Ke Au Okoa, Volume VI, Number 46, 2 March 1871 — Ke Olai. [ARTICLE]

Help Learn more about this Article Text

Ke Olai.

Mai ka hoopuka ia ana aku o ka kakou pepa o keia pule iho nei, ua loaa mai na lono mai na mokupuni mai a pau o keia pae aina; a ua Looia ia mai na puanaia ana, o ke olai i ;hcionnue iho ai, o ka loi loa no paha o na olai i hoonaue kaumnha loa ai i ike ia ma keia pae moku. Ma na Apana nae o Kau me Kona Hema, na wahi kukonukonu loa o k'a hoonaue ana a ke olai, aole i loheia mai na hana a ia men ma ia mau wahi ■ a ina pana he mau poino ku i hanuia ma ia mau wahi, aole no e nele ana ka hiki an» mai a na louo ; Hilo, a loaa mai hoi i ko kaona nei mo ka hoi ana mai h Kilauea i kein pule iho nei. Ma Hawaii—Mai Kawaihae i lonnia mai ai, he ew»Ui (o<nute i hala ae o ka hof<i 10 t> ka po Sabuti, ua hoonaue kamnaha ta ka aina e ke olai, i like ka ke koikoi o ia olai ana

me ko ka manawa i ulupa ino ia ai o Kau i ka 1563. Oka loihi o ka ana, he 2 1-2 minute. Ua hoomakaia ke ano nakolokolo malie a pii aku i ke kie 'ie loa ana, a i ka hopena k», ua one he hookui ana o na olai elua. Ua aneane ka e pau loa i ka hiolo na papohaku ma ia wahi. Ma Kailua ka ua ikaika no ka hoonaue ana a ke olai. 0 ka Ilamuku Parke, ia ia e moe nna maloko o ka hale o ke'lii Kiaaina Wahine, a naueia e ke olai, ua holo aku oia iwaho no ka hauli makau e hioio iho ana ka hale. Mauka aku i " na ale a ke kipuupuu," aole ka he kaumaha loa e like me kai o Kawaihae ; a ma Hilo hoi, he koikoi no ka ; aka, aole nae o ke kaumaha koikoi e lele ana na hauli a ko laila poe. Ma Maui.—Mai fea mokupuni mai o Kam;t, ua ulono pu ia mai no ka hana a ke olai ina ia wahi ; aka, me be mea la nae ma na lono ana mai, ua oi aku ka ikaika a me ke kaumaha o ke olai ma Maui Komohana mamua ae ka oko ka puali hikina. Ma Lahaiaa, ua oi loa ka ke koikoi o ka hoonaue ana a ke olai ma ia kulanakauhale alii alua o keia pae moku. Ma kekahi palnpala e hai ana he 8 minute i hala ae o ka hora 10 i ka wa o ke olai i hoonaue iho ai, a ua h" >roau ia no l 1-2 minute, a ua olelo kahi poe he 2 sninute. Ua hoohioloia kekahi mau hale pohaku, a ua hoowaia ka honaa ma kekahi wahi. Ua hoonakaka pu ia me ka hale hookolokolo Maluna aku i Lahainaluna, ua hoowuia ua paia o ke KuUnui, a ua hoohioloia na pa poheka ma kahi muu wabi. Ma ia wahi ka, mai ka Akau a i ka Hema ka hulo ana o ka nakolokolo.

Ma Waikapu a me Wailuku ma, ua ane koikoi no ke olai ana ; aka, ua hoopomaikai ia mai no nae e ka loaa ana mai me na poino ole i na inahin» ko a me na kauhale. Ma Oahū nei—Ua hahai mua aku no|makou i ua mea ano nui e pili ana i ke kulonakauhale nei a me na hoonaue hoohikilele ana a ke olai i ka poe o ke kulanakauhale nei. He mea kamahao loa ia ma Ka hoomanao ana o ka poe kanikoo a me ka poe o keia wa. Oiai, i na wa e hoomaka mai oi ke olai ma Hawaii, ho mau wahi neue malie wale ana no maanei, a i na i ke aamoe e hiki nosi ai; alaila, aole no e hoomaopopo ia ana e kahi poe. Aka, ma keia olai ana, me be mea la, ua hoonee ia ae ka honua mai kona ikoi ae ; a ua laulaha maopopo like no hoi mo keia pae moku holookoa. Ma kekahi wahi o ka apana o Waianae, ua lonoia mai ka hoowaia ana o ka honua. O ka hale bele o kekahi luakini Katolika ma Ewa, i kakoo ia e na kia hao, ua pokopoko me he au ipu baka punala ka paukuku. Ma Molokai. —Ma keia pule iho nei, oa hoopuka aku makou i kekahi mau hana a ke olai malaila ; aka, ua loaa hou mai kekahi hou, ma kauwahi ka e pili ana i Kupeke ua hoowain ka honua ; a o kekahi mau bale ua hoonee ia mai ko lakou kulana mau. 0 ka poino nui nao paha i loaa ia mokupuni, oia no ka hiolo ana o ke alanui pali o Kalaupapa, a ua inoino lo.i ka e ano kupono ole ai i ka pii ana mai e launa o ko lalo mai poe. O ko pa bipi nui manoaaoa ka ma Kalama-

ula, ua hiolo mn kahi mau wahi. Ma ka mokupuni o Kaululaau, ua koikoi loa 110 ka hoonaueueia ann ma ia wahi ; he mea kamahao loa i ike ole ia e ko laila poe mai kahiko mai. Ma Kauai Da ulono pu ia mai ka hoole ia ana o keia mokupum" e ka lioonaue ikaika ia ana eke olai. Mn Wahiawa ame Koloa, ua koikoi 00, a pela no ma ka hapanui o ia mokupuni. Aohe no mau poino nui ona hale amena pa i loheia mai. Ma Waimeu ponoi, e hahai mai ana kekahi palapala, penei .

"E hoike aku ana au ia oe i ka hiki ana mai o ke olai ma ko makou apana nei iwaenn paha o ka hora 9 a me ka 10 o ka po o ka la Sabati la 19 o l.eia mahina. He nui a ikaika a me he moa la ua oi ka manawa ana i hoonaueue ai mamua o na minute elna. Oiai au e nana huke kanawai'ana, a o ko makou poe ua hina aku lakou iluna o na wahi moe, alaila, lono aku la an i ka hnlulu a manao ae la au o ka halulu no o ka makani no k* mea, he mau la ikaika keia o ka makani ameka ua maanei. Aole i liuliu, ano e hou ae la ka halulu, a me he la he fconi na ka ulili i pnhi ia, u oeoe mai la me he Ia o ke oeoe ana o ka bele mahope iho o ka pau ana aka mea hookani bele. E mau sna no keia, aUila, painalewa ia ae la ka hale holookoa, alaila, hooho mai la ko'u kaikuaana, Ea ! he aha keia ? Hikilele pu ae la ko maua makuaknne, a hooho ae la, heaha keia ? Papa mai In kuu kaikuaana, " Doho malie !" A pane ae la ka'u wahine, he olai nui keia. Ua ili mai la maluoa o'u ka eehia, a weliweli no keia mea ano e, i ka'u ike, me he la ua loohia mai keia mokupuni i ke olai mai ka Hikioa Hema moi, no ka mea e hele lewa ana ka hale i ke Komohana Akau, aole nae liuliu, a hoolewa hou ia ka hale mai ka Hikina a i ke Kamohana, aole no hoi i liuliu, a like ae la ine he mea la he wili hoopuehu opala laiki, a like'loa hoi ka hale me he raiki la i hooiliia maluna o na kanana raiki poepoe ana Pake; ka lulu ia io a ia nei, a i luna a i lalo, a hiki i ka pau aoa. A pau ae la, puka mai la na leo ma o a maanei, mauka, a makai, e hooho ana. Ke olai e ! Ke olai e ! a o ke kaao ia i ke ao oriB ae, ke hoike mai nei ka poe maloko o ua ewaawa, ua ikaika loa malaila, a ua hoohanee ia na pali, a ke hai mai nei hoi kekahi poe, ua ike lakou i na kumu niu, e hele ana mai kahi aku iku mua ai. O keia iho la ke I ano o na hana nu hou a ke olai ia makou. Me ke aloha i ka Luna Hooponopono, a me na hoa kapili hnaolelo."

Make Hikiwawe.—Ma ke kakahiaha Po3f>no iho nei o kela pule, make hikiwawe iho la kekahi haole e hana ana ma ka hale humu ili kaa lio o Whitman, o Henry Schroff«r kona inoa. Ma ka hora ehiku o ke kaknhinka hele tnai ln oia i ka hana ma ka manawa mau, a i ka hapalua o ka hora 9 ae, haalele iho ia oia i ka liale hana, a puKa aku iwalio oka pa. He hapalua hora ma ia hope loaa aku la oia e waiho mai ana ua make. He kunu ikaika loa ko ua haole nei, a ua m naoia, i kona wa paha e haanou ana i ke kunu, ua poha ae la kekahi aa koko, a oia kona kumu i make ai. Ma ka auw»na la ae, ua manele ia aku la oia. Mai Kaleponi mai keia haole, a he mau ohana no feona e noho la ilaila.

HE LŪNAKANAWAI I HOOPAI IHO NO IA IA. — Ma kekahi itarau namunamu haole ona aina e, i ike iho ai makou i kekahi liuonkanawai i hoopai iho no ia ia no kona lohi ana a hala ka hora okoa mahope iho o ka manawa i hooUha ia ai ka wa hookolokolo. I kona komo ana iloko o ke keena hookolokolo a noho iho ma kona noho, olelo aku la oia ike kakauolelo : " E Mr. Kakauolelo, e hookomo ibo i ka uku hoop»i he $100 no Samuela Dodge, ka Lunakanawai o keia Aha, no kona noho ana a hala ka hora i hoopanee ia ui keia Aha," Ua hookomo ia iho la Ueiu uku hoopai iloko o ka buke ii ke kakauolelo. Mea e no ūa limalima. —Ma ke kakahiaka Poaono iho nei o kela pule i hala, ua aihueia aku ia e ke kolohe nui he elima mau waki pakeke mailoko mai o ka hale hana waki o Mr. Tannatt ma ke Alanui Papu. Oiai oia e holoi ana i kona maka i ka hora 7 o ke kakahiaka a mamua iki iho paha, oia iho la no ka manawa i komo aku ai ka aihue a lawe aku i na waiwai me na lima paumaele ika hewa. Aole nae e nalowale ua mau waki ia, no ka mea, ua paa no ka helu, a me kahi i hanaia ai.

Ma ka auwina. lu Poakahi iho nei, oiai ka j Luua Kudalu C. S. Bato c holo ona maluna o kona kaa lio a huli ae ma ka huina o ke alanui Beritania a me Nuuanu, ia wa okupe iho la ka wawae o ka lio, a huli iho lu ke kaa. He mau pohole uuku kai loaa ia Bato. O ke Uolo nae o ke kaa kai haki, a he mau wahi poino e ae kekahi o ke kaa. Ua haalele MAI I KEIA OLA ANA. —Ma ka po Poaono iho nei i halu, ua haulelo mai la o Kaaipuaa i keio olū ana, a ma ka uuwina la ae o ka Poakahi nei kona manele ia ana aku ' Ha koa oia, a i na la hope iho noi ahala aku la he mea hookani pahu oia no na koa o ka Moi. He holo hikiwawe ana.—o kc ko ana mni o ka moku kalepa Ka Moi ia nei, iloko o na la he hancri a mo kumamalima, mai Ladana mai ; oia iho la ka ka holo hikiwnwe loa i holo ia e kekahi o na moku pea, mai kela kupa mai o ka Atclanita a hiki i Hawaii nei.

Dr A S Nikola no Wailuku —Mn ka holo ana aku nei o ka mokuahi Kil>iuca i ka Poakohi iho nei, i kau aku ai o Dr. A. S Nikola no Wailuku. I hoi aku la ka oia e hookamaaina iho no na Wai eha. He loli wale ke ano ea o keia mau la i hala ae nei. I kekahi manawa, he ua, a i kekahi la hoi he mau ahiuhiu makani ana, a malie maikni i kekahi la. He hnihui no hoi a puanu.iuu ka po, a nolaila paha ke kumu o ke kunukunn, a me ka nalulu o keia mau la. Pili Kixo.—Ma kekahi lono telegarama mai Wasinetoua mai, e haiia ana, ua hoopukaia ko Thos Adamson Jr , inoa i Kanikela Amerika no Melbourne i Nu Hol8"i.. 0 keia no ke Kanikela Amerika no HonolUu nei, i na la i kauhope ae nei. Ka manuwa Amerika Jamestow.v.—o keia ka manuwa Amerika i ku mai ai ia nei iloko 0 kekalii mau malama i hala ae nei, a ho'.o okn ai i Bntaritari. Ua loaa oia i kekahi man poino ma ka ili ana ma kekahi mau puko'ako'a o ka moknpuui Pitt ma ka Pakipika Hema; a aia oia ke hnli hoi la i keia manawa 1 Kapalakiko, no ka hana hou aaa i kona wahi hoi i manuhe'uia a poino.

He Waapa Lawe Wai Hoū.—l ka holoholo ana ma Ainahou i kela mōn kokahiaka aku nei, ua ike iho makon i kekahi waapa pakikii olalo e hanaia ana. Ma ka ninaninau ana, haiia mai la, e kukuluia ana i waapa lawe wai bou no luna o ua moku ; oiai, hookahi wale no waapa lawe wai i keia manawa, aohe iho la ia i lawa knpono no ka wa e mahuahua mai ai o na moka.

Ka -wahine o ka loa.—Ma fea lono pa!apala i loaa mai ia makou mai ka ua kanilehua o Hilo mai, e hai ana, ke lamalama la ke ahi a ka wahine nana i ai nomenome Pona ku ka halelo. Ua hai ia mai iloko »na wa i a tnna ae nei o ka pele, he keu akn ka keia; no ka mea, mamua he mau pon wale no iloko o ka lna ke a mua, aka, o keia na a kai lalani mai. A i ka manao wale o ka poe i ike mna i ke ano o na a ana, he oi ae keia a ana. Halawai a na poe Geresiania.—Ma ka po Poaha iho nei, ua nkoakon ae Ia na poe Geremania o ke kulanakanhale nei ma ke keena paikan ona koa. oke kamu o ko lakou akoakoa ana ae malaila, no ka honlnnlu ana i puu dala.e hiki ai ia lakou ke haawi i man ahaaina lealea a me na na hana ku i ka hanoli, no be pio ana o Parisa; i hoomanao pu ai lakou no na lanakila hanohano o ko lakou aina makua. Ka mokoiiahu " Wonga Wonga."—Aole i nni wale na ohua a me ka ukana a keia mokumahu i lawe m?.i npi ma keia ku ans mai. Ua pokole no hoi kona manawa o ke ku ana -o holo nhn lo j oa kn mai oik ma ka Poaoaa ' a hoi koke aku no ma ka la Sabati ae. Ua hai ia mai, ma keia holo hou ana mai o ia laina mokumahu, e kaukailoa aku anakona awa e ku ai i Kapalakiko, aole ia nei waleno.

Ka mokū' "Hoku Ao" hoo —Ua paa i ke kapiliia ka inoku Hoku j2o hon no na Mīsion«iri o Hawaii nei, i paiii hakohaka no ka Hoku Ao mua i ili ai. Ua hooleleia aku oia i ke kai ma Bosetona i ka la 26 o lariuari iho nei. Aole p&ha e liu wale na Ia a ike hoa aku kakou iaia e alo ana i ke kai, mawaena o na mokupuni ma ka hema aku o kakou, ke komohana a me Hawaii nei. Ka Moiwahine Kaleleonalani.—Ma na palapala i loaa mai ia makou mai ka Mokupuni mai o lalo, e hai mai an:i, ua oluolu maikai no ke ola o Kaleleonalani. Ua manao ka oia e holo i Niihau, eia nae, no ka nui 0 ka ino, nolaila, ua noho a maiie, alaiia paha holo ilaila. Ma ko kakou pepa o keia la, e ikeia kekahi mau meae pili ana i ko lakoo hanoli ahaaina ana a me na hana hoikeike kii hoolealea. Aole nae i maopopo kona wa e hoi mai ai ; a, ola aku la laila makapehn malihini hiehie. He Leo Uwalo.—E ikeia ma ko kakou pepa o keia la, ka olelo poloai a Kenela Limaikaika ina, no ka hoolako ana aku i kekahi mau maa e noolako aku ai no ka Papa Hawaii ma ka Hoikeike o Bosetona, i ka la 10 o Aperila e hiki mai ana. ona pomaikai a pau e loaa'mai ana ma ia hana ana no ke kokua ana ika poe hone o Fnrani. He mea pono e komo iloko o kakou na manao aloha; oiai, " 0 kc leo o ka pilikia, e kono mai ana 1 ke aloha I" Ma ka to Poalūa iho nei i hoike ae ai o Mr. Charles M.atthews imua o ns poe anaioa i akoakoa ae mn kn Hale Keaka Nika o Honolulu nei, i kekahi o kana mau hana hoolealea akainai. He haole knulana oia, aua maa no hoi iloko o ia hana, no ka mea, he iwakalua kumamalima a keu aku mau makahiki o kona hana ana ma io oihana.

He koe mailoko mai o ka waha o kekahi kannka o Kealoha kona inoa, e noho ana ma Kamanawai Honolulu nei, he eiwa iniha kona loihi. a ekolu hapawalu iaiha koaa anapani, aka, ina e hoopokou onai oia i kona kino a hiki i ka elima iniha a emi mai paba ka loihi, alnila, e oknlu hapaha no iniha kona anapnni. Ma ke awnkea Poaha iho nei o kela pule kona oili ano mai iwaho, a ua ola no un koe la no kekahi mau la ma ia hopo mai. Momua ae nae o ka manawa i puka mai ai keia ilo o ke kanaka, ua loohia mau no ka men nona ua koe In i ke onawaliwai ; a mahope iho hoi o kona inu ana i ka laau hoopala, aia hoi, puka mai la keia mea ino waho.