Ke Au Okoa, Volume VII, Number 24, 28 Kepakemapa 1871 — NO KE COUNT OTTO VON BISMARCK, KE KUHINA NUI KAULANA O GEREMANIA. [ARTICLE]

NO KE COUNT OTTO VON BISMARCK, KE KUHINA NUI KAULANA O GEREMANIA.

HELU2. I ka makahiki 1847, mare iho la ua o Bisimaka me Ffraulein Jobanna von Putbamner. O na makua o keia wahine, he inau mea haipufe laua a noho pono ; a ua hookahnha nui ia ko laua mau manao i ka manawa i hele mai «i o "Bieimaka Pupule, { e like me ko ne kapaia sna iioko oia mau I», ) e noi oo ba lima o ka laua kalkamahine e lawe oia ma ka mareia ; a ua oi loa ahu boi ha puiwa ona manao oua mau makua neii ka maoawa 1 ae maikai mai ai ka laua kaikemaUine i koua rodkemake io no rae ua Bi3imaka nei. " Me he inea la ua okiia ibo au e ke ka>," wahi a ka makuakaae, he manawa loibi ma-! hope mai e liahai aoa i ke nno o kona man manao ia manawa. Aka nrae, aole oia i maoao e hana e like'me ke ano o ka mākuakane hookaumahn ; a oia ae ana eku nae ana, ' aole ia i lilo i mea nena e kaumaha ai o kodb noau maoao. oka makualiine wale no ka nrea i kue aui oo ia mea a hiki wale i ka manawa i puliki mai ai o" ua o Biaimaka nei i kafia aloha i kona poli maka tnareia ana. No ka manawa uuku mahope iho o ka maieia «ba o ua o Bisii»aka, aa noho iho la lau» ma Schonhauaeū, aka, ua. kena, koke ia mai e baaJe!e;ia ano ela, a koipohia ako la iloko o ua bana pili aupuni. I ka enalaoia o Feberuari, o ka makahiki 1847, ua ae iholeka Moi Uilama IV i oa uwalo a kona poe a mena ao a koua poe hoakuka ; a ua kahea oia i ka Ahaolelo Nui me

ua Luoa i b<?!e cnsi, raai kela a mai keia - Ahaolelo Mokuaina mai. No t<eia hahea bob > & ua Moi nei e noho ka Ahaolelo, ua manao oia he kutnu uui oia e hooluolu aku ai i kooa poejnakaaioana ma kona hoohaahaa maoli ana ia ia iho. Eia nae, ua h<tokahahaia kona man inaoao e ka ike aoa ua_ ano poūo ole ka manao ona makaainana oo ia mea. Oka haaa mua loa % ua nei, o ka hoopuka ana o ka akoakoa like ana dai o na Moknaipa Bui, aoie ia» be hooko aua o fea olelo & Uilama 111 i ka makahiki 1815 & hoopuka mai &i e haawi raai aoa ia i hoakaka lahui ' ana. O keia olelo hoopoka i lokahiia e ka poe luoa e ae, ua kue ino loa ia aku e Bisimaka ma kooa ano he luna oia no ka apana mai o kona mokuaioa i kohoia mai ai. Ua kn mai kekahi luna ma ka aoao kue moi, a ua haewi m&i i kekahi haiolelo kaulaoa i maa man i ka lahui Geremania, a ua hoopuka pu mai la, na ala mai na makaaioana Perusia i ka makahiki 1813, oo ka manao nui e loaa ana ia lakou he komukanawai ; a o Bisimaka

hookahi hoi ma kona aoao, pii aku la oia iluaa o hahi haiolelo e haawi mai ai i kana hniolelo. O kana haiolelo mua aoa ia roa na mea e pili ana i ka hoopouopono aupuni. I kona pii ana aka iluna o kahi haiolelo, o kooa kino nui a me kona auo hiehie, ua lilo ia i mea e haka pooo loa ia mai ai e ka oana . ana mai oka lehulehu mai oa o. No kekahi mau seko«a pokole, kona uana ana ae oia 0 a maanei o ke aoaiua, a hoomaka mai la ka pane ana no ka haiolelo hoalaala i haawiia mamua koke iho. O kana haiolelo i he mau pane awaliia ana ia i ka aoao demo i karata ; a ua hoike mai la ko lakou aoao i ke ano hoiaoino raa ka ho—ki ana mai a nae na hoonakulu ana o ko lakou iaau kapuai, i kumu e lohe ole ia ai kana mau mea e olelo an&. I kumu hoi e hoike aku ai ua Bisitnaka nei i kona hoowahawaha ia lakou, hikiūai aku la oii» raa ke kalele, a wehe ae la i kekahi nnpepa a heluhelu iho la, a hiki wale mai Ika manswa i pau ai oka haunaele ana, hoomaka hou aku īa oia i kana olelo pane. Ma ke kne ana aku i ka roea i - hoopuka ia imua 0 ka Ahaolelo, ua hai mai oia, o ka hoooka kaua o ka makahiki 1313—15. aole ia he mea e haawi mai ana i ka pono i ka makaaiuaoa Rerusi>i e koi aku i ko lakou uaui e 1 haawi mai i kumuknnawai; aka, o ko lakou kumu o ka hoao ana e kiola aku i ka hookau- ! mahaia e ko waho mai poe, aole o ka hoo-( kaumaha kuloko. Ua hoopnka pu mai oia, na paa ka Kīoi o Perusia i kona noho mai ka ipana <nai luna mai ; a aole ma ka lokomaikai o ka makaainaoa ; a eoleula, o keia man kahea kuka pu ana, he makaua alii lokomaikai. M« « taaaso haoksbi ao o īiiawaka i k»e \ aka ai <na kela a me keii aoo i ka laoakīU 01 ae o ka hapanui loa o na makaaioana. Ua > hoeueu ia atai nae kooa mau manao e ka bi- ■ la os ka hoopau aea i oa hemahema kivila o ī ka poe ludaio., Wabi aua o Bisttnaka, "E : kapa mai paha oukoo ha ano naauao ole ko'u mau mauao ; aka, ke koi aku o«t au, he mea kupono loa o ku oihana Kanaiiano ke oi ae I mamAa oke aupuni. Ke ole he hookuhua ; hooaaana kekahi, alaila, o ke aupum he oioma ulia waU ao ia o na pono, he palekai • kue Moi. O kona hoopenopono kanawai «na, aole ia ba ulu aoa mai o fca punawai o ka naauao naou loa, aka, e ku wa- ! le ibo no la no ka manawa maluna o ke tm« kaīlewa o na manao loli wale o ke ano mau o kaaakk\." ' |

Aka, ua hoopuku <>u mai-no aae hoi oia, tib kona ano enemi ole tka poe īudnii>. A

wahi a ua o Bisimaka, " Ina, he poo enemi mai lakou ia'u, aliiila, e kala Bku no au i« lakoU. Rlalalo o kekahi mau anp, he aloha no au ia iakou i na pomaikai a pau loa, koe uae, ko lakou paa i na kulana anpuoi klekie ma na aiāa KariBtiano." Me keia mau aiio manao i ike mua ia ai ko Bisimaka mau manao maloko oka Hale Ahaolelo. Uu hookania ka maoao maluna o Bisimaka, ke hoo nenene mai la na pilikla he nui walo maiuna o JPerusia ; a o kana hana nui aua i manao ni o ke kokua ana i ka Moi, <na ka hana a ma ka mauao, e hoojMkele mai i kona aina poaoi. I ka hiki ana ma> o na lono o ba hauuaeie oka aialama o Feberuari ma Parisa o ka makahikl 1849, manao iho la ua Bisimaka nei, ua hoopukaia ka hailooa do ka hoomaka ana o ke kaua i oanu loihi ia o kona hiki ena mai mawaena o ka Moi Perusia a me kona mau makaainana. Ua hoopaa oia i kona maoao e pale akuja mea, a i ka manawa o ke kaua i kaa mai ai ma keia ao&o o ka muiiwai Rioe, oa kokua pu mai ao ua Bisimaka nei ikeK ie aoa mai ika enemi. I ka mai)»wb o ka Moi i pilihua ai i ke koi a ka ha-

panui o ka lehnlehu. ua haawi mni la oia i kuniukunawaī ma k> pepa ;—ua Uoe nui loa -'«> B>siroaka i koia h&ria ana o ka Moi, a b«alele oia i konn noho ahaolelo, a hoi aku la oia i kona mau wahi ma koaaioa. Mahope iho, oa kuee na manao o ka poē L)bera!a tne ka poe Demjkacata, a ma ia mea i loaa ai ia ia ka hoala ana i poe hou i kapaia l)e poe ConscrvBtive; a lilo ilio la aia kekahi hoaknka o ka Moi, a he mea hoi i hilinai oui loa ia e ka Moi Ferederika Uilama IV j oiai, ua launa pinepine no ka Moi mamua aku me ua Bisimaka nei. Ua kauoha pinepine ia oia e ke 'lii e hele pu me kn huahai alii ki holoholona ma ka aina a ma ! na pakaua e pili aqa ia Let)taegeaa, a he hoj ike noao mai ka Moi i kooa mau manao hoopunahele ia ia. Oua aioa nei a me na wahi a pau e pili ani, he mea hauoli i ua Biaimaka nei ka-imi holoholona ana uia ia mau wahi, no mea, no k'ona poe kupuaa ia mau wehi memua. 0 i2a mau aina !a me na ululaau, oia na wahi piha pono loa i na dia o Perueia. hulookoa ; ua piha pu toe na dia ulaula -he mau

tausaoi ko lakou aui. Oua Moi Uilania uei nae, oiai, oa aaaa mau oia me ka uhai holoholona ana, aka, aohe oae ona oaoa oui loa ma ja haoa ibawa e uhai ia ai o ka dia. I kekahi wa, kukulu aku la ua Moi oei i kana pu .ma ka aoao o ke kumu iaau, hae as la mai kona pakeke mai i kekahi buke mele a Shakspeare, noho iho la maluua o ka oenuku l iau e heluhelu ai; a ia ia i paulehiH loa ai o kona mi*nao i ka ana i ua buke nei, hele mai la kekahi dia ulaula a kiei maluua o

ka hokua o Jsarßloi, e nana ana i kana mea e helūfiefū~*na. O keia kiei ana oke di« maluna mai o kona poohiwi, oa ikea mai ma kahi inamao c Bisimaka a ioe kahi poe ki holoholona e ae. O keia mea nae a lakou i ike ai i ka Moi me ke dia, ua lilo ia i mea na lakou e koopaheneheoe ai ia ia, mahope iho o ka wa uhai holoholona a me ka wa e hoomakaukau ai ka aiia ana o na io holoholona. Ma keiamau hana hoohala manawa a ka Moi a me kekahi mau lealea e ae, na kauoha mau j ia o Bisimaka e hookekoke loa mni i ko ku &īoi alo ponoi ma ke ano punahele makemake ii. ; a ma na kamailio kuka ana oo na mea pili hnoponopono aupuni, ua imi niii ia mai ko Bisim*ka mau kuka akamai pu aua, a pela īho la ka hoomaka ana mai o Bisimaka ia mau la Ma ka hooilo o ka mākahiki 1819, lawe mai la o Bisimaka i kona noho ana 'me kona ohena ma Berelina, a ua hoolilo holookoa ia kona wa malaila ma ua mea pili aupuiw. Ma kona maa manawa ka&wale hana ole, ua hoo-! lilo oi« ia mau hoi'a mi ka liale inu bia, a malaila e hui ai kekahi poe Coneservative e kamailio ai uo na hana pili aupuni o ka aina. 1 Ma kekahi o keia mau manawa ana e noho j ana maloko o ua rumi iuu bia nei, i hoike ai j i kona mau m»nao pili aloha i ka ohana alii. I 0 ko ua o Bisimaka noho ana iho no ia e : hoolnoln a e hoomaka i ka inn ana i kona ki- : aha bia, aia hoi, lohe aku la oia i kekahi mea e hoopnka ana ī kekahi olelo ino e pili ana i kekahi o ka ohana alii ma kekahi pakana oeoa e akn. Ia lohe ana o na o Bisimaka i o)e)o 5»o kon» noanawa »o ia i fen ae Unoa. w»« ka i ana mai, »' Ē pn- ( koke akw oc vna\ loko akn uoi o keia h»-1 (e t lua, aole oē c puka akn i ko'a w& e pan ai o ka in»i nna i keia kiaha bia, e Wawahi no au i koia kiaha bia mahiua o kou poo." No keia olelo, ua ane pioloke ka poe oloko o ka hale, a puka mai la kekahi ma j olelo ino. Aolo uae o Biainiaka i mauao ae no ia mea, aka, i ka p »u aua no o kona kiaha, kona paki iho la no ia maluna o ke poo o ua kauaka la, a nahaha liilii ke kiaha; a huli ae la oia, me he mea la, aohe mea i hanaia, m niuau I aku la i ke kanaka l.twoiawe, " Ea, heaha ke knmukuai o ka nahaha ana o keia kiaha ? " C i p«« l 0 K4 wah'ne kaiiUn» W Vi»Mvmania i ka j puiikan', he Wi»!iice moinona nou» na paoua ] he ekolu haueri iue kanahiku Kumamalima. |