Ke Au Okoa, Volume VI, Number 37, 29 Kekemapa 1870 — HE KAAO NO MORIONA, KA ELEU O ITALIA. [ARTICLE]

HE KAAO NO MORIONA,

KA ELEU O ITALIA.

HELU 6. I ka wa a ka manu i lohe pono ai i ka leo hone o ka pila a Mon'ona, ua hjli pono loa mai la kona poo a me kona man maka me ka hoolohe pono mai, a lelele ae la ua wahi manu nei maluna o na lala o oa knnin laau nei, me he mea la ua piha oia i ka olioli, a no kona nanea i ke kani hone a ka leo o ka pila, lele koke mai la ua wahi mann nei ma kahi a Moriona e pee nei, me kona hoomao aku no ika hookani nna i kana pila. Ika ike ana mai <> ua mann nei ia ia nei, aole oia i lele aku, na kau malie mai la oia iluna o ka laau me ka haka pono mai o"koua man maka maluna o Moriona. ene kona piena ole. Ma keia hana akamai a Mon'ona, ua punihei loa ka mann me ka makemake nui, he hora okoa i hoohala ia e Moriona ma ka hookani aūa. i kana pila, aole no i panaho ka manu, aka, n<J ko Morioua manao, kokoke mai kona manawa e hoi ai i ka home, nolaila, hoopau iho la oia i ka hookani ana i kaua pila, a ka ae la oia ilnna, a lele aku la ua wahi manu nei, a buli hoi mai la no hoi o Moriona ahiki ma ko laua home, a hai akn la oia i knna mea hou i ike ai iloko o ka ululaau imna o kona makna hanai, do kooa halawai ana me kaleo nahenahe o ka manu, a me kona oookani ana aku i kana bi!a, ua olioli uui konamakuahanai ika lohe sina i keia mau olelo a kana keiki, a me ka loaa ana o na loina o ka leo o ka mann ia ia, na keia mau bana akamai a Moriona i kouo akn i kona makua banai, aia he manawa e hanoli nui ai, aka, napomaikai nae no ka loaa ana o ia leo aiele hou, ka mea nana e hoonanea mai ia kaua ma ua hor& o ka luana olnolu maikai ana.

He mea mau ia-Morioaa ka hele mau ana i na kakahiaka nui a pao iloko o ka ulalaaa, no kona manao nni e hookamaaiiia aka ia ia me ka leo kani maikai o na ano mana a pao o na ololaan, a no-keia man hana akemai a Moriona, ua lilo n'a manu leo kani maikai i man hoa'loha nona. 0 keia hana noi a Moriona, na imi uo oia i mpa nona e kanlana ai no ka manawa e hiui mai ana, aole c<te i ana iho la kona makeinake me ka leo o na mano, aka, o kona makua hanai, oa ula mai la ka makemake iloko ooa, e hele pu lana iloko o ka nlnlaau, i ike pono ai oia i na hana 8 kana keiki, haele pn aku la laaa a komo iioko o ka nlnlaao, a hiki laua nei ma kahi e nana iho ana i kekahi kahawai, noho iho la laua nei oo kekahi man minute, a hoomakaukan ilio la o iloriona e hookani ako i kana pila, ma ke ano o ke kaiii ana a ka leo o ka manu, a aobe no hoi npuupu iho, lelekoke mai la no ka maou i lohe i kona leo e hanaia aku ana e Muriona, hoololi hou ae Ia o Moriona i ka leo o kana pila, ma ka leo o kekahi mana e ae, a lele mai Ia no hoi ka mann i lohe i kona leo, pela ka hana maa ana a Moriona a lehau nalala o ka laaa a laua nei e noho aku ana, hoomaa aku la no keia i ka hookani ana i ka pila, rna ka leo o ka makemake ai, kani mai Ia no hoi ka manu noaa ia leo. Ika ike ann o Dominesela i keia mau haoa akamai a kana keiki hookama maloko o na ulalaan, he mea hoo ia i kona ike ana, me ka piha loa o kona* poawai i kahaooli nai hiki ole ke e kekahi mea ahane ola e ae, no teia mea, ua lele ae la kekahi maa hora ia laua ma ka i na lēo honehone o na mann, a i kokai lilee ia akn boi e ka leo o ka pila a kana keikli imi ai me ke akamai nai, " E lawe ana, maikai wale."

I ka pan Bna o keia man -hana hoonanea nna a laua iloko o ka ululaau, kn ae la laua a boi akn la i ka home, a i ka pau ana o ka !ana paina ahiahi, be mea mau no ia Moriona make ahiahi, ka hookani mau ana i kaoa pila, no ka hoomaamaa ana i na ano leo a paa o aa manu leo kani maikai, ahe meahoonanea mai no hoi ia ia lana. Ua hakilo ma« mai

la no makuahanai i ke ano o ka Moriona hookani maa ana, ua maopopo loa ia ia, aa oi pp.kela loa ako kona akamai, a he ano kopanaha wele no kana maa hana a pau loa imna ona, no keia mea, olelo aka la o Domiaeeela imoa o Moriona, penei : *' 0 kou akamai e kuo keiki ma keia hann, me he mea la oa ka lani oo i haawi mai ia oe i ka ike a me ke ak&mai ma keia hana, i mea e loaa mai ai ia oe na pomaikai oi loa aka.mamua o kekahi poe e ae, ae ukali man mai no ananei na kokua ana a pau o ka lani ia oe i na wa a pan, a oia no ka hopena kupono o ka mea e panlele ana i ke Akna wale no, a aole ma na pau wale o keia noho honua ana, e hoomanuo man oe e kna keiki ma na mea a pau e loaa ai kela noho ana lanj nani lua ole, kahi hoi a kou uhane e ike aku ei i na kinohinohi i haha ole ia e ka lima o ke kanaka, a pela no oe e hoomanao man ai mo ka poina ole a biki i ko kaua man nekona hope loa, aia a hiki mai ua manawa la e—a, alaila, aa makaukan kana no kela noho lani, no ka mea, na oleloia, o ka meu hoomanawanui a hiki i ka hopena, be ola mao loa kona." A pan keia man olek> a Domineae]n, koln iho la ko Moriona mau waimnkn, u haulo iho la kona man kuli ilalo, a hauwi ae lai kana man bua pule i ke Akua, a paa kana hoomaikai ana,

uu sihi iho la i keia man oleb a pau loa a kona inukua hanai iloko o kona puuwai, e liahai mahope o ia haawioa hookahi uie ka pāuaho ole. Ki MOKIOKA HiKA KAULAN'A MAHOPE IHO 0 KA HAuA. AN'A u ITA lIAKAHIKI ELUA—IIE KA LOAA ANA IA IA 0 KA POMAIKAI NOI. I ka haia ana o na makahiki elua o ko Mon'ona noho pu ana rae Dominesela ma kona home, i kehahi kakahiaka, hiki mai ln kekahi nupepa, mai ka lieua mai o ka mea nana e lawe ana i □» leta a me na nupea, mai ke kulaoakaohale mai. lua kanaka nei i hiki mai ai malaila, halawai mai la na maka o na kanaka nei me na helehelena Danio Moriona, a i kona ike pono ana mai ia ia nei, pii ae la no hoi na manao ano e iloko o aa kanaka nei me ano haalulo nui, a liulia wale kona noho ana, haawi aku 1a na kanaka nei i kona aloba me ka leo haalnln. No keia mea, uakaalike ia mai la no ia oian huaolelo e ka mea ana e ike nei, a pane hou aku la o Moriona, " E ka malihini maikai, ano, ke ike nei aa i ke ano e o kou helehelena a me kau mau hnaolelo i keia wa, heaha la knn mea e maka'o nei ? Oiai hoi, o kaua wale no maanei, aohe mea e ae." Pane mai la ua malihini nei me haāhaa, " Aole au i maka'n do kekahi mea e ae, aaa, no ka akahi a ike o ko'o mau maka i kou man helehelena, a oia wale oo ke kumu nuna i kono mai ia'u e hoomalnle iho i na aa koko o kuo kino holookoa, a nolaila, na ano e kun helehelena, a la ananei ka'u mea e lawe mai ai i kumn hoohalike me kou helehelena i haiemuia eke ku a ke kanakaka maikai ? No ka mea, o kou ano a pau, aole he mea hiki ke kilo aku no kekahi pun a me ke kee, oiai hoi, ua hoike mai kou helehelena i ke ano ka ole i ka hoowahawaha ia, nolailu,.he mea malihini loa ia'u i ka ike ana i kou mau hiohiona, oiai, aole ao i ike i Kekahi mea e like me oe, a aole hoi ma kekahi wahi e ae, ma keia wahi wale no, nolaila, heaha la auanei ka haua kupono a'u e hana aku ai imua ou i keia wa.'' Olelo inai la o Moriona, " Ano, e ho»kipa no au ia oe ma k8 home o ko'u makuakane i hoopau loa ia'i na mea i koe inawaena ou ame a'n." Ae koke mai la no ua kanaka mulihini nei i ka ia nei mau olelo, a o ko laua nei hele akn la no ia a hiki ma ka rnmi hookipa o ka hale, a kii aku Ii o Mon'ona i kona maknakane, a hele mai la oia a hiki ma ka rumi hookipa, a haawi aku la ka elemakule i kona aloha i ka malihini, a aloha m'ai la no hoi ka malihini, a luana like iho la lakou no kekahi mau minute me ka oluolu o na maoao.

Mahopeihn, ninan aku la o Dominespla iko malihini, " E hele ana oe i hea, a heaha kan hana i kipa mai ai ia nei 1" Pane mai la ka malihini, " He kanaka au i hooanaia mai no ka lawe hele ana i na nnpepa, ma na hale a pau i nohoia e ke kanaka, a maa kanaka paha, a oia ko'u knmu i biki mai ai ia nei, ,me ka haawi pu aka no hoi i na nnpepa, a oia iho la no ka'u hana i hele mai nei, a halawai mna ao me ka naui Inaole o kau pua kann, a oia ka mea oi loa i ko'u manno, a he pomaikai nai keia no'o i ke kipa ann mai nei ma ko olua home." No keia mau olelo aka malihini, nonoi mai la o Dominesela i kekahi nnpepa na laaa, a haawi ako la no hoi ka malihini i ka nnpepa ia DomineselB, nana no hoi i haawi akn na Moriona e helnheln mai i na mea hoa i paiia malokoo ka nnpepo. Ma ka helnhelu ana a Mon'ona i na mea hoa, ike

iho 1» oia i kekahi olelo hoolaha ano ooi i paiia ma ua nnpepa nei, na kekahi kaikamahine alii e biki mai ana ma ia aina, no ke kakalo 'ana i kekahi Aba Mele ma ke kolanakanhale alii o Italia ; e like rae na hana a kekahi poe o na aina e mai, ma ke kulanakaohale o Hoooluln, a kakon eike nei ma na napepa. 0 keia kaikamahine alii, nana keia olelo hoolaha a Morion« e helahelu nei, oia no ke kola o na kaikamahine alii, a hanan moli loa hoi a ka Mui mua loa o 6eremania. A na kaolana keia kaikam&hioe alii ma ke mele ona, no ka poakani o kona leo, nolaila, na manao noi oia e hiki kino oiai ke Anpnni o Italia, no ka hoikeike ana i kanamao hana kanlana. Aole paha kakoa e hoopoina ana i na hana kaulana a ka mea nona keia Koao, ka mea nana i lawe i ka leo o na mann leo mele maikai loa o na ulolaao o ltalia, ka mea nana e hoolele i ka haoli o na mea a pao ke lohe i kona leo, a heaha la auanei ka hana a na kaikamahine alii uei e hana mai ai imoa o ka mea nona keia Kaao, e kali kakoo, na ke au o ka manawa e hoike mai no ka hopena o ia man hana kaolana.

I ko Moriona ike ana i keia olelo hoolaha, kohiknhi koke aku la oia i kona maknakane, a i kona nana ana mai ka mna a ka hope o oa olelo hoolaha nei, ia wa no, hoopuka ae la na elemakule nei i kana olelo kaena no kana keiki, ka oi o na' ulnlaan o Italia ma ke mele ana a me ka hookani ana i na pila o na ano mea kani a pan. A ma ia hope iho, na hookipa maikai iaka malihini ma na mea a pau e oluolu kupono ai ka noho ann, oiai oia enoho ana ma ko laaa home, a liiki i kona manawa e hele ai ma kana hana i mauao ai e hooko. I kekahi U ae, hele ae la ke Keiki Alii ponoi o Italia mō kona mao hoahele, ma na ululaau, no ka uhai holoholona hihio, raa ka bora elaa oia la, ua aneane lakou nei e hiki mai ma kahi o Dominesela ma, aka, ia lakou i hiki mai ai, aia no o Moriona maloko o ka mala waina kuhi i noho ai, aole nae oia wale no, o laua pu no rae konn makuaknne. Aka, ia laua no e noho ana maluila, hoomaka akn ln o Monona e hookani i kana pila ma ka leo mele o na mmu, a i ka hiki ana mai o ua Keiki Alii nei a me kooa mao hokhele m%-

wah» o ka pa o na m;ila waina nei, aia hoi ua lohe koke no ua Keiki Alii nei a me kona mau hoahele, i ke kani hoaehone o keia leo mele maikai loa, ua manao ke Keiki Alii, he leo no ka manu, no ka like loa me ke kaoi a ka leo o ka niann, a 110 ka manao nui o ua Kn'ki Alii nei e ikeinaka aku i ke kino maoli oka mea nana e hana nei i keia rr.es kani - lealea nana e hoonanea nei i ko lakoo mau pepeiao, nolaila, hele se la lakou maoa raaanei, o ka pa o ua mala waina nei, a no ko lakou lohe maopopo ana, aia no iloko o ua mala waina nei kahi i kani maiai, no ia mea, pii ae la lakou iluna o na laao e ku ana mawaho 0 ua pa nei, ia lakou i kau ae ai iluna o ka laan, ike mai la-lakoo i ka mea nona keia Ka»o, e puhi ohe ana. A oia no ka manawa 1 puana hoke ae ai na Keiki Alii nei, " Kainna paha heJeo no ka munu ka mea e kani nei, aole ka I eia no ka he kanaka, nolaila, e knd mau hoa hele apao, owau wale no paha o kakou kai komo aku iloko o ka manao kuhihewa, aole paha o oukou pu kekahi ?" No keia ninan a ke Keiki Alii, olelo mailakona man hoahele, " O kakou pn uo kai komo like iloko o ia haawina hookahi."

Mahope iho o ka pau ana o ria ke Keiki Alii me kona mau hoahele, ane maule iho la kona pnuwai, a kalele aku la kona mau ]ima ilnna o na lala laau, & kulou iho la kona poo ilalo, a no keia mea, ua ano e mai la ka manao o kona mau hoahele, nolaila, kii koke raai la no hoi kona mau hoahele ia ia a hoihoi iho la ilalo. He mau minute kona noho ana ana me lea pane leo ole mai, a hoi mai la kona mau noonoo maikai ana, a ninan iho la kona mau hoaheleia ia, " Heaha keia on e ke Alir?" Palua, a pakolo ka nininau ana iho a kona man hoahele ia ia, pane mai la ua Keiki Alii nei, " Mai kanmaha ko oukou manao no'u, aohe mea e ae a'a e olelo aku ai imuao oukou i keia,wa, eia wale no, 0 ke ake nui o ko'n manao, o ka ike kino aku 1 na helehelena o ka mea nana i hookani mai nei i ka ohe, i ane like pu me ka leo o ka manu ke kani ana." Ano keia mau olelo ake Keiki Alii, olelo iho la kona man hoahele ia lakou iho, "Pehea la aoanei ehiki ai ia kakon ke hana aku i hookoia ai ka makemake oke Keiki Alii ? » '■' £ kahea koke ako," wahi a ua Keiki Alii wa koke no, kahea aka la kakahi o kona mau hoahele me ka leo nui m'aopopo, a lohe laua nei i keia leo kahea, hele koke aku la ka elemakole, a kn aku la keia ma ka aoao maloko o ka pB, a nana ako la keia i oa poe keiki nei, a ia ia e nana ans malnna o na helehehelena pakahio l&kou, hoomaopopo iholaoiahe Keiki Alii kekahi o l»kon. Haawi mna aku la keia i kona aloha ia lakoo, me kona ninau pn aku, " Aole auanei oke Keiki Alii kenaa oukou e lawelawe mai nei i kona kino ? " " Oia no," wahi a kona mau hoahele.

la wa koke no i nana pono mai ai na Keiki Alii n«ī we ua maka pihoihoi, a oīelō inaf la oia ia Dominesela, " Ke noi akn uei an ia oe i keia wa, e ae njai oe ia'o e bele mai kan keiki maanei e hookani mai ai i kana raaa mea hana akamai a'n boi i ike mua ole ai a i 'ohe mna ole ai i kekahi leo mele e like me kana i hana mai nei, oiai hoi, ma ko'u boomaopopo a"na iho, o kaa keiki ka oi loa akn ma ia hana. Muhope ibo oka pau ana oka ke Keiki Alii olelo anB, na maikai ia mea i ko ka elemakule manao, me kona olelo aka i ke Keiki Alii, "Ua ae no an i koo makemamake e ke Alii, aka hoi, o ka mea maikai loa, e hoi kakoo maloko o ko'n hale, a malaila oakou e lohe ai no na mea kani a pan loa a kon' kieki, i oi ae mamua o keia leo a oukoa i lohe ae nei, a he wabi kupono hoi non a me kou man hoahele e luana iho ai no ka manawa, e like me kon makemake e hana aku ai kau keiki imha o oukou a pau loa." Ika lohe ana o na Keiki Alii nei i keia man olelo a ka elemakule, ua maikai ia raea i kona manao, a hele mai la oia me kona man hoahele a hiki ma ka hale, a hookipa maikai akn Ia na elemakule nei ia laaou a pan loa maloko o ka romi hookipa, me ka mahaloo kona man hoahele no ke ano maikai o na mea a paa o ua home nei. Olelo aka la ua elemaknle nei, " E noho iki onkou maanei no kekahi mau minnte, a hoi mai au." Ae akn la no hoi na malihini, a hele akn la uu elemakule nei, me k* manao e kii akn ia Mon'ona, aka, halawai akn 1a oia me kana keiki e hoi mai ana, hai aku la ua elemakule nei i ka makemake nui o ke Keiki Alii e ike ia ia a me k#nvifīihi haua akamai. Ua oluolu o Moriona c hooko aku i ka makemake o ke Keiki Alii, nolaila, awiwi mai la ko lana hoi ana mai i ka hale, a kipa ae la ua o Monona ma kekahi puka komo okoa o na hale nei, a hele akn la keia a hiki ma kona rnmi komo kapa, a wehe ae la keia i ke kapa aoa e aehn ana, a komo ibo ia i na kapa maemae knpooo mai lona alalo, a makankau keia no ke ko sna akn inana o na malihini maka hanohanō i kipe mai maloko o ko laua home, hoomuka ako la keia e hele akn ma ka mmi hookipa, a i kooa biki aoa aku ma ka mmi hookipa, haawi akn la keii» i kona aloha imnao namalihini, aaloha like mai la no hoi na malihiai. Iko lakou ike pono ana akn i na heleheleua o ka mea nona keia Kaao, na hoopahaohao ia kolakoo mau manao, no kn akahi pnha a ike i na belehelena nani oke keiki noho i ka waokele, ka mea nana i hoomahni ma ka luana ana me ka leo mele maikai o na mano, ka mea hiki ole i kekahi man hoa kanaka ke bana aku. Luana iki iho la lakou no kekahi maa minnte, no ka nni loa o ka makemake o ke Keiki Alii a me kona mau hoahele ia Moriona, no ka maikai s oluolu o kooa nanaloa. {Ade i pa«.)