Ke Au Okoa, Volume VIII, Number 49, 20 March 1873 — Na Hiohiona Eehia. HE WAHI MOOLELO HOOMANAO NO NA MEA I IKEIA MAHOPE MAI O KA LA 11 O DEK. M. H. 1872. [ARTICLE]

Na Hiohiona Eehia.

HE WAHI MOOLELO HOOMANAO NO NA MEA I IKEIA MAHOPE MAI O KA LA 11 O DEK. M. H. 1872.

I keia wa na makaukau kakou no ka pii ana e makaikai ia lana o ka Halealii. I ka wa mamua, aia ke alapii maloko ae o ka rumi waeaa, aka i keia wa, aia ke alapii maloko ae o kahi rumi kakan paiapala, a na kii aiii e kau aoa. Ina oe e kn ma ka puka ma ka aoao ma ewa o oa wahi rumi la, a alawa iho ka naaka ma kou aoao bema makai iho; e ike no oe ne wahi e luhe ana ka loie» he ano lole hauliuli omaomao, oia no ka pnka o ke alapii e pii ai iiuna r e pii aoao ana, a ekolu ona mau ani ana, alaila hiki akn i ka rutoi malana o ka Haleaiii. Aia a puka aeoe mai lalo ae a i oa rumi ia, e ike ako no oe be rami nui ia, e waiho aoo haina-ha loa ana. He eloa mau puka aoiaoi e ohnko ana makai, a maoka. e like me kakoo e ike aka uei mawawaho aka nei. !fi OKAHA 0 KA RUiO LŪHI. 1 ka wa mamaa aku oei, be nei loa oa nkana i waihoia ma ia romi, aole so boi au i hoopaanaao ia maa mea, aka, o k* ano ani no nae, oia oo na mea kabiko o Hawaii oei. 0 na ukaoa oui nae o koia wa, oia na komn kahili, na kahili ounui, iia kahiii liilii, aa holu kahiii, na ahuala, a me kekahl man waiwai e ae. He man iaakaa kakahi, a o Pae ka inoa o kekahi QMtkau, f .e BiJiau lawaia ka ka Kamehamaha Noi, aia ui» o.a mooialo o Hawaii nei e ikeia ai ka haoa a ia makau, a peoei ka olelo aoa : " E Pae, IpW* ka i-a i paa." Olelo kekahi poe, aole ao~ ka be i-a maoli o ke kai ka Ka e hooheiia ai na makan la, aka, o ke kanaka maoli no iloko o oa wa kapo beian o ka wa kahiko. I ka naoa ana 1 ke ano o ia mau mak&o, he mea aoo e ao ka hanaia aoa, oa hookekee ia kekahi mea aoo iwi kaoaka paha, a ua maliia a paa i ke kaol». O kekahi makao hol, he laao kooa k«e, a ma ke kihi na hoopaa ia he iwi kaoaka, a ua haoaia me ke akamai nui i ko I ka maaao o aa'lii o ka wa kahiko. He aea maikai no paha ia kakoo ke kamailio ana'ku oo kekahi mau me& e ae—aia he ipn wai aoao ao Kamehameha Noi. He Ipo maikai oo ia, he poali mawaeaa. .Olelo mai kekahi kamaaioa ia'a. iaa ka e hoi mai o Kameh»meba mai ke kaoa mai, 100 ako la oia i ke kai a hoea mai la, e ooho ako ana ke kanaka ma kola me oa ipo wai aoao oei, oa kahiooia i ka hiou me ke koko kaaaka, a aioini laiho la ma ke poo» Hoi aka la a ke kiowai aoao maoli i ka wai. Hookahi a'o i minami*

oa iw ai no ko'a iiee boa ole asa, oiai fna> aaa ioa ua aiakai maa ia wao, a oa ike i kft P» pobi i kapaia ma ka iooa o Kiha-po, a oa paa wafi me ko'o iimifa oaoa pono i kabi i oaba aiia Poapoaieoalona. Oloio ia mai wao, oa laweia ka i keia wa t mo be mea ia, aia i kai o Hoehae, aa kaaia pab« ilaila i ■aea hoooaai a hoikeike boi i ka wa o ka Moi Kamebameba IV e ooho ana malailo. O ka ike kino aoa i ka mea i lobe waieia ma oa oaooieio a me na kaao, ha taea oaoi loa ia e biki ai ke hoihoi hooia na manao i bope ioa i ke aa o ko kakoo maa kopnoa kahiko. Mamoa ao hoi oa oleloia mai ao no kekabi pooe waibo aaa ilaiia, he poo W laoaa o!e, o ke poo ka ia o Kawelo, ken ako ke poo noi i kanamai, kapoao oo ia poo Oo koaa kino noi. I keia wa oae a kakoo e ma> kaikai oei, aole i ioaa oa poo ala, oa laweia paba, oa booa ia mai do paba ia kakoo, oiai kakpn he ma ke ano koaaioa. Oka waiwai no nae o keia pii ana, oia ao ka ike ana aka ia maa paia kapa. Pii ae mai laila ae ma kabi alapii, hiki ae i ka a?eo o leina ioa, oiaa a>au r»a>) s>>» aieo, hookahi ma ka anmp a hookahi ma ka aoao Waikiki. KADSANAOKAai.se. Aohe man nkaaa ano nui oia wahi, ha maa kapa maoli ke waibo aoa, me kekahi man ahaola. He wahi ia e kaolai aj oa ahaula me na hulo kahiki, wahi a ka oleio mai a kamaaioa, a oa ike io oo an i ke kaalai ia o ka ahnoia ma ka iaoai-pale 6 oa aleo ia. Kohikohiia mai la wao o ia maa romi o oa aleo la, maiaila kahi i hōopaaia ai o Maunakea, ka haole i hoohaomia ai i ke kaikamabine alii Vitoria Kamamaiu, oia ka ka rumi ma ka aOao Waikiki o ua aieo la. Ku wale iho la oo ao e nala aaa ao kona oobo hookahi ilaila, kea ka makao ole o ka moeanao ka po—No paha ka makaoi a haaiele wale, meha aohe leo, aohe maalo kanaka, anoaoo mehameha, hanwawa pu ; o ka hihio a ka makaai me he l«o kaoaka ala paba imoa ona.

" E aha aoa laoia t • E nobo boofcabi aoa, Maloko o ka luom eebis, I E hoopaaia ana boi, i Malalo o ka maa* kopna." Ke ku mai ilana o oa aleo 1«, a aaaa iho U»u. .m., Kai Ka hooo o oa kaahale, oe be oea Wala oe i ka lewa kahi i kau ai, iwaeua o aa ao. Maaoei e boi kakon ilalo. ua pau ae la ka makaikai aoa a e faoi kakou e boonobooolio pono i na bana a ka poe deboio o aa po lea o Halalii. KE SOESi O W MEA t u» U MA KA PA ALII. Oiai ua pao ko kakoa makaikai aoa i ka Halealii o kakoa a na ike » ka paa o laio ae ka paa olan», ka hookoi me ka haiawai, he mea maikai oo kakou ka boobo]o loa aoa i ko kakoo kasiebelebe aoa tua na haaa o ko kakou ano kamakeoa ōlii. I na po a pau a'u e komo ai i ka i na haoa keaka • kaaaka Hawaii o ookoa, he mea olioli no'a ka ike aku i ka poe paa kahili o makoo e ooho mai ana iluna o ka laaai o ka Haieaiii, oaoa aka, hookohokohu, be iike wale no i« o k* aoho aoa 1a ilana 0 na noho mai kai a nka o ka laoai ma Waikiki, a he haii kaiue wale no ka hele'na ae. Hookahi ka nonoho like ana u>af a>o na'Hi. He wabi haawina maikai ioa no>u ka huipu ole ana abo me oa pM la. aka, ma ira a pau he aoho oo aa ilato aka o ka oaaienie a i kahi wa ileaa o ka laaai b«le o Ibtkapakaiani, a makao «ale owi la ao as i ka ilooa o kabi kapo o aalil • noho »| 4 • hele hookaeo ai a • ko leeiao ai ae ka a oke aiga ika waha. Oki paa nae ka haoa ia Ukou la, Iqlq no boi ka makani ia lakoa la. I kekahi po aae i a'u e aoho «m ihma o kalii oua pohaka, paama wai aoa t pa« «m •m oa poe 1« i kipakaia. Ha ko'e aka, e Imloa al Hiolo koke ae la I» lakoa haao. hwo, pao ko lakoo kohokoho. Pipika oai ae la maiale e keoe Me e»i ae ai, ke eaa kapahaole kekahi oia poe. Pau ooi i kipak». ia e Keelikolaai no kakoopika wale ia 1«b« okalaaai. Holo aka laao mekaaka a 01010 lo »k« lel kekaki o aaln o kakee. mai la ka poe paakahili i kipakaia mai ka la&ai mai aole e aoooke koa «oahik" mai la kela, " poao ao heaha oo I* ka u%^ olaOa ekooiaaaloaloai»* Loaa ako ia», kekaM aao paa kaMKoo Mke aaa i ke kmtt> hae, < aoka aaa, eoiele aaa, •• keu maoH ka kake ia oieoa o ka laeai, e kaki pooo walo •o ia o oohoai aka aka ik* wni** iSta •a oMo a iakoe, a kookeakoo maeli ao Mu* ki poe om ka olete aole e kako e ke kakilia pe4a k> 00. I kekaki po kooaokamika loa kakaki poo aole i kele mai i ka lako« «atf • e «akeeo ka aakoa «ati ka ikoi ka hkkoe. fiiaa po o makoa i kookoka ia ai. oei ka kwa I ka k« aaa a kiki ika Owa koa ako ka make> hiaa»oe. £haa a*a moe aaa a haok ke kakiU a aa ka Loan i kokea ia*a eia o a Ulo ia ia ko kaluli, a koi ako la «ae a ka ko> M&ia. (Abt^Nw),