Ke Au Okoa, Volume VII, Number 42, 1 Pepeluali 1872 — HE KAAO NO AURORIANA. Ka nani o Sekotia-Helu akahi o Edineboro. [ARTICLE]

HE KAAO NO AURORIANA.

Ka nani o Sekotia-Helu akahi o Edineboro.

HEL.U 15. Ma ia hope iho. kn mai la o Anroriana iT haiolelo mai 1a imaa o ke anaina meke aloha a me ka eehia, ua lohe pono ole ia mai kana mau olelo e kekahi poe e hoolohe mai ana i kana mau olelo walania, a o na maka hoi*o kekahi poe, aia ke hoomaopopo la i ka oana ana i na mea a pan o ke kiahoomanao a me Da mea a pBU e pili ana i ka hale kupapao, a penei ke ano o kana huol«!o : "E na 'lii, na luna anpuni a me na f o%akasinana o ka lahui holookoa o Sekotia uei, o ka mea e ku aka nei e hai i ka ole)r bope loa imoa o onkou a | paa, he mea eiaio, a bo mea boi i maa mna ole imna o ko oahou msu maka, a hē mea no hoi i kamaaina ole me oukou, a he mea hoi i lawe i ka oihana make ma ka poho o kuu man lima, ine ka hoike aku i ke akamai a me ka ooiaii imua o ka lehulehn a mai lokn mai . oia mau mes i puka mai ai ka inoa he koa no ka lanakila, a he inoa ka i ka hanohano, aka, aole nae keia he oihana hon wale do, he mea no i hana kahiko ia, mai ko kakou mau kupana mai a hiki mai ia kakou nei, a eia ka ninau imua o kakou i keia manawa, 4 nawai la i hoomaka mua keia mea he kaua, a owai hoi ka mea mawaena o keia anaina e hik-i ai ke hai mai i ka haina pololei loa o keia ninau ?' Olelo mai la o M. Laina, 'ma'o Kaina lau? o AbeJa.' Ua pololei ka haina, no ka mea, maloko o ka buke nui kn moolelo o ko Kaina pepehi ana ia » make, me sri>»a maoao e nalo «««, aka, ua hai o»*i nae ke > ha ro»s hewa ole, a olelo ke koko o Abela mai ka lepo mai, a kau moi l» ka hoopai maluna o Kaioa, he kuewa hel? maluna o ka honaa." Hoomaha iki iho la o Aororiana oo kekahi mou minote, a ma ia hope iho, hoomaka hou mai la oia e kamailio, "Ua pili paha ke

ano nui o keia mauao i ua mea aona keia I>, a knkou i be!e kino mai nei, raa ka ukali !-oa i ka manele bope loa ia ana o ko lana mao kino make i ka liale mati o ko ke bo oei bopena, oiai, ua ike no knkou a pau, he mua a he hope ko na mea n pau ma keia ao e hoao ana e hami i kekabi nsea, ina kakon e hnU ae a nana aku i ka moolelo o ke keiki alii, e halawai mai no auaoei me kakou na hoikeoiaio o kana man hana pono.ole imoa o Delema, j oiai, ma kona hoohaahaaia ana ma ke ano o j na kulana ui, koe nae kona kuUna ma ke ano he keiki alii maoli, a he hooilioa kalaonu no ke Aupuoi, a ma kona manao paa, oia hookahi paha ka mea i hanaia e ke Akua a kela ae kona ano kanaka ui mamua o na mea a pau ake Akua i haua mai ai. Aole pela ka manao o ka mea nana i hana i na mea a pau. aia no he wn a he inana ko ke Akua e biki ai ke hana i kekahi mea a oi ae mamna o kekahi mea aoa i bana mai ai, a pakela loa akn hoi kekuhi mamua o kekahi, no keia mau kumu i ala mai ai na manao pono ole o ke keik 1 ' alii no Delema, no ka mea, ua ike o Delema, ua oi ka nani a me ka ui o kana mea i ike ai mamua o ka ui o ua keiki alii nei, a no ia

mea, na ho-a ia ka hnhu welailoko o ka puuwai o n a keiki alii nei, & ua noho enemi mao oia ia Delema, a he pinepine na uiauawa ana i hoao ai e lawe i ke ola niakamae oDelema, aole nae i ko na iini o kona mau manao ino, no ka mea, aa kokua mai ko Akua ia Delema, me kk haawi pu mai i ka ikaika ano e ma kona mau lala kino holookoa a pan, a ua nui uo hoi lu manawa a Delema i noi akn ai ia ia e hoopau oa keiki alii la i kona mao manao enemi, a e ike mai ia ia ma ke ano he kaukaualii makaainana hoolohe no kona makuakane Moi, aole i hoopaū na keiki alii nei i koi»j» mau manao euemi, no ia mea, ua hala- | wai aku me ia kona hopena." Hoomaha hou iho la o Anroriana do kekahi i mau minute, a hoomakahou aku Ia oia e kamaillo, " No na mea hoi e pili ana i ka Moi, | no ka make ana o kana keiki. pii ka enai 0 kona mau manao bohu, a hooholo iho la ia! iloko oaa, na hiki roai kona manawa e haawi j ai i kona hoopai maluna o ka mea nana i o-u j 1 ka mno o ke ola o kana keikī, no ta mea, ua hoao oia me koua ikaika a pau a me kona | mau mauao koa a pao, eia uae, aole e hiki, uo ka mea, ua loaa like ia laua ia haawiua! | like, me he niea )a, o keia ka hopena kupono o-ka ohana alii Norewai e hoopau ai i koua | hookawowo aua maluua a ka lepo ponoi o ko j kakou aiua makuahioe, nolaila, q» paoloka lahni Sekotia naua aua aku i na ōkaua alii o na lahwi a mai, a oiai, eia ka iahui iloko o ka wa pilihua kaumaha, no ka make ani o ka Moi a rue kana keiki. a o ka mea kapouo loa i ka lahni $ek*jtia e hana ai, o ke knkulihooaiaiksi aku iioua u k« Akua, ka naea oaaa e malama mai ia kakou i na «a a paa. a e lilo aiiaiioi ka lahui a me ko kakou aioa aiakoaliine i mea nui a kaulaua ma keia hop« aku, I B eia ka'u olelo hojH' loa, o na 'lii a pau a iuo ; na l«!i| ;»ujmiii, na "hi koa a iuo «a puali koa ) aup»tJ ko l\ lo!ua iu*u poali kv>* a % me na kanaka a p.%u loa. o paa m*u no ka h»»«iUvua kanikAi U.iko o tta la lu- kMiahiku m>ai keia la aku ,a he me« ia e hoike mai aaa i ko kakou'mau manao aloha, ao ka Moi a om ka-1 oa keiki, oa sm* nooa kew hala a kakoa •

makaikai nei i kona mao kahiko naūi a pao mai tooa a lalo, a!oba ookon." I ka p&u ana o keia mau olelo a Aororiana, haawi 13ai la ka lehūlehu i ko lakou raaa leo horo, ine ka hauoli nui ok» eaao 0 ka lehaleha no na hana ku i ke aloha a ka inea nona keia Kaao i hana ai no ka pomaikai o na kioo make o ka Moi a me kantf keiki

ī ka pan ana o ko ka lehnlehn haawi ana miii i iia lt»o hnro me ka hanoli nui, e hiki ole ai ke keakea ia ko lakoo makemake, oa poana like mai laka lehaleha, " E hoonaniia ke Akna mana loa, a e ola ka Moi hoo ia ia, a e hoomaoia k& noho mallj)ia ana o ka lahui Sekotia holookoa a pao a hiki i ka hopena." Ma ia hoipe iho, holi hoi uka la mea keia mea i ko Ukon maa home, no ka mea, ua pau na bana o ia la, a hoi aku la 00 hoi o Aororiana a me Delema me na poali koa a hiki maloko o ka home f ikaua, a o M. Laioa hoi, holi hoi aku ia oia ne kona mao poali koa malaloo ka malu o ka h \lealii, a i ba hiki ana ako oī)elema malokoo kahi mau a laoa e luana ai, ua hapai hou ia ka nooooo no ua mea i koe, na hooholo iho la laaa, he mea pono e huokoa aku i kekahi maa puali koa e hoomaha ia lakon ibo no na hora be 4-8, ma ka boi ana e ike i ko lakou mau oha--11 a a me na makamaka, a i ka pao aaa o ka manawa i aeia« hoi mai lakoo maloko o ka pakaua. A« na puali koa i koe, e hooknn ia aka ao boi lahou o hoomaha a 9 t»o» piaha e ike i ko lakoo mau makamaka, a e like me ka loihi o ka mauawa i haawiia i na poali koa mua, pela no ka loihi o ka manawa i ae ia akn i na poali koa hope i hookooia ako e hoomahi, ua oloolu ka manao 0 na puali koa i keia mau hana maikai a De)ema a me Aaroriana, a he mea hoolana ho hoi ia i ka ma* 1 uao o na paali koa>, no ka-loaa ana ia lakou Ue mau bora kopon'o e hooluolu ai i ke kino, ao mea, ua hooko pono loa ia keia olelo kauoha e na poali koa a pao, aohe ao nae be mau hoopai i kauia malona o na puali. koa, ke hoi mai mahope iho o ka pau an» o ka wa kepoHo i aeia aku ia lakoa. Aka, o«a pōali koa nei, ao\e )*koa i kae īki i ka ole?<% kauoha a ko lakou AĪihikaua nui, oa hoi mai lakou a pau iloko oka mauawai pau ka wa i aeia aku ia lakoo.

I mea e loaa ai i ko makou poe heluhela ka iini nui ana o ko lakou man puuwai; no ka halawai aua aku o ko lakou mau onohi me na hana a uie na knlana hanohauo hope loa i loaa i ka mea nona keia Kaao a me Dclema, a he mea ha#oli no hoi paha ka ike ana iho i ke kaluuou alii o Sekotia maluua o Anroriana, a e ikeia ako no hoi ka hae kalaunn hoo o Sekotia, e pnlelo ana i na koaniani makaui iloko o ka lewa, ka mea i kamaaina mua oie me na maka o ka lahui Sekotia, aole ho hoi no keia mea wale no, aka, aia no

boi he manawa e papalua ia'i ka hanoli o ko makou poe heluhelu, no ka haawi ana aku 0 ka lima akau o ua Auroriana ia Delema, ma ka hoohui ana ia laoa ma ke kaula gola oka berita o ka mare aua, ka mea hoi e nani ai ka noho ana maluna oka lepo o Sekotia. I kekahi la mai, noonoo iho Ia 0 Auroriana a

me Delema i.na mea e pono ai ka noho Mol ana maluna o ka lahui kanaka nui o Sekotia, a i ka lokahi ana o ko laua mau manao no keia mea, ua hoopnka pili aupuui ia ae maloko o na oupepa no ka mahiua hookahi, a maloko hoi o na nnpepa i ike ai ua Aupani e ae o Europa. e like me ka uiea man, mamua ae o ka ili ana iho o ke kalaunu maluna 6 ka mea nona keia Kaao, ua hoouna pakahi aku la oia i na leta na ua Moi a pau o Europa, no ka hoonoho aua mai i ko lakou maa Ka-

nikela a me na Komiaina maloko o ca poai o ka noho pu ana me ke Aupuni Sekotia. 0 keia tnau leta a Auroriana imua o na Moi o Enropa, na lilo he makamuao kana man haoa maikai i hookahna aku ai i kōna manao aloha me ka noho like aha, a no keia mea, aohe kumu e hiki ai ke hookaaloa i keia noi a ka mc*a nona keia Kaao, oiai, o ka uoho ana mai o ia poe ma ke aloalii o Sekotia, he mea ia e hiki ai ke hooponopnnoia na hihia i waiho wale ia me ka hooponopono ole ia, oiai, ka wa e ola ana ka Moi mua.

I ka noho ana o na Komiaina a me na Kanikela o ua Aupuni e aeo Europa ma ke aloalii o Sekotia, he mau mea eīu# e hiki ai ke oleloia, he KomiaiiiA a he Kanikela, ua ili iho maluna o lakou pakāhi tia haaa ano nui o ko lakou mau Aupuai, ua noho mai lakou ma ke aloalii o Sekotia me ka aialama pono ia o ko lakon maluhia, a ua hele mai lakoo e haawi i ko lakou aloha im«a o Auxoriana a me Deleraa, me ka hoike po mai i ko lakoo mau palapaU hookohn aai ko lakoa mau Aupuni mai. A o'» kekahi o ua la eui j ikeia maloko o ke kulan«k*Qbale o Edineboro i hiki ole k« hoopoiua la, ao ka mea, hookahi l» 0 lakou » pau i hele like mai »i, » M |(| 0 j a he mea maīkai imoa o lakoa a nn ka mea uoua keia Kaao. o* olwolu maikai un manao 1 hoopukaia mawaena o Ukoo, a ua haawiia kekahi paina hauohano ana no na malihini uiaka hauohano mai m» ka pakaa», oa hoomauia ko iakoa luana maikai aaa m> kek»hi uau hora, » hiki wale i ka maaaw» i hookoaia »ku »i o» poe malihioi a pau e hoi a» ko lakoo mau bom«. lk>ko o kei* m«uawa a lakou * ooho ana waloko o ke kuU«akaahak» o K<lītteK'nt, ua kaooha aku la e Awn>riana i ka ImHakanawai Kiekio o ke Aaponi o Hekiie. e helr nijii e ia ia (o* ka Moī no ke Aopoin holooko» o

ti*. >>i-ii, u» iko o Av>roi"»«,» : kouik niiv:t lo owbku o oa buke, uo U tn»iUi o k«n» oii»a bw» oo 0« hihia J haoaia ima* u k*m •o fc* «««. o» ol«toi*, o k*s. oag oWo boobolo « hoopuka nai ai ma!ū ia o aa hihla

a pao i hanaia inana o kaoa aha, na 'hooholo oia i ka pono no ka aoao poao, a boof>ai oia i iea hewa malaoa o ka niea i hewa,. do ke kne ana i ke ka aina. 0 ua Lanakanawai Eiekie nei, he kaaaka Sefeotia no oia, a aa bele oia roa oa aiua e, e inni ai i koni akaia&i m,t na olelo o.ka lahai ana e noho malihini ako ai, oiai, iaia e noho ma ke Aupaoi o Helene, aa pii emoole kona akamai ma ka olelo Helene, a na ieai nai oia i ke akamai ma ka oihaua kanawai, ma na boke kanawai olelo Helene me ka mahele ana ma ka olelo o kona aina maknahlne, a oo ke kaniana o kooa akaiAai ma ka oihana kanawai olelo Helene, na loaa fa ia he palapala ae eko loio imna o aa ahahoakoloko o ke Aopnoi Heiene, na kaulana koke kona inoa no ke akamai a me ka hoopono o kana mao lawelawe aaa ma ka oihana loio, na nni ka poe i hele mai imna ona no ke knka pn aua me ia no na mea e pili ana i ko lakon man hihia, ua paa man ka hapanni o kona manawa ma ia hana. Aka, ma ia hope niai, ua īkohoia mai oia e ka Moi o Helene, i Lunak ' nawai K'iekie ao kooa Aoponi, na ae akn oia i ka makemake o ka Moi o Heiene, a ma ia kulana oia i noho ai me ka mahalo nui ia e ka lahui Helene, no ka mea, a* hooko pono oia i na hana a pan oke kanawai, aole oia i hele mawaho o ke kanawai, oa paHaka pono oia i ka haawi ana i kana olelo hooholo maWneu» o na aoao eloa, aole e biKi 1 kahi poe ke hoahewa wale akn ia ia, no ka mea, he kanaka hnli nui oia ma na mea okaßaibala, a be hoolilo nni oia i kona manawa kaawale ma ka helnheln ana Lna hnke moolelo maibai a me ka oiaio, he kanaka hookaawale loa ia ia iho raai na hana lealea a man hana kn ole ika pomaikai kaalike. Ma keia mea i lana ai ko Anroriana manao ia ia e hele enai, a heaha la-ananei ka Anroriana mea e hana akn ai imua o na Lnnakanawai Kiekie nei, no na mea e pili ana i kona knlana ? Aia no ke an o ka manawa e hoike mai ia mea, ~a o ka iooa o oa kauaka nei o Mr. Berenide, nona na aiakahiki be kanabaknraamab(kQ, he «mi 4 ke« O: konanoho X/uzrakaua waī Kiekie ana no ke Auponi Helene, me ka mahalo nui ia o kana mao hana.

I ka hiki BDa mai o oa Luoakao&wai Kiekie nei o Helene ma ka pakaaa a Aororiaaa » me Delema e noho ana, ua hookipai» m&i oia me ka hanohano i kopono i konā kūlana, oiai lakou e kamailio ana me ka oluolu maikai, aole he moeuhaoe i loaa mu& ia ia mamua ae o kona bele ana mai, i hiki <ū ia ia ke koho poloiei aku he wahine keia, aole no hoi i loaa ia ia kekahi mea e kanaluaai o ka

manao*no na mea i haawiia mai ia ia, a o ba hanohanō noi i hanaia akn imua ona, mehe mea la, oaka pomaikai, a iloko ua makepono ka luhi o kona hele ana maī, a o kona mau lilo ponoi a pan, na uka panai like ia I kekahi kakahiaka nni maikai, .na lawē akn o Auroriana i kana malihini © makaikai ai i ka hale knppao o k» Moi a me kana keiki, ke kia hoomanio i kukulnia inalalo o kana

hooponopono maian ana, aa mahalo ua Lnaak&nawai nei i keia mea aoo boo I hanaia ma kona aina banao, ka mea biki ole i ka lahui Sekotia ke hoopoina ia, he nwa hoi na ka hananna hou e hoomanao ai no ka manawa mau loa a me na hanaona inahape aku. He mau la ko Bereuide noho aea malalo o ka malama pono ana a Auroriana, ua kokoke raai ka manawa knpouo e kauia ai o ke kalauuu a me ka lei alii malana o ka mea oona keia K.aao, ka mea nana i o-u i ka muo o ke ola o ka Moi a me kana keiki, a he mes hon no hoi ka ike ana iho maioke o ke kuianakanhale alii o Sebotia, i ka hiki kinoanamai <> oa keiki alii a me kekahi man alii hanoliano o na Auponi e ae o Eoropa, o keia pee a pau, ua hookipa ia e ka lokomaikai ame ka malama ana a ka mea nona kffeia Kuo a roe Delema, e like me ka hanohano o ko lakou kulana, na mahalo nui no hoi na aiaiiiini alii a pan, no ka nui o na hana maikai i hanaia aku ia lakon.

I ka boea ana mai o ke kakahiaka o ka la e ponī ia ai o Auroriana i Moi no ke Anpuni o Stkotia, ma ka hora ewalu, na poleio ae la na hae o na Kaaikeia o na Anpnni e ae a pan o Enropa mahma o ko lakoo mau paho hae, a p«k ao hoi me ka hae hoa o S«kot'ia ma k. hora eiwa o ke kakahiaka. ua haiama mua ae U ka lehulehu naaloko o ka Laakini, • m* k» bt>r» nrai o ia la, ui kamo uul» ua 'lii kamaaina a mc n» lii malihioi, oa lana aupu». poooi o Sekotia a tn* ko na aina e. a ua hoonokoia lakoū ma kahi i hookaawalēia oolakoo, l au ka bora 11. hīki mai U fe a poe uana i law? niai i ka nohoalii a me ke kalaaoa, a ts« kekahi man oie« e ae e P tlt ana no na kana i manaoia no ia la. Ma ka

| bor» 13, komo na»i U o JLoror»*o» * IV leaa » e L»io», « i okaiii» ra«ie o» 'lii ko» poooi 0 Delema, oiai. i ke komo »n» mai 0 A.utvri*oft m». kn »e I* k* Huu*, * m»i la k» p*p* himoai i lolenhi m*u K> »' k » hiki *o. »k« , k. o oa t«o awle nei. u» uoho tho U o A«r»ri»ua o k» aobo*hi, » 0 m* k» *«>■ »o »ku o k» nohivalti. • o L»io» ■> k» »*>»o bem». rae k« hoopoo.i» » n « m» o» »o»o «.lo» * »■ lii koa pv>noi o e« a»ik«i ke kulan» o k»hi o k» nobo»iīt e ko »n» mam,;* pono ro»i o ke k«*ho. & ho p*k*«k»u !ho ° k* WB»"5h»!» » W U Ku k<> fc*u »«»,M»Ion» o u* P-*k*nk»ii n<"'. na n>»iohi* k» oo w *o* - inaui* k»;ni* oni i »ko»ko» ro„. ke kah »k« e ike m*k* i e» t»»o» * p»v: e pili »n« ī k» poai ■» »»»Aimihm \ Moi oo k» Übui S<kMi».