Ke Au Okoa, Volume VII, Number 47, 7 Malaki 1872 — HE MOOLELO NO IVANAHO! [ARTICLE]

HE MOOLELO NO IVANAHO!

BUKE n. MOKUNA XV. " E hoomaaawaaai jbo o» t> ke haikamahine," wahi a ke Teroepela ;—" Aole he iahuiilike ke .no me kou lahui ma ka hoopaa ole aaa ika manawa, ame ka hiki ia oukou ke hookele aku i k« oukou mau moku imua o ka makani kae." " A !" wohi a Rebecß, "uaaoia mai ka mamo a Iseraela e ike a e hoomaoawanui iloko o na hora o ke kanikau ana, ua uhaki ia ke kapaa o mau puuwai e ka pilikia ; me he hao kila paa la i pepe wale i keahi ; a oua poe la no lakou na mana hoomala aupuoi a makaainaoa lanakiia o ko lakou au. puni kuokoa' ana, mni keia honua ae, aa hoopepe ia iho la lakou imua ooa kaaaka e oke ao nei E Sir Naita, ua ili mai no keia hoinoia malaoa oke alakai hewa aoa a ko makou mau kupuna ; a'<ca hoi; o oe, ka mea 1 akena ae no kou laaakila kaokoa a me kou ano, he kanaka i hanau kupa ia no ka aina, he oi ako ka hohonu o kou mau hoowahawahaia ma kou kulou aoa mai e lalau i ko hai kuieana ka mea i kue ia e ko oukou mau rula ekaleaia." " Nani ka awahia o kau mau huaolelo e Rebeca." wahi a Boisa Guilabeta me ke ano pono oie okona mau kukakaka ana, a boomaka ae la ia ē MIO6OIO iloko oke keeaa, "aole au i hiki mai ia nei ma na koi hou ana | aku ia oe i wahine na'u—E pono oe ke ike ! ano o ko'o ano maoli aole ia "e hiki ke hoomalielie ia mai e na mea kāno kanaka a pau, aka nae paha. e loli ae no ke au 0 kona mau manao i hookahua ai ma o kekahi mau kumu 1 kupoao la, ke noi ia mai i kahi wa O ko'u j mau makemahe aoa na like 00 ia me ke Ka-1 hawai e kahe aaa mai ka mauna mai, ana ; na puu a me oa ahua pali pohaku e hoaui ae I i ke au o kona kahe ana, aka, aole nae e hoo- { nel« ia mā ka loaa ana 0 koaa alamii e hiki j aku ai ika ma&aa. O keia. palapala e hoike aku ana ia oe e kaooha 1 koa, nawaila ia palapala i kou manao ana ina aole na Boisa Guilabeta ? Aj>wai ae !a kau i manao ai e { hiki ia ia ke hana i kekahi pono nou ma keia aoo i" Pane aku la o Rebeca. " O na hoopai make e ili mai aoa maluoa o'u, aole ia he mea ehoomaka'o ia mai ai au—a o keia hoopai make anei kaa i maoao ai e hoopakele ia'u ? Nau, nau ponoi no i hoahaa, mai ike kaumaha i kuu poo, a naa no hoi i hoohali mai ia'u a kokoke i ke kae o ka lua kupapao "

"Aole e ka wahine," wahi a Guilabet« ;, " aole o ka make ka'u i minao ai e bana aku oou. Aole aoei aa taeli eieanaliule paahiki ioo i keakea mai ka holo lealea ana o ko'u. mau iini ana a pau oou, a i kokuaia e kela hupo nui o Goderike, a naa kona ano Teme-; pela ana, ua manao ia na pono a pololei na | hookolokolo ana i keia hewa e like me na kanaw&i o ka Papa Teaepela. Ma ia aoo i kaaohaia mai au be Roa no ka aoao Te«nepela, e kue ako i ke koa o ka aoao pale Aka e Rpbec&, eia ko'u manao e hai aka ia oe. I k» wa e hookani ia ai ka pa pahi no ka hiki; aoa a® o na koa hakaka i ke kahua kaoa, e j hele mai no au he koa oon ma ke aoo hoonalonalo aoa i ko'n knlana a me ko'n helehele-, na, me ka hai aku be naita auwana wale mai j no an, i abe eui e iioao i kona akamai o ihe I tßtkt palekana mi ka hakaka ana, alaila j e koha hon aaanei o Beaa<aanoir i kekahi hoahanaa e aa, a elua paha mailoko ae o ka poe e akoakoa aaa e»aoei, a aole o'u kanalua • hiki eo ia'n ke kiola i na mea eloa mai ko laaa lio ae me ka'a pahn na ihe hoekahi. Pela e pakele ai oe e £ebeea, a e apoao ia ai kon hewa ole, ao ka'u boi ia e weiho ako nei na kou lokomaikai e apono mai keia maoao o'n ; a ke panMe oeiau e lilo ana ao ia'a ka ha&wiaa o ka laaakila ifako o ka wa e ha-' kakaai. " K Sir Naita," wahi a Rebeca, " he maOao ak«aa lapowale keia oe, e laaakila aoa oe, malana o na poe • ae, —he haaaui ano ole aaa bo ka hswa aa i hookomn ai me ke kahaa paa ole o kon man maoao ana. Ua lawa aka oe i kua mikina lima ke pili o ka hekaka aaa ffla ke kahua hakaka, a ioa e loaa keka> hi koa ne ka inea i hoooele ia e like me a'u' aai, he kakaaa k® *aa I» o'u e hakaka po me ae:—aka, ke mai nei 00, 00« ko\i boaaloha a sj« ko'a ioea oana e hoopa:vv L: M 1» se koahoaaloka." waki a fce IV wnpnli me ke aoo kuoe ; "10 koo a«a oa. oa • keopakele ; aka, muaaa aa o ko*a haa> lalo aea mea a p&n a'n i hoomomoa nai a||okt kokaa aaa fa o» e poao oe a aoonoo tn aaYaliH> e iH 'ni aea Sa*u, ma ka hoopakele aoe i ke eta 0 ke kaikaauMM ladaio ; a bm bof e koaa ia mai waa e malaioa pono i kaa » Uoohiki aaa, aii hoakewa nai ae ia'a bo ia mea." ( ** K hoike' mai," wiUii a Rebeea, " i ke «a* • ia m«e, a»k i aaopopo ia'o ke aao 9 kaa • OMO mī.^ •• A®," wab< a Boiaa Qailabeta, " e hai pao aka aa aa ia ee, ae ka haaa ole Iho i ke kaawahi e like me ko ka kaaaka h*«a mhi aaa 1 koaa a»«a hew« i ka wa

oke kftla aoa i db hal» imam o kona makua pono ohaoe. E Rebeca, ina aolo ou e ike ia raai ma ke bafaua hakaha ma he aoo fye koa no ka aoāo o ka Papa Temepela, « lilo aaa kuu kaulaaa a me ko'u kuiaoa i mea ole,—a' e pio auaoei ia e like la rae ka pao ana o ka haou mai kua mauv v - :iliu aku. No ka o»ea raa kuu akamai koa i paulele nui niai ai ua hoahanau Temepela ia'u, a ma kuu ikaika haua, i kaa mai ai he maju mauaolaoa Bna, owau ke pani uo ke kulana kiehie a ka elemakule Lueaa de Beaumanoir e noho uei, a ke hiki enai i ko'a mau la o ka ooho aua' ma ia wahi, aole au e hoomalu a e hana paha e like me keīa. He mea maopopo o keia iho la ko'a hopen». ke ole ai) e ik» ia ma ke kshua. hakakn.e kue ana ia oe. Ke hoiao mii nei au ia Groderike ka mea aaaa i koi owao ke koa no ko mākou «oao- Temepela, "a ua papalua ia kuu auu hoino aoa maluoa o Alabata Malavoinß, no ka huua ana i ko'u-mau maono i Knole aku ai ia ia, aole owao ke koa ma ko makou aoao. Ua makaukau wau e kiola hou aku i ka mikioa lima imua o ka ele'makule paakiki puii' wale i na manao hoopiopio « me ka anaana, n' me ka huli wale mahope o na olelo hoihe wahahee e kue ana i ka mea hewa ole nona u% hiuhiona i haiamu ia e ka nani e like me oe ; aka, hiina e iho la ia i ka mikina lima." '' Heaha kei» mau manao ou ?" wahi a Rebeea ; "Ke luli wale oei kau mau koho aoa mawaena oka hoiokahe an » i ke koko o fea wahine hewa ole, a me ka hpopoiuo aua i kou kalaaa a me kou mau maaaolaua honua. Heaha la ka mea e hui like ai keia mau manao ou ?—aole anei oe ī ae he koa oo ka aoao Ternepela ?" " Aolee Rebec« ; '' wahi aka Naila me ka leo palupalo, a ia wa i hookokoke ako ai oia ia ia j " aole loa au i ae, —aole, aka, e uoonoo oe, ke w&iho aku oei au i keia mau nnnao, a nan e koho. Ina waa e ikeia mai aaa ma ke keliua hakaka e ike auanei oe aole e pio ana kuu inoa iloko oka hakaka ana, e i hookaulaoa ia no >a a mau aku, aole loa he

naita e ae nnna wau e hoopio, a ina ao e baf na pela ke hakaka pu me kōu koa, a ke hiki i ole mai kūu koa, he oiaio e make oo oe, ma !ka make manaonao laa Ke hai aku nei bu ia oe i keia no ka mea, aole he nsita eae e koe nei maanei e hiki ke hakaka pu me a n ma ka hookuku aaa i oa akamai haknka me ka pnhikaua, a hne ka ihe ; aole loa he naila e ae, o R.)keke hookehi wal® do b Pouwai &m« Uotia. pun»hel« o I*raii«iho Ua ike >a Ivaoaho, aole e hiki kupono ia ia e komo i konn kapa kila, a o Rikeke hoi aia iioko oka hale paahao oka aina e. A ina auanei au e hoike maka mai ana> ia'u iho be koa no ko makoa aoao, e make aoa no oe. Ina paha e kooo ia kekahi poe naita opiopio jio lakou na aa koko i hoowela kuhihewaia, e hele mai e hakaka po me a'u, he oiaio aobe no ou mea e pakele ai." " Heaha la oa knmu oui o kou hoopnkapuka pinepine mai i kēia mao hmolelo imua o'u" wahi a Hebeca. ",Henui na kumo," wahi a ke Temepela ; " no keia mau komn, be pooo ia oe ke ooonon nni, a e nana aku hoi oo kou hopena ma kela a me keia aoao." " Ua pono ia," wahi a ke kaikamahine ludaio ; " e wehe mai i ka puka nana i alal mai i kuo nana ana i ike aku au i ke ano o kela aoao." Alaila pane aku la o Boisa Quilabeta : " Aubea oe e Rebecs, ioa wau e ike >a ma ke kahua Uakaka oka lokoino, he mea maopopo aole loa he naila e ko mai imuao'u, alaila e make auanei oe me ka make lohi hoomainoioo e hoeha nui ia «i oe me aa aowe aoa a oia maa anwe loihi ana ou, e olelo auanei lakou he mea ia e hoomaemae ia ai ka lawehala ana ma keia hope aku. Aka, ina aoie au e ike ia ma kahi hakaka, aleila e lilo noau he naita i hoino ia, ae kipaku ia no au mawaho o ka Papa Teniepela, a lilo kuu kaulaoa a me kuo hanohano i oaea ole, e hoahewa ia no an no ka puni j na hana kilokilo, a ne ka hui ano e ana m» na heomaloka,—a e loli kau inoa maikai i mea hoinoino nai ia e Europa a pau. Epaonokou kaolana, kuu hanohaoo, kuu pomaikai, a me oa hanohano aoa Emepera i hooili mai ai ia'u. E wawahi no au i keia mau ahoa kiekie i knkuloia e like me ke kieki* ooa mauna, e olalo ai aa poe hupo ua aneaoe e hiki aka kolakou mau piko ioa lani " aiawa ua kukuli ibo la o Boia Gailabeta ma kooa mau kuli imua o Rebeca, a i aku ia : «*■ E Rebees e, e mohai aka ao aa i keia mao baoohaDo o'u.'i keia kaalana, a t keia m&na o ka*lilo ana he Lu■a Nai no na Tecnepela no sa wa pokole e hiki mai aoa, iaa oe e poaoa ae i keia mau huaolelo E Bo«a Gunabeta, ke ae aku aei ae ooe ka'u aloha "

Paoe aka la o Bebeca ; " Ē Str Naita, a»i mioio M no Un mu mt lapupale, a ina «e • hele ake i ka Hope Moi ka mekuabiDe Moiwahiae, a i ka Alii Keaai p«ha, aole laua e hookipa aku ia oe ma ke aoo haaohaao bo k« kaaa wt ( k««a o»a« •««, aoU lea e aMhalo mai ea poo kaiaaoa o Eo«l«ai oei ia n «i keia aoo. E ae aka i «a «aea • ko onkoo Lona Noi i hookolo ai. P«t* e haavi aaei 'ai oe Tiō¥ ~tblu loka» aoa ao'u ine ka aohai ole ana > koa mao pomaikai iko, aole hoi e hoopilikia wale ia e« oo ke eoi «aa nai i ko'u aaaaa ana aku bo kau hoi ana." " Msi aaaae pela," wahi a Boiaa G«ilabeta at ka paa aaa aku i ke kape o Reb«ca ; " ia oe waW ao laeooi aka p«i, m aaa • kaepeooa rt»o i keu mea • koho «i, E boomaoao oe, ke m«a kiao kaoaka ao, aole he 4iabok>, • hiki ai ke a-a i ka mak*. M " Aoi« • hiki ia'a k« kaapaoaa ao keia mea <bo, m irahl a Rebt«a, aw ke aao aaka« e

hoooaukiuki aku auanei ia i ka uaits, aka nae, me ka paa o ka manao, a me ka luli ole mahope o kaea maonoi, i pane hoo aku ai oia. "E hookanaka hoi ha ia oe iho e Boisa (railabeta, e hoohalike ia oe iho me kou auo Karisliano. Ina be oi aka kon aloha Eariatiaao no'o mamua o kon aloha ana roa kehahi ano e ae, alaila e hoopakele aku ia'u mai keia make weliweli aua me ke noi ole mßi no ko'u ae ana aku ia oe, ka mea nana e hoolilo ia oe iho iloko o ka haumia haahaa loa." " Aole, e ke kaikamahine," wahi a ke Temepela haaheo, me ke ku ana ae iloua ; "aole pela oe e kamaiho mai ai ia'u, ina wau e kapae ae i kuu kaulana ano, a mehuukiekie oka wa e hiki mai ena, e k«pae no au oo kov> a» H)B> i ha'» aoi, aiaiia, e hoiomaia aka no kaua i kahi e.—E hoolohe mai i ka'u e hai aku nei e Rebeca," roe ka hoopalupalu hou aaa iho ike ano o kona kemailio ana. "O Enelani nei, a o Europa paha, nole īa o ko kaua wahi e noho ai. Aia no be mau poepoe eae kahi e hiki ai ia ksua ke hana. He wahi akea hoi, ae, he laula, me keakea ole nana e alai mai i ko'u waele ana he alanui hou no ka hanohano. E holo no kaoa i Paleaelina i kahi e noho la o kuu hoa aloha, 0 Couer»de, ka Mak'uiaa o Moneserata,—-he hoaaloha oia i like ka lanakila o kaua mau hana me ka'u e manao nei, aole hoi i knpee ia malaloo oa kauoha kakauha a kekahi kanaka e ae. Ae e hai ahu no au ia oe e hoohui ia aku no kaua me ka Emepera Saladme, he oi aku ka maikai oia mamua o keia. E hana no au i mau alauui hou no'u e pii aku ai i ka haoohano nui." Ma keia wa hoomaka ae la oia e holoholo iloko oke keena me ke ano noonoo popoahulu, e hoomau ana ike kamailio me keia: " E lohe no o Eoropa uka Hblulu o na kapuai oka uaea i kipnkuia mai kona mau heiki mai ' Aolr e hiki ina miliona oka poe Kerusbde e hoouna ia nei e keua i Palesetina ke iuku i kena ku una —aole hoi e hiki i na pahikw.ua he tausani ame na umi tausani o na Sarnkena ke waele aku i ko lakou aianui iloko oka naele iaula o kela aina akea, kahi 1 aawana aku ai na lahui e. Ma ia wahi e lilo no oe i moi wahine e &ebeca,—a ma ka Mauna Karemela o kukulu iho ai kaua i ka nohoalii, a kua ikaika e nai si noo, a e hooioli ae no au i kuu kaunui mua ana i ke kookoo iuna nui no ke Temepela i kookoo alii." " A ! he moeuhane." wahi a Rebeca ; "he hihio waiwai oleo ka po, me keakaka oleo ka oiuio, a mai hookui hoa mai oe i na manao o ki?is aw ia'u. fio ka me& ke bai aku aei au la oe me ka oiaio, o na pomaikai a pau au e nai ai, aole loa au e lawe mai ana i kehahi hapa o ia mea, aole hoi au e haalele ana i kn'u hoomana a me ko'u lahuikanaka, a huli aku mahope o ka mea nana e mawehe mai nei ina oakii ana o kuu manao no ia mea, Ooe ke olelo nei oe mo he mea la e haalele ana i na hoohiki ana o ko ouftou Papa Temepela, ma ke kau nui ana i ke kaikamahine o kekahi lahui e. E Sir Naita mai ake nui oe roe ke kumukuai e hoopakele ai ia'u, —aole hoi e kuai wale eku i kou lokomaikai—ehoopakele i ka mea pilikia no ke aloha, aole ! no ke ake ana i kou pomaikai iho. E hele aku oe i ka nohoalii la o Enelani, a e maliu

m»i no ia i ka'u hoopii ia ia ao keia poe kanaka maoao aloha ole." " Aole e Rebecu," wahi a ke Temepela me be ano toena ; " Ina i honohia au e haslele i kuu kulana Temepela, ma oa la wale oo e ai au. Oka hanohano a rne ke kaalana e mau oo ia me a'u ina oe e hoole mai i kun uloha ; aole loa au e hana eaaupo wale. E kulou aneī kuu hulu malona o kun poo no Rikeke—e noooi ok« anei au ihe aloha o kona p'nuwai haakei ?—Aole loa, e Rebeea, aole loa ao e waiho ha«h»a iho i ka Pnpa Hanohano o ke Temepeta ma kona m&u kapuai me kuu kioo nei. E hiki no p«ha ia'u ke haale--1« aha, aole loa wau e kamakaia ana i knu Papa īemepela." " Ē aloha mai eke Akoa ia'u «n0, ,, wahi a Rebeea, "do ka mea, na aneaoe e hoka na manaolana ana oo ke kokua kanaka-" Olelo ako la ka Temepela. " Nani no ka haaheo o konpuuwai, ua like no oe me a'u ma ke ano haakei. Aka ke hoopuka hnu aku nei au, ina au e komo i ke kahua hakaka eae kuu Uwelawa ole i koo ihe, ma» manao oe e hiki ana i kekahi maa kino kaoaka ke keakea mai i koo hookuu ana i ko'u ikaika ; a i ike oe pela, e hoomaaao auanei oe i kou hopena weliweli—• mnke «n» i mainoino o ha taeira k»raima—a i ole la e hookau ia euanei oe ilona oka paila wahie eoaena—-a e Tilo aoa kou kino nani he luahi aa na oolopu o ka wela, —nole he koena e koo iho malana o koa m*o lale hiehie. E Rebeea e o keia m«ke «na aol« loa ia i kapono oo U na* kino wahĪM e like me oe—ke ole aae oe e ae mai i ka'u e noooi aku nei ia oe " " B Boisa Goilabeta," wahi a ke kaikamuhiae Isdkio ; u aole oe i ike i ke ano o ka puowai wahine, a i ole īa, aa kamailio wale oo palia oe me oa wahiae i hoopoina ia ko lakoo mau ooonoo kopoao. Ke hai nku nei a* ia oe eke Tereepel« hookano, iloke o kau mau br>ouka kana w»)iweli ana a» i haoikaika ai ke koa nui, aole toa i oi ek« ka ikaika oia hakoko aaa • like aae na hakeko aaa o ki «rakia« i ka wa « keaeia wai ai «ii « i keoa kfe« ne fe« i I ol« it no ka ba&a paba. Ome poooi aei, h« wahine as i kanai aMilani ia,—4 halawai pa me aa poioo pall kiao ■« i booaiaa»waaai Uoko | aa eka—a i ka wa auanei « ko<«o aka ai kaaa i ke kahaa kakaka, o kau haaa o i* kikiki a « ka*u hoi o ka a i k« kaa»eha, •>« iln aaaaei aa i ka ikaika o *a aaaaeo paa ibka o*«, a o ke'a kapaa raa « pil aka a« ie • k«ta mlmi oko» AMm e« '-ao)e aa e hoomeenaooe hoe i ae kaaolelo me a« ; o ka maawa i koe i waihi' hi saai oo ke kaika« mahiae o ka lakoha ma ka keaaa aei, e peao la e koohalaia aa k«kaht aao « ae.—e huli ako a« ia « ka «aea aaaa « kooloola aaai, ka •aaa Hoi « knia aka i koaa aiaa aaaka «aat ka lakoikenak* aka, aka, e »ek« mau nn ia i kooe papaiao i aa pe« e imi ako eoa i oaa la Mbil*bal&"