Ke Au Okoa, Volume VIII, Number 28, 24 ʻOkakopa 1872 — KA MOOLELO O FEREDERIKA KA NUI! Ka Moi Kaulana o Geremania. [ARTICLE]

KA MOOLELO O FEREDERIKA KA NUI! Ka Moi Kaulana o Geremania.

HELU 36. t * 'aA» manawa e kupono «i ka hoohokalm kea Aia o Keoela Neippen oka aoao Au W'.ria ke nee mai 1a me koua m«o poali lm !k kia kaua mamaa a ma n» aoao o ke kino •iīioaapuali keua «aoli M« ka uleu « houluuln koke mai la oia i konr mau pu¥.aua oimio aku na u& wahi kikilo, i ka- < ke kioo u*aoli o kooa mau puali keue, a a ido iho la i aa lako ai e hiki kupooo ole « -- • y-. »)eo Uili *, iiiki aku la lakou i Neuetadt, bt- iwakaiUkomalime mile ika U hookahi. O Ke»eI» Neiyp»-rg, »-ia ke b» e mai ta oia mai ka «oao hu-H.oi mai me k» poe Pcruaia, aia mi «« aoao komohaoe mai lakou. Ika hiki eoa a Neuaudt, aīa he iwakaloa miie i koe, laila hiki aku i Neiaae He maa hora ka oomaha ana a ka Mo>Ptffuaia me kona mau aa, i mea e hooluulu pooo ia mai ai o kom iau poali kaae, aia hoi, hoomau bou ako la a Moi i kao» hoakai. Ua hoopauia ka manaolaoa o aa Moi Perura riei i ke hoopuoi ane i ua wahi kuleuaauhale oei o Neieee. 0 ka mea nui wale oo aoa i menao ei, o ka houīuulu aoa mai i kooa mau puali kana holookoa i beoo«bonohoia inao a maanei ; a lioouka aku no iwaiio oke koia akea. Nuīeil», »ole oia i hoomnu aku i ka maki aoa aku i Ne.aao, bke, hoohuli ae li oia i kooa ala i Steinao U» houluulo pooo ia (nai la na punli keua me ka Moi Me ka 1« 6 o Apenla, kukolu iho la oie i kona mao wahī hoomoeoa ma Sieinau ; a ma la la hookehi oo boi, komo aku la o Neipperg me koaa mau puali makamua iioko o Neieee No ka manao no o Ferederika, he hooehu koke me< no koe o ke kaua maluoa ona, oolaila, ua hoomakaukao koke iho Ih oia oo ka hooaka kaoii ana Iloko oka hopuhopualulu o ia mau hora, a oiai ioa Uaue pukaa e hiolo •na iloko o Steiuau, aia hoi, j>au iho ln ke koUnakauhale i ke abi ; a o na lako kaua aae ka me» laki loa, aole ia i hoopaoia. la po, be po aou loa i», ua hoomeaoa iho la oa koa iwaho o kf> kula akea. Oiai, ua nialuhiluhi ko Kenela Nlepperg tne ko lakou mau maki loihi ana, ua moe iho oae ka oluoiu iloko o Neiaee. I kao ka la 6, ua hoi hope aku la o he umi niile ke kaawale aku ma

'J:i nk@ nut v>ia e kitapono «k>> mapoe Ai.(mtMrii» mt' OLilau. Ho ua aitn iako kaua oiulkiīla, a he wai i ta, ho huule aku i« mea iloko o ka ka poe Aoa«taria. Oko Fer«darike ke k«a poūo ako ma kela aoao o ka 11 maluoa i»ku o ke uw«po ma Sorgeu, ■lu mile ke kaawale mai F<:reUaluna n, o ke'lii koa ka euea iaia ka malaoia wahi, i koaa ike aoa ekū i poali koa Auaeturia e h K'nakaakau tnai a ika bele aoa mai malaila, ua puhiia eia »hi. (Ja hoouna ia aku la o Leopoio -» i ua uwapo nei, a e hooihaiha j ako nja kela aoao. Aka, ua hiki iau hoao aoa a aa koa aei o Glouoea, ua makena ka lehuleLu ioa • i o ust kaua lio Auscturia. >ohulo iho ia o Ferederika i komaki ilalo aku o Loveoa, he wahi oile ke kaawele aku, no ka *ra inalaila kahi uwapo kupouo e kaa aku ai ma keia aoao. Inei e holopooo ai keia mau haoa, ua hoouoaia o Leopolo opio maluoa o ka uwapo waapa i Miehelau, he maa mile maluoa mai o Loweaa. Ua holopooo keia mau haoa aoa, ». aa hui aka na aoao a i eloa o oa puali Peroeia ma ka la 8. - 4Ta iiwaleleia ke pamka aaa aku ia Brieg, a I ua hai mai la koJai!a poe me ka puali nui. I Ia manawa, ua haeiele iho o Kenela Neipperg I ia Neisse ; aka, ua hoopuoi mau ia nae oia eliona poe kaua ki hakahaka ma kela wahi

— fceia frabi, e btb> ole ai ko ikeīa aaai e fca poe Perusia. Ua ake oui o Ferederika e bai aka eia me kona maakoa malalo o ke keiki alii Holaleio Beck, a maki hou aka la takoa i Grottkau ehalaw&i aka roe ua pueii la i kauobaia ai e huipu mai me ia. Ua hoooohoia aa keiki alii oei ma Fraukeoeteio, me ka puali kaua he ewalu tausaoi ka oui, na koa lio « s»6 na koa bele »•■«, Aka, no ka paa poao o ke a!a i ka poe kiu Auaeturia, aobe e hihi ke lonoia mai iaia mai. ■ I'liA" <T Aperila, he la aau ia me ka makaai ioo lauoa ole, ua hoooou aku la no ka maki aaa o ka poe kaua Peruaia iloko o ka oa, ka makaoi, a me na muliwai Ma kao wahi kauhale auku i k&paia ma Leipe, halawai mai ka puali Peroaia makamua me k» poe kaaa lio Auseturia. Ualawepio»a /a fia pc# koa lio AuBe(oria Ia e ka poe Peruaia. a mai a lakou mai ka loaoia aoa mai ooa na'ioo a lakou nei i ake ole ai e lohe, a o«a aof oi ka lilo aoa o Grotfckaa i ka puali kaot Ia ah.nawa koke oo ua boo pakaia kahielo kauolia e huli loa aku ka ma- . ki aoa i a ōkku. U& hoi hou mai la lakou m : ka a« wi mHoko o oa alanui o Leipe, a ua hoopa ohaoia ka naoao o oa kaoaka o

ke kalaa*k*ohal«, uo k« kooia bea la i boo> holi hoe ia ®ai «i lakou i hope ? Ua hele eha la lakoa no na mileehika • hiki i Ohleo, e malaile lakou i hooaeke, e i hoo&oeea »i oo ia po. la Fered<-rika i koeoi bopa eka ei ieeoa o kooe nai nai, aia koi aa hoopihaie oia tae oa aeu«u piboiboi o hela eoo o keia am> Ua k&aoa pu ia me na aatmo hauo(i o koaa »eo hoob»»b»a>a ; » »ole bo) » lik« oe kooa <eaa «ke nui aoa \ k» <oee o ke '•«ooheoo noi ame ke kaulena. Aole *■ hiki laia ke opoiia kooe enao lihilihi ia po. Ua aaeaoe e puai ks poe P<?ras«* i na Auaetur<a, a he mea maopopn 'oh, me k> wehf< soa m»i 0 ke alnula o kahi kakehieke mni e h««ea_mai en« he kaiia. No ke iio<jkaumabaia o kooe nau fo»oao e na hopeaa pobo n ke kaoa e heea enai ana i ka la ap«po ; Doleila koka» iho la oia i palapal* e haawi ana i ka liooilma 1 knna la Augugato Uilama, penei : ' E kdc kaikaik* aloha npi Ua komo nai oei ka eoeoii ili.ko o Sileais He hookehi mile pahu aoi aho ko lakoe loaaieo mai o makou aku nei. Na ka la apopo e hooholo i ko kakou mau poei >ikai. Ina «au e make, e hoomaoao oe i k<>n kaikuaeoa i aloha nui ia ne. Ke waih" aku nei au ia oe ika malaaia ao« i kuu iuu «au uauwa, e me kuu puali koa bat«|iooa akahi. " Na ka naai o oa mea kaue Perueia » nee j k« hanohauo o ko kakon hale, i kooo ia'o ma j kei« mea, a e alakaiia noau e ia, a hiki i i ko'a inan hora hope loa, Ooe ko'a hooilina ponoi Ee make au, eia na keoaka a'n e kauoha nku ai e malama -pone loa, o Keyaer!jog, Jordan. Wsrt(-nB!eben, HaeUe, Fredersdorf a me E ; chel ; o keia poe kaoaka a pau, he poe hoopooo wale oo keia, a oa lakon no e malama uiaikei i ke aupnni a me ka noho«ln

" Ke haawi oei au i $0,000 i kuu nieu kauwa. O ko'u mau irai wui a pau roa na wabi e ae, aia no īa maluoa uu. I kuu maa l>okii, kuu ihbu kaikuohine 0f,,0, a me bou knikoAhme m« B»ireoth, e hookeawaleia i | iMiiu haawina okoa ao lakon s puu. Feredbrika." I kona hoaaloha, ia JordftH«, palapala ibo la oia penei " E Kuu Hoaaī-oha Joedaka Akaia apopo mekou ehoouka ai i k«kahi kaaa nui hahane. Ua ike oo oe iaa hopena o ke kaua, aohe e minao ia be ola o na moi mamua ae <i ko na makapioana Ua ike no oo ika mea c hiki m«i onu ia'u. Id i, e hiki io aiai aoa ko'u hopena, e hoomanao mai oe i ke hoaaloha i manao nni ia oe laa hoi, e hooloihi mai ka Lani i o'u mau la, e palapaia aku no au ia oe r ka la epopo a kela la aku, a e Jobe oo oe iio ko makou lanakila ana. E alolia auanei e ka hoaaloha maikai. E aleha no au ia oe a biki i ka make aoa. Feh.ederiee." He mea haohao no maloko o ke aoapuni o ka moolelo o keia moi kaulana o Europu, iloko o rta hon pilioihoi nui a me oa manawa hopuhopualulu o na hoouko kaua ana, ho rn«a hoopoiua mau ia eia ke kakau ana ako i kau m«u wt»bi lalani olelo i kana moiwahine opiopio. Aole pela o Kapoliona, e kakau mau aaa oia ia leaepine iloko o kooa reau la piha pooo loa me oa haoB oke kaua. I kehi wa, elua, a ekolu palapalao ka la hookahi. Ua hoea mai la ka Ia 9, ka lu Sabati, me ke ano kaumaha a aiai pu o ka honoa i ka bat> a me ka pa ana o ka makani haibui o ka hooilo. Ao!e e hiki ina pua!r kaua a i elua ke nee aku imua e halawai ai. Aia ko Kenela Neipperg mau puali kaoa mamua ponoi mai o Ferederika, a ua kukulu iho oia i kona mau wabi hoomoaoa ma kahi kauhaleo Mollwitz. Nolaila, ua kupono oia mawaena o ka poe pqali Perusia a me k&bi kulanakauhale o Ohlau. Aka, aole i ike pono o Ferederika i kahi i hoomoaaa ai ka pbe Aoseturia. Ua hoouoa aku o F» rederika i kana mau elele i Ohlau, eia nae, ua pau lakou i ka hopuia, a aohe mau olelo paoe i loaa mai iaia ao ka hiki hou ana mai o oa koa kokua mai Ohlau mai, a me oa pu kuniani bou mai. Ano, ua aoo kupiiikii loa ilio la ke kulana oka poe PeraBia, aohe maopopo oka lakoa mau mea e hana ai. U« nelo ka puali kaua i ka ai ole, hookahi wale uo la ke kupooo ona wahi ai ia lakoa e paa ana. Pela no hoi ba poali kaua Auseturia, aa hele aku lakoo e bao wale mai i na lak - ai oka poe kamaaiaa. Ua wawahiia oa pa'l a roe kahi maa hale i wahie e lepulapu ai i I ke abi hoomahana.

ka kakahiaka £*oßkahi mai, ua mao ae la ka ioo oui aoa, a ua malie maikai maoli iho la. No ka nui l<>a ona maaao pihoihoio ua Ferederika oo oa po elua i hala ae, aolee hiki iaia ke hiamoe. Ua komo akn oia iloko o ia hooala kaua eoa me na maoaolaoa nui, e loaa ana iaia ka hanohano a me ke kaulana ; aka, me he mea la iaia ia manawa, e loaa aoa la iaia ka hoohokbia a me ka hilahila. 1 ka uwehe ana mai no o ka wanaao Poakahi, ua hoolalelale ae la ka maki ana o ka poe Peru«a Ike kukaluia ana ona laina koa oui eha, ua hoomaka aku !a ko lakou maki ana i Ohlau, me ka makaukau e hoohuli i na laina kaua ke hoea mai ka poe eneaii Ua hoounaia ka poe kiu ma kelu wahi keia walii; a ia lakoo e hoooou aku nei iloko o ka hohonu pu o ka hau, aohe wahi mea ikeia aku o ka poe enemi a me ko lakoa maa wahi e hele mai ai. O fce kauhale o Mollwitz, kahi o fCenele Neipperg i hoomoana ai, he ehiku mile ke kaawale aku mai kahi a lakou e maki aku nei • aka, aohe n»e he ikeia aku

O Kenela aoU ona makemake e hoao I ka maki ana aku iioko o ka hohonu o ka hau. N'olaila, hoouna nin mai la ua

Keneli Aanioi» la i kabi «ut kiu lio hooMkikh om malalo e k«aeli Rutk«ub*r(. * He elai wl* cß«i m*i, bsltw«i mai) U £eu poe Aae«tttria a>e o« ieioe mekamea 0 ka Pemaia. a paw lbo la lakou i ka lawepio ia aai, a aebee ako i* kaiii poe o lakon ; a ahai aka la i Wa 1000 i kahi boo«ōāna o aa (Miali kaua Aueetuna. £ noho aoa o Keae)e Nt>/(/perg « paiaa i koua «w* aw*kea A 1 ke koeoa a»> ooa ho» kooa Ho tara o Ausetoria i mai ai i Mollwitz a bt>! oai eia ae V.d poe kauA Pemaia, ua halawai iaai me iako« t> •»& eoake he Uaoah* o fco lakon pee. Ia naēawa oa hoolei iao ibo o Koaela Neipperg i ka pahi me be o. hn ae la mai ka ' papaaina roai, a hoouoa aku la i na elele ma o a maanei, e heulaula mai me ka hiki«a«re knrrbo lßkoO ma»puali >aua. Ona paali koa oea kenela Neipperg, ua bookavliilii ie *ku ma o a maaaei iloko na kauhale, be eloa a ekolu ra<le ka mamao aku.

Me ka oieu oui, i holo aka ai oa eieie oao a maanei e hoakoakoa maii ko lakou mna po© koa i oobo k«wel«wala mao a manoei la ! maoawa koke no, oa hiki pono i ka poe Aui seturia ke kukulu koke i ko lakoo mao poe I koa me na laioa kaua eioa, be eloa oiile ka loa, e nōii poau mmi aua ia« po C Pemna. O ne puaii kaua o aa aoao a i eloa, aa kuksiuia me ka poe kna helewawae eaawaeoa koou, a o »arfcaea '..o ma na aoao. Mahope mai o keia hoouka kaua aoa, ua kakao ibo ua Moi Ferusia nei no kona kamaaina ole me ka oihaoa kana, penei : " Ua biki mB) makou i kabi hoomoaoa o ke kino ponoi o ka pnali kaua Auseturi|i, me kB ike ole ia mai e kahi kanaka ola hookahi. (Ja hooaohooohoia ko Ukou mau puali knua mao a manoei moloko o na kanhale ekolo Aka, ia manawa* aole e hiki ia'o ke hoomaopopo pooo i ka pomaikai o ka maoawa i wai hoīa inai imoa o'u. O ka mea kupono loa ia'u ia manawa koke n«, o ka hoopuui ana la Mollwitz hih na kolamu nui elua o ko'u mau puali, ameia uo e hoouka aku ai. O ko'u mau kaoa lio, e paa aku ana i ke komo ao» mai o na puaii i kabi mau kauhale e aku. loa e hanaia e a'a penei, ina la, aa hoopoino holookoa ia ka puali Ausetaria." Ia mauewa, oa hiki pono ae la i ke awakea. Ua pa pono iho ia ka ia maiuna o ka hau eiai. Aolo pa raai oka makaoi ia manawa. Aia i ka poe A"seturia be ewalu taoaani eono bs. neri ka nui oko lakou mao kaoa iio. He hapalua paha o ko lakou oui kai ka poe Perusia • he kaoaono ka oui o ko Perusia mao pukaa, he omikumalu wele no ko ka poe Ao--Beturia. Aole i.emp, a mahope koke iho, u» halawai koke ae la na puali kaua o na aoao a i elua ; a ue hooaka na aoaoa i elua me ka weiiweli noi, e manao ole aoa i na o!a kanaka. Ua maki mai ka poe Perusia imaa o ka poe Auaelunu ponoi me ka lakou mau pukaa e wehe pono ana ko iakou mau ki ana mai imua owaenakonu o ka poe puaii Auseturia, s me ka emoole loa o ke ki aoa o na pakaa o ua poe Perusia nei, oa nelo ibo la ka iohe ana aku i ba leo o na pu mai a ke poe enemi. Oka ikaika oka puali kaua lio Auaeturia, ua wehe pono ae la ia maluna o na kaua iio Perueia ma ka eheo akau o ka lainu Perusia, Eia ma ia wahi ponei kahi i alakai kino ai o Feredenke. Aole i liuliu mahope iho, aia hoi, ua hoopuehuia ako la ka ehen akao o ka laina Perusia. a kuemi hope aku 'a lakou me ka hopuhopualulu nu/. Ua haule ilio la ka manao pouo ana o ka aioi, a auhee aku la me kona mau koa pio e holo pu ana. Ua hoeueu mai la k ; lakou Kenela Schulenberg i kooa puali kaua Peruaia, aka, be mea makehewa. Iloko oia mau manawa, | aia hoi. ua loea iho ia i ua Keoeia Schulenberg kekahi eha i moku pu me ka pahikaua ma kona heleheleaa. Me ia oki ioa no o kona helehekna i ke kok.,, ua hoomau aku la no ia i ka hakaka lua ole ana j a lo&a wale mai la oia i kahi poka auwana waie, a haule a make aku ia oia mai luna nku o kor.a lio. Ia manawa, ua ano hahani loa ka hoooka ana oke kaua. 0 Eenela Romer, ka mea iaia ke alakai ana o ka puali lio*- ua hooke ino ae la oia ma ka eheo akau oka laina Perusia. Ua hoomau mai la ka puali kaua Ho Auseturia i ka ohai ana i na koa i auhee oka aoao Peroßia. Owai ia ka mea hiki ke hoomaopopo i ke ano o keia pioloke «ni? Aia he ekplu a eha taosaoi koa kaua lio o ka aoao?erußiae ohana anae eono a ehiko tauaauf kaoa iio raaihjtf loa o ka houda aei, ka «ihana kaua hookahi no ia o Aosetnria i kaulana a i haaheo ai. O ka Moi opiopio Pemeia i maa ole inamua me keia inau poino kaumaha weliweli o' ke kaoa ana i hooalu ai, ua hohia pu ia aku la oia iloko o ia auhee noi. 0 kona poino iloko o keia hoouka noi, ua maopopop» lea ia mea. Ua koi ako la kona mau hoaMoha iaia, e pono oia e holo aku mai ke kahua kaoa ako i pakele al kona oia. Pela oo boi o Kenela Schwern, ke koa kahiko i hoopoka akn ai imua ona, me he mea la, na poho paba ko lakou aoao oke kaua, a he pono pi>ha ia e holo aku i ole ai e lawe pio ia kona kino. (Aole x pau.)

He K4O mai no na popoki :—Mi keia oaa la ua ikeia kekahi hoailona poiao o ke ola ana mawaeoa oaa popoki. Ua aneane oka hapanui o n« popoki ka i loaa i keia mai. He kihe a nonolo maa ka ihomehe hanu paa 1a ; a me ka W pu, oia ke ano o ko lakon mai. O na popoki keik) ks <>i nku o pn «nake kej loaa i keia oai, ao lakou ke lo«a pioepii oe mamua ooa popoki makua. Aloha 100 § poorp>u<, (po-poki.) 4