa o ka Puali Kiai o ka Moi. # ! 5. Ka mana hoemi mai ina Koa, a i . ole hoopau loa paha i ka Oihana Koa. 6. Ina e hoopau ia a haalele paha kekahi ona Puali, he mana ko ke Kuhi— na e kukulu hou. Ena Hoa Hanohano; ona mahele mua 2 i hoike ia ae la, oia hoi na Puali Koa, ame na mea kaua, ma keia Pa\jku ke haawi nei ia mana malalo ona kauoha a hooponopono ana o ke Kuhi--Ina ona Aina #. Oiai nae, he mau mea ia i haawi ia malalo oka Alihikaua oia hoi ka Moi, ma ka hapa mua o ka Pauku 26 o ke Kumukanawai.

Ma ka mahele 6 i hoike ia malnna, ōia hoi he inana kote Kuhina e kukniu hou i ka Puali Koa, ke haalele ahoo-, pau ia paha. Ke olelo nei au. oka ma-. na ia oka Ahaolelo i hoike ia ma ka hapa hope o ka Pauku 26 o ke Kumukanawai. , A o keia haawi ana i keia mau mana a pau i ke Kuhina o na Aina E, ke manao nei au he kue maopopo loaia ika Pauku 26 o ke Kumukanawai. Eia nO kekahi, Tna e ku keia mana o na Puali Koa; a me na mea kaua malalo o ke Kuhina he mea kupono olē lōa kela. Pehea la, ina ika po, a i ole ike ao paha, oiai ua hiamoe paha ke Kuhina ma kona wahi moe, a i makemake ia kekahi kauoha i Koa, a koa Kiai o l'.a Moi paha, e hoounaiaanei ke Kuhina o ko na Aina E e hele mai maloko o ka Pa Alii ae hoike aku ka Moi i ka mea i makemake ia i ke Kuhina, a na ke Kilhina e kauoha aku i ke Alii Koa, a i ole i na koa paha, mako'u manao he mea kupono ole kela. No ke kumu VI, i hoole ai ka Moi i keia Bila Koa, Penei ka manao nui, u O ke kukulu hou ana i ka Oihana Luna Koa nui me ka uku ana i kekahi Kolonela he $100 o ka mahina, he hana hoo" nui lilo ia. M Ke kokua loa nei au i keia kumu hoole aka Moi. He mea oiaio loa keia. 0 keia kekahi o na kumu kue loa a*ū i keia Bila Koa. Ma ka M. H. 1886, ua komo mua mai au a me ka Mea Ilanohano ke Kuhina" Kalaiaina he mau Hoa no ia kau Ahaolelo, mai ka Apana mai o Molokai. t T a La'we ia mai kekahi Kanawai Koa ma ia kau. lle Pauku kekahi maloko oia Kanawai i ano like me ka Pauku 11 o keia Bila, a ua kue ikaika loa maua a me kekahi Poe Kuokoa nia ia kau me ka hoole loa i kela Bila no ke kuiau, he hana hoonui lilo ia. A ma ka noho ana ae nei o keia Alia Kuhina hou malalo hoi o keia Kumukanawai hou. Ua waiho aku lakou he »nau ninau i ka Aha HOokolokolo Kiekie, no ke ku aku ole paha oia Kanawai ike Kumukanawai/ JUa hooholo mai ka Aha Kiekie, he Kanawai kue Kumukanawai ia, aua hoopau ia hoi ia mau kumu hoonui lilo. A ma keia Kanawai, ke hapai hou ia mai nei no ia hana hoonui lilo. Eia' kekahi o keia haawi ana i.ka mana nui iloko o ka Aha Kuhina, he mea no ia e ulu māi ai na poino nui mahope. I mea e hooiaio ai 'no keia manao, E huli kakou i hope a e nana aku i ka wa e noho ana o Kipikona ma ke poo oka Aha Kuhina oke Aupuni, ka wa hoi i olelo nui ia maloko o na paia o keia hale, a maloko hoi ona nupepa, 4he Au kapulu" "he au hoonui lilo" a pelaaku, heaha ka kakou mea e ike ai, eia, ua pau ka mana nui iloko o ka Aha Kuhina, a me ka Moi, nolaila ua ulu mai ka poino he nui ma ia wa Nolaila, ke kue ]oa nei au ika haaWi ana ika mana nui iloko o ka Aha Kluhina, Nolaila ma o na makaainana o ka apana o Nui a Hina. Ke ku mau nei au m£ ke kue ikaika loa i haawi ana i| ka mana nui i ke Kuhina, me ke kue pu i ke Kumukanawai. j Ake kue loa nei hbi au i ka wale ana i na lilo no keia mau pualikoa. Ke noi nei au i na jFIoa e noonoo pono kakou n|o koia mea. ka Mana Iloole o ka Mo|, oia wale no Ualii hanu hope o ka o keia'-Ku-mukanawai. Ke ike he pono ole ,kekahi Kanawai i ia e ka A|haolelo. I | Kie ku nei au no Hawaii i keia la, a no Hawaii au ika la apopo, aao au a mau loa. | No na kumu i hoikfe ia ae nei, ke pianao nei au iāa po6o nii kumu hoole i ka Moii A ejfiohCana au ma ka aoaokue loa i ka lv|oholo ana i keia Bila Koa. i * ! - 1