Ke Au Okoa, Volume VIII, Number 19, 22 August 1872 — HE MOOLELO NO IVANAHO! [ARTICLE]

Help Learn more about this Article Text

HE MOOLELO NO IVANAHO!

—BUKE 11.. "" V : 1 MOKUNAXX j Piinp r»ai 1» Tcru«-p« U inekn (poi awīli | pn ii«• k» niii} «kHlikal», " Aol»- »u e lit»k ik;» < ini'<>f i *cia m®nHWB Ehmoe »• l«pa«u > k i/ i'na» eli». » i ioaa Uoe ke a k* h- !nlii (ilp, alai'la pah® hukaka au me 00, 0 h ooliilohila ia kuu inoa mi k* Imkaka pu anu iloko o keia a lapnwalf? ou " " H» ! " e k€ TkmepeU hooio ! " wahi a K aoaho, " ua poinu uuei oe i kuii loan haule palus aoa imoa o neia ibe ? K li Himan»" i ke kahaa kaaa ma Ac*-re, —<■ lioomanao i lfe AU o na mea kaua ma Ashby—e hoomanao i koii akena haakei an» maloko o na keewa o R(.t»iwuda, a toe ko piti, l»e kauia g<ila no kou paho o ka apana kea " ka Hoola, me ko oielu ana e hskBka pu me Wilfereda o !vaoaho, i na manawa a pan e halawai kino ai oe ine ia, i mea e hoopakeleia ai ka hanohano 0 kou koa ieoia ia ! Ke ole oe eae e haka- i ka aie a'u aqo me ka hoohakalia oie, alaila, ma o kela pahu !a a ine ka apana k a hepiolele iloko, e kukala akea akn iu a» i koti inoa « k*- Tcrnept:la ina »a aloalii a pa»i-o Burop», ame iim a pau o koo P*pa N h!1 h«* kauaka n»ak*u wale " Ma keia inaoawa ua hoopiiia ka eua hulni ī n« liiuhiona ruuka > B ii»H 'i•liluli.-l, ;» me na pelukna uiia o' konu m m !■) n" H'-l'-kn Hooho ae la la iso na nainiina hnhu ia Iva naho. "E ka Ilto S;ikonn ! < poa i k:m ihe," a e liooniakuukāo i;i oe iho un kā riī<«k<' ; ka mua au i aiako aku :n wu ! Huli ae la «> fvaii i 11i ka Lnua Nui me ka uiuau aua ia ia : " E lio./kmi mai anei ka Luna Nni ia'u e hakaka ? " . " Aole au e hoole aku i koti a-a hakaka aua," wahi a ka Luna Noi, " rna e ae mai aua ke kaikamahiue ooe koua koa e hakake ai nona. Aka hoi, aole au iae maikai i kou hakaka ana. Oīai, he eneini o« uo ko ninknn Papa Temepela nei, aka, ua knpono r\o uee 1 ko'u hanohano k» haa«ri pilia ana nkn, c halawai akn oe me ie '' " Pola—pela no au e h.ooko ai irie ke kuihe j ole," wahi a Iv«n>»ho ; " lie hookolokiilo ana j keia no ke.^kua,—a iloko o kana mau mala ana i haawi aku ai au ia'n iho—e Rebeka." wahi ana, la ia i huli ae ai e holo aku i kahi ooa e noho ana, "e ae mai anei «>e, owmn kon koa ? " " Ke ae aku uei au," wahi ana, •' ke ae akn nei au," a ia wa ua ane kuiH-wanewa ae la ia iīo ka <te ana i f,u:nm ne ai, oiai, )><■ m» ke ki; hoopukaia mai ana inahop«ī <> i» ae »na, piiaua liou ae la ia ik » i ana : "Ke ae aku uei an ia oe ma ke ano, ooe ke koa a ua Lani ī hoouoa mai ui no'u. Akahoi, —aolcr— vle no ka mea, aole i hoolaia kon man eh?>.—Mni a-a aku oe e halawai me ia kanaka haaheo— no ke aha la e make ai oe ? "

Aka i keia mannwn, ua hiki aku la o Ivanaho a<a kona wahi o ke kahua hakaka, ua pen ihala oia i kona papale kila, loe ka paa makaukau ana i kana ihe. O ke Temepela Boisa Guilabt-ta kekahi i makaokau ma koua wahi ; a o kaua kauwa ponoi ka mea i ike i kooa mau hiohiona i luaieleia e ke kaumaha mai ia kakahiaka a hiki i ke awakea, oa hoike ae la ia, akahi uo oia a ike i ka l.ili anoe nuiauaokona helehelena, inai ka haikea kaamaha a i ka ula ulnponi o ka huho. I ka ike ana o ka elele, ua ku makaokan kela a me keia koa mu ko laaa mau wahi, a hookiekie ae ia ia i kona leo me ka pnana pakoln ini i fceia ma«i hoaolelo : Faitex vos devovra, preux chemliers. Mahope jho o ke kolu o na kahea aua, hoi aku la ia pna kekahi aoao o ke kahua hakaka, a kukala hou aela, ioa e make hikiwawe kekalii o laua, aole loa e hiki i kekahi mea ke kamailio, a lele mai e hakaka me ke keakea wftle i ke kahoa hakak«. O ka L«na Nai ka mea nana e paa ana ka pili o ka hakaka, ka mikioa lima o Rebeka, i keia manawa i kiola aku ai oia i ua pili la iloko o ke kahoa hakaka. me ka pnana ae i na hoaolelo hoailona o ka mak , Lonmm al<er Eookaniia ae la na po puhi, a ia wa i liolo nui &kn ai na naita e hookui i kekahi me ka ikaika loa. Huli pu iho U ka lio luhi o Ivanaho, a me kona mea hooholo maluiiilnhi, ioioa o ka paho'ua ihe pololei a ke Temepela, a me koua iio ikaika luhi ole. 0 keia iho la kaka leholehn uiea i ike mna ai i kinohi ; •ka nae, iiok» eo o ia « a o (ana i bo(o noi ako ei e hookui, ua kaii'ona aku la o Ivanaho i kana ihe, a me ka ikaika emoole o ka pahp'na ; ua koia ako la kana ihe i ka. paie nmauma kila o Boisa G»i)abeta, a lele ka-o ka-o ao* i bope mai kona noho (io mai,—a iloko hoi o k« kahaha nui n na mea a pau e aana mai ana, aia hoi, ua haule pahu iho la oia ilalo me te koikoi, m« ia maoawa hookahi i holi po ai ka lio o Ivanaho. Aviwi koke ae la o Ivanftho e wehe ee ia | ia iho mai kooa lio mai, aoie i emo, oa ko ae : I» oia ilona, a holokiki maf la i kabi o kona j hoapaio e waibo aua, me ka pahikaua i anu- j hfia ma kopa lima. Kauoha mai ia ia e «laV ; koaa baa paio e hakaka pahi me ia, aole nae j ī ala mai v» Boiia Guilahet». Kt°hi iho la o

lvatt»ht) t kHißhi wawae oiia iuaba uioauoia me kahi >i o kaua pahikaaa i ka puu o ke_ Temepela, a kabe% iho U e haawi pio - mai ia ia iho, * i hoole oia i ka ba«wi pio aua, e mak«- u<« oia ma ia wahi. Aobe leo, aohe uo h./i he pane <u.«i <> K>. ( Guilabeta Kuhea inai la ka , "E ku Nai la, uiai pep« hi ia ia, e waiho ia ia pela, ua huokuuia ka hakaka auo—mai pepehi i k<kinu a iuf ka uhaue ! Ke ao aku uei uiak<m i k'.ii.» pi.> uiia " īhti m.a'i la oīn i ke kahua kana, a kauohn .<<• 1« rnn kau wa »■ TSa papt*W ke k.ia pio. Ika wehe ana ae, aia hoi, ua . poi koua iuii') iuuka, —e mau aoa no uae ka uli p.jiii u k<< k>.k<> uia kona mau kuemaku. A oiai lakou e oaua pouu iho aua i kona ui.iu j i hr-I«'lielena iii.' ka iiaohao nni, ai» lioi, oaka j : <if i i kona inan maka loe k<; knku pono o ha i ; lilniihi l'au koke aa U kfl hoop iwaua ana.o | jke koko ulioli ii)a koua mau maka. u ikeia j ( ih<; la ka wai hoolou keokeo o ka make «■ pa- ! lahola ui' aua. "O ! eka make, auhea kou ! hn«-liiawa '! " i Mc ka inaihi ole īa o kona io e ka ihe a | k ioīi hoii, ua oiake oia he laahi na ka poiiu j o kona inau manao iuo. i " 0 koia iho 1a ka hoopai ake Akna," wahi .« ka Lnua Niji, hu!i ae la ia a leha ae ln i ka lani, me ka puana ana ae, " Fial rx>lunta» \ \ (ua ' " . I | MOKUNA XXI. | Nolaila 1 auo e pao auanei, j E like me he kaao la n» ka luahine. | ;. ' - i < i Ika p&u ana ae ona minuie inoā oka hooj kahahai» aua o im poe Temepeia, ninau ae : la o SVilifereda Ivaimho i'ka Luua Nui, ma :ke auo uoi i ka i.uuakauawM o ka hakaka : aua, iua un hooku pouo i;« me ka pololei ka- ! u.i inau hana iloko o ka hakaka mia '! j " La li.inain me ke kupooo :» iiii' ka polo- | ! lei " wohi > ka Lun» Nni ; " Ke hoike akn ' iK'i 14ii ua hookuuia ke kaikamaniue no ka ■ liew.» ole O ua inea kaua u me ke kioo ui»ke j j o ka Naita,.e haoaia a e hookoia ma ka ma- j j Keiaake o ka Naila lauukiia." i | ' Aole au a hao wale i kona uiau mea ka- j ! ua," wahi a ka Naita ; " aole no j i lioi e hauaino i kona kiao i «nea hoohilahila, j ; r:» ka inea, ua hakaka o:a no ke uupuoi ' Ksr !>riano Na ka lima oke Akna i hahau j iii-»i i.-» ia i keia lii, aole na ka lima kanaka. j : h I:"■ilewaia kona kino kupapon ma ke :;:.to i i mali:. e like m*: ko ke kaueka i mako iloko o < j«• kf»'ii iiakakii pono ole.—A, oke kaikaina ; |i>,• ! | Aole i pau pono aku uā huaolelo ana i ma- j i nao ai e hoopuka ae, na keakea kokeia mai j kona leo e ka paapaaina o na kapoai lio he uui e holo (nai ana me ka hikiwawe nui, me ka hoohaalulo ia. o ka honua imua o l.ikon ; a koooo mai la ka Nuita Eleele me ka holonni ana iloko oke kahua kaoa. Ua ukaliia oia e na koa he nui i makaakau i na mea kuua, a me ua Naita iloko o ko lakou man kapa kila pilia.

I ka i)B«ii au» oo o ka N»ita Kleele i na me;i i hmiaia, a ose ka noho puni na femepeU i ke kuhua liakaka, pnana ae ia oia : *' Ua lohi lon kun hiki ana mai. Ua hooholo iho aa e lilo o Boisa Gnilabeta he waiwai pio m'u ponoi, aka, na hala ka manawa.—E Ivaoaho, be mea maikai auei keia, o kou lawe aua i na liakaka o keia ano me ka hiki kupoao ole ia oc ke kuo ma ka lio ?" " E kuii' Alii," wahi a Ivanaho ; *' aa lawc aku ku Lani i keia kanuka haaheo he pio nana, Aole bo e hoohanohanoia kona make aoa e like me kou makemake i hoopuka ai." " A o ka maln po oo me ia," wahi a Rikekeme ka naua poao iho ike kino make o Botsa Guila£>eta, " ioa pela —No ka mea, he □aita koa io no aia, a ua make ia iloko o ko* n*fcapa kila piha Aka, aoie pono ia kakou e hoopao wale i ka manawa—E Boliuna, e ban* oe i kan oihaoa l

Aia hoi, puka mai la kekahi Naita mailoko mai <♦ na Naita Ukali o ka Moi, hele mai )a wa imua a paa iho la ina ke ki-poohiwi o Alabata de Maievoina, rae k» i aua ; " hopu nei au ia oe no ke Kar»»ima Kiekie " Kn roai la k« Lnna Nui o ka poe Temepela me ke kahaha nni i ke komo ana mai o keia poe koa lehulehu, a he man miente no boi kooa o ke ko ana iho e kali no ka hana a keia poe. I keia maoawa nae, akahi no oia a pioe mai : " Owai ka mea e a-a nei e hopn i kekahi Naita o ke Teraepelao Ziona, maloko b na palena o kooa niaa Haleao ponoi, a imua o ke alo.o ka Nui ? A ma o ka wai kanoha la keia liopu ana f " Pane aku la ka Naita, " Na'n no i hopu, Owan aei, o Heneri Bohuna, k . Haku o gsek», ko Euelani Hako Makai Kiekie." " TTa hopn oia ia Malavoioa," wabi a ka j Moi me ka wehe ana ae 5 koha papale kila, ! " mamul, o ke kanoha * Rikeke Palflnatage-; neta, e ku uei i keia ma .aie* maanei o<>e e Coner#de Moute-Fiketa, ea liiki no kou kipi ana mai ia'n, no ka mea, aole oei htfnau rflakaainana ia no'n —Aka, oae e Malavoto«, e make no oe a me kou kaiknaana me Pilipo Malavoina, mimua ae o ka pao aoa o ua la ehika,. - j " E lioopii no au no kau mau haua kue i j ka pooo, 9 me ka maluhiu o ka poe K«riati-! ano," wahi a ka Lnna N»i ; "ai ole )a a- a iio au a me ko'n poe o kue aku ia ou-i kou." | " E ke Temepe)a hookano," wahi a ka Moi, j ,r anle e hiki ia ee ke kne mai;—E nana »e ! iluaa, aeike aeui ka Hae K ilnunn o Ene- j lani m» kahi o ko hae T«'inep(»la, aia ke w<*lo j mui la inalnna •> kou mao liule «i:»i ! E hoo-!

uaaoao iu i>« iiw e Beauu)t*uoir, me ke kae ulejna^—No ka ne*, <» k«Mi lima i koiii wa. j»ia iloko o ka waha o ka iioua " E hnopii kue aonnei au ia oe i K'iuia," wahi a ka Liiiih Nui, " o<> kon hao wnl<* ; »u lako kan», a roe na ponu pill kiuo o kn ni»> kou Pi»pa " " U oe no i», hoopii aku ; " wahi a kt» Moi : " inui kupa inai la'u i kei» nmoawa Im ti»<> wafe, o ike ole i kau wnhi t- hele aku hi E hoopau i k«u huu:», a e liele aku me koo tn;in nkali i kekahi Haleao boi) aku on,

uia lie wahi hou :iku kekuhi e 'oaii ia oe. M;» kalii i liaua ole ia'i ke kipi a iop ka hakilo kue aoa i fea Moi o Eoelani.—A i ole ia, iu.i ik' e niakemake <• noho ia uei, e noho no, a e niahele pu i ko wakou mao hookipa ana, ine ka naoa i ka makon mau hana." " E lilo aoei ao he mulihiui iloko o ka hnlo a'a i hnoiaalu ai ? " wahi a ke TemepeU ; " Aole loa ! —K. i»i* »• birnvni i k» Halelo /rtmuerunt Oeneler ?—R nu \aita, Dct Innu u me na poe u pen o ka Luakini Hemolele, e hoomHkaukau 110 ka okali ana mahope oka hae Btau Stant "

Ua kaheaia keia mau olelo «■ ka Luna Noi, m« ke ano iliiihi, e like me na leo kahea o ka Moi o Eoelani, a oia iho la ka Luea uaua i hooianaiaua iki ae i ka manao makaua o kona puali Hoakokoa ae la iakon a poni i» e like me ka hoopani ana o ua hipa i ka ilin kiai, i ka wa e lohe ai lakoo i ka nuniilu aiu oka ilio hue Aka, aole oae lakou i like ine na nanaina olnolu oka poe hipa,—ua moino h"li'i ko lakou mau maka, a o ko lakou m»u nanaina mai, me he uien la he mau uanaioa hoino i ke komo ana aku o Rikeke e keake<» 1 ka iakoo haiia, aole nae iakou i a a e paue kue mai mu na huaoielo. lloukoakoa ae la lakou a pau maioko o ka laina o oa ihe, a iwaena o na poe aahn eleele o lakou, e ike;» :iku no iia aahii koloka kei.keo n d» naiia o ks» Pnpa TeinepelH—o ka ahakaoaka nui i liooho ae ai i na leo hum, no ke pio una o ka aoao kue i ke kaikauiuhine, ua oobo inumule loa iho ln laknu me ka pane leo ule, me ka nana innlie ;»ku i ka pnali kuun i hiki mai ai me Kikeke ma ke poo,

I ku ike aua hoi o ka Eail o Eaoka, ua nobo ninmule na poe Teiuepela i akoakoa ai i kalii heAikahi, nie ke ku makuukaū aua ma ku laiiia,Cuu ae la ia i ua kui i :>a aoao o koo» lio, a liolo ae la iinoa a ihupe me ki hoolalelale ana i konn mao koa e ku inakaukau no ba wn *• kue ia mai ai. 0 Kikeke hookahi, ka rnea noua n& ake puni kaua e konio aku i kahi r>iakolukolu o'ka pilikia, hoeueu ae la ia i kona lio, a holo malie ae la oia wale 110, imua o ke alo o na Temepela, nie ke kahea leo uui ae ; " Pehea oukou ? Mawaeua o na naita koa e like me oiikou, aole anei e puka mai kekahi e pa-ihe iki me Kikeke ?— E na naita o ke Temepela !—lie mea mae no ua mak« o ka ookoo mau led«, ioa aole lakou e ike i ka oukou mau hou iljo una V "

Paue mai la ka Luua Nui o na Temepein> ia ia i hoomaka ae ai o holt> mnmua o kona punli. "No na hakaka lapuwnle o keia ano aole loa e hakaka na huuhnnau o ko Temepe-l»—-a aols-no e ho&la koe kekaiii Temepela> kana ihe me oe e Rikeke o Knelani, oini an c noho ana. N« ka Pope ame ue 'Lii o Eoropa e uana mai ke auo o ko kakou hoopaapaa ana, malaila e ikieia ai ka pono o n;i hana a kekahl Alii Karistiano e like me oe, oiahoi o koii kipaki> aoa ia makoo i keia la, E hele aku no makou me ka rn«ikai in« aole e;k.ne mai keknhi ia makou. Ke waiho aku nei niakmi no kon hanohano i na lako kaua o kH Papa Temep«la \ me na waiwai e ae a makoa i haalele ibo ai mahope nei, a ke waiho iho nei makou i koo lnnaikehala i ka iuo n me ka pakaha wale an i bao ai raai ke aopuni Karistiano mai i keia !a."

Me keia mau hnaolelo, a me ke kali oie iho i ka pane ia'kn, kanoha ae la ua Lnna Nui nei i kona mau hoa e hele aku. Hookani ae ia na o-ie i leo maki awiwi e like me ka mea mau t na wa e hele ai na koa Temepe!«. A ia W8 »8 loli ae ia kr> ano o ko lakon laina kaua iloko o ke koiaenn hnakai ana, a hele akn la me ka lohi e like me ka mama hele lohi i hiki iko lakoo mao lio ke iawe. Ika nana eku i ko lakon ano o ka hele ana, ine he atea la aohe he makau no ke kaua ia'ko a me ke kipaknia e kekahi puali kaua i oi ae ka noi mamoa o ko lakon, aka, ma ka make make waie no o ka Lona Nni ko lakon hele ana. laela k« Moi Eikeln : "Mao ka naai o k > kakon Lede, aloha ino ko lakou ola, no ka mea, *chn > paulele keiu poe Temepela iko iakoo ikaika iho !" O ke anaina kanaka noi, ka poe e kali nai ana i ka bopeoa o oa epea i hanaia, hoobd ae la lakon he mau hwo naa mahope mai o oa pnaii koa 'o RLkeke, a haalele mai ia ia wikhi Iloko o iia wa o keia haonaele ana a heie a< na poe Temepela, aole o Rabeka i ike ae, aoie hoi i lohe i kekahi mea i k«uaailioia->o i paa oia iloko o na puili pnr hana a kona maknakaee elero<vteule. Ua aneane ohawa wale oia, ua konewan«wa wale kona neho ana m« ka ike ole i ka eoea e kaaa ai no ka piha i ka makao—i ka loii ano « ana onn tt«a « hoopoei aoa ia ia. A liu wale feo lana puili aloha aoa, a i ka pa-e ana aku o ko leaaka leo, akahi no a boi hou mai kona t»«t> nouooo au«nui& ana. ■ " E bele kao«,' f wahi «oa, " # koo kaEkamahine, kua waiwaā i loaa hon—e l>e!e kana e nw iho ma na kapaai o k« kanaka opio." Aole pela," wabi a Rebuka, '• uole—aol«—aole. Aole au e pono ke kauiailio pu nie ia i keia man- w« — Aowe 1 K hai «kii no en i ka'o mao l.uaoielo hoomaikai kuhononu i£ i» a oi akj — Aoie, e kuu makna, e haaleie kaua i keia wahi ino." - (Aole i pmu.jj