Ke Au Okoa, Volume VIII, Number 29, 31 October 1872 — OLIMEPIA A O KE AKA O KA WAHINE KARAIMA. HE MOOLELO EEHIA. [ARTICLE]

OLIMEPIA A O KE AKA O KA WAHINE KARAIMA.

HE MOOLELO EEHIA.

MOKUNA IV. I ka noho ana a ua kauka nei ma ka aoao us like loa no ie me ka roea make. A ua kauoha no hoi oia i na kauwa o kooa bale, «ole e ae ia kehehi e kooio iloko, aole e puka iwaho, a aole e hoohalulo ia loko o ka hale. I ke kani mua aoa o ka bora umikumamaloa o ke aamoe, haka pono aka la ni maka o Kaaka Rt)chrster i ke kino kopapau o Ralepa e kau nei imua ooa, roe ka paa no I ka lima o Ralepft me ka helo pu ana e like me ke kani ■ ka uw«tf, elua, ekolo, eho, elioaa, eono, ehiku, ewalu, eiwn, nmi, umikumama* kahi, umikum'maloa. I pau ana oke kam hope o ka «waii, a ano hohoio ae ia ka maila o ka ili kanaka, a kaakaa mai la na maka o Rale|>a, a «oe boo iho la. Haalele koke iho la ua kaaia nei i ka paa ana i na Ilma o Rilepa, h«po aku la i kekehi omnle e ku ana, lioopulu iho ta i kekabi kaweie, a booma-u aku la i na lehelehe o Ralepa, kaakaa ae la oa maka aole i pili hou iho. " E hoomaikai ia ke akoa," wahi a Kaoka Rochester, " ke 0 mai la oa kukana o ka maneolana. " E ke kauka," wahi a Ralepa me ka leo naw»liwali, *' ua hiamoe loa ia paha wau." " Hamau," wahi a ke keuka, "einn ahu oe i kekahi o keia " A ninini ibo !a uakio ka nei i kekahi mau kulu mai loko mai 0 kekahi o nole, iloko o kckabi kiaba waina, a hoala mai la ke kauka i ke poo o Ralepa i kona wa e iou nna. " Pehea mai-oe e kou keiki ?* wabi a ke kaoka i ninau koke iho ai ii Ralepa. •' Maikai—maikai loa Ea, eia waa ihea." wahi a Ralepa, nae ke ao ae ia loko o ka romi " Hamau, mai olelo ūoi oe, eia oe iloko o tn«i oihaoa." " Aka, iioko oka hale paahao kuu hlamoe ana," wahi a Raleoa. " A mak» «o Uoko o ka hale paahao," wabi hoi a ke kauka me ka leo hawanawana. '• Make." " O Ralepa Redwood, ua make ia," wabi a ke kauka, " ua hala aku ka hoopai a ke kaoawai ike ahiahi o kooa hookoia ana, Oke kino © kekahi kanaka make e waiho mai la ma kela rumi ke hookomo ia iloko o ka pahu iae ke kau ia o kon inoa mawaho me kou mau makahiki, a i tta la apopo, e hoolewa ia'ka : a hiki i ka ilina o ka Hilana." " A 1 o kuu makuahioe," wabi a Rslepa. Paoe mai la o Kauka Rochester, " Aole ia e olelo i keia mea huna—a e lohe ana ia i na mea a pau. Ae, e lohe nna ia i keia po, no ka mea, eia oia ina ka malu o kuo home." " Aka, e kuu hoola mimoli o ha lokomaikai o ka lani ! pehea i hiki ai ka hana ia ana o keia mea," wahi a S»'epa.

"Ma ke koikoi o ka pono i oi ae mamua o ka hoopai be kau ia mainoa o koo bokua. Ua hana aa i keie laaa i like kona hopena me ka make io ana, i hiki ole ai i na olohe kauka ke ike. U& hoomakaakau ia me kuu B>doao, aole be wa hnpono e hookoīa ai keia laeu «na'uaa o kekahi mea. U« hoao au i keia laau i kekahi holoholona, a na ike ao i ka hookoia ana e Uke me ka'n i niaaao bī, eka, heaha ka mea e hiki ole ai ke haoa ia maluoa oke kaoaka ! Ua waiho loa au i keia iaau no ka maoawa ioihi loa, a i ko'o ike mua aoa ia oe, ua hoi hou ko'u hoomaoao aoa, a no ka ikaika loa o ka hnole ao» a ko'u luoaikehala i ke karaiuia i hoohihia ia'i oe, oolailn, i hooholo iho ai au, o ka mea hope fba a'u e haoa ai ke hoopakele ole ia oe, p ka haawi aku i ua aoela aei o ka make, oaoa e ahni ia oe mai loko m»i o ka huiui o ka poe karaima a me ka maiuo o ke kanawai. . O keia iho Ib ka'u i haawi aka ai ia o» e iso i ka po oei, mai ia wa mai, aole i pili iki ko'u mau maka, aole no hoi i hooki ko'u pule ana nou, I ko'u nana ana aku ia oe i keia kakahiaka, me he mea ia owau ponoi iho ka pepehi kanaka. Ai ka wa i puaoa mai ai na hoa kauka o'u, ua make ioa oe, aa mihi iho la ko'u oaau iloko o'u, a i ka loaa ana mai ia'u o ka «e ia e !»we mai i kou kino make i ka hale 03i i ka molehuieha aoa iho, ua kiai au ia oe me ke kaumaha. Aka, na nku noi ia mai au manuli o ka hooko ia aoa o ka mea a'u i manao ai." A pehea iho ia ko'u poao i keia wa?" waKi a R*lepa. " I hea wau e hele ai f Ke kau nei ka hoailona o Kaina ina ko'u kueirv ka. E ike hou ia mai no au, «iopu 'ion ia, a ]i ia aku, ae poho auanei kau -ni < mea itao> maoawanui i pakele ai ad msi ka make." I " U« ik« mua au ta mau mea a pau, wahi j ake Kiuka 1v Oka mea mua, e pono ē lioabo e ia kou heieheleua i hiki ai ia oe ke hele

I«u|a (na iia «laoui o Nu Iot»a, a)e ka ike ol« i> o RBk(<« keltt. Eia uo ia'u kekahi wai nana e hooulmli i kou ili inai ka piko o kuu

poo a ke manen • kou iaao wawaa a 0 mnu no k»u mo pela 110 keknhi mao maknhiki. Kf wai no ka'a, ke houpulu ia kou laaoho, e loli ai do kou ehu, i uliuli m'ehe hulu la oo ka iwa. Ika pau ana o keia hoano e ana ia oe, e pono e holo oe i ka aina e, o e pooo no hoi e weele mua oe, 1 kau meu olelo, no ka hwlawai aoa aku me ka oaea i ike mnoopopo »a oe " Ibe» wan e Lele ai?" " Ua hoonaakaukau mua aa ia mea oou, me ko'u mauaolana, e hahai oe ma na kuhi k'uhi an/i a'u a pau." '• E hoolohe no aa e like me a'u i ko'u makuakane ponoi." " Ua hai ia mai ad, o kan hana akamai ka ke kaha kii. B bele akn ona oe Ike knlanakauhale oia aoo hana-e holo ana oei Paiia*." **.0 ka holo i Panaa ka moeuhahe mau o ko'u mau la e keba Uii ana," wahi a Kalepa. " A e hooia ana oe i oa moeuhane la au," waln a k<- Kauka " Na'u no e hoolako ia oe i na mea a pau e kupono ai kou hele aoa, e like mu ka hiki i ko'u waiwai ke kokua. E hookohu aku no au ia oe, e kope m>ii no'u, i kekahi mau kii iioko o ka Louvre, a « hoouna mai kaa hoaaloha opiopio Claudc R»'yn olda, no ka mea, oia ka'u iooa e kapa aku »i ia oe ma keia hope aka, a hiki 1 ka wa 0 hoiboiia mai si i kou aina baoau me kou inoa, a me koy ano kahiko mai ka opu mai o kou makua. Pebea kou mar.anao i nei mau mea a'u i noonoo ai 00 ka wa e biki mai ana ? " "Aolea'u mea e oielo a>," wahi a Ralepa, " o ka lawe wale mai no e hooko i kou lokomaikai."

" Olioli loa au pela. Eiae no kekahi )tomu a'u i manao ai e noho oe i P«riei," i pane aku ai kf; Kauka me k-> wakue o na maka, *' e hiki koke aku n 0 Lamoi<cta me kona obar>a ilaila. Ua p«no o Larooneta ia nei, a e boi aku ana i Europa " I ka hoopoka ana mai o ke Kauka i ka inoa Lamoneta, me he mea la, he ao naalu ka i hoopululuhi ibo iluna o ko Ri|ppa mau makn. " A e hiki ana aa wahine la 1 Panaa I " walii aua i pane iho ai. " Ae-a e hoomanaō oe be hana kou e waiho mni la imua ou. E hiki mai no ka hora e hoih 'i hou ia mai ai koo inoa—a e wehe ia ai ka «nriV» n «10« ">«« «nv»ri, a « tnri >nat Oe i kou one h»nau, me ua huilon* lono maikai o kou inoe," "Aole be pono e moeuhane boo ao no ia mau mea. E hoomaoao oe ika lanakila ana 0 kela wahine moonihoawa. E hoomanao hoi i kona hoohiki wahahee. a me ka hoohiki wahahee o ka mea naaa maoa i mare." " Mai makau oe no ia^—ioa o ke ao holo* okoa—e hoike ia mai 00 ka oiaio, aohe ona mea e pio ai. Aka, eia kahi mea ai, e pono e ala mai oe e bookotato, a e be|e au e hai'ku 1 ka mea hoū i kou makuahine." " E hai ako iaia me ke akahele e kuohoaaloha. E hoomanao hoi, he make 00 iloko oka olioli e like me ka u aoa." " E bil*dai mai ia'u," wabi a ke Kauba lokgmaikai, " a mai makau no kek&hi poino alia wale "

Mf ke akamai a me ke akaheie ioa o Dr. Rochester i hoomoo ako ai kona hoomalamaiama ana aku ia Mrs. Redwood, pela iaua j kamailio ai a hiki i ba maopopo pooo io> ana i ka makuahine o Ealepa, ua ola hoo kana keiki, aole i ieie koaa haaii no ka oiioii, aoie boi kekahi oiia ano eae ; aka, hauie iho la koan mao kuli i laio, iena ae la kooa maka i ka lani, e hoomaikai ako la i ka Mea Maoa Lo«, ma ke noi aoa ma kona naaa, e hooua ibo maluna o ka mea Bbonoi i ka imi ana i na mea • p»kele ai o kaoa keik>—i na pomaikai mai luoa mai. Nani wale ka olioli o ka makuahioe i ko laua haiawai ana me kana keiki i hoihoi hou ia mai, mai ka make ?i ke oia. Ika waiho aoa i keia mau hopeoa olioli, e olaio ae ka kou, o na mea a pau a ke Kauka maikai i noonoo ai, oa hiki pooo wale no i ka hopena I kekahi la ae, u; hookomo ia ke kioo o kekahi kaoaka e ai iloko o ka pahu, a iawe ia aku ie e kanu i ka ilina o ka Hilaoa, me ka ukali ona o ka makuahine o Ralep», i boaahuia me k» iole piha o ke kanikau, a me k« naau i mokumokuahua mq ka u ana i hele aku ai ia a kano ia iho la ke hioo makaoi o kana keiki o Raiepa Rpdwood. I ua makuahtne oei e hele ana, ke heilīiii mai la oa mea a pau iaia oei, i ka hahai ana i ka hopeoa o ka mea i hewa i ke karaima oui, aka, heaha la ia iaia nei, aohe nana aku oia nei ia mau aoo a pau, no hamea, pela e hooko pono ia ai na mea a pau ake kauka i nooooo ai. A ua hooholo pu lakou i Curopa e halawai bou aime kana keiki.

Hookahi pole mahope iho o ka ia »08 aa make o Halepa, i paa pono loa ai na aoo hoonalonalo aoa i oa helehelena kahiko o Ralep» A iaa he «abi e ako kahi i hoaoo e ia ai b Ralepa. aole ao e hiMjfce hoomaopopo o kana keiki no ia. I k« pan af»a o kaia naao mea a pau, kao aku U o Ralepa maluoa o keknhi feialga Farani malalo o ka iooa Claude Reyaolds oo

Pnrisi. O kona kaaw.ile ona ioe Kauka R'iehriter, he mea kaumaha no ia me he kui 'la ia e hou aoa i ko Rnlepu pauwai, aka, ua lioolu.ilu ia mai oo la mamuli o kalaua hoo hiki ana e hoa an* ..o laou i ka wa pokoie. Me k» naau i (uuālumia 1 ka hiUhila o oa mea i liaoaia 1 na pule i b»la, 1 ku iho ai oia iīuna o ka pap4bvle o ka moku, oiai oa pea e j>oho ana i ka makaui, holo aku la ua moku nei i ke kai kuono o Nu loka, a i ka hala ana 0 kiekiena o ka mokupuoi Stilen. E<nuole a naio ae la ka aioa ma ka aoao lulu o ka moku, a buli aku la ka ihu o ka moku e hakaka me ka ale kualoloa o ka moaaa Ate-

MOkUNA O ka oluolo o oa ea o ke kai a me ka biki ana ako i ka ama malihiui, <1 ke aoo e o ka nanaioa o na mea a pan, o ku nalo ana aku o ka aina i aneheoehe a» oia e kaoo ia aku 1 ka ama.ia, ka mea nana i hoilioi bou mai 1. ke ola maikai o ko I koua noho aua iloko o ke cspitala Farani, me he mea la he kaoaka ia i ha>n«u hou la, a i ke komo aoa aku e ike i oa liaha oaauno a kupaiHoaha oluko 0 ia kulan.ikauhiile, ka niea nanu 1 hoohui iho i ikaika 00 kona ooonoo a me kona kioo. O ka mua o kani mea i haoa ai, o ka imi uiiii i wahi e noho maluhia ai, o ka liiB, o ka iiuli ana i knoiu oi o ka fbe ma ke k»ba kii aoa iloko oia mau la. l/a loaa koke iho la iaia kekahi poe ike be lehulehu no lakou na moolelo i hookiekie ia, ua lilo iho la lakou i poe hoa'loha oiaio—aka, iwaeua 0 iakoo, ua koho aku la ia i kekahi o lakou o Charles Lamar, a me ia i lilo ai laua i m»u lioa'lolia pumehana. O L«mar, aole ia no Parisa, o kona or»e lianau o R»wena, aka, ua kamaaina 0 Pari«d iaia, ua l&wa ia kulanakauhale nui ia Lamar, aole wale ma na mea e ike wnle ia ana e na poe kaahonua—aka, ma na hana poiuia Uekahi oloko o ka pouli i maa ole 1 od k«(D.aaina be leholehu 0 ia kulanakaohale nui Inapo a pau mahope ihoo ka hana ana j kela la keia la, he mea mao ka hoike mai i na opiopio o Amorika, i kekahi ano hou o keia ola ana, i heopaa ia me oa moolelo huna.

o ke kauoha a ke kumn a Halepa, oa hoolilo nui loa oii i ka nui o koua munawa iloko o ka Louvrc, e hoopaa ana, a e ko pe aoa i na kii e hookinohioohi ana i kona mau paia pohakn. Ua emoole loa ko Ralepa aknmai, a oa oi loa ee oia mamua o na hanmana a pan, »&le wale ma ke kaha kii wale oo ; wh oa w iihooluu kekahi i kulike loa me ke eno io o kela ame keia i hoopili ia'kii ai. No ka muikai ioa o kaoa mau kii, ua nui loa na poe i kii mai e kuai i ka ia nei kii me ke kumukuai kiekie, na mahhioi hele, na poe Peleknne, na poe Mareka a me na poe kalepa kii kekahi o loko o ke k«l#iiaknohāle o Panaa. No kekahi maoawa aohe he loihi, ua iaia ke pon dala nui ma ke kaha kii ana, a aa kuonoooo loa oia, me ka hoahu ia o kekahi mau pua dala noi e se elua 0 kana haoa mua i ua mau poo dala nei, ua hoouna aku la oia na Dr RocheBter i Amerika be kanaha taosani [francs oo kekahi iibi o kona aie nui i ka lokomnikahi paleoa ole o ua kaoka la iaia, 8 he iwakalua tauaani franca na kona makuahioe, malalo oka malama ana a Kauka R> cheBter

i I kekahi la ia Ralepa e peoa kii aoa, komo mai la kekahi wahine i aahuia me ke kapa eleele, a noi mai la iaia e se aku e nana i<> i na Uii aoa, ninaninau iki mai la ua wahine ooi, a hoomaikai la tvo ko Raiepa i ka ae ana aku iaia e makaikai i t.a kii ana i pena ai, aloha mai la iaia, a hele aku la. Hahai (oa aku (a ko Ralepa mao maka i ua wahine nei, me ka hoomaopopo ana i ka hiehie oke kulana ana ka heie aoa aoa wahine la, a >ke aku la a© boi ia > be ho Bna iho-a aloha eka i kona hoa'loha ia Charles Lamar, ka mea e hoi mai aoa. A mahope iho.o ko laaa kamailie loihi aOa, he'e aka U ua wahme nei a hai mai la o Lamar. Kulia mau maoli oooe,"wabia Kalepa. P»oe aku la o Ltmar, "Ma ke aha la." " Ma ka loaa aoa ia oe o ka haoohaoo o ka laooa aoa me kela wahioe." " A-he !he wahioe hookaau kela, 9 wahi a Lamsr me ka mioo aka aoa ibo. " Ke olelo mai nei oe ma ke ano be wahi a Ealepa. Pane koke mai la o Lamar, " Akahi no a maopopo ia'o ke aoo o kau i olelo mai nei. He mahalo loa waa iaia, e like me ka mahalo ana o oa poe akamai ina poe oi, a o ko'u makemake aaa iaia, aa like me ka onake®ake kopooo a ke kanaka e haawi aku ai i ka wahioe—aka, ua ike oo oe ua lilo moa ko'o naaa. Oa loaa mai aei ia'u kekkhi palapala hoohaooli «a AoeUe mai Rov«na mai." " Ae, a © kela wahine boi e Cbarlea, N wa* hi a Ralepa. " E Glaude,'' (e hoomanao oe e ka meai heluhelu, o Claude Reyoolda ku R%lepa iooal i ike iae oa mea a pao i laana me «a mal Pahaa, e like me\ka ke kauka Rnebestef i kapa aku ai ia»».) "be wahioe hoopono keja,i -ia kona wahi e noho nei ma ka hale e pili i pu ia me ko'u."

. ■"■<swai k«>ua inoa ?" wahi a Cln)de. Pimo koke aku la o Lamar, " O Madame Hetiriitte kona iooa." " O ka pau iho la 00 ta o kooa inoa," wahi a Aalepa. " Aole, no ko'u maa mau i ka be« wale ana no laia ma kona Inoa Kariatiano, a o kona iooa p>ha o Henriette HelWille/' " Alaila, ua mare kaoe la ?" " Mamua be wahioe kaoeoiake ia i keia maoawa." " Opiopn. no kona lilo aoa i wahioe kaoemake," wahi a Ralepa. " Ae—eluu a ekolo ae oei paha makahiki i make ai o kana kane." " Alaila. nole 1» i hnr»liif»ln |[|| ke aabu ta 00 ia 1 ke kauikao piha." " Aohe o'a manao," wabi a Lamar, " aole 1 hooluolo la oia qo ka make ana o kana kane, aka, ua ike piba oia i ka popiiikia, a oaoa i koao'e aahu mau oia i ka eleole a hiki i ka hopeoa o kona ola ana." " E bai mai ōe ia'u i. kaa mea i ike ai nooa," wahi a Claode. » '• A nolaila," wa,bi a Lamar, " e waiho oe i kau mau niea hana, a e Haele keua i ka holoholo, a na'u uo e hoomalielie uku i koa koii kei ana."

I ka piu ana o ka R*lepa hooponopooo ana i na mea hana a laaa, haalele iho la laua i ka bale hana, a hele aku la, me kona boa«loha. Ia laua e bele neime ke kui ana o na lima o kekahi i kekuhi, hoomaka hou qjai la o La'niBr i ke kamailio ana ia Ralepa no ua wahme la. ' " He kaikamahioe o Henriette Vivian na kekahi kanaka malama baneko waiwai loa, a ua hiwahiw» ba ia oia. Oia ka pula kau maka o kooa mau makua, a aole no boi i mi* oamina ika lu aoa &ku 1 kana dala do kona hoooaauao ia, a me na ano e ee o ke kulana kiekie, a ua mahaloia oia no kona akamai a me kona ui. I kekahi rfau makahiki loihi i hala aku nei, ua imi mai kekahi keiki o Bflh'i'le i bana malalo o ke kanaka baneko. O keia keiki, aoJe i maopopo kooa mau makua, no kulana heahaa paha, a i ole ia, be maii makoa kiekiA kona i kaoaloa ia. He keiki opiopio maikai, hoopono, tmfrUao 00 boi No i« mea i maiama ai na makua o HeiimUe Vivian iaia, m» he mea la o hekahi ia 0 ka ohana. He hikiw»we oia ma na bana a pao me ka hooko pono ana, a be ike no hoi i na mea kopono e bana ai no ka wa e hiki mai ana, ma. na kumu a oa keiki nei i ooonoo ai no ka wa e hiki mak, aoa, ua booko pono wale ia no e like me kana i hoonohonoho ai a u» poka ioo ua hale baneko nei " ' : . . ■■-■ (Aoleipau.)