Ke Au Okoa, Volume VIII, Number 46, 27 February 1873 — Ka Haiolelo a Mr. G. W. Lilikalani, no ka La Hanau o ka Lani William Charles Lunalilo, ma ka Halepule Hoole Pope ma Koloa Kauai, Ianuari 31, M. H. 1873. [ARTICLE]

Ka Haiolelo a Mr. G. W. Lilikalani, no ka La Hanau o ka Lani William Charles Lunalilo, ma ka Halepule Hoole Pope ma Koloa Kauai, Ianuari 31, M. H. 1873.

E o'u maa hoa kanaka i akoakoa mai nei no ka hoomaoao ana i ka la hanaa o ka Moi W, 0. Lnoalilo. Ua kupono ko oukoa manao ana e hapai i keia la.

Mamuli o ka manao lokahi like ana o na makaaiaana mai o a o a puni keia mao pae moko, me ka hooko pu ana mai hoi o ka Ahaolelo Kuikawa o ke Aupani Hawaii. Ua noho koke oia malaaa o ka Nohoalii, ma ke Kalauaa hoi o aa Kamehameha, me ka lanakila oai.

A oia lokahi o oa 'Lii a me na Lunamakaainaoa, o ke kipo ana no ia a hooauhee i na kae mal; oiai hoi, aa kaa hoa, aaa haaheo ae la ka Hae Kalauou maka Halealii lolaai, ma ka hora 1230 awakea o ka la 8 o lannari nei. Ka mea i haolehia no na la be37, a ma ia hapalna okn la 8, oa baī mai la kela Hae Kalannn Nani Helu I. Ua hoi mai nei aa William 0. Kapaaomanokalaaipo, Laoa--1110, be Moi no oakoo e ka Lahai Minamioa 1111, ma ko oukou aa aoa mai ia'u e paai i ka hakahaka oaa kahi o ka Moi Kamehameha V., ko'o moa, ka mea i hele aku la ma kela ao' poni oaoi o laoa, me kooa waiho ole iho i kuua kaooha hope oo ka mea ia ia ka Lei Alii, a i noho hale boi ao ka luhl o ko makoa maa kopona i nai ai me ka eha o ka iIL

> r Ama ia knmu nui i holo lokahi ai ke koho ■ aaa o ka Lahoi, a be komo e I ae ai kakoa ; E hooko ana oia i ko kakou makemake, ma ka holi ana e hoomama i ko kakou maa kaomaha, a e hoomaikai i ka iooa o ke Aupuni, i kiko ia e ka Ahaolelo iooiao I hala ae nei, e i ana, *' H« Aie Lahni."

O ka *b haaao a me aa ta haaaa maikai. Ke hoike oei ko oakoa haioMo o ka la, p w kejki haoao la i ka hooilo, peooi e hoomaopod kakoo. O EaiaoiooiwaiakoawaikaaaiĒa» ole, Kalaoikaoikeaoali, ka koi Kamehaioeha Ili, haaeo oia i Sfaraki 14,1814, be hooilo ia. 0 Kalaaimilkealiholiheihekepa, lolaoikamakaoioaii, ka Moi Kamehameha IV.. banao oi« i Peb. 9, he hoolio ia O KalaohneMiiniawl, ka Moi Kamehameha V., haoan oia i oec. 11, be hooiio ia. O Bmraa K«?eteooalaai, ka Moi Wahioe, hanan o4a lao. 9, he hooaio ia. 0 Vit*>*ift K»i»»i6»inb»e(>kT>, K%»aloi&aiol»oi ( Kaahomaao, Kalohelaoi, haoao oia Nov. 1, be hooilo (a Oka mea bof ooo» keia ia a kakoo e hiipoi aai Williaea 0. Kapoaomaookalaoipo, ka Moi Looaiiio 1., haaao oia i ke> ia la oka hoolio. Noiaiia, o oa' Keiki Alii waie oo i haoan i ka hooiio, o iakoo ke ko i ka owku. E aho e hnli hoo ae kakeo a nana i ka okioa pae o oa Kamehameha, oki ako ia, papani koaho, akahi in> a iki*a kekopaoaha o aa oali o ka ooake aoa w k» Moi Kaeoehameha V., ma ka la U o Dek iho neii, oia no kona ia haoao, a be ia ia e olioii aika lahoi aai o a o o keia Aaponi. A eia he ia ia e kaalkao ai ka iahoi, a e komakeoa ai ni'L'i,c kaoi mioote ai oa po koniahi, e kaui k-e ai na pele, e haaieie ai na hae i ka welelau makaoi o na paho bae Eia boo, ika bora 11 oiala oo f koo mai oia i ke Anponi, a anioewa ako la, e rooe aoa ika biamoe kapo o Nioiopoa, A mai īa manawa mai i ka ia 11 o lanaari, ua hoolewa ia kona kino. Eia hoo, oke aa hope o kooa mao la, be keo aku ia o ka iooioo. He makahiki hoo kopaoaha oo keia ; i ike oie ia ma oa Keoetoria mai oa>aomakga kahiko aioa kopona alii o Sawati nei

Mai ke aa ia Knmahonaa, a ia Kukulaokahonoa, a ia Haloa, a ia Kaianinnikopaapa* ikalaniaai, a aana mai o Kamehameha 1., ka Napolioua kaalaaa o ka Pae Aina Hawaii, ka mea nana i hoohoi i keia maa pae moku maialo ona, raa ke koa, ama ka laaakila o kuoa ikaika, a me ka maoa o koaa inoa, i lilo ma»uabi aka a$ ka moka o Maaokalaaipo, kahi hoi a kakoa e ko nei. O ka mea i maa mau. ina i loohia ke Alii ma ka nohoaiii i ka tuai t e kaaoiianniu no ia ! Hooiiina no ka noho Moi. Pelao Kamehameba 1., i kana keiki ia Liholiho, ma o Kaahomaau ]a, pela o Liholiho i kooa kaikaina ia pela o Kaoikeaooli i kasa keiki haoai ia lolanikamakaoiooli, a pela no boi i kao aku ai i kona kaikaaana, ia Kalauimehameha, Kapoaiwa, me ka ili pn aoa akn o keia inoa, K. 1., K. 11., K 111, K. IV., K. V., iho nei, a aia hoi, aa huli ae Oei ke au o ka maoawa, ma ke koho aoa a ka lahai ma o na Luoamakaainana la, me kabalota ana i Moi ; akahi no a ikeia ka lokahi o ka manao o na makaainaoa mai Hawaii a Kaoai nei, ma ka Moi hookahi me ka hookonokono ole ia, me ke koka mua ole, a be mea ia nan e kaena nai aku ai me ka haaaheo e ka Lahui Hawaii, no koo holo malohia ana me ka hookabe koko ole, e like me na Aupani naaqao o kahoooa nei ; a me mea la ua ae mai ka Lani i ka makemake oka lahui ma keia koho aoa, e like me ka mea i hai moaja mai ma ka Baibala, "0 ka mea e Alii, aa ke Akoa ūo lakou e hooalii mai."

E na hoa, e huli ae ko ookoo haioleloo ka la oo ke aa hou, ka mea nona keia la hanau, a memua o ka'u e kamallio aka ei ; e kala mai ia'u. Aole au e hiki ke hai akn i ka'a haiolelo piha nooa i neia la, no ka mea boi, o ka 22 no keia o kona mau ia ma ka ooh» alii o ke aupooi, abe i aku nei an, ua ko ouhoo haioleloo ka ia 31 o laoaan M. H 1874 e hiki mai ana, e hai no oukou i haiolelo piha.

i A o ka'u e hai nei ano, ke kau mai nei na l kaheaka o ke ao makamaa o kona noho Moi i ana. Ua koho oia i kona papa Kohiaa he mau haole wale no, na malihini owaho mai, aole mai loko mai ou e Hawaii. No ka mea, o na Euhina, o lokou oo na poo eupuai, a ma 0 lakou oo o loaa mai ai na kuma nui e hoomama ia ai ko kakou mao kaumaha, a e hele haaheo ai kakoa e like me na Keonimana, a ma o lakoa la mai oo hoi e hiki ra«i ai na mea e kaumaha ai, a e kuloa ai kakoa ilalo. ! Aoo ia hiki ole ia'u, aia kakou pa no boi Ike ike aka i na mea e biki mai aqa, e like i hoi me ko'a ike ole i ka lala maa o ka laaa e maloo ana, pela no e ike moa ol« ia ai na pomaikai e biki mai aaa, no ke ao hou e beie «ko aei kakoa imua • hana mai aoa paha oia i na mea e olioli ai« e hooalo hoa ia ai ka lahui: a i ole ia iaa nea p«hā e pHi pa tM, e kuloa ai kakou ilalo. Nolaila, eia ka'u • noi aka nei ia onkou e na hoa e hoohaahaa kakoo a e pelu tho sa kali me ka lokahi o k« manao ē noi haahaa I ako imaa o ka Moi noi ma ka lani, ka otea .nooa mai ka noho aHi aaa oaa alii A nana | ao e heokahe aa i ka naau o ke aiii o lik« i kona makemake. A iaa e hoomao ia «ai i koaa lokomaikai me kela aonaai. alaila, e | maa aaa no ka «a o ka aiaa i ka ( <oao, E o)a I loihi ka Moi W. C. Ealaai LuaalUo i 100 M. H. E ©U \ E ola ka Moi W C Laoalilo Ike Akaa. i; Mamaa ae o ka pao aoa o ka'a haiolelo no ka kakou Lani hou, ke iaa aei aa i kiaka wai ao ke Ola o Kalani Laaalilo Par ; sa, lao. 3d—Ma ka po a«, oa hele | aku Kkahi hapaoai o aa makai i Mootmanre I a na hoaponi ae la lakou i kabī o ka poe Hai Lahoi i ooho ai, a ua hopuia be kaaakaka. | maaalaa boa ooa Hui Lakui la. llokooaa j manawa 1« i hopuia ai, a ua hoopaaia e aa i aakai aa pea • aaa ua aa alaaoL