Ke Au Okoa, Volume VII, Number 38, 4 Ianuali 1872 — HE KAAO NO AURORIANA. Ka nani o Sekotia-Helu akahi o Edineboro. [ARTICLE]

HE KAAO NO AURORIANA.

Ka nani o Sekotia-Helu akahi o Edineboro.

HELU 11. I ka manawa i weheia ao aika pakao ka puknna, ikein akn la k* Moi a me kona man alii koa a me na punli kna . m' e bn makaokan roai »»», idf» ia nianaw» nae, d» )ilo ke ilnkai ana oko De)ema mau paali koa ia Ai:roriaD», a ma kona aoao akau ka raoa oana e p»6 ana i ka b»e o ke kea nlanla, a nia kona aoao hema hoi o DeJcroa. Ika pan pono ana mai n n» pnali koa noawaho ibo o ka pakana, ua knkuln laina pono ia ae la lakou ms : b aono ponoi o ka pakana, me ka makauka~n mau no ka wā mna o kanohaia mai ai, aole i hoonka koke ke kana mawaena 0 na aoao fclua ia manawa, na kali iki iho no kekahi mau minuie, a o ke kaawale mawaena o Atiroriana a tne ka Moi, he umi anana. Mahope iki iho o ke kn makankau ana o na aoao elna, na haawi mna akn la o Aororiana 1 ke aloha i k« Moi, ma ka hoala ana i kana pahikaua ma ke alo o kona papnle kila, aole nae ka Moi i haawi m»i i kooa alot)a ia ia a me Deleraa, a no ia mea, paoe mai la ka Moi imoa o Aororian» me ka leo ua-hoa, m« kona manaoio maoli, o ka enenn keia o kana keiki e kau oei naalnna o ka lio, eia kf» ! o ka nani oi kelakeia o Sekotia, ka pua nani inin hookahi iloko o Ēdinebfirō, ka mea nana i ako i ha inuo o ke ola o kana keiki aloha, wahi a ua Moi nei, " Ua hele mai nei au imua o olua i keia la, e kaua nku ia olua, no ka haawi aua i ka'u hoopai i-no m?lnna o olua, ine ka maka o ka pahikaua a me na tri%a make e ae a pnn, no ka make aoa o knn keiki ia *olna, na in mea i kono mai i kuu pnnwAi, e hele inai e kaua wiwo ole akn imn», o olua a me ko olua man puali koa a hikī walo i ka wa e ikea ai ka aoao aana ka lanakila o ke kana i keia la."

Olelo aku la o Auroriana inana o ki Moi, "Ua aaaīkai k;n manao, eia oae, e hono moa kaua i ko knna ikaika nia na ano kakapahi kiiua hm auu a j>au, īuh palku ni-Alwua o ka !iy, .*» i ole t« maialo. iooi pua'ii ko& o oa ao«o elna, o ko malie mai I ikou i mau lunakshttWßi uana e hoonolo ao ka aoaoi lanaki* }a, a he mea pono ia kana e koho i naau mea naon e kakan i ka moolelo o ka knua kaua lua «na i keia la, i mea e li'n ai ka kaos ha-

na i rne» hoo nanao maa ia e na hanauna 0 Sekotitrnei mahope aku" Ia m-»nawa, na kuku iki iho la o Anroriana me Delema, ua hooholo lokahi ilio la laua, o Aor<>rianti ka Hoea mna o lana e hakaka kakapahi kaua lua me ka Moi, a he inan mionte paha i hala ae, hoohuli ae-la'o Auroriitu;t i ke poo o kona lio a hele ako la imu», a pela no hoi ka Moi, a holawiii pn iho la iaua i kahi hookahi, me ka halawai aua o ka maka o ka lana mau pahikaua, uo kekphi mau sekotia i hala ae, emi hope mai la laua maluna o na lio no kekahi muu k»puai, me ka mau n» nue o ka nana ana o n& maka imnn, me ka ho-o hon aua iho 1 ka-laua mau pahikaua iloko o ha pale hao A i ka hoomaka ama mai o na mea kani a pau o na aoao elua, oia ka ipanawa » hemo hon ae ni na pahikaua a laua a paa ma na lima. ma keia manawa nae, ua hoolei pau ia ka naua aaa o na aoao elua, ros»luna o ka Moi a me Auroriana, i ka meha ana iho o ke kaui ana o na mea kani, o ka wa iho U no ia i huli akau ae ai ka Mot aialuna o kona lio, me ka makaukau no k'. hōouka kana ana, a huli akau mai la no hoi o Auroriaua maluna o kona lio, me ka m»kankau e hookikakaha imua o ke kaluia kaua me ka hiehie uui imua o kona ho» p»io, me be raoa kane la i makaukan e kīpai aku : kona hoa hakiika me kona man kakala i hele c wikani ka ua me» o ka oi, he manawa hauoli keia no ka poe a pau e nana mai ana. I loa no ia Anroriana i hookau sku ai i kona lio e lele'akn imna, hookahi do leina, kn ana keia imua o ka lio o ka Moi, a oia ka

wr i h iomaka ai laua e kaua laa ma ke kakapahi ana, i ka oana aku ia laua iloko o ia maaawa, ua like no a like na hauoa pahi a lau«, nka, o na haunh pahi a pau a ka Sfoi imua o Auroriana, ua līke me ka haole ana tnai o na knlu paka ua koikoi o k* hooiln, eia nae, he pnn pale wale no ia &a Auroriana, oiai, na pale m*'ie wale >a ak« nc ma k* auo pihoihoi ole, me he la n* bana a ka make iinua o kona a'o. Ua hoomania ko la ua kakapahi kaua ana cm ka el«u like uo, h hiki wale i ka hora 11, no ko Au[\>ri«na u>amm> nai e tke poao i k« ano o na hauna pahi a pan » ka M»i, nnlaila, koW nia i hoomaka • kuupau i kooa akamai, aka, ua palepale ttaii« wale ia ako no na hauna pahi % pan a ka Moi e Aarori»oa. T ka ike ana o ka Moi aolo paha oia « lanakila koke ana maluna • kona hoa paio. nolaila, manao iho la oia e ku.'nau loa i kona ikaika a pau, ma kela a «gkk«iA wa ana e nhau ai i kana p.*h>kaua #Hlf)na o an% i!oko o kt>i* wa a oa nei uhaa mai an* > k ina i «ii;katia me ka ik*ik.« uīil, ua hoAv-> *ka la o Anrvrl»ua e p%le tku »m«» ka ikaika knr n\.\ ei* nae. i ka e b«lawai ai o na p*hikaua a laaa. ua lohs na mea a p*a e makaikai nai ana i k« koele ana n ea p«bikaaa • laa*, a oia kehahi

wa hoi, he anapq aua a ka qI« o ke ahi. Ma keia wa a aa Moi oei e paabi an» i ka ohaa aoa i kaea pahi malaoa o Auroriaaa, aa nihomflJe ka maka o kana pahikaua, aka, aa aneane paopaoaho oae ua a fcuomi hope aka la oia me konn Uo, a r j malie ibo la do ko Aororiana lio ma kona kolaaa moa i pale abQ ai me ka eleu nai, a haawi mai la na puali koa o Delema be mau ieo horo, ao feo - lakon alii boa wiwo ole. 1 Ho man aiinote paba i hala ae, hoomaka i h iti inai la ua Moi uei e uee mai imna o ke kahua kaua, ma ia ihanawa o Aurorianai hookuemi hope mai ai i koaa lio, a olelo ako. 1a oiu i,maa o ka Moi, " Ua makaakau a®ei oe no ka wa al<ta a kana e hakaka pahikaaa ai ?"—" Ae," wahi a ka Moi, " A ia wai na bauna pahi a me ke pale~?" wahi ® A;»roriuna ;—" O koo faa ohaa, a o ka'o hoi ke>pa- ■ le," wahi a ka Moi. īa maoawa o Auroriana 1 houinalo mai a'i 1 na kaula kaohi o kona lio, a lele la ua lio nei » k« nna imna o ka lio o ka Moi, o kahoomaka hoa iho la no ia o ke kaua kakapahi ana, ia Anroriaoa i i | hoomnkii ako ai e uhao akn i kana pahikaua I maluna o ka Moi, na niniu ae la ke pale ana I mai o ka pahikaua a ua Moi nei, a pahia ae ; 1« ka pahikaua a Auroriana rua ka polima hema o ka 'Moi, a moko abn la na kaula kaohi o koua lfo, a hooknemi hope iki akn la aa Moi uei, a kokua mai la kona mau alii koa i ka hoopouupono hon ana i rta kaula kaohi o bona lio. I ka pau ana o kefa, lele hou mai la ka lio o ua Moi nei imoa o kahua kaua. a hoomaka hou aku la o Aui'oii.iaun e "hau aku i kaoa pahikaua maluna o ka Moi, ub pale mai l<t ka Moi me ka hāuhili aoa ma o a māauei, uo ia pea, na maopopo ia Anroriana ka mea kupouo ana e haua aku ai. I 6e kolu o ka uhau ana aku a Auroriaua me kaea pahikaua, ua loaa aku la ma ka hapalua poiioi o ka pahi(iaua a ua Moi nei, a haki pu ae la, a loaa pn iho la me ka a-i o kona lio, a inokn ae la me ka alonla o ka puu -mooi ai, a kunēwa aku la »a lio uei a rae ka Moi a waiho ana imiluna o ka ili o ka honoa, a make iho la ka lio o ua Moi nei, mai ka maka akn o ka pahikaua a ka mea noua keia Kaao, a huro mai la na punli koa ponoi o Pelema uo ka laonkila i loua i ke koa wiwo ole. Maia.manawao Delema i haiolelo hoohoihoi uiai ai imoa o kona mau puali kba, '• E pokii, e nana aku kakou i ke koao ke Kea Homolele, e mahalo akn kakou no kana mau h'ana koaluu ole o keīa manawa, hipa-hipa,-hiiro I hipa-hipa,-huro ! ! " Na koia man leo hooho m»Vruahope o Aurorjana i hoopiha iho i kona puuwai i k«i olioli nui, mei he mea In, o ka manawa kupono no ia e hoopokolo mai ai i ua hauao ia la, eoi ra. manawa i huli mai ai o Auroriana i hope a peahi mai la ia D(ilema, a hele akn la o Delema a ku like iho U Ina i kahi hookahi, a kamailio pu iho la lana no kekahi mao minnte, a ma ia hope iho, ua hooiaakaukaoia u& puali koa no ka hoouka kana ana, o kekahi mau mahela koa e ukali aku mahope o Auroriana, a o kekahi mao mahele koa hoi e inalama i ka puka o ka pakaua, a o kekahi man mabele koa hoi e ukali aku mahope o Dul«raa. I ka holo like ana o keia mau olelo a laua, ua makaukau na koa no ka maki ana imu» o ke lfabua kaua, i ka%ana aku i oa puali koā a pan loa o Delema, ua nani a maikai ko lakou maki #na mai, malalo o ka hoopooopono ana a Djlema, na kupololei ko lakon mau kino iluua, a o ke ka-i ana o na wav&ae na like a maikai, a o ka lakou iii»u pahikaua ua kupulolei iluna n>r. ke alo r, ka poohiwi o ka lima akau, me he mau elean pn la, a ua hulali ka lakon man pahikauB ke nana «ku. Ma ia wa koke eo, hukiia ae la ka hae ksua iluna, he hoailon» i* e hoike aku ana i oa puali koa nni o ka { Moī, ua niakaukau laua no ka hoouka kaoa | uiu' aqa mawaeua o na ao»o elua, a ua ikea j aku la no hoi ka hae o ka Moi e s-a mai ana j e kana Kke na aoao a eloa, aole nae i kana--1 lua ka manao o aa moi nei no kona hoohoka i raua ia ana a me ka make aoa o koua lio ka- | ua naoi, he mea ole wale no i» i ka manao o I na Moi ue?, no ka mea, ua hniuai noi oo oia j ma koua ikaika a me ke akamaī nrti i fee ano | 3 ke kaua ana, oiai, na ao kuuia ia oia, a'ua 1 ailolo hoi i oei mea he kaua. j I ka iw>e like ana mai o na aoao kaua a j elna, na haawi mua aku la o Aororl<>na a uie | Delema i ko lana aloha imua o ka Moi, aole i n.:o ua Moi oei i aloha mai. aka, kauoha niai | la oia ī kona mau pnali koa e leie koke ako j imna, a e boom<*' a i ka lio a me koua mea | oao* e hooholo. Iloko o ka oianawa pnkole, j ua lele alaka mai la ua pnali koa o ka Moi, 1 o ka wa iho la no ia a Auroriana i pulomi | i ®a koa o ka Moi a pao aku la keka|hi raaa aiaheie koa i ka make, a paiie ;ako 1« o Atiroeiaakuaaa o*e kaluku aoai na pnali koa a paa « kae *ai «aa ia ia, a „aiol'wale akn la ka Moi ibko o kona mao poali j koa, A o Do!oma hoi a me kekahi maii ma- , hele koa, ke hoopnni holookoa la oia i na puj ali koa o ka Moi, a o na puali mai aaa ia DrVnta, ua pnlumi <>moole aku ta ka maka o ka pahikaua a i ko lakou m«a i ola, ua hiK>mau aku )ao Dc)ecna i k>Hia 1 lanakila aoa i»ua, rae ka mauao e halawa« , akn m* Aororiaaa a «M kona «m« mahele ki»a «• h.mpuni mai aaa, «ia n«*. &ole o Aar>riana i K>« ma ka bele ana iXea, no ka <«ea, u* lali*ua U>« ka h«.>ot<ka«na ke kaua ma konn aosa, » ua pieapmai loa ke k«ja 4Q« niai o aa paali koa o ka Mvii ma a Aurori»n* e n;o m*lie ako iHM imoa, no i» awīwi koke mai la o D*4e»na im> k«>na mau maheie koa ma ka hnoouoi aaa i ua ! koa o k* Mo». O ka makamu* o paali i koa eia no ma ke kaa o D»l«ma, paloa ka

:>ele aaa, a o k» aia i» kahi i lceic«)a Uioa ia maial o m4*JS9 i ke kokoke ao» miw o Dehra» « hiU OQ ŪBB b«hana loa o te kapa, ua pal&iai ia ka Oi&iea o ba pahikaaa a Peleaāa i<B(M)iaS| a aa pmlt k»a o ka Moi, naoa akn i ba efeJ9| « ka aa«6 e hele pa aiai la me Deiejna,' bifai&| kanma, hibi i «pihe maoana, ka aa JS9 ka aai o aa ka»j| i9*ke ma ka aoao o a e waiho aaa oa k;ino nake. I keia ke hooikalka mai'īa <«■ Delema i kb wh&e aaa i kona alanoi oie maoao e hui koke maHtoe kona boa make mH oei oiea he kauo, oa holopono fetf Detetfia ne«S ana mai inaaa, a« anee poni ke kino hotookoiSĒ| o na pnali hoa o ka Uoi, aoni mahele kofflS e okali ana mabope 0 Aororfana oa bonkoJg| ae ia i kabi boofetthf|.a ma ia mea i pani paran| ia ai oa wahi a pfl.o, no ka manaoia o maboka aki» Anei ka lfoi a pakele koo» a he e bocn»<»u hoa mai ai i ke kam^^ ana mHha&Ē&ka. Ika paa'ana o keia ma» hana s IMema, holi aka la oia ma kahi a Arill|| rori»na e lukn ana i na koa o ka Moi, ike j§Pp mui la o Anroriaoa ī keia kua maiihini i * olu me ka ikea kona maa maka mamoa, @£§1 Uiko ana i na koa o ka Moi, qa mai la kona manao, no ka mea, o kona niariVj|jftī kahiko koa mai lona a ialo, he ano kapa owPlil o ka boi powa o ka Hiiaaa o |oa malioa Sekotia, a o-ou imlu e palelo aoa ma ka plkcJ*i| 0 kona papale koa, ua auo oae ia. Ika ik|&§ ana mai o ua koa noi ia Aororiana ( lioomoikai mai la oia iiowa o'Anrorikna, ssgĒ holo mai ia 0i.% e halawai pd me mahope iho o k < laoa lnla lima aloha pq onohi *e la na koa nei h® palapaia maH6k< mai o kuoa poli, a haawi «feti ia ia Ao«>rtana (j|| 1 kona nana ana i na ole!o o na pa)apafa oet,SS ■ akahi no a maopopo ia ia'o kana kaowa •*a«]jjjy hine ao keia, ap ia mea, a&koopemia tal*aijj£| ku kaaaailio pa aaa, aia a tbas ka le, alaila, koka po laoa. Ma I» laoa i holi like ako ieaoa o na eneai me k^ 'pi luku'ana ako i oa koa o ka Moi, oiai, 06* koke loa laoa e boi mai me Ueleaia, oiai, ki' ' pulumi ano e mai ia o Delema me ka elejfe nui.a i halawai ana oaai me ma, na like kooa kapakila mai iuna a. me ko ka Leopadi, oiai.ua kikohoia me kolu koko oka p»e a pao i kue aka ia ia. j I ko lakou hoi aoa i kahi hookahi, o k( hapahia ia o ka hora eioa oka auina U, n<" - koka iki laoa uo kekahi mea nui a laoa' manao ai, a oa hooholo like lana Oa ana e lawe i ke ola o ka Moi ma ka pahikaoa hookahi wale no, i loa no a paa /4 keiā k&mavljo aoa » iao», oka wa ibo la ne ia o Delema i kenpau aku ai me kooa akamai-— koa a paa, me ka luko aa%Tna^Sk^^paoĀ kue mai aua ia ia, oiai, Rrwie1 l emaa oia i ke ala e hiki ako ai i kahi a ka me koaa man alii koa e hoomoana ana fci kokoke aoa ako o Delema e hiki ma l£ihi ■ na 'lii-koa a hooponi paa asa i ke kino V> U Moi, ke ahai akn la ka elele a k% mako, āoa > maloDa o lakou, oiai, iloko o k& kole loa, oa pan iho ia hapaaai oaa 1ii v koa ika make ia Deloma, ma ia wa mm boi f hiki aiai ai o Aororiana ma kona imi »aroai' ana mai i ke e hiki mai ai i ka£i a | Moi e kupuoi ia ana e kona maa kea, lele mai la ua Moi nei me kona ika«a nai e uhau mai me kana pahikaoa bon (nalona o 1 Aurorians, eia nae, oa loaa e mai Va i ke pala akamai ana mai o ka pahikana a IMema, a haki pu ae la ka pahikana a ua Moi nei, ma ia wa no i ohar mai ai o A«mrwni i kaaa pahikaoa maluna 0 ka Mai, a t«aa ito la «a kona kipoohiwi hema, a kome aaaaaa aka ia | ka maka oka pahikaua a iiar<viiae« U<Ao o ka pouwai o ka Moi, a kanewa aka ia oia me ka' waiho a make ana malooa o ili oka J hooua, ma ia wj no hoi i lilo pie aai ai ka V h ie alii 0 ka Moi ma ka iiena Q kali koa mt- f lihini eoeu hou, ke koa kaawa boi a A«r»riana, ka mea oooa ka ponwai wiwo ole a me ke koa maoli. : I ka haole ana mai o ka hae alii ilaio, na maopopo no i na paali koa a paa o & oia, oa make ka Moi iwaeoa kono o ke kahaa kaoa, kaai mai la «a mea kani a oa aao a p&a maloko o ka pakaoa, a haawi mai la aa pa&lii ; koa hoiookoa a pan Toa 0 Oelena i ks hkhoaL* j man lee huro, aa hooeaaia ka karo at»a ! ka hanoli nui o na maaaa • pa« ok«Mw» ■ mao pnali koa, no ka laa*fc!la f«ai i |yui)a> ': hia mai maluua 0 ko lakoa aaao. t m ka maka ana o ka Moi, aa hookiaa' ioa Ukoq i j ka haawi aaa i mao leo haro. JSoko T o keia mawa a poaU'koa a paa o Pūhaa» e L koro aai» ia aae haoaaakiaki ia ka maaaf o p oa koa o ka aoao i ka «a«>a. i ka hoea ana mai 0 Deieraa a i akaliia -I mai « b* lii koa poaoi»JMoma, a »0 kahi koa a»aiibini pa to hok aa M» <* afeaofca kona kino i o«* hte kaea o ka aeao aapaai i lilo pio mai iala,beCtkaa«ioM h«a i pio < ia ia, a mawaioa o ia ma« ha», O fca ha» kaUono oka Moi kekahi. la iaaa i hiki «ai ai « mawaho iho o o ka pakaoa, haawi 11 mai ia ua poali k*a h<> maa how> hooawikai * aua, «o ka pomaikai laa»ktla nai i \oaa mai !ia laea, <¥»a ke koa a eae ka wiwo oie, oiai, o ■ ! ka laaakila am 1 loaa ia lana ia la, aa lawa ] j he hake oia*, a he kia hooaianao ia | { no ko laoa man lao* kaalaaa, kahi hoi a la- * ; *a i h<x<ta»ka akn at e p» iWaa o ke kalana •" k»skie a me ka hanohaao* ao ka aa«a, ma ka 1 make aua o'ka Moi, a<4e *ia he Moi mai ka po nu<, i» kooa nian kapana, oe X^rrwai. b« . aln no n»e no kr. kulana haahaa a t»a ka j m«mp»on 0 kr»na makuakane ? kekahi wahia« . ! hanohano o Sekos«a, » p«k» mai ai oia i»a k« ( ano h- aiii ao ka lahai aa awil wili kooa ki»aa koko, he hapa Wwwwai, a lir &»- , pa Sekotia. a o kaaa keiki alii i eaake maa : iioko o ke kaoa, oia like ao < i.Jtk 1 f*9 >