Ke Au Okoa, Volume VIII, Number 2, 25 ʻApelila 1872 — KA MOOLELO O FEREDERIKA KA NUI! Ka Moi Kaulana o Geremania. [ARTICLE]

KA MOOLELO O FEREDERIKA KA NUI! Ka Moi Kaulana o Geremania.

HELU 27. laia i hiki aku ai i P<itsdini, s e huli ae aoa oia ma k%.kihi o ka haiealii i hona rurni, e wehewehe ai la i kona inau kapn lepo o ka Mhi o ia holo ana mai ; aia hoi, ike ako la >M ma kahi mamao thi aku i ke ku pohai a kahi poe e hoopuni ans i kahi mea, I kooa hiki ana aku ilaila, ua noi kona hookahahaia i kooa ike aoa aku t kooa makuakaoe e kaooia ana maluna o ka noho huila, e kohiknhi nna oia i ke ano o ba huomoe ana i ka hookoene aaa o knhi hale hou ana i manao ai e kakula. I ka ike ana naai ō ua moi aei i kaoa keiki, aia hoi, ua hamama mai la na wehe aoa mai a kona lima, a hopa mai laoia i kaoa keiki; a owe pu iho laoa. Ma neia uwe aaa o ka makuakane rae ke keīki, oa hoomokumokoahoaia ka maoao o ka poe o ku ana. O ke komu o keia poka aoa mai o ka moi mawaho no kona ike ana i kona aoo olSo'u, a ua makemake oia e kauoia maloko o ku mahioaai. Aka, i kona maoawa i iae mai ai, a uwe po ai me kaoa keiki, ua lāaule iho la ka moi; a ua hoMoiia aku la oia iloko o halealii me ke aoo make loa. Ua maoao kā ohena holookoe, ua liaia aku la kooa ahaoe ma kela Boao o muiiwai. Aka, i ka.auiaa la o ua la nei i megJe ai, ua hoi hou mai la kona ano maikai mau, * hahai m«i la oia i kana keiki alii oo na mea a pau loa e pili aaa oo kooa hoolewaia ana. Ua paa moa no i ke kakauia ma ka paUpala oa mea a pan loa e pili ana i ua hoolewaia ena nei ona. O ka pahu kupapau he laao a ua paa mua no i ka hana ia, a oa waihoia maloko o kona romi e kali ana no ka iho oloko e hookomo iho ai Maloko o oa palapala oei, e hahai ana a». maj oei i oa mea IIIUI a pao loa e pili ana i kona hoolew|ia, peoei : " Mahope iho o ka lele loa ana o ka haou oloko 0 kuu kino, e holoi koke ia koakino, e hookaaia iho i palule keokeo loihi maluoa iho; a e hoomoe loihi ia au maluoa o ka p»pakaukaa loihi. Alaila, e kahiia kuu umiumi, a e uhiia au me ke kiaei keokeo. Muhope iho 0 ka pau aaa o na hora eh», e kahaia kou kino ; a e hele mai oa kahuna lapaau a pao o na puali koa ma keia kulanakauhale e naoa pono i ke kumu o kuu mai i make ai AUiU, mahope iho e hookomoia aa iloko o ko'u mau lole maikai loa, a e hookau pu ia mo kuu mau hoailona alii a me na kea hoohaoohaoo e ae a pau loa . Alaila, e hookomoia au iloko pah«. " I kahi la ae, a kokoluia na bataliona koa maiLua ».ku oei o ka hnlealii, a e hoolakoia oa koa me na owili paud i ekolu. E hookau ia na kaoikau maluoa o na hae, • a p->hu, aa pila. O kela a keia alii koa e kao i ke kaoikau maluna o ka papale, ka

lima ame ha pahiknua E kakului» ke Hae hoolewa ma kahi e kokoke aoa i ke alanui pii omaomao, rae ka huli o ke poo o a*4io i ka muliatni. N.t ewalu kapona alii kos o kuu |>uali pnnni e kuikai i knu fa*oo, a honkau bku iluoa oke kan. Na i» |ioe bapttn« ponoi no e hapai. ia'u a koioo iloko n ka luakini.

'• ! »a ro»nawa o ke ka* e honmaka ai i ka oaue ina aku, e kani oa paiiu i ka bele lohi loa ana ; a o na ooe puhi ohe h"i, e liO 'Umii mai |atiou i k; leo, ' E ka pne hoomaikaiia, i uhiia oae ke koko a me oa pniapu.' * I ka hiki ana o lie kaa ma ka ipuka hao, e ku ib<> ke kaa mai kona nee an» aku. A1 ■ »11, e wahi ka laina a kuu puali koa (nalaii», a mahope iho e hoa hou ae la'- iu ma ko laknu mm wahi. O knu, mno kemkane elua o Augi gito Uilama a me Heoeri e ooho no laua ma ko l.»U8 kulana me kuu ro»u puali koa ponoi. O oe e kuti keiHene makahiapo, a me Ffre* dimnn, kuu keikikaoe mul' I<m, e'hele waw e do olua mahope poooi iho o ke kaa h-olewa, >iie ka himaliuia o olua i k<> olu» iwau kat)it<o koii iiani. " 1 ka munawii o ka pohu kopipiu e h<paiia ai iloko o ka iu.ikini; alaiU, e hooknuiii (naluoa o kuu pahu, kuu pahikauu a me kun kahei nani loa, pela me kuu mau kep« g>il» ame kuu mahiole d«ln. E laweia nim B«lina mai oi pu nui he iwakaluakumamaha, « e haawi «nai no lakoo i na kani pikahi a«a he umikumamalua. Alaila, oi«hope iho eki papa miM «i na b italiooa. " Ke papa oei bu «ole e hnawiia kahī h»i ol«-l<» kaoihHu no'u uia na lunkir>i <t .i. lo» o kuu aupu i. I>e ahiahi t»«4 ibo <• .oo ln e ai, e haawiia kaln nh iain ■ m « ka rumi oui ilokn ok« mahio.iai. O k.< puho waina nuī a'u i hunhu ai m> knhi iiivi m <«»- wa loihi e wehei» ia maiiawa; a e umia e nn mea a pau Ina ma o-» papanina lealea uei, n e hauoli'na mea a pau ma ii papiaina. Mn keia papaaioa, ke papa loa nei t>u, aole e inuia na waina ia«, aka, o na waioa maika< loa wale no keinu ia. " Aia a hala ka «nn|iuluynaho|>e ihr>, alail.i, e hoawiia ka haiol«*lo kanikau maloko o o. luakini a pau loa o kuu au/iuni. Oke p>• olelo e ho'imaikana ai. oia 00. ' L7a kaua au

i ke kaoa maikai, ua milnma au i k« mannoio.' Ma ka lnko j m iu haiolelo ana, B(>h meft kupono la lekou ke kamailio ana no ot aie« c pili ana i ko'u ola ena, ka'u muu hnne a me na mea pii» kino a p»« loa ia'o. Aka, e kukala aku nae Inkou imua o ke akea, ua mihi au i ko'u tiuu hewa a pan; a ua mahe au iloko o ka mnnaoio a me ka hilioai aoa i ka eehii a me ka laaikai o ke Akua a oie kuu Hoola." I na la ekola mahope mai, ua aoe hoomak* mai ke ano paumpome )oa o ke o\i o ka moi, 110 ke onaw a |iwali a ine ka ik.aika o ke kuuu ana, Ua lohe piuepme ia aku oia e hamumunau pule an#, a j kahi manawa, ua h.mpuka «ku i ka poe e n<>ho pu ana, " E pule pu mai kakou a»'u i poūo ai " U« himeni pine pine iniu i» aka na pauku e p-li ana, " U» hele olohelohe ia mai ati, a e boi olohelohe aku ana no." I ka wanaao o ka la 31 o Me», hooona akn ia ia no ke kahunapule no M. Cbnetin8 > a roe he iuea la, ua nui kona oiuhoi me ka ikiiki ma ke kino a me k» manao •' Ke liaoli pei an, be nui ka eh»eha a'u e hoonianawanni si. Ao!e e hiki ia'u ke bo»inanx<> no kahi mea, aole e hiki ia'a ke pale. U« poina loa ia'u na boa pule." U».ho<»<> m ii la ke kahuuapule e hoomalielie lain I ba pao aiid o ka iaua kamaili» ana, a i ka moi i lul i iima po ai i»e ua kahooa nei, i mni la k* m«i iaia, me ke ano kaumaha, "E alvba anei <>e no ka wa hope loa Me he mea la, a«le piha kaoa e halawai b<»u ana ma keia ao " I» maaawa, i keaia aUu ai kona noho haiia il<» ko o ka r«nwi o ka «noiwahine. I knnu kom» aoa aku iluko o ka rumi o ka muiwahiy, a ike bku iaia, kon» i aku la no ia iaia, "O ! £ Fekina I E Pekma I E pono oe e & j m*i ■ e kokua mai ia'o ina 04 me» 9 ipau loh e hiki ai ia oe ke haoa mai no'u. ' I keia la wau i menuo ai e make bot au, E pono o« e noho pu mai me a'o i keia I* a p<>." la wa knke no » h<>»liolo ai ka moi onawali wali e haalele i k«»a nohoolii 00 ka pomaīkai o kana keiki. Ua kiiia m«ija na luna aupuni e hele »ku i kooa keeoa. I ka ahoakoa aoa ae o oa luoa aupuoi a psu ma kona keena hookipa oui, ua kauoia aku la na moi nei iloko olaila I kona ike ana aku • kniii o koo» mau iuna anpuni e uwe ana. hoopuka aku la oia, " Aolepela e kuu. hoā'lohii, he aie keia 1 kakou a pau loa e pono ai ke hoo.kaa." Ua lianaia a ua kakaoinoau ka p«l«-' : puta e hookuu ana ka uioi i kona kolana nia ka nohoalii. i ka p*a ina o kona inoa koo» haule a maule aka la oo ia ; • hoihoiia aku la (Ha iloko 0 kma rumi, me ke koe 00 nae 0 k«u «ahi u«iu*ih« ana o ke ola iloko oua. 1 ka hor» 'uinikumamakahi, ua h«aunaia aku la ke k*hunapote e hele mai ; e moe »na ka moi maluna o k< o« w«hi moe ne ka t»Ui ole iaia ke aamailio Aka, mahope iki iho, tia ane pohala iki mai la oia, a i aai la i ke ka-

huoa, " E p'»le mai ue no r u; e in<i ue no'u; ai» k«'« hilinai nna iluko o ka H<h<U." li manawi kahe» aku U ua Mm uei e lawem roaj ke aoi»ni, a nuna ilio l-i <>ia i kikna hnlehelena me h« i.U'.ii» «na »>e, "A •« no ka hoi i bele lon ko'u i>no K'oaia ak» ia k« hanka kiuo o ka moi M. Pil«c, a i ahu li oi-» "E tiahamui «>e i kuii pana Khoi mai »e p«— hea I» ka l<«ibi aka wa ik<ve »'u *• <>ia ia ?" No in mea, haha aku la ua kahom lapaao n?i me kti i w»a, "Auwe ! A«be pana i k«»e, ua haalele mai la niau <nea i k»u kioo " lluli ae lb ka moi mao * nt «au«i, "• ' »»«'1« »)»> mahope iho u ke pe'u aua ma> i k»na mni lima. "Aoie paha pela, uo ka «nea he hiki pono no ia'a ke boo> «»ni ae i kuu m<u inna,"

a ia»a i puana ai<>i <ii i mau hmolHl»* me hie inea ia, na «ne konuke loa mai la p;»bu ke nanke imua o«ia ; a, i ac U <>ia " £ Hak» IeBU, ia oe au e ol.t »ī E ku Liaku IfBu, iluko w«»u ou e make »i liok<> o ke oia b me ka inake, o im» ko'u hilinai n«i," a o>a iho i i hana mau ba >oirlo hi»j»« loa. M<>ole it>u ia oiu, a, nmhope <h > o k»hi m»» h*Ua oua, hele «hu <na ma keU aoa» o ttH aioa uhane. * 0k» ononw» i m'ke ai oi» no Ui b r> 2 0 k<t U3l o Wei, (Udl<fthtki 174(1 Pel •th » U ke ano u ka m-1 He hiii <> u» in.n nei, inahohe ihu o k>.ria «»la ana no n* innkHhim i e »<tnalim» kuos.k»bi inWuua o kein huioin. 1 na inni i pu-B aUu ai i k'.ua h«<iu h p- I -a, a<u h«i Ko'iioaku la oo oia ma Rnn-> ruaii inehu uieh», & nialail i oio e ooon 'o ■ pi»n>> ai n<> na <ne« iifee hana ni »<■ ka wa e liim «nai nia. U« l<l<» īhu Ib oi« i «i"i, », u« hooKiiuM (ii-.i hoaweawe koikm niHlimn nni, mu na niea e |jiti «na ik» h« 'i><>n p.ino »n ■ i k.imh aopuoi, », me ka howiialo mi> nmlom oii i hniakn eiua iiiili'hih flim h<neri ine kmihi t>ua<tiii k inaku. Anle oia i pap ia, h i .ia m <> k<»na mau <ilel i h<'utt<ili> U. O » • me.> a pu l"a ana e mnkeoiake ai, uh lin i u<i i.w ke h»na me ka hiki ole i »e kumukanawui, » nie oa mana e >.e ke keanea mai (inluua <• k uiii amu hioa a piu lo i. O k<><i« imn» h<n)kiibi ke 'ln a nie kn inun i milmia <> n • mea a pau loa. H>- h'ki uu ia i» kelowe iiiii 1 na hahai n me na mmio inaikm :.<iii.>nu <> kekahi poe e aku ; ana, he maua no u«e a um inoi.ina o na mea u pau luo. O ka nui u ua w.ihi auponi uei o Per<ia.a 14 inaotfwa he kanali na kamahiku tausani imle kuea ; he ano kawaiiwala nae m» i» wahi aku aii wahi akn. okn loaa mai<t.hi ki, ua oi iki aku mnmua o eono m<li >na d«li; a aia h.ii maloko o ka : he ehiku mif - •>na dtlu «na i houluulu ai me ke ano hooma knohi no knhi innu mikahiki. 0 kq nui o ft<>na mao puali kaua he kanihiku ki>ma'>oo innn ts<iBiix kon me ko Ukou mau makaok iu pnooi inaoli in» ii« oihaoa hoooka k.-iun, ii, i

m lUaukan h-»i nte its ano nlea haua'a pau lon. 11 mnatffx, lie ka nur <» (»a makuhiHiō Fertderikā. He kAnnki opi'ipio ui ina>kii loa oia a o;»m knna m»a hfle h»leiirt ika nana aku. Ui Uwelnwei», : -a, om. hoolewaia ke hill <» kup'<t>HU o ko«i makuaka ne, e lue ine oa mea a pnu loa «na i make<ntkē ai, a waiho'a aku I» kona kino kupapa'n ine oa iwi o koua mau kupuna (Aole i pau )