Ke Au Okoa, Volume VII, Number 24, 28 September 1871 — Untitled [ARTICLE]

E ka Lcn>hooponopono o Ke Ao Oeo> ; Aleha oe. : Malia e oluolu ana oe e hoaiai ae ma kau Nupepa i n-h mea p pili aoa no Niihau, i ike la ma keia huakai hele, ke ike oe me ka olaoin, ua hnpono no kaa poe heluhelu I ka Poalima la 1 o Sepatemaba, hdrā 12 awakea, h«alele makou ia Koloa oei ;owau ame Mr. & Mrs Wsian.au no Niihau, e hooholo aku ana ma ka meheu o Rev. A. Kankau, ka mea i holo mua a hiki ma Waimea, a hoomakaukau iho la e holo i Niihau ma ka moku o Aikake Kapuniai Hart. oia iho )a ka inoa o ka waapa, ia Niihan o Fearless (Makauole) kona iooa mua, a he Supono e kapaia kona inoa o ka Neoe-aukai o j Knolakahi. M»hope iho o ka puka ana o ka mahina, pau makou i ke kau iluoa o ka mnku, a holo ffku !a malana o ke kai inaiino, pela iho itw i kaupe malie ai a ao ia po, a i ke awakea pa mai la ka makaai kolonaae mai ka akau oiai, akahi oo makou a ike i ua wahi Neneaukai oei, e kaukoe ana i ke kai o KaulakaI hi-loko, hfe manawa ole komo ana makou m&j loko o Lehua aina, me Lehua mokupuni a pela i bu aku ai ua wahi nene oel a ku ana i 'Hapalua. Aole i ala mai na keiki o Kaolakahi e Oka la ai la na bulu o Haupu i ka makani. A j kipa aku la makou ma ka hale o Hoeea, kahi o Kaukau e noho ana. Luana aloha iho |la me aa kamaaina a me ka Rev. A. Kau- ? kau ; a hiki wale i ka wa i hihio at e moe, a | kaili pu ia aku la i ke aina moeuhaoe, a i j puoho ae ka hana ua ao. ! Sib:iti S?pt. 3. Ika hora eiwa hoomaka ; ke kula Sabati, malalo o ke alakai ena a Faj r»nacis Sinclair ka haole alii o Niihao, eko- | lu mau h-;aeni i ka hoouaaka «oim Kaieleele, \ Mihi, a Wahieehia, a o Momi k* himeoi | hope, m »ulo o ke alakei eua o E. Kabele j O ka makou mea i mahalo loa ai i keia kuia j Sabati, o ka mnikai o ka hooponopono aoa, 1 ka maluhia loa, a me ka puai himeoi, ko ka puoi himeni ia ke himeoi ia la oa pauku a pau. A pau kekula Sabati; hookuu pakehi ia o« haumaoa. Malamaia iho la ka pole kakahiaka e Rev, A Kaukau, ao mua mai la ka haole alii o Niihau i na keiki mamua o ka haiao. " E aa keiki, makemake au ia onkou e noho malie, e hoolohe pono < na olelo mai ka waha mai o Rew A Kaukau, oaalia no oukon kahi olelo e olelo ai, eiaa wale no la e lohe ai kakou i koaa leo i ka makahiki, nolaila, e noho naalie a hoolohe pooo." I k>» «hiahi, malamaia ka a ka Haku, i» E. H<>iekonihi ; ka wawabi berena ia Waiaeaau ka haawi ike kiaia. Ua oiaikai a malahia ke anaina Poakahi la 4 Lil» ihe la ii. la oa ka omkeukau ana i aa iio o.< ! a halo ena e makaikai i.ka aina. Ikeawakia loaa na lw, malalo o ke uleu o K Kakaie, a «• Keale, ua knmaaiaa ake aloha i uoho ai. A ia la na i haule 'ho ai, be kuaea eaele keikoi, sa u« aioa la He »la aka be «Wi mai wabi » na kiauiiu. Aia mī io'« keaauia i ko'u aiaa heaa».

1 •' Ku» %in» biu» ti j Nou ao o hoomaoao M | Poalaa la 5 Hele i ka makaikai ke [ alakai aoa a Keale, haaiole mokoo la Puheheie ma ka aoao komoh»na, a hiki ako i Puuwai, aia mnlaila ko halepaU», melaila »k« loaa ka aioa o P. F Koakanu i kuai ai i j kk haoie, he aiaa eaoikai ia, kh>k>ie • palaheW* maikai, ai» on iUila oa haolo alii o N<«h« k*h\ i noho ai, h\al»le ia wahi, h«le a«« ojL >o<ipapā »ku, uailaila aka hiki i Kamaii|«> • ai* malaiia k* h<>om«ka aoa o k* pa»o> 4kuia«i ke tti o KsmM?oo a hiki i O o m* Kona, »Mia ,aiU ,a« ka h»pa ka Uw- | 1« oia w«hi o Ka aina ; a p* la oo ka ioa o ka ! pī pohaku. Ua paa ka hapaoui o keta pa.

Hele hou akn kipa ae e ike ia Pohiol», ae pohaKu loihi ia e moe an« mai ke kai mai, i kapoia ho puhi e "Puhinla* mailaila aku i Kahamo ilaila e nann afc« ai ia Laeahi, (aol® o Laeahi i Oahu). Ko Niihaa Laeahi oo keia., ilaila oe e ike ai » na hanaha holuhoio ka» o Laeahi. Haalele mahoo ia Laeahi holi bik»oa a waena o ka aina, hiki aku i kahi i uiu ai oa aln lrua i ka hapapa.

E hua mai ana no ua oo kahi man ulu, ua kapaia oa iooa o kekahi mau nia e Kauikeaouli, ma na looa o («ana 'lii wahine, o Kalama ka ulu i hua a oo ; a o Hakeieleponi ba lua o ke komu. ma ka lua hookah» he mau ulu e aku nn kekahi. Pau ka makaikai ana i oa ufu hua i ka hapapa, heie komohana hema, faikj i Kawaiahao, ma ka aoao komohana hema, hiki i Kawaihoa, ma ka aoao komohana, o Kaimliliooo ia wahi, huli hikioa hiki ma ba ao&o hikma o Kawaihoa, malaila o Keanahaki, he ana iai haki a make oa lehnlehu maloko, o na ana la, oiai e bula ana lakou,- makei iki aku ma ke knmu o Kawaiahao, he wahi wai o'Naialeaulili, he wai la i »ke ia ma ka muimuia o Kaulili, pela mai o Keule fco makou pailaka.

Ilail* i hoike a» ke keiki Niihau i ba mama ma fca pii ana iluna 0 KaWnihoa a hoi mai aiia īīie Du ntDU kaula eono. Huli hui koo ma ka aoao ma kooa o ka aina, a hiki i kahi 1 ulu ai ka uaia oui o Niihan, oa pa ia e-ka-heolei mea makaikai na na malihioL Mailaila ro«i a hiki i kahi i ulu ai ke ko eii o HhUlh, aohe ko i kei& wa, oa miloo i fe a pau ika bipi. Mailaila nani holi hoi mai a hiki i na hale o na haole alii o Niihao o H«ksi Francia S-nolair me kaoa lede ko ka hale. Koooia raai la makou e na hookipa pumehana, a kukai olelo ibo la, a li u wale ka oft aoa ; e wehe mai aoa kela i ka pahu ogana liilii, a ia ia la e w ili ana i u» pahu kant oei, ke heoe la makou ī ka akaake, eono na leo i hookaoī ia mai; ekoiu oa pauku oiokaa oloko, a he omi n- 1« » 0 k» hookahi, uolaiia, he kaoakolu ka qui ona leo. O keia pahu ua kuai ia ma Pelekane e ke Waiknaaoa poooi o Mr Francis Sinclair, oia « J. Me H. Sinciair, i mea hoolaokānaka no kahī meh Ameha a i mea hoolealea i na nslir hīni, a ua hoolaukanaka io no.

Aoie i pau ae ka hoihoi i na leo mele i IoL he ia. E pauee mai ana kela i ke kii o ka mokupuoi holookoa o Niihau i kaha ioea ia e ka laua keiki ; a o ua kii la o Niihau ao a pau, aohe wahi hoohewahewa. A eia na mea a'u i hoomanao ai. Oka loa o Niihau mai- Kawaihoa a hiki aka i Naoioa, he umi komamawalu mile, a o ka laula mai Kauounui a Kapalikalnhale, eoao mile oia kahi palahalaha loa o Nnhau, a ma kekahi wahi akn elima, ai ke kolu ooa mile. A ia makou i huli hoi mai ai ; konoin aku la makou e kamau i ka houpo lewalewa, ae aku la makou ika lokomaikai Haawi aku la mahon iaa hoomaikai, a me na lulu lima aloha a hoi abu la me Ua minamina i ka pokole o ka manawa i loaa ia mikoa. He mau haole aiii oluolu, * a!°ba iahui maoli no. Ke hooponopono aei ī ka lahoi na kaoaka ma ke aao maikai, a haola lahui

Ua kakau ia he kan&wai e papa eea» aole e hele wale na keikikane a me na kaikamabioe i Kauai, me ka ae ele o oa haole; iaae holo malu ke keiki mamnli o koaa onseo ne ke kokua oka makua. E aku k» makua a me keiki pu, mioamioa kela o loaa i oa mai ino, ua kapu qo hoi ka mare me ko Kauaī. a o ko Oahu paha ; aia oo a he Niihau ne pono. Ua maikai a ikaika na kino oko Nnheu poe oo ka haaa mao a eko'u irale nio aa maae i keia makahiki. hoomaa ia na kanaka o ka aioa i ke nacs, ua kaae, na wahine, a me ne keiki.no aa haole kahi baoa, a no na kanaka kahi haoe. be hana kooohiki kahi hana, a he hana hooliaaaliaa kahi haaa.

Ua maheleia ka aioa meoa pa, m& ha 100 a ma ka Uula o ka «ioa, ua hookaawale ia kahi o oa lio a bh> aa btpi • belo ai ma Kii; *ia ra« K«vuoui ka pa |«a« ; malaila na I» a ipe na bipi o u lii«l« a mo aa kaoaka « hole ai, a «a haawi io oo ho« ke pa • hoo««o ai oc ka sM*a«r« aaa k«h« o ooho ai M kaaaka. He mau pa kaoa ko oa k««ako; « m beU ka aina a oUkea i ka pa; aia eoa Kamalioo ke moo la h« pa pokako oo «a mile 4 a me ka bapa ka loihi, % hiki ako ī Kom ma kab\»kapaia o Ovo Moi, «% ]»» lt» ««i o k«ia pa, Ua malo ka ooa. «% p*p« loa ia ka ««« papipi, i cmī kamaaiāa* m»»a oa M«t«k»loi» kakahi k««aka ao k« «a*, a «a hook«u » e Fara»c« Sie«Uk ma k« kaoawai o ka Moi Ka««baMba V, % M k» ia la kauawai aa hoopai o« k«la, i ka aioa P*l« Bn ka eiW H« kaoawai ooloa k« ka aihee, «i« k« ka««««i «• k« «»- ho«. iaa oa lilo k«kaki ««« «m ka« w%hi. ««- le m* » ikē ia ka «»*a i hla «» ; « boop«i m «a po« « p«« «m k«k<. lilo ai «a me« U. laS» i otiai ai Moa a«ho 0 m « a « W»ia»ao i k« »aih<M« ma aa kaUu «Mpa, oēai, mamao |«a ko mak«« wahi e «olm ai be 14 mile paha; ninaa ako a« i m kamaat«a «o> «nei e lilo o« «abi aohe Ho o maoa ? *k<aaka ia mai U ao • ka« ,• M le • lilo, im waiho maaoei ekote aakāM,

lilo. ina waibo maaaei a x iilo, 1« mai anei a Pauwai.

Ikaika ke kanawai. AgpkM !• hoi, a mai nani >oa, iaa be kaoewai ikaika loa no ka qoo«fcolobe. Oia ba bewa iim> }oa; ao ka ioapau no ka lahoi. MaMii o kaa i» ao i kaoawai ; Eia fao!: Aohelilo, aehe hi ilio a oa kaoaka o Niihao, hookilu na ilie na na baole t be ilio kiai hipa. H© wsle no ka aiea raai oa o, aobe ilio aoa. O fea ooi o na hipa i iieleia, be iwakaiea kooiawe-' lu tausaoi i ako ia He maikai keia aioa o Niihaa oka aoao ka i ife« ia akti e Kaaai mai, o ka aoap akaa ka i oohma 4 sa kaoaka, eia o • fee aoho &«*»» kaaaka mai KaoMliike mai e Keewenoi. O ka aoeo a>a Kona, aobe kaaalea, ke Im« ia o ka aiaa, o ke alaooi mai Eaeaaline mai a Keawaooi, he maikai a palahaiaha, a i kaa m»nao, na oi eke ka maikai o NHhan ma koaa «ahi maikai o ke aiaaai, «hmbo« « )t» oei a pau, he aioa oleola eo. No ka pa mai o aa makani naat ka moaaa mat me ka lawa pu oaai i oa hooakai, a o ka waiko kahek ae do » ka aina, a me ka oip (aau f»ppi ksto* ao aui aulula, a o ko lāila iaan ooi ii» laao ia, uiiuli a olaolo ka «naka i ka aaoaaa< aie he mea la o ka hapakolu o ka mokopoai ka i paa i ka laaa papipi, BB ia mea, ua oioeia na maka i ka oaoa aoa, i ka pa aoa iho o na kakuea malamalama o ka fa m&iaoa o ka waihooluu ahioa o ka papipi, oa hoihoi ia niai me m aoo i oa maka, a ua oloolu iho la. Elike me ka olaola o oa maka i ka maoli. Pela iho ta ka makoa i&e ao keie wahi laokapaoi. Ua lohe feskea bo ka aioa o Paleaetio«, ka aiß« e kahe ana o ka uwiu ame ka meli. A e haohao paha ookoa no ko'o kapa ana pela aa Niihau. O ka wai o Niihaa, he wai no na lea, i ka wa ea noi, oa pih» na )oa, a oo ka lepo palole aa keokeo ka wai, me he waia bipi la, a i oie me he wai | a i holoi ia me ka poi. Abo keia ano keokeo o ka wai, oa kapa ka melihiai he t#oi īooiu A ina i hai ole mai oa kamaaiaa ia makou i k« aoo o ka wai, ioa aole makoa e inu. Ike ahiahi Poaloa haālele makou ia Puheke, hoī mai a Eeawaoai me ka manao, e hoi inai ao i Kauai, «ka, oo ka pa aoa mei o ke koolao, ua moe ilaila a ao la po.

PoaWolu. Sept 6 Haalelo ia no Lehua aina, i oioi raai mahoo UoHa e oana i ha paaoi a aa a)e o ke kewa o Lehaa Aioa iM Lebaa Mokupani, a malaj}g aiakea ia !a a po, e oana aoa i ka nakaei hwha a me aa ale paio !ua a po ia ia, haeie ibo hou f»oe ilona ooa peia ooe. I fa e kakahi< axa Poaha kaa mekoe iloaa o kafai Makawle, a hei mai )a iieke e ke kai maliae akea j pela i ko ai ka 01010. »H e ikm kokaa kokoke oia,'' A no ka melie, n& 90 i» le ba makou i Waimaa, Ilaila i aeeiele ei iPa oa na hoaaloha." Aole ee e poiaa aoe ike aloha ake « ee poe e pea i hookipa alaka «ai ioa enalihiiii hele. Aia E. KeheU, a «e Keale ke pailaka o Niihae. A o ke aloha hope i ka Laoahoopooopoeo, amu Keiki o P«pa p,i ' E. Hkukvbub. Koloa, Sept. 14, 1871.