Ke Au Okoa, Volume VI, Number 45, 23 February 1871 — HE KAAO NO MORIONA, KA ELEU O ITALIA. [ARTICLE]

HE KAAO NO MORIONA,

KA ELEU O ITALIA.

HELU 13. A pau na olelo ana a ua poe lede nei imua o Alawe, a ma ia hopeiho, hoomakaukan iho la na malihini no ka hele ana ma ka laua huakai hele uialihini. Mamua ae o ko lana hele ana, na kukaiia na aloha oluolo maikai ana naawaena o na kar.aaina a me na malihini, a oia no hoi ka manawa i haalele akn ai o Alawe nia i na home nei a ka lokomaikai i hookipa oluoln akn ai no ka manawa i paulelo ia he kupono no ka luana ana no na hora i hala ae. Ia laua nei i kaha akn ai e hele, aole lana nei i huli ae ma o a maanei, ua hele pololei aku la laua nei a hiki i kahi e moe ana ke alanui e hele pololei aku ai a hiki i kahi a kona hanau mna e noho ana, aka, e kakahele nae kakou i ke kamailio ana nona, i maopopo ai ia kakou kahi ana e hele ai me kona hoahele. ' Ia Alawe a me kona hoahele e koele wawae nei, na huli aku la ko laua alo i ka Hikina Akan o ka aina, me ka halawai pinepine no hoi o ko lana man raaka me u:i Olelo Hoolaha no ka mea nona keia Kaao, mana pipa alanui a pan o ke knlanakanhale, ma kahi 3 lana nei e hele nei, aole no hoi i hooneleia ka ike ana a ko laua man maka a hiki wale i ka ani ana o ka la ma knna ala bele la wn i haalele mai ai ke an ana o ko lana m'an wawao i ke kulanaka>uhale, a ma ia wahi laua nei i pulelo loa aku ai mawaho o o ke kulanakauhale, a hiki wale i ka manawa i lawe aku ai o Lehna i Ka !a i ka ili kai. la manawa no, a—u ae la na maka o ko Alawe hoahele ma o a maanei, me ka manao e halawai mai ana ko lana mau maka me kekahi hale hansi holoholona, aka, i ka aneane ana mai e uhi mai na eheu o ka po malona o lana nei, oiai hoi, ke hoomaka mai la pouli e aaki pōa iho malnna o ka honua. Hoomao akn la no nae Iaua Bei i ka hele aaa a Lala kekahi man hora o napo nei me ka pouli n -ii. Ma ia manawa koke no, kipa aelalauanei rna kapa o ke alanni, a hoomaha iho la malaila no kekahi man minnte, oiai nae laun e hoomaha ana malaila, lohe kolinliu akn Ia laua uei i ka halula a me ka nakeke o keksbi mea e holo.mai ana, ai ke kokoke ana mai, ike aku la lana nei i ke maamaama o ua kuKui, noluila, hoomaopopo iho la laua nei i ke jino o keia mea, . he_kaa. U» ««>, - «. e-kau-o ia ana e na lio eha, ua boonani maikai loa ia ke kaa a mw na lio i na mea nani o na udo a pan. I ke. kahn kaa e*liookeIe pololei ioai aua i na lio a me ke kaa, ua ike pono loa ia mai la no ko lana nei noho aku'ma kapa 0 ke alanui, a he mea hikilele no hoi no ke kahu kaa ka ike ana mai; a kaohi mai 1« oia 1 ka holo ana o na lio, me ka hoopnka mai i kana huaolelo ninau, " Owai keia man mea e noho nei maauei ?" Pane akn la o Alawe i ke kahu kaa, " Aole e hiki ia'u ke hai pono aku ia oe e ka mea ninau, oiai, aole pahaoe i ike mūa ia maua, no ka mea, he mau malihiui maua i hele mai nei, mai fee knUnakauhale mai o Geuoa, kekahi o na kulanakauhale knaaina o ke Aupuni o Italia nei." Aole no hoi i pau loa aku ka ia Dei olelo ana, haka pono mai Ia na maka o ke kahu kaa i ka nana malona o laua nei me ka hoomaopopo pouo mai i ko lauanei mau helehelena. j I ka lohe ana hoi o ka mea nona ke kaa e nolio aiia iloko o ka hale kaa, kiei mai la oia ma ka pnka aniani o ka hale kaa,. ma ka aoso a laua nei e nohoaku ana ma kapa 'o ke alanni, a ike pono mai la oia be mau kāikamahine, nolaila, welie loa ae la oin i ke pani o ka pokao ua hale kaa nei, a ninau ae la i ke kahu kaa, hai aku la no hoi ke kahu kaa e like me kana ike, a pau kanaolelo ana, ninau pono mai la ka mea nona ke kaa ia lana nei i ko lana wahi e hele ai. Hai pololei akn la o Alawe i kana mau olelo a pau, no na mea e pili ana i ko lana kuleana i hele mai ai ame ka mea ūona keia Kaao, a o ka pau no ia o ka ia nei olelo ana. Ma ia liope iho, olelo mai la ka mea nona ke kaa, " Ina o ko olua monaoio maoli ia, 0 ka belo ana e imi i kahi i noho ai o .Moriona, alaila, ke i aku nei an ia olua i keia wa, he hiki no ia'u ke kokua lokomaikni akn ia olaa i kn lawe ana aku a hiki ma kona wahi 1 Doho ai, ke lohe mua nae hoi au i ko olua knleuna knpouo o ka pili ana ia ia ma ke ano be mau kaiknahinu ponoi olna nona, alaila, ua kupono ia'u ka lawe ana aku ia oloa a hiki imua ona ; aka hoi, ina he manao hoopnnipnui ko olua ia'u, alaila, ua ka lani no e haawi mai ia olua i ka hopena weliweli no ia mea." Me keia mau olelo hooki iho la ua mea nei nona ke kaa i kana olelo ana mai ia laaa nei, olelo bou aku la o Alawe me kona kuupau aku i ka hai afaa me ka oiaio maoli, " Ano, e ke Keonimana maikai, no kau mau nioau ana mai uei ia mana, no ka pili, a pili ole paha, o maua me Mon'ona, ma ka hanau ana, a ma kekahi ano o ae paha ; nolaila, ke hai aku nei au me ka oiaio a pau, owau nei ponoi do o olelo aku nei imua ou, ka muli pokii kaikuahine ponoi loa o Mon'ona, elua wale no maua ma ka hanao ana, na ka makuahine liookahi a me ka makuakone hokahi, i hoohuiia malalo o ka berita paa o ka mare

hemolele ana. Ahe mau makahiki mahope mai o ko'n hanau ana, make iho la ko mana makuahine ponoi, a ma ia hope mai, mare ko mana makuakane ponoi i wahine hou nana, a he maa mahina i hala ae ko makoa rtoho pu ana me ka maikai, ua loaa i ua makuahine hou nei o maua ka mauao e imi hala wale i mea e bowa ai kuu kaikuanane hanau muo, (Morinua.) nolaila, ua hookuke aku ka makuaknne ia Morio.na, me ka hai ana aku i kona manao paa, aole e kapa hou ia o Moriona hi± keiki nana, ua koe hookahi aku au, malalo no nae o na hana ino a ko mana makunhinehou, i apouoia aku ena manao ahonui eile ako maoa makuakane ponoi; no ia aa noho iho au me ka hoomanawanui malalo 0 ko laua malu, me ke kali malie ana no ka hiki mai o ka manawa kupono ia'u e linli a 1 kno kaikuuane, a oia keia huakai a'u ihele malihini mai nei, a halawai pu kakou iloko ona horo poniponi o keia po. 0 keia kaiknmahine boi, he hoa'loha oia no'u, i ukali pu mai oia ia'u ma ke ala a'u e hoao nei e hele malihini, no ka imi una i kuu kaikuoane, no ka wa loihi e hiki mai ana."

I ka lohe pono ana o ua mea nei nona ke kaa, i na olelo a pan a Alawe mai ka mua a ka hope, no na mea e pili ana i ko laua hele malihini ana, pane hou mai la ua mea uei nona ke kaa, " Ano, eia ka manawa kupono ia'u e lawe aku ia olaa maluna o keia kaa a hiki ī kahi a olua i manao ai, alaila, hooknu aku au ia olūa me ka maikai." Pane hou mai la o Alawe, "E ke Keonimana maikai, na

pono kou manao i hai mai nei ia mana, Ue nialama pono ia nao ko maua malnhia e oe, a hiki i kahi'a maoa i manao ai." A pau Ijeia man pa-pa olelo ana n lakon mekaoluolu maikai, ia wa koke no, wehe mai la ua mea uei nona ke kaa i ka puka o ba hale kaa, a komo akn la laua iloko o ka hale kaa, anoho iholalananei maluna o kekahi Doho a ua mea nei nona ke kaa i kuhikuhi mai ai. I loa no a hookueūe pono ibo ko laua nei nohoana maluna o na kaa nei, hoopnka ako la na me.a nei Dona ke kaa i kana olelo i ke kahu kaa, ma ka olelo Farani nae kana kamailio ana aku imna o ke kahn kaa, me he mea la nae, e olelo aku ana i ke kahu kaa, e hookele pololei i kona home ; ua hooko aku no ke kahu kaa i kanu olelo, a hao aku la na lio i ka hoj 10. Iko Alawe lohe ana ika pnanaia an'a' ae ! o ka olelo Farani e un mea nei uona ke kaa, ua liloia i mea liaohao iloko o laua nei, no ka maopopo ole o koua ano maoli, no ka mea, o ka maka raua ia o ko laua nei lohe ana i ka puanaia ana o ka olelo Farani, a aole boi ma ka olelo a lakou i kamailio mua ai, oolaila, j aole lana nei i aa e kamailio hou aku imua o ka mea nona ke kaa, no ka mea, ua holo like na olelo mawaena o lakou me ka maikai, ua manao iho la lana Dei ke lawe pono ia nei lana ma ke ala e hiki aku ai i kahi o Moriona £.nobo.ajia, .kahi h#i a ko laga nei puuwai i. manaolana ai e halawai pu akn ana lana nei me ka raea nona keia Kaao.

Uoko o keia wa a ke kaa lio e holo nei, ua noho malie pu wale no lakou, aohe leo pane aku o kekahi i kekahi, aka, o ka nana wale aku no o na maka o lakou kekuhi i kekahi, aka, o na maka nae o na mea nei nona ke kaa, na hoomao oia i ka nana pono ana mai maluna ona helehelena o ua mau kaikamahine oei, a me he mea la iloko o kona manao ana, ua like ko laua mau helehelena me ka pua rose i mohala mai i ka wa kakahiaka, a na ia mea paha i kono i ka pnnwai o ka mea nona ke kaa, e uhaki i kana olelo paa mua, a e hann mai oia i kana mau olelo maaleaimua o Alawe ma, me ka manao e hookoia na iini iloko ona, aka, na ke au o ka manawa e hoike mai ia mea. Ia lakon e holo ana, uahookele p'ololei ia ke kaa i ka home ponoi o ua kanaka ocx, abe mau hora paha i hala ae> hiki aka la lakou nei ma ka home ponoi o oa kanaka nei, a hookipaia akn la laua nei ma kekahi rumi nui maikai mahope loa o kona hale ponoi, oiai laua nei e noho ana maloko oia rnmi, ua kau nui aku la ko Alawe manao o ka ike koke akn i ka maka o kona kaikunane. A hala kekuhi mau minuto, kii mai la na kanaka nei ia Alawe, a alakai aku la ma kekahi rumi okoa aku, me ka olelo mai, "Ma ia vumi oia e halawai mua aku ai me Moriona." Nn keia mau olelo aka mea hale 1 hoeueu ae i ko Alawe manao e ukali aku mahope o ka mea hale, me kona manaoio maoli he o.au olelo oiain keia a ka mea hale. Aka, aole no hoi o Alawe i hoopoina i ka puana aku i kona hoa hele, aole oia e ae e hele akn ma kahi a ka mea hale i olelo mai ai, ke ole o:a e hele pu aku me kona hoa hele ; a no ke akamai loa olelo a ka mea hale, e like pu me ka nabesa i hoowalewafe ai ia Eva, noluila, na aka no o Alawe ika mao ka mea hale, ina oka pono maoli ke hanaia mai ana, aka, ina no ka hooko ana i kona man manao ino, aia no maluna o kona poo ka"bewa o kana mau hana.

Ma ia wa koke no, kn ae lao Alawe iluna, a ukali aku la mahope o ka mea hale, hele pu aku la laua a hiki ma kabi a ka mea hale i makemake ai, a hoouoho iho la ia Alawe malaila. 0 keia rumi a Alawe e noho hookahi nei, ua ane mamao loa akq ia mai ka mmi mua o I.iua i hookipa mua ia'i, kahi hoi a kona hoa hele e uoho hookahi mai la, a ia Alawe e nobo ana ma ia rumi, na ane kau e wale mai la no na hoailona o keia hana a ka mea hale, he mau hana wale no i ku i ka hoopunipnni, a he mea hoi e hooko ai i kona niao maoao ino ; no ia mea, boao iho la o Alawe e molama i kona maluhia, ina nae he mea hiki ia ia e hilinai maluna o ka paulelo ana i na haawina pomaikai a ka lani, kahi hoi nona mai na pono a pau o keia ola honua

aua, aolē oua makau i ka mako o kona kino, aka, o ka hoao ana e hana i ka Lewa imua o na maka o ke Akua, sohe man hoa'loha no ka olioli pau ole ma kela noho aua lani. Me keia mau manao i ulu mai iloko o Alawe, ua paa kona manao e hookupaa i kona naon ma ka pono, i kau ai ka lei alii mae ole ma kona poo. Ma ia manawa no, holoholo ae la oa mea hale nei me ka hele poai ana maloko o na nimi nei, i kona hiki ana ma ka aoao o kekahi pakankau unka poepoe, kahi hoi ana kukui ihoiho e a -ana, a puhi iho la oia a pio ka a ana o oa mau kukui ihoiho nei, pati aku la ko Alawe ike ana i na helehelena o ua mea hale nei, oiai, na pouli mai la na mmi nei, koe wale no ka lohe ana aku i ka nakeke oka laka oka pnka. Ika paa pono ana o ka puka, holi mai la ua mea hale nei ma kahi a Alawe e noho nei, hoolohe aku la keia i ke kamumu o na ka-i ana mai a kona mau kapuai wawae. Ano ka ike ana o Alawe i keia mea, pane koke mai la oia me ka leo nui, " Heaha kau hana e ka mea hale no'u i keia manawa ?" Aole nae he pane mai o ka mea hule ia ia, paloa a pakolu ka Alawe ninaa ana «kn i ka mea liale, aole nae he pane mai o ka mea hale ; aka, hele malie mai Ia ua mea hale nei me ka manao e loaa aku o Ala- '

we ia ia. Mamoa ae oka wa kupono e hiki ai i ua mea hale nei ke laiao aku ia Alawe, ua ku mua ae la o Alawe iluna, me ka paa ana o kona man lima i ka noho, a ua makaukau oia e wala mai i ka noho maluna o ka mea hale, ke hoao aku oa mea hale nei e hana me ka lima ikaika. I aa mea hale nei i e haha poele mai ana, ke hoolohe pono loa mai la o Alawe i ka nehe aua a kona mau kapuai wawae, i ka pa ana euai o na lima o na mea hale nei ma na wawae o Alawe, ia wa koke no i nhau mai ai o Alawe i ka noho ana e paa ana ma kona mau lima me ka ikaika loa malana o ua mea hale nei, a haule a make aku la oia ilana o ka papahele. Ku malie iho la no o Alawe ma kahi ana i kn maa ae ai, me ka hoolohe pono iho i ka uwe ae a ua mea hale nei iloko o ka eha i loaa kakonnkona aku ma kona mau maka, i ka wawae o ka noho a Alawe i ohao aku ai. Ia wa no, helohelu iho la o Alawe i kekahi maa hua pule okona naau, me ke noi ako i ke ahonui o ke Akna, iaa he mea hiki ia ia e haawi aka i kona kokna, a e hookuu akn ia laoa mai loko akn o ia home e hoao ana e lumai i ko laua malo. hia, ma ka hoao ana o ka mea hale e hana i ka hewa malnua o laua. Ika pan ana o ka Alawe helohelu ana i keia mau hua pule, me he mea la, ua hookoia mai Ia kana pole, oiai, ua ohau mai la ke Akua i ka makapo loa malona ona maka a ua mea hale nei, a hele ako la o Alawe a hiki ma k£ puka o ua rumi nei, haha ae la kona mau lima, a loaa ke poheoheo o ke pani o ka puka o ua romi nei, a e pili pn ana do me ke.ki ina ka laka ok» ptrkn. TTehe aKa la'o Alawe Tk" " ilea) a hele akn la keia a hiki ma ka rnmi a kona hoa hele e noho hookahi ana, pane aku la keia me ka naao kaomaha, "Kainoahe maa olelo ku i ka pono ka ka mea hale i lawe mai nei ia kana, aole ka ! He man hana hoopnnipuni wale no, ao ka manao paa iloko ona, o ka hoao ana e hana kaua i ka hewa imaa o na maka o ke Akna, ma ka hoolilo ana ia kaua pakalii i maa wahine oana ma ke ano hana hoohanmia iko kana maluhia." Ika lohe ana o kona hoa hele i keia man olelo a Alawe, akahi no a maopopo loa ka oiaio ole o ua mea a pau a ua mea hale nei I olelo pn ai me laoa, ma kahi a lakou i kamailio pu ai ma ke alanai. Ia laua nei e no ka hiki a hiki ,ole paha ia lana ke hoao aku e hele aku mai loko aku o na hale nei, loheia aku la ka leo o na mea hale nei, e kahea mai ana i kana mau kauwa e hele akn malaila, i ka hiki ana ako o na kaowa malaila, ua pouli ka rumi holookoa, a o ka mea wale no i loheia ako o ka leo o na haku hale nei e kahea mai ana. Holo mai Ia kekahi kanwa i ahi, a huli hoi ako la maloko ooa mmi nei, a ho—a ae la i kukui, ike iho 1a kana 'mao kanwa, oa makapo loa ko lakou hako, a alakai mai lakon ia ia a hiki ma ka romi a Alawe ma e noho nei. Kena mai la oa hakn hale nei i kana maa kauwa, e hopu aku i kela mau kaikamahine, a e hoopaa i ko laua māu lima a me na wawae ina kopee hao. Ku mai mai la o Alawe ilnna, a hoopnka mai lai kana olelo imua ooa haka mea hale nei, "E ke kanalca-ntcs oiai ia kakou ma ke alanoi, kahi hoi o maoa 1 loaa'i ia oe, na wehewehe pono ia na manao maikai mawaena o kakoo, ano ia mea, ua hoopuka akn au imna 00, he Keonimaūa oe, no ka m&ikai o kan mao olelo, p i keia wa, ke ike nei na he ino kau hana, a aa kopono kela hnaolelo a'a i puana ako la imua ou, ' kanaka ino,' no ka mea, aole kn i ka pono kau man olelo a pau loa mai ka bope, aa ka i ka hoopaoipani, e loaa no ia oe ka aku kupono o kan hana." Kena hon mai la no na haku halo nei i kana man kauwa, " £ hopa koke ako i kela man kaikamabine, a e hoopaa koke ia laoo." lua poe kaowa nei i hoao mai ai e hopa ia laua aei, o ko lakou wa iho la oo ia i ohooia mai ai e ke Akoa i ka haowina liko mo ko lakoa hako ; paa loa lakou i ka makapo, a oia no ka hookoia aua o ka hopona ona mea a lakoo i olelo mua a( ma ke alanai; oka mua, ka hooponipuni—a o ka lua, ka hoao ana e hoohaumia i ko laiik, noi maluhia—a he hope ka ke Akna o lehova. Ika iko ana o Alawe ma na pio ko knkokoi o ko lakou mau kinq-holookoa, paana ao la lnoa nei mo ka leo moakaka, E hoonaniia ke Akaa ma na 'ani kiekie loa, he maIn hoi tna ka 'he aloha no ikanaka." (Aole i pau.)