Ke Au Okoa, Volume VII, Number 36, 21 Kekemapa 1871 — HE KAAO NO AURORIANA. Ka nani o Sekotia-Helu akahi o Edineboro. [ARTICLE]

HE KAAO NO AURORIANA.

Ka nani o Sekotia-Helu akahi o Edineboro.

| HEL.U 9. Ma ia manawa koke no i hoopuka mai ai • D«lema 1 kona manao imaa o kona mau puali koa ponoi, i ke ano o ka hoooka ana o ke kaaa nui ma ko kskoa aoao i keia la, " Ano la, e ko'p mau puali koa ponoi. ua kokoke mai ka wa e inn ai kakoa i ka wai awaawa, e like Sie ko onkou haawi ana raai ia onkon ih'o imna o'u me ka oiaio, pela ookoo e hoolohe ai me ka hooko pono loa ana i ka'a man olelo a pau i keia la, nolaila, ke haawi akn nei au i ka'n oleln kaooha imua o onkon me ka makaala pono i na w*a.pau e halawai ai ka hoonka kana ana mawaena o naaoaoelna me ka ikaika, ina e ike oakou i kiekahi koa, a mau koa paha ma kela aoao mai, na kaoia ma kona papale a me kona nmanma i ka hoailona o ke kea keokeo, alaila, e hoomaopopo onkon, he mau koa ia i hoohiki malalo o ka pono wsle no, aole lakoo e hnli ana mahop» 0 ka «oao hewa, a mai haawi i ka oukoa man hoopai ino aoa maluna oia poe." A paa ka Pelema maa olelo ana no keia mea, aole i hala na minute elima ma ia hope iho, hanle koke mai la na hae a pan ilalo, no kekahi man sekona ma ka aoao £ ke keiki alii, a o ka wa iho la no ia i ai o ka hoonka kana ana mawaena elna, jole hoi 1 hooponopoiioia ke.kotana o na paali koa m» ka aoao o ke keiki alii, ua komo alnka mai na koa a pau imaa o na laina koa a pan o DelemS, a aole no hoi o Delema i kena aku ikona mau pnali koa e hele aka imna o na puali koa nni o ka enemi, aka, na ka malie iho la lakou me ka makankau nui a me ka makaala knpono no lakon iho,

I kajiana ako i ke ano> o ke kulaoa o na aoao elua, aole e hiki kē hoomaopopo aka i ke aoo, no ka nni hewahewa loa o na koa o ke keiki «'ii, oiai lnkoin» nee papa mai aoa e hopu ia Delenta, ia manawa koke nō i kuapan aku ai ke keiki Delema i kona ikaika holookoa a pan, o na haneri a me na taosani knHaka i kne mai me ka lnkojj mea koua, aa lilo lakou he mea ole i'maa '.IK>ele'r>a, me lie opala la lakoo imua o ka maka o ka pahikaaa n Deleraa, «a like ke ano o boria luku ana i kanaka ifie hoiomoku ana la a ke ahi ai liotiuft e nome hala ole aaa maluna o ka ili o ka honna. Ma ia manawa koke no i loheia ako ei ua lēo uwe o na kanarka he nnī ioa i loohia i n« eha niaiooiuo a ke keiki Delema i pale aku ai me ka eleu nni, no ka mea, iloko o pokole loa, ua ku pailanakino make ona koa oke keiki a'ii. Aole paha he

| kaua i ikeia mamua o Sekotia e like me keia, oiai, ua halanaia ke kahua kaua e ke koko o ua kanaka i make, no ka mea, ma kahi i oui a kukoiiukouu lo;i o ka anai aua a ka make, he mea weliweli ka halawai ana aku o keiapoino nui ma ka aoao o ke keiki alii, oiai hoi, aole o.Delema i hookuu aMd i kona mau pnali koa e komo mai iloko o ka hoouka kaua i keia manawa, ua ku makankau mai nae kon& mao puali koa no ka wa mua a ko lakou alakai e kaaoha m-ai ai. Aole no hai o Daler»a i hookikina wale mai i kona msu koa, e like roe ke-ano m»u o u* KeneU i(oko o ka wa e hoouka ana ke kaua nui mawaena o na aoao eln», na ko ūelein» mau lima ponoi oo me kana pahiknua nai i pulumi aku i kou* mau eneini e lele uluka mai aaa e hopu ia ia, a e lawe paha i kona ola. Iloko o keia manawa a Delem& e maaua | ana i kona kiuo holookoa iloko o ka puu u»a- -| ke, he mea kupanaha koua haule ole ana aku j iloko o na lima o kooa mau enemh oiai, ma | kela a me keia maoawa, ua aao htK»keke uui' I loa ka lele aluka aua mai o na puali koa oui o ke keiki alii, aole he ahooai i haawiia ako e ko De!ema man lima, o» pnhimi akamai oai »ku kela a me keia uhau ana o kamaka o ka pahikaua oi lua a Delema me ka halawai aoa aku aie ka make nui o kela aoao. A o ke keiki alii hoi, aole oia i komo kioo mai ma ke poo o kona mau puali koa, a|?oia ma kahi mamao loa aku kahi i ku ai, iwaeoa koua o kalii hoomoaoa o kona mau puali koa ooi, a ; oiai ka elele a ka make a ke keiki Delema e | ai nomenonie aku ana i kona mau puali ua lilo mua no oae ia Deleraa ke ehu kakahiaka o ka lauak;!a o ke kaoa ana. no ka mea, ua inii ka inake o na koa ma k« aoao o ke i koiki alii. Oiai, i ka poe makaikai e nana ! u ana i ke auo o ka I)<>lema uhau aaa mai ] , ī kana pahikaua mwluna o kooa poe enemi. j j ua pale hikiwawe uiai U oia me ke akamai! , noi i n» mea m«ke • kooa mau enemi, hala' ī ae U ia, ia iusoaw« i mniu ano e *e ai kao% . pahikaua ma o a maanei, » haole a make aku U kspa mau %uemi iluna o ka ili o ka honua, waiho ku paila iho o na kino make, a I } o ke koko o ka poe i make, ke kahe «wai U I laaluua <» ke kahaa kahua. mokamokatiftaa ka uaau ke oana aku i ka hatva a ka | oake iloko o lainau mioute pokole wale no, me k* Ikē mai |b o n« poali koa o k« keiki alii. ko nhai .ikii U k.i elele a ka inake malolon.4 o Ukuu, *e'e n.»e Ukou i h<K<o.»a ae { ko lakiu* m ui , ktthi&ew*, e eo aoa ka U» aakiU mahx>pe <i lakou i Ma kaia jaanaVa e k«M aa«i ana t>* koa o I

ke keikl alii ia De)ema, ke aoe bele aka la o Delema Imua me ka loko nai akn i oa koa apao o ke keiki alii, me ka okali p» o kekahi o kona mao paali koa poool mahope u kona koa Iloko o keīa wa a Delema e kaoa aoa me koaa man enemi, oa ikeia ako ia o Anroriana e ku malie mai ana ma kahi mamao loa aka me koaa mau kahiko koa »no e, me makankan po no hoi me na mea kaoa i kaei ia ma kona puhaka. No kekahi mau minute kona natia pono ana mai maluna o oa aoaoe kan * iioa ia manawa, ninau ako la oia i kekahi man poali koa o ke keikl ālii, a haiia aka la ia ia na mea a paa e pHi ana no faa la #me na knma o keia kaua ana, ma ia mea i hoomaopopo iho ai ka mea oona keia Kaao, na hewa o'e o Delema, a oin kona hoomanao ana i kaoa olelo hoohiki imaa o kooa mau makaa, he koa oia no ke kea, a ma ka aoao 0 ka pono oia e hana ako ai. Nolaila, hoohuli pono ae la ofa i kooa lio, a holo aku la ma ko Delema aoao mai. a kn ma< la oia ma ka panina loa o ko Delema mau paali koa, me konsi hoomakaakao ana i kana mau mea kaua ma kooa niao aoao a pan, n i ka aai aua ae o na koa mahope o lakon, akahi no lakon a ike I keia koa aoo malihioi, oiai, okonakapa 'kila holookoa mai lana a lalo, pa holali a alohilohi, me he puka aniani la i halawai iho me D4 kukaoa allnli o ka la, lohi anapa kela, ke ku a ka wahine koa maikai, a ikeia akq la ka hoailooa o ke kea e kau ana ma kona nmauma, a ma ia wa lakon i hoomanao ae ai: 1 ka olelo kanoha a Delema. He hora okoa paha i hala ae o ke kaua ana, aiā hoi, ua ko-: mo loa aku la o Delema iloko o na puali koa 0 ke keiki alii, a nolaila, oa nalowale o Delema mai na maka aku o Auroriana a me kooa mao poali koa. Ia manawa koke no, wehe ae 1a o Auroriana i kana pahikaoa a ma kooa lima akaa, a o ke kanlewaha o kona lio oia ka )i--mā hema, a holo pololei akn la oia imnao na poali koa o ke keiki alii, ma k«hi aDelemae kaua nei me kona poe enemi. A o keia" ka makamoa o kona lawelawe ana i ka oihan» ana f manao nni ai e hele ; ia Anroriana nae 1 hiki ak-u ai iokahi kupilikii a me ka hahana o ke kaua aua, oiai, o ke kulana o nakoa ma kela a me keia aoao, oa like nae ke ka ana o n'a paīi kiekie, aole he wahi e hikf ai ia ia ke holo aka imaa, a aole no hoi i komo mai ka manao kanalua iloko ona, a i koua hiki ana aku ma kahi a Oelema e kaua nei mekka elea nni. I alawa ae ka haoa o Delema,"ike mai laoia i keia koa e kaa ana o ka lio, me ka makaukao i na mea kaua o oa aoo a pau, ua ane kahihewa nae o De!ema i ke ano o keia koa, a mai make konallo i ka puhikaua a Delema, ina aole e ike mua mai o Delema i Ka hoailona o ke kea e kau aoa ma kona uoaauma. Ia w& koke 00, hoohiki ae !a ko Auroriana lima me ka pahikaUa ma ke alo o koo'a papale kila, he hoailona ia ē haawi ako aoa i ke aloha ia Delea>a f a o mahele pu hoi me ia iloko o ke kaua ana, a o ka wa iho la no'ia a ua koa malihini nei i kjupsa aku ai me kana mau mea make imua o na koa o ke keiki alii, me ka hoao eleo ana e a ro ae i k« muo o ko lukoo mau ola, a e like .ue nahoko helelei o ka lewa lani i ka wa kakahiaka no'i pouiponi, peU iho la ke aoo o ka haole make ana mai o iu kou o ke keiki alii malalo o keU a me keia uhaa ana a kana pahikaoa, a o ke koko hoi e kahe mai ana, ua aoe like me na omaka wai kahe hou, oo ka mea, o ke koko e kahe ana maluna o ka iii o ka honue l\e aneaoe akahi kapnai ka hohonu. Ma ia wa a laua e kaua like ako ana imna 0 ka eoemi, ua puipni a ka i«waia mai la ko | Delema aoao, no ka loaa ana ia ia o ke koa i wiwo ole i ane like pu me koo» ano ke koa a I me k» ikaikn nui, ua maopopo oo i» ia, na ka maua lani no i haawi mai i keia koa i kokua nona, a oia kooa wa i haawi aku ai i kona mau ho<imaikai oui noa malon» o ua koa malihīni nei, ka mea aua i hoomaopapo ole al, o ka oani palena ole aoa i ike mua ai i po nui i hoikeia ai ka oi ole wale o k e keiki alii, k« mea hoi nona keia kaaa a Oelema e maona uei ia ia iho iloko o ka make a ke kaoa, laki nae i kona laoakila maō aoa malona o kona poe eoemi. Ia maoawa i huli hope mai ai o Delema i kona mau puali haawi mai la 1 ka olelo kaeeha imoa o lakoo, he mea pooo ia kakou be olioli oui i keia la oo ke koa o ke kea, oiaif oa aku o DeJ#ma na ua koa malihioi n«i e kaua ma konf'ftMao > a ma ia mea oa loaa ia ia he kopono e hoomaha ai. H.iomaka mai Uo Deleaa e knua hoo me kona mau enemi, ia «a koke oo i haawi ae kooa mau puali koa i naleo huro, me ka hooho leo noi aaa, " Eola eoau ke koa o ke Kea līemolele, a e uhai o%ao ia koua hopeua e ka laaakilaooi, horo I bnni l! horo ! ! ! " Mahope ibo o ka pao aua o keia maw Uv huro o na puali koa o Del«ma, ua hiki ko .e ako la ua koa oei a me Delema ma kahi o ke keiki alii e hoomoaoa ana me kooa mau alii koa a pan, a hoao mai U lakou a pao e koe mai ia IMema a me oa koa malihini oei, a o n» 'lii koa a p«u loa, uā pulumi ia'ko = ta e Dek»ma iloko «» ka »a pokole loa, a o oa keiki alii uei hoi, hahao mai la oia me kana p*hikaua ma ka a-i o ka lio o ua koa malilii- i oei, oa p*U> maikai waU> ia iuai U uo e IV lema. a We aoa ka pahikaaa a ua keiki alii > kahi e, a o ka wa iho la mi ia i uhau iho ai ua k<va aialihiui o«i m« kana % \ U*aa iho ia ma ka aoao akan o ka k# poo o aa keikl alii oei, a taah«k lua ia ae 1 U kona { bsl eloi, a h»ule » iaake aka I* oia m* k* iU o ka hooua, & o k«i«. k* hop»'ua o ka (aoakila nui i loaa i ua ko« maUhmi uot o Ktf Kea llemoMe, ua. ha«wi «e ta n* poali koa poaoi o Deiema i ko lak >« maa k» k«ro M la kaaali oai o aa h*khaleoa o t

ko Deledta fß«a poSK ko%, kaai o na aao a pao, naloko " trn ptftnnn. m ka laoakila aoi jL loaa our fe» JM«ess «m» nia ka boootca aaa o ke Hoa noi ia )W. I ka wa i baale a make aka ai sa kei]ki'fdli nei, o ka wa ibo la ao ia r «aaw» ako* al o D«leroa i kaoa olekk kaaoha i koaa o>ān pt),>li koā a pao,«e hoopnni halookoa i na poali ko« paa o ke keiki alii, me ke ao po ako ia lakoa a pao, aole e b»awi i ka iakon mau hoopai ino ana eaalona «aa puali koa a paq o ke keiki alii, aka, e hoopuoi hoolookoa. no ia lakon a pau. I kaiohe ana o Dvputli koa a pau o Deleooa i keia olelo kaūoha, % oa hookoia me kaeleo nni keia oielo kaaoha, n» poka mai la kekahi man mahele koa Moo mai lofeo Pmai o fea pakaoa, a maki kobe afeo la ma na wahi a pao a oa koa o be keiki alii e akoa- ' koa mai ana, iloko o ka manawa pokole loa, na hoopuni paa loa ia na paali koao ke keiki alii, ma ia wa koke no i 6aule mai ai ka bae kaaa ponoi o ke keiki alii, a maopopo ao la i oa raea apau loa, na pio paha ke keiki alii, a i ole ia, oa make paha. No kekahi mau - miuote pokole uiahope iho, huki hon ia ae la | ka hae o ua keiki alii nei iluua, me ka hooj liapaia ana, a i ka ike ana o na mea a pau, j aa hapa ka hae o he keiki alii, ua maopopo i loa ae la i na mea a pao, ua make ke keiki alii iloko o ke kahoa kaaa, a no ia mea, ua hoopau koke o Delema a me ua koa mB)ihiūi ~ nei i ko lana inkn ana i na koa, me ko iaua olelo pu aka imoa o na puali koa o ke keiki aln, " Aole be ahooi e haawiia akn ana ia lakou, ioa lakou e manao ana e kue mai ia laoa, a e hoomao p»ba i ke kaoa ana a hiki i i kona hopena." Ua aelokahi mai na mea a pao i ko DeVma makemake, pela i hooki ai ka maka oi loa o ka pahikaua a Delema i ka loka nui ana i na ola makamae o ka poe i koe, oiai, he mao tausani ka nui o ka poe i make ma ka aoao o be keiki alii, a be umi a keu oa koa ma ko Dclema aoao i make, oiai hoi, ma ka nana ana mai a ka poe i ike mna i ka bolo ana mai a na koa malihini nei, na manao lakoo e komo mai ana la oia ma ka aoao o ke keiki alii, eia ka aole. Mahope iki mai, ikeia ako la oa £oa malihini nei e kana like mai aoa ae Deiema ma kela aoao mai, a e papalna mai aaa boi i ka ikaika o ko Delema aoao, nolaila, na booknemi hope ia ko lakou man manaolaaa i panlel® nni ai mahope o ke keiki aiii, aole i hiki aku i ka hora umikumamakahi o ke kakahīaka o na la hoonka kaua nei, ua hlo ke au o ka lanakila puni ma ku aoao o Delema, a no keia mea i ho-a pn-a ia mai ai na poali koa o ke keiki alii " i hala aku la ka pnn lena aia i Hilo." Ua hooko pono loa na koa malihini nei ika hookomo ana mai i na poali koa pio a pao loa maloko o ka p#k»oa ikaika o Edi- | neboro i lilo maa ia Delema, a maloko o na | pakaaa oei i hanlei mni ai lakōa i ka lakoa | man mea kana i ka honua paa. o ka .pakaua, | me ka hoohiki pu mai imaao Delem* a me ua j koa malihini nei, aole lakou e kana hon mai j ana ia Delema ma keia hope fko. Ao ka ] makuakaoe hoi o Auroriaoa, na hoomakakin j mai la oia i na hana a kana kaikamahine ma- ) nao koa a me ka wiwo ole, a i konā ike ana, ua hio ke an o ka lanakila puni mahope oka aoao a kana kaikamahine i komo kino aku aj iloko o ke kaoa kuloko o kona aioa inakuahine. Ma keia hana koa a Deiema a me ka mea nona keia Kaao, na hiki aku ka iono | kanlaoa a me ka lanakila mao o Delema ma , Pelekane a me Irelani, a ma ka Hilaoa o na j mauba o Sekotirf,*na lilo ia he mea kamallio , man ia ma na knmnakanhale noi o ia man anpnni iioko oia »ao la. Ik» pao akoako» > awa mai o na puaii koa a pao o ke keiki alii maloko o ka pakaoa ikaikaoEdineboro, aole lakon i hoopaaia maloko o aa rnaii hoopaa e 2ike tna ke ano mao ooa pio, aka, ma ke ahonui oDelema a me ka mea nona keia Kaao, ua hookun maikai ia'kn lakoo a pao, me ka hoohiki ana mal, aole lakoo e hoao hon e kue mai ia Ddema ma keia hope ako, a no ka manawa man loa. Ma keia mau bana maikai a Delema a me ka ouea nona keia Kaao', na hoike mai ko lakon mau ano a pau i ka olioli, me be mea la, aole lakon be poe pio maiaio o ka ikaika lua uie a me ka iaqakil& mao ana ma ka aoao o ka mea i hoiuo wale ia ek» keiki alii. $1». j hope iho o ka p»n &oa o oa puali koa j hūokan maikai ia, on ka vaihu ana mai i ka 1 lakou mau mea kaoa a pao. a be mao miooM { poko&mahope ibo, hoakoakoa mai ia o Dele- ] ma i kooa maa alii koa ponoi a.paa, e akali j ako ia ia uo ka hookipa ana mai i ke koa laI nakila oke Kea Hemolele. Alakai ako la j ° i aa koa malikioi oei maloko o ke> j kahi hale nani o ka pakana, i okalHa akn • kona maa alīi koa ponoi, ia lakoo e aoho like aoa maloko o kekahi mmī nui kopoao o ea I hale nei no ka lnaaa aaikai aoa ao kekahi mau hora, o ua koa oulihioi aei, na ia aala oia maluna o kekahi noho puuiia mai ho> e na noho ona 'lii kor. nkali puooi o Delesa. Ma ia hope iho, haawi akn ! Ia o Deleaa i koaa mau hooweikai ao« ao oa | kk>a maliiiiai aei, a uawaea* ■> na kamaiiio a Iwolu maikai aua, ua Wi ae I*4ft ae o ke kamailio ana wo na mea i haoaia ma se ka. h«a kaua o ia la, ua hoike «« na 'iu koa ukali o LK'loaaa i ko )tJtou cuahaK< aai oo ua' koa maiihīai aei o ka )a ka«a, *a o k* aae« nai ttae iloko o ko iakon wa e kamailio oei, aae he o»ea la, aole paha i loaa ia Delema a me kona mau aln koa kekahi aaaa mat.ao haen« ae iloko «> lak< 3 >a aaaaawa, o Aoīunaaa ao » owai ia auanei ke kilo a me k« kehiknhi puuooe e hai uai ia (ako« i» »ka, aia oa ke an o ka maeawa. e heike aai »a mea. " (4alt« pna.>