Ke Au Okoa, Volume VIII, Number 40, 16 Ianuali 1873 — HE MOOLELO NO IOSEPA WILIMOTA Unuhi'a mai ka Buke mai a G. W. M. Reynolds. [ARTICLE]

HE MOOLELO NO IOSEPA WILIMOTA

Unuhi'a mai ka Buke mai a G. W. M. Reynolds.

He Moolelo Walohia.

" Ae, e kuu kamalei," i pane mai ai o Delema, alaila, kuhikuhi ae La oia i ko kaeaka kuapuu poupou ; " Ur hoike mai nei keia keooimaoa oia ko Iosepa makuakane hoahanau. Ua ike oia i ua oielo hoolaha i hoopukaia e Mr,s. Neleaona ma oa ūupepa e kahea aua i aa mnkamaka a roe na piiikoko o Iosepa Wilimola e hele aku ilaila. Ua hele aku oia i Leikegeta, a lohe i kekahi mau mea e pili ana nona, ua huli oia ia Mr. Jukes a ma ooa ia i maopopo ai ia ia ke ano o kona haaleie ana i ke kulanakauhale o Leikeeela a me kona wahi e noho oei. Ma ka mana o ke kaoawai o ka luna malama „ ad pae ilihune ma Leikeseta, ua maoao o Jiikea he pone ia ia ke ukali pu me Lanova i Ladaoa i ike maka ai oia i kahi o loeepa i noho ai, a me ka pooo o kona malama ia aoa. 0 keia iho la na moolelo a Lanova i hoike mai ai ia'ue piu anp no Uoun ano makua oo Ioaepa, aka, aole au i hoomaopopo he oiaio kaua mau oielo aoa " Malia paha," i pane aku ai o Edita, " e ae mai uo i) Lutiova e hoonoho ia Ioaepa maauei, no ka mea, ua olioli nui oo oia e ooho ine kaua." Oiai au e hoolohe aua i ka laua kamailio ua nara aku la au ine ke ano kahaha o ka manao i ke kauaka kuapuu. Aoleloae hiki ia'u ke hoomaopopo he makua oia no'u, a ina oia e hoike mai rf*ko'u makuakaee ponoi oia, aele ioa no e hoopaoia ko'u makau aoa i kona mau heleheleoa. Aole e hiki ia'u ke hoomalu iho i ke kupikipikio aoa o ko'u mau nooooo, e like me ka hiki ole ana ia'u ke hoomalu aku i na ale huhu ahiu kupikio o ka moana. Olelo aku la o Oelema ia Lanova. " Ina be makemake kou e weheia aa kapa kauwa o ke keiki, e hihi n«M c haoaia pela, a emalamaia oia ma ke ei okoa ae i ko keia." " Lokomaikai maoli oe," wahi a ke kuapnu, " ae, he manao maikai ia ou—aka, o ka'u haua nui waie oo i huli mai ai, e lawe ia

ia rual»|o o ka'u malauia aoa. A bi»i «aoi koua wa e heoioaopopo lea ai i ko'u ao<> a makenmke ne oia la'u, a e kala eku oo la >• i no koo » bun« hoopuoioi a me ka hoowaLawaha mai ift'u " "luu he inanao 001 kou oo'u," i pane «Uu ai au, "e hookau mai oee nobo ao au J Ala !ia uiea aole au e hoopilikia oui ako io oe—a aoie 110 hoi au e ai i ka bereua maanei me La uobo Oaua 010. E pooo i*'u ke ai ikaai o ka'u hana ao», aole me ka nobo wale Nuiaila e olaolu oe o hookou mai ia'u e oobo ia oei." " 4 jle, e beie mai oe," i paoe mai ai ke kuepou, " e bele mai oe eloaepa a hele m»i la oia e lalau ia'o. O ko'o awe ae ia oo ia a holo ido ak« ia mahope mai o JDelema. Paoe aku la o Dfclems. " E Lanova, e waiho " Heaha ke aoo o ia mea l" i pane mai a 0 Laoova me ka okalakala. " Heaha ka mea e ooonoo ai ? Na'u keia keik'i, a e lawe no au ia ia lae a u." " Ina pela wale uo kau olelo aoa," i pane aku ai >> D<-l«fno, " aole loa ao o hookuu aku ia ia. E hnoniMiiao, he msu oli'lo ws|e 110 ma ka waha kaa e hoiko mai nei, auhea ua palapala e houiaio ia ai kau lelo ? aoie oe 1 hoike mai."

" 11« oiaio," i pane m»i ai ke kuapaa, "E uinaa oe ika oiaio ia Mr Juhes No keaha la au i konoia ai e huli iaia i Leikeaela, ina aole au i ike mua i na inea e pili aua nooa—

a me kona hookoiao ia ana i ke kula a Mr. Neleaooa ? Peliea la ao e ike ai i keia mau mea, a e huli hele ai iaia ina aole oia he pilikana pōnoi no'u ?"

" He oiaio 100 ka ia nei e hoike oei," wabi a iluke ia De\ema, " aa kaaiaaina ia Mr. hmowa na aiea a paa e pili aaa ia leaepa; a ua hahai mai vta ia'o ina mea e pili aoa ika han9u aua o ke keiki e like me hana i boike maii aku nei ia oe, oka makuahiae o loaepa, oia no ke kaikuahiue ponoi o Laao^a."

'* Aka, aia kekahi mea e hiki ia'u ke kannlua," wahi a Delema. '' Auhea Da palapala e hoike ana i ka oiaio okaoa mau olelo ? He mea k&umaha uui ia'u kahaawi wale ana aku i he keiki opiopio e like me keia i kekalii malihioi."

" LiKpuwale kao olelo," { hooho ae ai o Lanova me ke ano huliu. "He malihīoi ape» au ?—u ka makua hoahanau aole la he malihioi 1 Owaa, he kuouka i mahaloia, a e ola ana nta ko'o loaa ponoi. E hiki ia oe k(; ninao uo'u ke makuinaae oe e ninau. O ko'a hale, aia ma ke Alanui Busela Nui • Bulu mabure. He wahine mare ka'ua me ke kaikamahioe. Aka, no ke ah i wau e kali uei maanei tne ke koi ana ?— Ke olelo aku nei au ia oe e haawi mai i ke keiki aao."

" Ae," wahi a Juke, " o ka'u haoa oui wa<c uo i hiki mai āi e ike maka i ka haawiia ana oke keiki i kona pilikana. Ua lilo oia be keiki no ka hafe hana kahi a'u e ooho lu-

na nei ; a ma ia ano i hoopaa ia si au e koi aku e huihoi ia ke keiki i kona pilikana, a ma ona la wale oo e hiki ole ai kc hoihoi bou ia i ka hale hana ma Leikeseta."

" Aoo,'-' wahi a Defeuia rae ka ikaika 0 ka leo ame ka maaao paa ; "ua hooholo au i ka'u naea, e haoa ai. E hoouna aku ne au ma ka eke leta i ka palapala hookuu o ke keiki, a malaila e ike ai oe e Juke aa hoiboi pono ia akuke keiki iā Mr. Linova, i mea e holoi ia ai kona inoa mai kau buke aku o na keiki ilihune, a na'u no e uku i na lilo a pau 0 ka hoolilo ia ana e noho malalo o kou mala E keuoha oo au i kuu loio e kakau i palepala o ia i.no ke hiki mai na palapala hooiaio a Mr. LadOva. Nolaila, aoho au hana 1 koe oo ke keiki. Ia oe hoi e Mr. Lao&vfi, imua o ka kannwai e hooponopono ai kaua oo ke keiki. Owao, he lanakanawai an no-ka maluhia, malaila kaua e ike ai i ka mea e ko

aua i ke keiki. E huawi aku do au i ke keiki oau ke lawe mai oe 1 na palapala booiaio a me aa b(rike kupoao e maopopo ai ia'u he makuakone hoahanau io oe oo losepa. Mawaeoa o keia mau mea e lawe pu mai oe i ka paiapala mare o kou kaikuahioe me Wilimota, i ike ia ai ka oiaio, be keiki keia i haoauia mai e na mea i aaareja lou oe e lawe oiai i keia uaau mea e ike ia ai kaoiaio o kou aoao, e haawi aku oo bu i ke keiki liau. loa aole oe e lawe oiai i keiamau moa a'a e kauoha aku oei ia oe, aole au e haawi aku i ke keiki, a aole oo oe he makuakaoe hoahanau uona. E hoopii wale no oe ioaua o na aha kiekie ae, aole ao e haawi aku ana i ke keiki ke ole oe e la«re mai i na hoike e ike ia ai ka oiaio. Ano, oa lohe aku la olua U(o'u manao paa, aole e hooloihi hou ia ko olua kamailio aoa maaoei." " Ua hiki iho la," wahi a Lanova me ka hohn. " E hoopii no au ia oe. Na kuu loio ka hana i koe me oe—" ' " E waiho i kau mau olelo hoomaka'nka'* mahope," wah; a Delema, " E halawai alc| ao na olelo psle a ko'u loio fa« kou ma vk aha a pau ana o hoopii ai. M • " I ka la apopo e waiho ako no oia i ■ j palapala hoopii imua o ka aha," w\hi a j kuapuu. " E hoi kaua e Jukea ; a ina ua I

Wu Iwelaai aei k* oua kaoawai e hoo* p»M-ho.o aku o Delem», a haaiele mao kaiaka ia i k« keena hookipa. keke iho o kv laua puka aoa aku, >tio 1« au imoa o Ueieiaa a me kaoa a haawi aku ia i ko'u nau boo> MMi D«i ia ieoa, me ht> kulo aoa o ua wai* «Ba • fc» olioli hap*, a om ka aaaa boi i oOu«okoahua i ka makau. p MOKUNA VI. $ Ni OUA POIKO O KA PO. Jfeabof>e iho o ka pau aoa o oa kaoaailio afjn i boikeia ae oei ma kela aiokaoa, kauoha H| la o Delema ia'u e beK> i fca hoiohoio i n| «■ huopau ia ai ko'u mau maoao poloioii* aea i hanaia, a e hoolaoalkaa hoi PWfki>'u « 00000 ana ma oamea e ae. Oka ieia maoawa o ke ahiahi. Hoi aka » a me Edita e paioa i ka aioa av9%keo, V v hoomanao kā mea heluhelu o ka o ke ahīahi oia ka paiua awakea ana mfi na o ke alo aln o Enelani a me oa wuhi ea« <> E«ropa). Puka aku la ao iwaho a hei« uku la o holoholo. O kuu m&nao i'hoohole mua ai e hele au owuu hookahi wale no a e hoopoiua au i ka hooiuanao ana ae i na me« I kamailio ia. Hele aku !a au a hiki i ka hale o ka mea kiai puka me ka manao e hnipu me ke keiki aoa i hoa no'o e hele ai. E paioa ana lakou ia maoawa a > ko'u hiki ana aku ua koooia mai la an e lawehapa i oa haoeli ana o ko lakou papaaina, a noho iho ia ao e paina pu me lokou, a i ka pau ana o ka paiua puka aka la maua me Atura, ke keiki a ka mea kiai puka, a hele aku la i ka holoholo. O kahi a maua e holoholo nei oaaloko no ia okapa o ka haku Oelema. O ka nui o oa pa la o ka haku Ueieiua e(ua haner) eka ao ia. Oks )a hape ieeia o Augate o makahiki '36 a i*aeia manawa ka wa oka ohi ai aoa, a e oki ia aoa ka palaoa oo oloko o ua pa aina uu> nei o ka haku Delema He ahiahi maik&i loa ua ahiahi nei, be aheahe makaoi moae ke pa kolonahe mai ana inaiuaa iho o na maninaai palaoa huita, a oia k*\ inea nana i lawe mai i ke ea oluolu oaahope iho o ka nolo ana uku o na kukuua ia baua oka makalii. Ua liele aku la mana i ka holoholo oo na hora ekolu. a hiki i ka hora eiwa aKa po, ftof aKŌ ia tuaua « kaui "Lu inea kiai puka, Noho iho la au ilaila a he hapahā hoia i koe hiki i «a hora umi, haaiele iho la au ia wahi a hoi wikiwiki aku la i ka hale nui, uiawaena aku o na mahinaai ; tie aneane hookahi hapaha mile ka loihi o keia wahi a'u e hele aka ai a hiki i ka hale nui o Delem". He po ua po oei, ua ikaika loa mai la ka pa ana a ke aheahe makani moae, a e uaholo wikiwiki ae ana Qa ao hakumakuma eleele ma k% papalina o ke aouli eleele poni. U ka pa e hoopuui 'ina ika haie nui maoli ponoi, ua paa kona mau puka pa i ke kiia maiiope iho o ke kapoo ana o ka la, a koe waie no ka puka pa ma ke alo oka haie. O ko na kauwa puka pa aia no ia ma ke kua mai o ka hale, a e paa mau aoa i ka lakaia ■nahopo iho oka molehulehu. la'u i hookokoke aku ai i ua ipuka pa oei, ua loohia au i ka hikilele auo e no ka ike ana aku i kekahi mau kanaUa elua e hele wikiwiki ana mai ka ruka pa aka ma ka iihi o ka pa a nalowale emoole aku la iloko oka pouli. Ka iho la au e hoolohe, aole he loheia o ka halulu o ko laua mau wawae, aoie uo hoi he leo i loheia, nolaila, ua komo mai la ia'u ka haohao nui. Ua ake au e niaau no ua man kanaka net ; hookaai ae la au i ka bele o ka puka pa, a i ka wa i hiki mni ai o Edewada, ninnu aku ia au ina he maa kaaaka kekahi i komo mai iloko a puka aku ia manawa. Hoole mai ia oia ; a hai aku la no boi au ia la no na kanaka i ike ai e hele aua ma ka lihi pa.. Olelo mai la kela inalia paha he mau kanaka hana ma ka mahiuaai palaoa, akahi no laua a hoi mai, oiai, o na hale o ka poe mahiai elaa a ekolu hale oia ano ai aku no ia ma o o ka _Me, he hapalua mile aku ka mamao ma kani hoi a ua mau kanaka nei i hele ako ai, uolaila, ua hoopauia ko'u hoohuoi nui ana. Koioo aku la au i ke keeoa o na kauwa, a mahope iho o ka noho aua no Kekahi mau mioute pokole, malaila lawe mai la au i kekahi ihoiho kukui, a hoi aka ia i ko'u keena poooi.

He maua wa loihi okoa ho'u i ala &i oamui ok» hoi aoa e moe. Ua hihio iho la «a" i a» moeuhane weliweli, aa alako ia kuu uhane e JukeB a hookomoia aka la iloko o ka ha--le haoa, a aole i emo loli ao ia kooa ano o Lanova e hali aoa ia'a e kioia iloko o keka< hi laa pouli. Aiaia i hoomnka >ho ai o poili ia'u puoho ino ae la aa, eia k& he- moo uhane wale bo. He hihio wale oo anei koia maa mea i pela au i oiaau iho ai ia'u iho. Ua ala ae ko'u naau aooooo aoa me ka oM 1010 ana o k' kioo maluoa o ko'u wahi moe. E halo' ka makaqi, a o ko lakou leo hi ī aa laau a me na hakala o ka hale, ma he la heleo u kaoikau oo ia uo keia po eehia. Ua iike hoi me he leo hanehane la e kaoiaau ana i ka pili oke ao. Ua eehia maoli au ika makau, a ua ala «ai la aa hoomaoao aua ao ka lapu a me na oea aao e o ka po.

Oiai au e moe aaa me hma me ke kako lao aoa o ka manao. ua lohe aka ts ao i ka ba. ialu ioo ao« ok® paoi puWa pa ooa haowa, me he ro«a la be kanaka i poka nku iwaho a e komo nai aha p«ht. Na keia ba!u<u aao • o ka po i hoala hou mai ia i db ko|to weii-: weli ileko #'tt, Uapau ae ia ko'a maoao aoa no na ohane lapo n ha pō, a ua huopea i ia kuu nwoao he maa ioo fo kekahl i haaaia iua po i)ni. No ka noi loa o kau aakau a i ne ka 0>.«0a3 #na oo keia halulo aao e a'u i iohe ai, aa hiaa loa iho !a a hala na hora ekoiu mo ka maoao hou ole e hiaoioe. AUa, hiki aialie enai !a ka hiaro6ē, a upoi ia iholi kuu mau lihiiihi, a lilo boo aka ia ao i na aioa raoeoh»ne a biki i ke kakahiaka. He mea m»u ia'u ke ala kakahiaka oui maoiua ae o ka hora eono, ake, 1 keia kakahiaka ua hia<noe loa ia «u a hiki i ka hopa ehiku no ka hisa wale aaa i ka po.' ( Aole i pau.)