Ke Alakai O Hawaii, Volume I, Number 3, 21 Ianuali 1888 — HAIOLELO MAKAHIKI HOU MA HOOKENA, KONA HEMA HAWAII. [ARTICLE]

HAIOLELO MAKAHIKI HOU MA HOOKENA, KONA HEMA HAWAII.

KA HOPENA. Elaa.—Na bila Kanuwai i hookumuia malalo oka manao lili i na kanaka Hawaii, oia keia : Ka mua, e hoopau i na Kiaaina, ao im Kakaublelo haole wale no ke noho ae ma ia mau hana. Elua, e haawiia ka. ma-iia oka hoonoh o ana, ame ka hoopa u ana o ka Oihana Mukai i ka Loio Kuhiua, i hoopau ia ae o Mr. Kaulukou mai ke poo mai oia oihana a me ba m .kai kanaka a pau a hoonoho aku i mau haole wale uo ma ko lako.u mau makalua. Ekolu, elioolilo ika mana o ka oihana koa ma ka lima o ua haole wale no. Ekolu.—-Ka hoohaiki loa ia o ka mana o ka Moi, ma kona hooie ana i ka hoapono ana i k.ekahi innu bila kanawai a na 3i)c ia he kumu hoepaapaa iwaena ona hoa o ka Aliuolelo kuhao, a he ninau ano nui hoi o keia au e i»ee nei, 4t ka mana kaokoa oka Moi iloko o keia Kumukanawai e hoopaa ana i na lima a me na wawae oka Moi a koe na maka i ka nana mai. : He mau oiia kanawai maikai no kekahi i hanaia, aka, ua hapalaia ko maikai eka eleele oka pianao liii a me ka hookae. Ma keia Ahaololo kuhao, ua paewa ke kahua ma oka haio'eio A'ii la i hakuia e na Kuhina i ka* mea i hanaia. Ona kumuhana ano nui ma ua haiolelo 'ia, oia no ka Haawi. aina o Puuloa, a me ka bila kapawai opiuma, aka, o na bila kanawai aho nui i luwelaweia, oia ka hoopau i na Kiaaina, hooponopono Oihana Makai a me ka Oihana Koa.

Ua hiki pono loa ke ike lea iu he okoa ka manao, a he okoa ka hana. Uā hana koke ia ua haua mana ano nui o ke 'aupuni i lilo ia niau ka lima o ka pohai hookahtali aupnni a nawaliwali ka aoao o ke - aupuni Moi, a he maalahi wale no ka hookahuli ana ae, a o ka Hlo no ia-i aupuui Eepuhulika. 0 ka haawi aina o Puuloa, oia ke kahi o ua pouhana o ka hookahuli aupuni. kekahi wahi moolelo iioko 6 m nupepa haole : "JSoi aku nei kekahi wahi holoholen& hulu ooi i na moo, e oluolu ia oia e moe pu me lakou ma ko lakou ana, ae mai nei na moo, i ko lakou noho a moe pu ana, ua kuku aku tiei na nioo i ko ianei hulu, a oleio mai uei'na moo e hele aku oe i walio, ua eha makou i kou huiu, ia wa i pane aku ai ka holoholona, ua poiw au ma keia walii " o oukou lo ke heie aku; aole hiki i na moo ke noho hou aku, ku lakou -a hele aku i pakele ai lukou i ka ooi o ka hulu o hoioholona." P«ia no ka ae aua ia Puuloa e iilo i *wahi lioolulu moku kaira no Amei'ika. - 0 na moku k«ua a me na lako k» ua

he mal hulu ooi ia o kahi holoholouH; Ina e ae ia ua walu holoholoiia la e

noho-pu me kakou ka lahui kanaka Hawaii, e pau ana kakou ī ke kuku, a pāu na.makahiki aelikē ehiku, a nianaoia, ua pau ke kuikahi, e hoi oukon ,i ko oukou wahi, e"pane r mai auanei kkou ala, ' "'ua pono īho la makon maanei, o oukou uo ke hele aku,"'a o ka hopena iho la no ia o ke aupuni Hawaii. i O ke Kuikahi Panaiiike, he maunu hoowalewaie ia no ka hookahuli aupuni, ua ae mua ia ke kuikahi ina makahiki ehiku, nanea aku uei keia aupuni i ka ono o na pomaikai oia mau makahiki, noi liou aku nei i 7 ma'kahiki i koe; ae ia mai nei me ka haawi aku ia Puuloa i wahi hooluiu moku no Amerika; a pau ae ia mau makaiiiki, a lieaha aku y ka mea i koe? Lilo ka mana oka oihaua koa ia lakou, lilo ka maua oka oihana makai i ka Loio Kuhina a he haole na makai, puu na Kiaaina, a kōe na Kakauolelo haole, pau na kanaku Hawaii-mai na oihana aupuni ae, a hoonoho ia aku na haole maiaila. Ae ia na kanaka o na lahui e e koho balota, a ppka na haole ka hapa iiuip liio ka" hapa nui o na aina ina haole, heaha aku ka hana i koe? Ea ! Iiookokok« mai ka hopena o ke aupuni Moi, ao ka hopena, he aupuni Kepuhaiika. Ua aneane mai na la popilikia o ka lahui ao ke aupuni Hawaii ke i mai nei ka oleio : li O lehova no ke kokua oka wa pilikia." Ke hea mai nei keia olelo i na haipuīe, e noi aku i ke Akua, oia no ke Kokua kokoke no ke aupuni a no ka lahui uowaliwali. Ka Makauiki Hou. Uu nalohla akn na la 0 ka makahiki 1887. ake hoea mai nei kakou i na la mua o keia makahiki lioa o 188S, ahe pono ia kakou e hoeueii ī ko kakou mau manao mauleule o ka makahiki i hala. a e panai mai nie na manaola,na o keia makahiki hou. Ua helu ia ko kpkon apana me. kekahi o na apana haahaa o ka Pae Ama nei ina kona Helu Waiwai; a ina pela, heaha la na kumu'e mahuahua ai ko kakou helu waiwai iloko o keia makahiki hou? Eia hoi,.pehea la kakou e kaouo-

'onp ai ? Akahi—E hooikaika ke kanaka e hoomauma ka hana hookahi. Eiua—Ma ka hookomo ana mai i na hana hou iLoko nei o ka apana. lokahi ma ke ano iiui. G na hana. auo nui e loaa mau nei ke daia ia kakou iloko nei-o ka apana, oia no ke kope. ka ai a me' na mea ulu e ae 0 ka nei. O ka pili'kia, aoie i hoomau ke kanaka ma ka hana hookahi. I kekahi la, pii ke kanaka i ka mahiai, 1 kekahi La i ka lawaia, i kekahi la i ka pii ulu, i kekahi la i mokuahi, a hoonaua iio hoi i kahi la- alaila pii u aku ia ī ka mahiai. A ina pela e iiooluaiele wale ia ai ka manawa i o.a' iauei alaila aole he waiii hana e holo pono aua. Ina lehulehu na hana e liana ia ana i ka wa hookahi, hapa ka ike; nui ka liio i ka lioolako ana i na e pono ai o kela a me keia liana; c|koiu, kauliiiii ke kummwaiwai. . ! Aka, iaa lawe ke k,anaka i liookahi wale no hana; liaawi i kona ikaika nut ia haua wale no. ilaila kana ai, kana ia, kana daia a me kona mau makeinake. a pau, hoojpaa oia i kana hana i na wa a pnu iloko o na hora hnna a pau i liookaijwale ia o ka la, hana oia e like me ka ikaika kupono i ioaa iaia, ke lioike aku u|ei au Ime ke kanahia oie, e loaa leoke uo iaia ke kuouoono; nui kjna ike a me ka niaa ma na ano a pou e holomua ai ia hana,

hapa |:ona lilo i ka hoolako ana i na nnm paahana, aole pau wkle ka manawa i ka hele gna i kela a me keia hana. Inji iawe ke kanaka i kanu ko]>e wale no, t>kana hana wale no ia; ina he kanu kalo, i kalo wale: a pela na hana e ae a pau,' .Ive puana ae nei au me ke kanalua 'ole; m# lawe kekahi a hooko aku i keia niau kuhikuhi i keia makahiki hou. aole ōia e hoonele ia i ka hanaiia e na pomaikai. Elua—Ka hookomo ana niai i na *hana hou—He hana mau no i ko na Kona nei ke oki wahie a na ka ekake e alako i kai aka i keia makahiki, i hala iho nei, ua komo mai k.ekahi hana hou oia ka hoomoe ana ina alahao a maluna o mau alahao e holo ai na kka i piha i ka wahie e hoōmanao mau haneri paila wahie i hoopuka ia akn mai ka apana aku, a pela e' komo nui mai ai ke dala iloko nei o ka apana, a ualu iama ka lima ona paahana. .lle mau makahiki loihi ae nei i ku ai kela ululaau ma Kaapuna, aole he wahi keneta i loaa malaila aka i ka hookomo ana mai I keia hana hou, ua loaa Koke he mau t»ausani dala nialaila, aualu ia i paahana,.

Heaha ka waiwai o ua koa nui p ku tnai 11 ei iuka ? Pehea hoi * kela ulul'aaa ohia niii'e ku mai nei mauka o Waiea ? Aole axiei he gula iloko oia laau ? Ina hookomoia ke alanui hao, e Moana ia-fei-W-gfain no Kona īīema nei. He nui aku hana hou e waiwai ai, aka ua hunaia lakou mai ko &akou mau maka aku, oia ka mea e huli dūj ia ai ka naauao, penei kekahi: Ke kopi an£i ina liala kahiki iloko o na tini: ke kahu ana j na ohia i lanahu-; ka hoopiha, ang, 1 na kula panoa e wailio mai nei i ka haln a me ke kiawe. ka hoopiha ana i kekahi mau kula me ka pia, a he nui aku na hana i koe'mai keia helu ana. Ekolu- —Ka lokahi ma ke udo liui—Ua oleloia he mana ka lokahi; a ke hooiaio nei au i ka oiaio o kela mau oielo, o ka pupule a me ka uaaupo oia ka mea hiki ke olelq mai i ka oiaio ole o kela mau olelo, ua hiki ke hooiaio ia kela mau ole lo ma ka ike ana i na mea kino'. Oka hui ana o na aiateria like ole ua paa ka hale, ka moku, ua paa na alahao me na kaa e holo ana, ka hui ana o na dala auhau o ka lahuikanaka, ua paa ke aupuni ka hui ana o na mahele Kumupaa o kekahi hui kalepa, ua paa ia hui, o ka hui lokaki ana o na hoaaina e hoaliu elala kuai aina, oia ka mea e paa ai a kuonō'oiio ko lakou noho ana. Aole liiki i kekahi k<i hoole mai i ka oiaio o keia mau 010103 no ka oiaie, o keia olelo. ua kukulu oa kunaka nuauao a pa 1 i na hana ano nui me ka hui wale no, a he hapa hea la o lakou i kuma ke uno kuokoa. i-■ . : E like me ka hihipea ana ona uwea teleporie ma Ilonoliilu, pela no ka hihipepa o na haole ina Hpnolulu ma ke komo ana iloko o kela a me keia ano hui, a me he la he hookahi 110 lakou a pau, aka 0 kalakou mau iawelawe oihana ana ua kaāwale ka kekahi; i kekahi, :aole huikau- , | Nolaila he makahiki; liou keia, he mea pono e hoeueuia ko.kajvoii mau noonoo e hoala i na kumuhana hou ma ke ano hui he elua ano hui e pono ai ia t kakou ke lawelal#: ka mua, ka liui ana ma ka hana. ma kekahi 1,110 6 ka olelo ana,;ka hui lau iima; oia ka lu.na i ka kekahi, a hana aku ika kekahi Ka lua; ka luii ana ma ke kumu waiwai, a na kekalii e lawelawe. Ma ke unp niua ? ,ua hikijke hana me ke kuiuuwaiwai ole. a he |iupono i ka poe nyle, a o ka ikaika wale'no ka mea haawi i kumu waiwai no ka hui & ma ke ano elua, me - ke dala e hiki ai.

Nolaila ma keia mau ua lniia kuu muoao. oia kakou kuiiiuhatm anb k lawe maj ai a |nooaoo, e hoala i keia nu.kahiki !iou. e kcjopii ae i ke ku,lana o ko kakou apana hei ma na ano a l)au ai. ! Nuia ka^ou.