Ke Au Okoa, Volume VIII, Number 38, 2 Ianuali 1873 — HE MOOLELO NO IOSEPA WILIMOTA Unuhi'a mai ka Buke mai a G. W. M. Reynolds. [ARTICLE]

HE MOOLELO NO IOSEPA WILIMOTA

Unuhi'a mai ka Buke mai a G. W. M. Reynolds.

HE MOOLELO WALOHIA.

O Th<tmir Tade, Helu 3, P;»ba!e RdgamuHoa, Puu Safdrona, ke hoike eku qci i na ika o<haos haoohaoo oka makilo. Ua «rehe ae nei oia i kekahi keen» oihana kupono oi> ke kakau aoa i na makemake a peu, oa mele a me na pomaīkai a me aa raeu i kauohaii, no ka poe a pau e btna ana pela. Ua muuao oia he nele oui kein do ke kulanakauhale alii o Berītanii» no ka hale oihana ole o īa anp, a ma kona nooooo maikui loa ana, ua manaoia 0 hookoia no na makem ! >ke a pau oka poe e hel« mai aoa. Ma mi. im»« a pau e pili ana • — keia mau mea, ua makaukau loa o T«de Kia kekahi, ke hoike aku riei oia, aia maloko o kooa buke moolelo, he nai na keiki i kakau iooa m»i no ka hoolimalimaia i inau keiki )ia oa, eono peni ka uku o ka la me ka ai pu, a o kekahi o ia poe mouk'aokau loa ma na hana a pau. Eia hoa -.—E hana ia oo ua olelo ae like me T«de oaoa e hoolako aku ) na welo lole a me na apaua welu o kela ano keia 800, no na kaoe ame oa wahioe. Ke kauohaia aku nei Darfrß»fimana a me na led.e e hele <nai e ikeja>B(ia i ua m&u waiwai ia. Eia ; hou :—-Oa hana oleio ae iike o Tade me ke- ; kahi kanaka hana ahi koe, hookahi tausani I ka nui o na p«ha ahi koe e haawi ia mai ia j ia i kela pule keia j>u»e ; he nau mea kupooo loa keia no ua poe keonimana a me na lede maaoauwa ahi koe, a c loaa oo ko lakou puka ma ka meeuauwa hele aua, (o keia kekahi o na haoa piele a ka poe makilo o Ladaoa).

I kuu kakau ana a paa i keia mati mea, aa m&nao iho Le kanaka ano puni kakau keīa i oa mea hoakaaka, oolaila, waiho iho la au i ka peoi a akaaka ibo la do na olelo o | loko o ka palapala; ia w», ua pane mai o ' Tade me ka huhu, " E ke keiki 100 akaaka • lapuwale, ma oe e hoouaakiuki mai ia'opela, e haawi aku auanei aun kekahi meu e wi ai ko oiho !" Ua inakau koke au no kona buho hikiw&jve, a noho hou iho )a e hooponopooo e kakau. Pane liou mai la oia " Eia hou, he onau Iwilei Mele ka Mr. Tade hookahi uaoen tuusani o kela ano mele keja aoo mele : haku ia e na poe ukamai loa i ka haku mele, hookahi wale no peni ke kumukuai o ka īwilei hookahi. E«a bou, ua lako oia i na haiolelo bo,<e loa a ka poe i hoahewaia e liia i ka amana, noe k% waiho hakahaka ia o kahi o ka iuoa no .ka mea e liia ana, a e hiki no kte kuni kokeia me keaila pai ō ke aupuoi ke kauohai pela. Ilamu—He oai wale na ilio i aoia a akamai kupono uo ka poe makepo, ua lako i na kaulahao a me na apo ai, a e hiki ia lakou ke alakai i na makapo me ka pilikia ole maloko o na wahi huikau i na kanaka, a e nahu sku «o i na kuekue o ka poe e hookomo ole iho ana i wahi hapaumi iloko o ka papale. He nui wale no hoi na laau wawae iaia a me na kookoo poaeae no ka poe oopa," He mau mea e ae kekahi a'u e kakau ai, a i ka pau aoa o ia mau mea, ua makemake ole iho la au i ke kakau ana i keia palapala, | nolaila, ua kiola hou aku la i ka peoi, a ku ] ae la iluoa, me ka hai wiwo ole aku iaia i ko'u ano hoowahawaha, " E hiki ia oe ke kipakn mai ia'u e hele pololi ma na alanui, aka, aole au e kakau hoe^ana." Ku koke ae la o Tade iluna msi kona ooho ae, a lalau mai la i kuu puu, a me kekahi lioia i uhau mai ai i ka laau me kona ikaika a pau mulona o'u. Kahea ae la au, "E kokua I e kokua t" aole he <aea hookahi i hele mai e'kokua. Aka, pane mai la oia, "E kuhea oe e ke keiki lapuwale a hikī i ka ha ana o kou leo, aole loa he mea hookahi e bele mai e kokua ia oe, e oluolu anei oe e kakau hou ano ?" " Aole !" i pane aku ai au me ka huhu, no ka mea, ua wela au i ka huhu tue ka hilahila pu no kona hana ino ia'u. " E haalele aua au ia oe," a i kooa hookuu ana mai ia'u, holo kiki aku la au i ka puka. Ua paa hou au i ka hopuia me ka olelo iho iaia e huki aku ana i hope, " Aole pela oe e bolo ai. Eia oe iloko o ko'a mana, e like me he keiki poooi la nā'u, ma e hooie oe i H ka'o olelo, e lawe no au ia oe imua o ka luna7anawai—* hoike no au he keiki mahuka oe mai kou home mai, ke kula a me kau kumu, a me kahi mea e ae e pili ana i ka oiaio—a e hoihoi hou ia oe t kou waht i hele mai ai." Aole ! aole ! mai baoa oo pela !" i ka-1 hea ae ai au, me ka manaoio bo» e hoihoi hou j aku auauei oia ia'u ia Jukes a hookomo ia i ka halo hana. I " AlaUa, e hoolohe oe i ka'u kauoha, me I ke paklke ole,"' i oleio lioomaiimali mai ai!

oia. " E lalnu ih» i>enj, a e kati)tu iho i Uanalima kope k& nui o kela palupala hookahi au i kakau mua ai, a i ole la e likemeka nui e hiki ai ia o» ke kakuo. M«kem«k< ,su e paa koke oa kope he kanalīma, i lianwi help ib hi i nn hule «tfie, a me nn poe piepiele mamu» o ke kapoo *>rt* oka la." Noho hou iho la au raa ka ooho a kakau iho l» e biki i ks bora ekahi o ka auwina la, alaila, hono mai la gio Tade ia'u e hele pu me ia i ke ku»i u .1 < * ma.ka io bipi no ka aina awake» I k;i lonn ana o na mea ai, iioi aku la maua it hiki t ka ha'e, kau»ha mai la ia'o e koke iu» »>j>i >neß ai oe», Hooko iho la au i Uann kau iia e iike me ka liiki ia'u, a mahope iho o k:> pnnoi ana, "t586S <, aflr?SPfe pii p£'p&taf#Af£*e lalffiiirtSBu kope ho». K-i: , ! bo la au he man kope hou a hiki i kh ra eono o ke ahialii, inu wahi ti iho la, a pau ka paina ahiahi ana, puka aku la maua iwaho e haawi hele i oa mau palaoala nei ma na wahi a maua i kipa aka ai. Ua komn aku la maua raa na wahi ioo he lehulehu wale, na Ina o ka poe iou rama, a me ka hakaka, a ua hoowaliawaha ino loa au i kuu hele ana ma uamau hale i.ei o ka poe ino Ua ike #u ina kanaka heleheleiia m(ikuiiio, u we ka poe makilo ilihune loa maluko o keia ina'i lua, kahi o qā kano a nie na Wiihiue e-huikaiī pu ana. Ua hookomo la aku la lioi au iloko o kekahi man hale holele, kahi e piha kui ana i na walaau leo uui o ke la «no keia aaa haunaele, kahi hoi e hoopaapaa wale aoa na poe ona, a e hakaka ana. Un hookomo ia aku la i kekahi m«u hale e ae i ka aneaoe ana e hiki i ka hora umi o ka pn, ilaila aa i ike ai e mee hnikau ana na po« o kela ano keia ano, kane, wahine, kamalii. ka poe kafa>ko a me ka poe hou maluna o na pe-1 la moe weluwelu, a aole e hiki ia'u ke hoomanawanui i ha ea mo holiono oloko o aa 1 mau wahi la. Pilau, hohono, a kupono ole i no ke ea o ke kanaka (i ko'u nae) aka, ia la- i kou he aa]a iho la paha ia Ua nonoi pine-1 pine aku au ia Tade aole e Lookomo aku ia'u I iloko o ua ir«au wahi uei, aole oia i ae mai ; ua makau oiu o mahoka au. Ua hala ae ia ka hora o ke aumoe mamua o ko maua boi ana i ka hale, a awiwiaku la an e moe me ke komo wahi ai oie, oiai ua hoopau ia ka ooe o ka ai no na wahi pilau a'u i ikeai.

I kekahi la ae, ua kakau iho la au i kekahi mau palapala hou, aka, oiai na hora o ba la e holo mua ana, aole be mea hookahi i hele mai o na poe i houwi ia «ku ai na palapala. I kekahi la ae, oia ana no ka nele, aole he mea i hele rnai. I na ahiahi a pau ua lawe hele aku la maua e haawi i na palapala i kakauia i ke ao, a i ka po iho, ua komo hou aku la i ua mau hale nei a maua e kipa mau aku ai. I kela la i keia la, ua hoomaopopo aku la au i ke aoo papau o ke kakai o kuu haku, no ka mea, ua hooki oia i ka inu ana i ka rama, a e ks bia wale no ka mea e inu ai; a mahope mai aa paina iho la maua o ka bercnā wale no a me ktf waiu bata paa, aohe 10 bipi—a mahepe loa, he berena wale no a me kawai. O ka wahine aona ka hale—kela wahine heleheleua a ula nana i wehe mai ka i ka po mua o kuu hookipaia ana ilaila—-hele mai la oia e koi i ka uku <Kka hale, a no ka 1' :a ole, ua hookikina ia mai la ua o Tade e kuai uku i na paa lole weluwelu oaa a me ua apana welu e ae, na kookop o ka poe oopa a me na wawae laau, na mele a me kahi mau opala e ae. Ia wa, akahi no au a iko o kekahi ka la o kona mau waiwai, ma' kekahi keena okoa aku kahi i waiho ai—a kuai ia aku la ua mau waiwai nei no kekahi mau silina wale no \ mea e hookaa ia ai ka uku hoolimalima o ka hale. Aohe au i kakau Lou i o» palapala; a hoike akaka mai la ua o Tade i ke ano kupilikii o kona maoao no'u, me ka ike ole i ka mea e loaa ai ko'u ola ke hookuu mai ia'a. Ua hoopilikia hou ia ko'u manao, a ui> «ne pepe ioa na manaolaoa, a aole he wahi manaolaoa hou i koe e noonoo ai no ka >ii< a hiki ia'u ke hana. No kuu opiopio kekahi, nolaila, ua manaka i ka hele aku e bua 4 hou. O kona manao oui nae e malama no ia'u me ia, aka, he n au la pokole waie oo mahope iho o ke kuai ia'na o uamau waiwai nei ooa, ua kipaku ia mai la maua e ka wahiue nona ka faale, me ke kokua iae ke kaikuuaue o ua wahioe la. Ua nuku ino loa aku la o Mr. Tade i ka wahioe me ka huhu, aka, ua kipaku kokeia mai la, a pela i hooknuia ai maua e hele auwana i ka hora omi o ka po, aohe wahi e moe ai, aole no hoi he wabi keueta hookahi o ka pakeke. Aia maua i puka aku ai iwaho o ka pahale o Kagamufina, i mai la o Tade ia'u, "E Keo, e hoopau i ko keua maoao kaumaha, a e manaolana. Aka, i hea ia auanei kaua e moe ai i keia po ? E hele paha kaua malalo o oa pio o ke Alahaka Watalu e hiamoe ai, a i ole ia, e hele paha kaua i ke kula iluko o ka puu mauu maloo e moe ei." O ko'u pane koke aku la no ia. " I ke kula knua ! no ka mea, ua aikena maoli iho la i ke kulaoakauhale no na mea i loaa mai ia'a." " E hele hoi ha kaua i ke kula !" wahi aoa

ao ko maua u hele aku ia a<> i'a. Houkab hora a me ka hapa o ko maua haele aan p« ka aku la maua iwa'io o ke kulanakauhal ma ka aoao akao, a ike iho la i kekahi wat papai hale e ku ana ma ke kihi n kekahi mt hinaii. he kaa ko loko, komo ae la maua il< kn, » hiamoo ibo la iloko o ke kaa a hiki > i kukahiaka. MOKUNA IV Ka hablb. makilo a.va, a me kona hope>» E lilelile maikai ana ka mahmalama o I I«—e n|i hauoli ana na manu iluna ona laii.i —ua kahiko la ka papaiiea ona mea a pao ka honoa me oa heoeaka oka hauop, at. , ■ wii» m** n na hauofi o|o ka iaoi Jiana, ā me ko ka ho» oua imua o'o. Hookomo iho ia o Mr. Tad« iloko o kona pakeke. he kahi lauoho, ayae kahi apana wela ana i maiama ai i tawelt?" holoi maka, a kono mai la io'u e hele maaa. Alakai aku la oia ia'u mawaena o ka mahinaai a hiki i ke kapa o ka mnliwai i kapaia o Muliwai Hou, a kauoha mai'la e auan a e hoomaemae ia'u iho e like me ka hiki ; a oia »o hi»i knkahi i auau iho la. Ma o kona hhH»i an« mai ia'u ia'u i ike-d «u i k»se mau maoao, e hoomaka ana m »ua e hele makilo, me kfl_aoo hoonaluualo malnlo o kekahi mau kupono ana i haku iho ai. Ua haule ino hou

ko'u mau maoao i ka ike an» i kana mau hana e hooko aku ; aka, ua akaka ia'u aohe alanui e ae e loaa ai ke ola. Aohe au i komo wahi ai mai Ua auwina la mai o ka In i hala aku; nolkila, ua ane polinahe mai la i ka poioli, a oia ke kumu i ukali wale ahu ai 'U mahope ona. Mahope ibo o ka auau ana, hele aku U maon mawaena o na mahinaai, a hookokoke aku la' i kekahi hala oui nani iwaeoukonu o hekahi pa nui, be rnau pu-a liipa he hooialu aoa īloko maluna o ke kala weuweu uliuli, a he pu-s d<a hoi rua kekahi aoao e hololHilo ana maPaio o na laau lipo lipo. He halo kiai ke ku ana ma ka puka pa o ua wahi oe«, kahi e komo aku ai a hiki i ka haie noi. Maluna o na puka pa la e kau ana kekahi olelo papa i penaia, aole e hookokoke aku oa poe aea haukae mo ia wahi I kuu ike ana i ka olelo papa, ua kueeni boo 8u i hope me ka hilahila, aka, hopu ino mai la o Mr. Tede i kuu lima m« ke oolea, a mai u we maoli aa no ki olelo iho la, " E ke . ''<»iki ioo hooluhiluhi.\ ina aole oe e noho inalie, me ka hoolohe ole i ka'u kauuha, e haeh&e liilii ao au ia oe." i Hookokoke aku la maua i ka puKa pa, a i unuhi ae la o Tade i uekahi pepa rnai ki* pa- I keke ae, a ike aku la au he pepa noi, keka- i hi o na pepa a'u i kakau ai mamuli b kana ! hahai aoa mai. Huki ifco.!? oia i ka bele o I Jta puka pa, a puka mai lu ke kiai puka mai 1 kona hale mai, mai la ia maua maloko mai o ka hakahaka o ka pa hao, mai la ia maua e liele koke ; " aole ona inakemake i ka poe pua-ua maUila I" Ia wa hookohukohu iho la o Tade me he ano kanaka waiwai la i bsule ino—-hoomaka aku lu e kamailio me na olelo iiaku heopunipuai, he kanaka kalep.a kuonoono o«a mamua, ua poho kona waiwai no na pilikia hiki ole ke pale ae, he wahine mare kana me oa keiki ehiko e noho ia i ka make a ka pololi, a i hele mai oia me kana keiki makahiapo e noi i ka iokomaikai o ka poe e aloha aku ana—a hoileeike aku la i kekahi palap*la hoomaikai i kakauia e ke ke kahunupule o kona wahi, a me oa poe maikai he unpiikumamatralu i ike ia ia i kona mau la o ka ulakolako. Oiai oia e kalekale alapahi oei—ua hookahaha aui ia au, a nana aku la me ka hoowahavvaba i kooa hoopunipuni ano ole. Ma ia wa ike ia aku la kekahi keonimaoa maluna o ka lio e kaalo ae ana ma We kihi o ke alanyi, a kahea mai la ke kiai puka me ke kipaku inai." " E hookaawale olua !'' a wehe ae la oia i ka puka pa. He mao helehelena oluolu ko ke keonimana, s be aloha, a i kona komo ana iioko o ka puka, haka pono iho ia kooa mao-maka maluna o'u. Naua pono mai la ia'u me ke aoo aloha, kaohi mai la i ke kaulawaha o ka iio, a hoomaka iho la e haba i kona pakeke i Jala. " E kala mai,'' wahi a ke kiai poka i pane aku ai ; " Aole o'u -nanao he kanaka ano maikai keia, koe paha ke keiki, no ka mea, i kona wa i hahai mai ai ia'u i kekahi mau mo* I oielo haku, me kr hoike pu ana oia ka ma-kuakaue-o ke keiai, ua oaoa ae ke keiki ia la me ke aoo kahaha " " E kuu keiki," i pane mai ai ke keonimana kahiko ; " E hoike mai i ka oiaio, o kou makuakako aoei keia ?" Ke puliki mai I» o Tade i kuu iima me ka onou mai e ae aku au, aka, hoike wiwo ole aku la au. " Aole—aole ia o ko'u makua* kaoe. Aohe au i pili ia ia." I " Heaha ia hoi," i paoe aku ai o Tade, " be oiaio eoie io no owau ka makuakane o ke keiki, aka, aole e hiki ia ia ke hoole oa'u oia i lawe mai ke alanui mai, a ua haoa alo* ha aku ia ia me he mnkuakaoe la oooa. man mea pilikia loa iuaqt—" " Noho mahe oe," i paoe mai ai se keoni-, loana, a onia hou mai la ia'u, a kamailio mai ta. "Makemake aoa oe e ooho hou me ■ aeia kan&ka ?" - j

' "le—aole," i paoe koke aku ai ao, oo kn d*r , ia hoohoihoi ia au e oa manaolaaa - R . r '!n: mai ka laai i keia wa he oaakama- . .! a>. • hoopakela mailoko mai oka pilikia <Arbe poino i iii iho maluna o'u. " E haa- » imi ■ «aiia na'«,—-ina he hnoa haahaa loa >''!>' so, a e hooinaikai o»> bs i kos lo- • «»] Naai «ale kou »)oha aua «aai pa» v., J> oo o e k»o kamaiki !" i paoe mai ai ' kroiiiuiaaa. " Aoio an • hooaele » kaa ii > E !*e kaoaka, eia." A huli ae la ia ; ' E»-« ko ailma. Aole aa i kahihe>a oi ae keia maaioa o kou nele, e hele • XI ue :'i;a. E hele pela—i keia maoawa koke!" a be keooiAaaa me ka ikaika o ka i ike mai ai i kooa hooiohiiohi, me iiiake ote e hookuu ia'o. "He lunaau no ka maluhia ; a—" \ i hookaulua hou iho o Tade, aka, oobr%tg mai 1a ia'u imua, a huli ae la e ho le aWwi aku ma kona mau kuekue. Kauoha mai la ke keonimana ia'u e helo aku mahope'pna a hiki ika hale. Aole oia i kam|ilio h&i mai ia wa, aka, i ka hiki ana i ka hate, kapoha ne la oia i kekahi kauwa e alakai aku i4 ia i fce keena o na kauwa, e haawi tnai, i ai <mb, a mahope o ftuu paioa ana e alakai aku .laKi i kona keena hali palapala. I kuu hiki a&a i ke keeaa o na kauwa, ua iilo au i mea kamailio nui ia nae ke ohaoha wale o na kahea,ena, "He mai—-he mai." Ke lohe aKu iio au i ka iakou hawanawaoa ae kekahi i Ke i ae la kekuhi, aani maoli na heleheleoa o keia keiki—a o kekahi hoi, me he la he keiki keia na ka poe hanohano, a peU ae no kekahi Waiho la mai la imua o'u he paina kakahiaka maikai loa, a aa ka n>ea belob "lu e maoao iho ke aoo o ko'u hauoli aoa aia ka papaama i lawa i na mea ai he oui maemae, i ano okoa loa mai «io ka kamaaina ia'u ma kahi o Tade. I ka iHaooa ana, ua ia aku la au i ke keeoa lioli palapila, a ilaiU i ike hou ai au i ke keoumaoa kahiko e heluhilu napepa ana, a he !ede opiopio kekahi e kakau palapala aoa ms ka papa palapaia, noaa ka nani lua ole a'o I ike ai.

ī r .atte ana niai o ke ke?n:raaoa i kuu komo aoaihkn kanaili.i ao la la : " E Edita Mi»'* '''huoe a'u i hai aku nei ia oe." la ka lede opio i kana peai ; a < ** I |4a"konB helehelena aoo aoeia ia'u, a o kooa hiooa maka me he mea la na ka lilia maemae loa a me ka pua rose palupalu loa 1 haawi'aku aonn; a mahope iho o kona nana ana mai ia'u huii hou ae la ia a kamailio aku la i ke keonimana me ka leo haahaa oluolu. '• E ka m»kua aioha e haawwje i haoa nana, aole anei ?" " Na kaua ia e nana e kou aloha," i pane iho ai ka makuakaoe, a olelo mai la ia'u me ke ano oluolu. " E kuu keiki huoe, e hoike mai ia maua 1 ke ano o kou hele ana mai me ke kulana pilikia, a me koa hui ana qje kela kanaka." Ua kuka maa an ia'u iho ina e oinao ia mai au no ko'u wahi i hele mai ai a me ko'u kulana, e bahai aku no au a pau i ko'o moolelo oiaio, nolaiin, ua hoike pau aku la an o like me ka oukou i ike ai ma aa mokuoa i liala ae, mai kuo mai.e noho ana ma ke kula a hiki i kuu laweia ana e Juke i ka hale hana, kuo holo ana no ka makau, kua lauoa ana ma Tade a me kana mau bana ia'u. Hoolohe mai la laua ine ka paumako, a o ka lede opio ka mea i ike ia aku na hoonaoe maoli ia oia e ke aloha ; no ka mea, ia'u e hahai ana i ko'u hoopilikia maa ia e na manao ehaeha oiai au tsa ke kula, a me ko'u mau auwaua wale ana maloko o L«daoa,—ko'u mau hoohoka m»u ia, a me ka noi 0 na mannwa i haiawai mai ai an me ka make a ka ai ; oa kahe mai ia kooa mau waimaka, me ka holoi pioepioe ae i ka hainaka. Lohe aku la au i kona hawanwaoa ana ae i ka makuakane. " E papa, he oisio loa kana ola!jo. Ua maopopo ia'u he oiaio loa kana i hoike mai oei He keiki ano hoopooo keia me ka olelo pololei, aohe hookamaoi." " E pono e ike moa kaua i ka oiaio, e koo Edita aloha," i pane aku ai ka makuakane, a mahope iho o ko iaua kuka aoa 00 kekahi maaawa, olelo mai la ia'o. "E kae heiki, ioa he oiaio kau mau mea a p*« ia 1 hoike mai nei, e like me ka a»aua e maoaoio oei, e haawii* no kekahi haoa oau. I keia 1« e hoouo* aku aa 1 kekahi paiapaiala na Juke i Leikesfits, mai lele koo oili, a aole hoi e makau, aele oia e iawe hou ■» oe mai ia nei aku. " E naoa aku oe," i paoe hou ae ai o EdiLa me ka ieo hawanawana, aohe wiwo iho, ke a-a poao mai la ine he ia 0 kona makemake 00 la. Ke paulele nui nei au i ka oiaio 0 ka> na i hai mai oei. E kaohi anei oe ia ia e ooho niai • hiki ī ka loaa aaa mai o ka paae raai LeikeaeU?" • " Ae," i puaoa ae ai ka makuakane, a pu> h'na hou ae ia me ka nai o ka leo. " Ae ! e Le keiki, e noho oe maanei i keia manawa, a oa'u no e malnma pono ia oe me ka maikai." Pane akn U au me ka Inahalo ana 00 ka lokomaikai i loaa mai ia'o, puka aku la au iwaho, a hoi bou ako la i ke keena o na kaum, a na olioli nui na kauwa 1 ko'u hai au^

aHa ia iakou, aa fcaobi ia t»u e noho O Hf>ikikaoe a he kaoaka kiai paka, he keik» ia i like pti mo a'o fea nai, oona ka m . lol« boa i'hoahoia ai au ia wa.

Ma o ko'u lauoa ana roe aa kauwa i lohe ai aa o ka Hako Delesta ka iaoa o ke keooimaoa noo» oa wahi la, a e)oa «ra}e ao aoa «aao keiki, abe m«o tfaika(aahiae. O C>ara ka bao»a rooa, oa isara i ka Hon. W. Mulgrave, aia i Ooroaovatior< Kuea ko iaua wabt ooh<> i Lad4ua, a o Miaa l&dita ka moli, ka iede opio a'n i tsje ai. Ua hai po ia mai no boi au he mau keihi e »e no kekahi a De!ema I me kaoa wahioe i make, ua pao waie no i ka make, a o Mrs. Muigrave a me Edita wale ao oa kaikamahiae i koe e ola ana. He ha-1 nakolu m&kahiki a &eu o ka hanau moa, a he omikumamawaiu makahiki o ka hanao muli. Oko ka Haku Delema ioaa makahiki eiima lauaani paona, aka, oo kooa iokomaikai a me ke aloha manawalea, ua aioha oui ia oia e na mea a pao i ike iaia. Ma ka hiki aoa mai o kn eke leta mai Leikeseta mai i ioaā mai ai ka palapela pane a Mr. Juke, a ma ia palapala i hooiaioia ai oa mea a pao e'o i hoike ai. Kahea ia mai la au e pii i ke keena huli pelapala o De!ema; a i kuu hik .oa aku, kamailio mai !a o Delema ma ka hooiaio aoa i na mea a pau a'u i hoiko aku ai, a-i mai le, " He mea maopopo e I(>Bepa, aie kekahi mea pohihihi i pili i kou hanau ana, aka, ke ao aku nei au lia oe mai manao nni no ia mea, a aole hpi e nooooo nui ina ka manao ana, e wehe kokeia i ka uhi naaa i alai kou ike ole ana i koo mao i makua.

Aia no he wa e hiki moi ana e ike auanei oe. Aia e hookaoaka makua oe, e maopopo ns> io oe ke kumo o ka haalele ana o kou mau makua ia oe, e maopopo oo ia oe ke kumu o ka haalele aoa o kou mau makua ia oe. Ma na hana o keia manawa kaua e kamaiiio ai noq. Aoie i maopopo lea i ko'u manao na haoa e haawi ia ai nau i keia wa, oiai.ua hoonaaoao maikai loa iaoe, a ua ao ia me ke kapono, aka,J|j9 waiho aku nei au nau e koho mai i kaa hana e makemake ai. loa i manao oe be kupoao ke |ilo i kauwa lawelawe maloko o kuu hale, e loaa no iaoe ka oku p » waie, a-6 ike aoaoei oe i ko'a ano. E hana maikai no au ia oe. A ioa i koaohia au e iawe ia oe i kakauolelo no kekahi keeaa lolt>, a o kekab< aoo eae paba f aiaiia, e o'o la auanei ka maemae 0 kou noho opio ana, a ein kekahi aole e noi ka mea e loaa mai ia «e Nolaila aohe au i ike ika mea kapooo e ae e h»oa aku ai nou mamua o ka malama ana ia oe malalo o keia malu haie no ka a<akahiki hookahi a elua 'paha. Aole ha nui loa o kiiu haoa maaoei, aka, be hana kauwa no ; aole nae me ka hoookikina ino ia, nohe hoi me na hoehaeha ana i kou manao."

Ua hoike aku la au i koa mau mahalo noi ia Delema oo kona haoa lokomaikai la'u, me ka haipu ana aku, o ka'u mea wale no i huli mai ai ; eai i ka bereoa 0 ka mikiaia hana, a aole loa au i kaoalua 1 ka lawe ana i ka haoa i 01 ae mamoa 0 ka'u i manao ai, a i loaa mai hoi ma o kona lokomaīkai nui waipahe wale. Ua oiuolu oia i ka'a oieio pane; 1 ia la 00 hoi, ua o holo pu aku la maua me la ma Ke kaa no oa mile ekolu i Ladana, no ke aaa i lole kaua no'u. Heimau la ma ia hope mai, ua hooana ia mai ia kou mau lole kauwa. He anahniu mahope iho o kuu noho ana me ka uhana o Mr. Delema, hiki mai ia kekahi kaa nani i kauoia ena lio elua. He keonimana a me ka lede ko loko o ke kaa, a me ke kahn kaa i kahikoia me na kapa nani. I ke keooimana ka hookele ana o ke kaa, me be ia he kanakolu kumamawalu ka aui 0 kona mau makahiki, he loihi a nani kona mau heleheleoa. O keia ;aimana o ka Hon. M. Mulgrave no ia a.me kana lede, ka hunona hoi a kuu Hakn a ae k&na kaikamahine makahiapo A o ua lede U he oaai okoa no hoi kona, i ano e ae oaai ko Edita nani a'u i mahalo mau ai. oka maoawa o keia hiki ana mai, mahope koke ibo no ia 0 ka hora awakea; a » ka wa i ku iho ai ke kaa mawaho iho o ka paka komo o ka hale o Detema, pnka koke aku la e Edite iwaho e aloha i kona kaikuaaoa.

A maloko o ke keena hookipa i halawai ako ai iana me Oelema, a hoai mai la ta i ke- kaikamahine a lulu lima pu me Mulgrave. I ko Clara aui aoa ae e nana ma na wahi e ae~"Q 'He keena, ike mai la ia'u, oiai au e ku kokoae ana maloko o ke keeaa, a oieio ae la e i ,mj ka leo nuie hiki ai ia'n ke lohe akn, "Ke ibe nei au ua hoomahuahuaia kou mau kauwa e papa; mahea 1 loaa ai ia oe kela kauwa naikai o koua mau helebt!ftna." " E hahai aku uo au 1 kena uaoolelo ia oe e Clara." 1 pane mai ai o Mr. Delema, a iaia 1 kamailio ae ai pela, na komo aku la ! iaua iloko 0 kekahi keeaa hooluole e aka, i ukali pu ia me Edita, a o Mulgrave hoi, huli ae la ia e naaa i ka lawe aoa o ke kahu tio i ke kaa a hiki i'na hale lio. A iaia i huli hou ao ai e komo i ke keeoa, ike mai la ia'u, a oleio mai la, •• E ke kamaiki, e hoio ako oe « hawe mai iloko aei i kekahi peelo nuku, aia maialn iho 0 ka ooho'na mea e kau kaa, 1 aok i ike ke kahu lio i oa paolo la. 1 '

A i»'a i liolo «ku ai e kii »ki ann i kau* oha ia mai, lohe ako ia ao īa Mslgr&ve e oioiu iho aoa i kekahi ka&afea kaawa. "*I be» kahi i loaa ai o fe«!a keilii maikat i ko Kiaaio'a? **Aoles" au i lobe i?B pane aoa aku i ke kaawa.no ka mea, oa holo aku la au a hik! i be kaa. a feaa ba pcrohr. hoihoi mai 1 a a hiki f i k« hale, • • kamalHo aaa bcmo Mulgr«v* me j ke kßDw>, a i ka ik® ana mai ia'o lalau m»i I» i ka poolo me ka bakiio pooo aoa mai i ko'o maa heieheleoa. Mahope ibo o ia manawa ua kaoi mai la ka beie o ke keena e kaheii roai aoa ia'o e hele aka ilaila, a i kan hiki ana ako, ike aku la aa e oaaa pooo m«i ana o Mrg. MalgTave ia'a me ko aao hoihoi ooi e like me ke kane, a ua hookahaha ia aa qo ko'o lilo aaa he mea aana poao loa ia e laua. Kaooha mai la o Oeiema ia'u me ka leo aloha e hele e oielo i ke Kaeoe e hoomakaokau i wahi paioa Hilii, a heie ako la aue hooko i ke kaooha.

Maloko o ke keeoa o aakaawa i loheai aa i kekahi mau mea e pili oaa ia Mr. a me Mrs. Mutgrave. Mai oa mea a'o i loiie ai i blki ai ia'u ke botke afca me&nei i kekahi o aa mea ooi i pili iko laua ola ana. Aoieo laaa ; beie pinepiae mai ilaila, a he walii ano kaee iki 4|nwaens o Delema ame laaa, a ua hooulohua pinepiae ia o Dele<na oo ko laua bele mai e noi dala e kohua ai i ko lana nofao aaa ka hanohaoo. Oko Malgrave ano o ka noho ana, ua like no la me ka noho aoa o k* poe nlii waiwai loa, a oa oi aai akn hoi n* iilo manooa o kooa loaa makahiki. Ua ume mao aku oia i ka pakeke o kona makoahooo» wai i oa maoawa a pao. a nolaila i maikai ole ai ko Delema manao aona. Ua hai pu ia mai op boi ao be ai alii ua maa Mufgrave nei ma ko laaa hale ma GooseTeoora koea, © haawi maa aoa i oa ahaaiaa haoohaao, a ua kaulana oui laua oo ka oaoi a me ka haoohado oko laua man papaeioa. Aohē a laua keiki, aolaila. oa hoolilo ko iaoa maaao aai aoa ma na lealea a me ka haoohano. Ua hoopani koke ia ke kamailio aoa a oa kaowa i keia raau olelo oo ke komo aaa mai o ke ksbu lio o Mulgrave he kanaka ui opiopio, o Keok» kona inoa Karistiano me he lahe iwa» kumalima ka noi o kooa maa makakiki. Ia «awioa la e ohi aaa aa he maa hohai wwinn maloko o ka mala, i mea ai bo ka papaaina, lohe aku la aa i ka oakeke mai o ka iliili, huli ae la aa e naoa, a ike ia Mulgw»r" E oaaa hele ann oia i ke kihapai me ka apo ae ioa ho'a waina a ai iho. I ter°fc9ftattf' ana mai ma kahi a'a e ohi ana, olelo tsai I» ia'a me ka leo oloolu, " Uh lohe aa i kou mooielo e īoaepa, a ua like maoli me he mo> olelo kaao la, olioli paha ee i ka noho aoa maanei." " Ae," i pane aku ai aa me ka olioli. "He oiaio ia," i paae mai ai kela, " aka, mamuli e hooemi ia ao kou akamai ma ka noho aaa i keia wahi Kuaaina. Ua make« make nui aa i kekahi kauwa opiopio e like me oe, a oa hai aku au i kao makuahonowai, ma aole oia e hoole, a e lawe no aa ia oe." Ma kona nana ana mai i ko'a apo heomumule me ka hakanu kaumaha, aa maopopo iai», ko'u makemake ele e haalele iaOelema, i mai la oia, " A I aole ou makemake e hoi me a'o ea ? Maaao aa e makemake ana oe e loaepa i ka'u haaa, he keiki opiopio oe i kupono no ke kalaoakauhale alii, aole no ke kauhale kuaaina e like me keia. He nai wale na mea lealea ma ko'a bale, © kipa maa la aoa eka poe haoohano. Eia kekahi, e haawi ao au i uku maikai nou, an«, heaha kau e oleio ai—ke ae mai o Delema." "Ua hoopaaia an," wahi a'u, M e hooko aku i ua makemake a paa o Mr. Oelema," ak <,hopohopoiho la au i ka hoike aku i ko'u maaao maoli, aole &u i paot hou aka; a ninau mai la oia, " Aka, ao keaiia ! e kamailio mai e Inaepa; e hoike mai i kahi o kou manao e hio oai ai." " Eia wale no,' ; i pane aku ai aa me ka hopohopo ole, o ko'u maaaolana oiaoii, e ooho maa, e ooho maa loa aa malalo o ko'a haka i keia wa." " He poao no ia, aka, e loaa ao ia oe oa hana oluoiu la e a'n a me Mrs. Mul&rftve e like me koa haoa eluola ia maaoei. E olelo aaei aa ia Delema, ua kamailio pu iho aei kaua, aole ou kue oo ka hoi aaa me a V " Aole, aole," i olelo aku ai au, " mai olelo aku oe iaia pela, aole ia o ka oiaio maoli, e minamioa loa au ao ka haalele aaa ia Oelema; aka boi, ua mahalo aui ioa aa bo hoo makemake aoa mai ia*».* "Ua hahai maio Mr. Dek—i koa aoolelo ia'u a me kau maa haaa i koe wa e eobo i •aa me kekahi kaaaka—owai 1« kooa inoa P }' " O Tade paha kau kaaaka i enaao ai." ' " Ae," wahi a Molgrave, •* o Tade, oia ka iaoa, he inoa aao e maoii. Aka, mahea kahi. i ooho ai keia kaaaka ?" " Aole aa i ike, aoie ka i hai aku o Doift> ma ia oe «• kipaku īa wai maua, a o« aa«»>' aa hele akp,. aohe wahi o aoho ai." " Ho oiaio «a hai mai uo o Oelema ii'e, aka he makemake au e ike i kahi o koia ,kaeaka i ooho ai, a i kakaa ai i oa paiapaia hoolaha." " Ma ka Pahale o Ragam«fīaa i Sa&rō*a Puu," i paae aku ai au. "E1 naai ka woa aao e1 • «M ni i7mhtt aole paha i huli hou aiai eia ia oe a hikl i keia maaawa o kou ooho aaa ia nei ■ ' " Aoie," i paae aJfti ai au ; •'a aolo a'amakomake iaa i hoao oia o haaa pola." " He oiaio ia," i paao mai ai k«4a, a-- ba»> lele mai la ia'o. Alala a pe a* bopokopo nui au me ka aaakaa o koi U9O la mai ao e lawe. I kekahi la ae, 01010 mai la o Oeloma ia'u. " E loaepa, ioehioei, ua hoolaaaa 00 ia 00 iho m« kakahi mae heaaloha hou. Ua «akoeake oui loa o Mr. a me Mr& Molgravo ia oe. a ua ake aui kou huaoea e lawe ia oe i kauwa aaoa, aka aolo au iae aku. Maaao ' au aolo paha 0« maaao o haalek ia'a ? /