Ke Alakai O Hawaii, Volume I, Number 27, 7 July 1888 — Ka Popopo o ka Aha Kuhina! IKEA KA MEA HUNA POHIHIHI MAWAENA O KA AHA KUHINA A ME KE KANAWAI HOOIA. HOOIAIOIA NA HOIKENA A NA MAKAI KIU O KE ALAKAI. KE AU HOOMEAMEA POPOPO. Ka-ia iho lai ka Waha-ai ai! KA HILINAI OLE I KA AHA KUHINA POPOPO. [ARTICLE]

Ka Popopo o ka Aha Kuhina!

IKEA KA MEA HUNA POHIHIHI MAWAENA O KA AHA KUHINA A ME KE KANAWAI HOOIA.

HOOIAIOIA NA HOIKENA A NA MAKAI KIU O KE ALAKAI.

KE AU HOOMEAMEA POPOPO.

Ka-ia iho lai ka Waha-ai ai!

KA HILINAI OLE I KA AHA KUHINA POPOPO.

Ma ka Poakahi īho nei lulai 2, ; waiho ia ae ai ka Hoike a ka liuna Hooia Nui o ke Aupuni imua o ka Hale Ahaolelo, a o kerh ka hoike a makou i kali ai, ma ke ano oia ka ho ike pili Aupuni ano nui hooka> : ia ai ka oiaio o na hoolilo /keia ; Alia. / k-e iaio o ana e hoopau ia «ve ilanawaī Hooia, a me ka manao ana o ke Kuhina Waiwai e hoihoi ia ae ke koikoi o na noolilo dala anamai ka waihona mai o ka lehulehu ma na lima o ka. Ahaolelo. E ike ana ka lahui ma ka hoike a ka Luua Hooia a makou e hoolaha aku nei ma na kolamu o ko kakou pepa i n'a hana a me na alakai popopo ana a ka Aha Kuhina no na mea e pi)i»ana i na hoolilo dala o ko kakou waihOna. He mea pouo ke hauwi ia M malmlo k ieki e ana i Ka Lun a I! ooia no kona kulana kuokoa a wiwo ol'e hoi ma Kona lioike hoonalonalo ole ana mai imua o ka Ahaolelo a m%. ka lahoi holookoa i na hana hma nui ū ka Aha Kuhina O na hoolilo d.ila kue Kanawai ana i ke au. U kapulu" <» Kipikōna oia kahi kumu hoeueu naua i lioohikivv-we mai i ka haunaeie kipi kuloko i rnalamaia ma ka la 30 poma ole o lune o 1887. Ua piha m pepeiao o keia Ia- ] iiui iio ua iono a kahi mau nupepu kue Kipikona e ahai heie ana ma na I pea a pau o keia Pae Ama no na liaua lirn.a h(n o ia Au ma ka - hoolilo kue Kanaw'ai'"atTfr-} ny dala o ka leliulehu. N()iaila, na.hoaln ia keia au liooke-. le Aupuni hou o kakou, i liiki ai ke kinai ia, a lumai ia keia ano hanaa me na hana e ae i ikeia he "kapulu"' iloko o ia au, oiai ua haihai walo ia ke Kanawai Hooia, e na makeniake hoopunahele o na Kuhina o ia wa, mamuli . o ka I jic wale ana aku o ka Lumi Hooia iloko o ia au e hooiaio a e hoapono i na kikoo dala a ka Aha Kuhina no ka hooko ann i na liana hoopunaluli lakou. A ua .mmaoia, iie Kanawai waiwai ole

ua Kanawai Hooia nei ia wa. no kā' mea' aole i hooko ka Lima Hooia ina mnkemake o ua Kanawai la. . Nolaila. ika hookumu ia ana o keia Aupuni hou a īna ke Kau Ahaolelo Kuikawa aku nei ua laweia mai he KanaWai e hoopau loa ana i ua Kanawai la ; eia nae ma kahi o ka hooj>au io ana aku ike Kauawai, ua inilikaa wale ia iho la no io a ia nei, a o ka makemake nui ka. oia ka olepe ana aku ika Luna Hooia e noho ana ia wa. I kona pau ana, na keia poe Kuhina no e noho mana nei i keia wa (ekolu o lakou) i hoonoho ae i keia ĪAina Hooia ma ia wahi. A i kona wa, i hooko ai i ka makemake o ke kanawai pili i kana oihana, aia hoi ka-kaa ae la na onohi maka, a oaka ae,la na w r aha o.ua poe la a olelo ae la ; He kanawai ka, keia e alai ana i ka hooholomua ana i na hana Aupuni lehulehu, he mea pono ke hoopau ia ua kanawai la, e hoihoi ae ka Aha Kuhina na hoolilo ana i ke dala o ka lahui. E ike ana ka lahu-i ma keia hoike ā ka Luna Hooia a makou e hoolaha aku nei i ke kumu oiaio maoli o ko ka Aha Kuhina manao ana pela iho la e hooko ia ai ke kanawai hooia. Oia hoi ua makeniake lakon e hoopau ia ua kanawai la a pau pu me ke kanaka e noho ana ma ia oihana, i hooko ia ai ko lakou mau makemake hoolilo dala, e like me ka lakou i manao ai no na hana hoopunahele a lakou i makemake ai. E ae anei ka Ahaolelo, mahope iho o ka ikelea anaikeia o ka Aha Kuhina b hoomau aVr *ui e noho^ pela maluna 1 - .ijau noho, me he poe • .a,ele ole na pulima e ... = .ne ko ke au kapulu aku nei?

P .uoko aku anei ka Ahaolelo ika makemake popopo o ua poe Kuhina 'la e hoopau iake kānawai hooia, i mea e kaiehu ia ae ai ke kanaka kuokoa a hoopono e noho nei ma ia Aole anei oka makemake ''popopo" maoli ona Kuhina, e olepe ae i keia Luna Hooia hoopono, e like me ka lakou hana ana ia J. S. Walker ka luna hooia mua, i ke kau Kuikawa aku nei, i hiki ai ke loaa ona kanaka hou ma kona wahi. ke kanaka hoi e hooko aku ana iko lakou mau makemake "popopo," oiai ua kuku ko lakou mau lima i keia wa i ka Alaihi ka Pa ka-la loa o ke kai? No makou iho, ame he mea la oka lahui Hawaii oiaio kekahi, mahope iho o,ko,la]kaui]vfe,.ai)a i keia hoike r e lokahi ana e hoopuka ae ina manao hilinai ole i na hananīookele dala popopo a keia Aha Kuhina. Nolaila. k'e ku nei makou ma ko makou kuleana, a hoike ae he mea pono ika lahuike malama ina halawai makaainana a noonoo no keia ano hana "popopo" aka Aha Kuhina, a hoopuka i ka olelo hilinai ole i keia Aha Kuhina, oiai o ka mana ia o ka lahui. He mea pono ke kui ia ka hao oiai e mnhanahana ana no kona wela. Ua loiia mai ia kakou i keia \vh, ke Kanawai Koho Balota a kela Komisiua Ivuikavva 1 kohoia ai ma ka Ahao!eto o 1886, ama ka makou lioomao}>opo ana iho he Kanawai keia e hoopuhili ai i ke kulana holo balota mawaena p-ma kanaka Hawaii, a e lanakila ai ke <Tala ka waiwai a me ka noiio mana ana o ka j>oe mea aina nui i uoho ia e na kanaka Hi>waii, a pela hoi ka mana o na haku hana Aole pahrt makou e olelo ao aua ua maikai ole keia kanawai ma konamau ano a p»u, a lie oiaio nae «ia kahi mau mea iloko oia kanawai a makeu i ike ai lie ku <>le i ka maikai, a oia' keia mulalo iho uei:

NO KA I'OE HOLO BAI(>TA. •Pauku 38. Aole eae m kekahi niea e holo balota ipa aole l hapai ia kona inoa e kekahi mea kupono i ke.koho ba!ota ma kekahi halawai holo moho balota a aole e emi malaio o kanalima poe kupono i Ue koho balota o ka apana a ua apono ia ka hapai īa ana o iā inoa e ia halawai, 1 koike īama ka palapāla hoike 0 ke kakauolelo oia. hālawal 'nooiioo moho holo balota; a iiia aoie he halawai o ia ano he palapala noi e noi ai.a i»ia e h'oio balota i kakauinpa iaia e »ole e eeii malalo o iwakalua-kumamalua | kupono i ke koho o ia| maheie apana, a j ina o Uekahi o keia mau mea elua ke hana ia e hoouna ia hooiaio aha i ke Kuhina Kalaiaina me kekahi uku he elioolilo ia īio na lilo e pili ana Ike kofrrJ)alotn ILn 1 hiM_ iij_L_kekalu mea holo balota ana. mamua iho o JvCka hi koho balota ana ma ka hoike ana okn i ke Kuhine Kalaiamā a me na JLnna Nana Koho Bālota. Ina aole i hoike ia ua manao haalele nei mamua iho o ka pai ia ana ona pepa baiota i kouoha ia ma ka Pauku 46 ua hiki no i īia Luna Nana Koho Balota i ka loaa ana aku o la lohe ia lakou mai ka meu holo balota mai e holoi īa inoa mai ka balota ae mamua iho o ke koho ana. Pai'Ei: 39. Na kela ame keia mea holo balota ma ka la maniua iho o ka la koho balotu e haawi aku i na Luna Nana Koho Balota i papa inoa piha o ka poe \i pan i lioohana la eia e kokua nia ia koho anā. A aolee ae īa kekahi mea i paa ole kona inoa ma īa papa e hele ma kahi koho bolota e kokua manwli o ia mea holo balota. Pauku 40. Iloko o urai la mahope iho o kekahi koho balota ana e haawi aku kela me keia mea holo balotai na Luna Nana Koho BaJota i hoike i hoohiki ia a i hoike pakaln ia kela ame keia lilo e pih ana i ke koho ana a me mamu;i īho n mahope iho oia koho ana. E hoouna koke īa ua hoike !a i ke Kuhina Kalaiaina a ua hiki e naiia ia e na mea a pau me ka uku ole.

Ua mahalo loa mak.ou'i ka manao 6 ka olelo hooholo a ka Lunamakaainana mai Hamakua mai, i waiho ae ai imua oka Ahaolelo ma ka Poalima ihō nei, he mea pono ke kauoha io ka Papa IToonaauao e hoekomo'i ku hoonaauao aim 1 na mea e pili ana 1 ka mai lepera iloko oka hanauna opio o Hawaii no ke ano maoli 'o keia mai, ma ke ano 'he mai leleja inea i loaa iamai a i kahi mea okoa aku, oe mea ia e lulu ia ai ka anoano o ka hoomaopopo ana iloko o ka hanauna opio, aole he mea paka huikau pu ana me ka mea a poe paha i loohia ia mai weliweli. Ile liana keia i pill i ke ola oka lahui, a he hoonaam?o. hoi e ike ia ana ka waiwai o kona ike ma keia mau mua aku. Aka, ua lawa anv)i ka olelo kauoha wale aku no a ka Ahaolelo i ka Papa Hoonaauao mamuli o kahi olelo hooholo e li-ke-me keia ke ano, ke ole e hana knnawai niaoli ia. Aole makou i poina ina oleio a ke Kuhina i ke kau Kuikawa i hala aku nei, nō ka mea e piii ana i kahi olelo a ia kau i hooholo ai e haawi ia i mau mai lepem na Lopes, Meekapu a me Kealoalii e lapaau. ua olelo oia, ao e nīana o ka Aluiolelo e manae wale aku ma nana i pili ponoi iloko oka Papa Ola, a ina ; alaila, e niana anei hoi keia olelo hooholo a ka lunamakaainana Ki.ni i lawe mai ai. maluna o ka Pnpa Hoonaauao? Aole anei ua like no a like ka Papa|ola a me Papa Iloonaaua ma na mea e|pili ana i ka l&ua mau oi'iana iho? Nolaila he iliea oi.loa aku rm ko makou nupiao ana e hvje maoli nuu ka lunamaljaainana o l|amakua i Mla kanawai; no keiai me;4 . I