Ke Au Okoa, Volume VI, Number 24, 29 Kepakemapa 1870 — KA HAKU MONETE KARISO. [ARTICLE]

KA HAKU MONETE KARISO.

| MOKUNA LV. " K(£im<tnaoio nei au, aole au i eha," wahi ake c<mnt, " Aka, heaha kau mea i hana iho aeiff ke manao nei au i kakau iho nei oe, no kā nea, ua oki loa kou lima i ka hapala ika ipika " "Ae, he oiaio no ia," wahi a Morelā, " 1 kekahi manawa he hoolilo no au ia'u iho ma ke kakau palapala ana ; aka, o kn'u hana mau ana o ke koa ua kue mai ia i keīa;'* Nanā ae la o Monete Kariso mao a nmfcei, e .ike ako la oia i ka pu e kaa ana o koua papa kakau, i aku la oia, " E heaha' kau hana mekela pu paoapalia afflon& o koo papa Kakau ?" dSt.\|f&ne inai la o Maximil!iona, " Uooiuaka ana au e hele ma kekahi huakai loihi." " E kou hoaaloha I" wahi a ke count, "E kun hoaaloha ke noi aku nei au ia oe, mai noho oe a awiwi i ka hooholo ana i kou mau manao ma nei mau mea. E akahele oe !" " E hooko anei au i heia olelo hooholo hupouli ?" Wbhi a Mi>rela, " Heaha iho la ka mea aao e ia oe oia ka bele ana i ka huakai hele ?" Pane hoa aka la ke count ma kona auo hoa'loha, " E Mnzimilliana, ke noi aku nei au la oe e kapae ae i kela ano hoopoaeae ia i> ko kaua mau heleheleka. Mai noho oe a ane hoopunipuni mai ia'u me ka'u maa hoakaka mo e aua mai. Oka mea au e hoao nei e hana, he mea weiiweli loa ia. O ka hanu he mea loaa ole i ke kuai ia me na waiwai a pau o keia ao. E M»xirailliana, na loaa ponoi mai nei oe ia'u, e hoao ana oe 9 pepehi ia oe iho !" " Pela io anei e ke Connt ?" wahi a JTorela, " Pehea la ke knmu oia manao. iloko o koo poo ?" A pane mai la na Count nei me ke ano hookuoo nui loa, " Ke hai pololei aku nei an ia oe i keia manawa, aole o'n kanalna iki e huao ana oe e pepehi ia oe iho i keia manawa koke oo ; a eia ke kumu e hiki ai ia'u ke hooiaio akn no ka'u mau mea a pau loa i manaoio ai ao kona hele mai la no ia a lalau i ka palapala ana i hoolilo iho āi i kona manawa e kakau ana no ia man minote mamna ae oko ke Coont hiki ana mai. - lele ioo aku la o Morela e ha'anaiOna p«fla, ala&o mai la i, kona lima. " A hel e'makenaake io ana no oe e pepehi maoli no ia oe iho ea ! Ua hoomakaukau a na kakao oe i koo man manao a pau loa maluoa o keia kalaua." Holi mai la oa o Morela me ke ano hohu, a i mai la, " A heaha ka hewa ? Ina wau e makemake ana e hoohnli i ka waha o keia pa e kue mai i ko'u ola, owai ka mea nana e keakea mai ia'a ma ka hana ana pela ? Ua ponalo ko'u iuao manaolana a pao loa, ua haki kuo puawai, o kuo ola ana he aaeane kaumaha ia ; a o na mea a pau loa a pnui, ua kaumaha ia me ke ano knmakena ; ua hoawahia mui ka honua ia'o, a ua kee ino mai ia'o na leo kanaka. He ahonoi ka hookuu ana mai ia'u e make ; no ka mea, ina wau e ola e auhee aku auanei keia mau noonoo'na kanaka maoli, ae auwana hehena anei au maluna o keia houoa i hoenemi mai ia'u. Aka nae, i ko'u manawa e hai pau aka ai ia oe i keia mau oiea a pau loa me na waimaka ano awahia, he mea hiki anei ia oe ke pane mai me ka hoomaopopo aaa, ua hewa au ma keia manao e hoohnli i ke ahonui o ka pu i o'u nei ? E hiki anei ia oe ke keakea mai i ka'u manao ana e hoopao i ko'a hopena ino ? Ea, e hai mai oe, e loaa no anei ia oe ka aa ana e hiki ai ia oe ke hana pela ?" " Ae, e Morela, jwahi a ke Coont, me ke ano ole, aka, o ke kanaka opiopio ua pioloke kona mao mauao, " Ae, e hiki no ia'u ke hana pela, a e hana io ana uo wau." " O oe," wahi a Morela, me ke ano pii mai oka hnho, •' Ua. hoopuiiiui mai oe ia'u me na mannolana wahahee, nau noi kukaliekahe mai ia'u mena haawina Ippuwale, a ina hoi paba aole au i hoolohe i kau, ina ua. make

ponoi no la oia ma koo mau lima ; o oe ka mea i haoheo ia oe iho me oa ike hohono i na mea huna o keia ao ma na mea o ke akamai, 0 oe ka mea i hoomeanma mai, e hoolilo oe ia oe iho i anela kiai maluua ona, aole nae i 1 loaa ia oe kahi laau e hoopau ui i ka laau mako. A ! ua inaina oe a me koa kii a pau imoa o kuu maka." " £ Morela, alia iki iho oe," wahi a keHaku Monete Kariso. " Ae," wahi hou a Maiamilliao, " Ca|boopnka mai oe ia'u « kapae ae au i ka palemaka, a e hana ana no au pela I E oki maoli oe oo keia manawa- Ia oe i pane mai ai iu'u ma ka iliua. ua pane aku no au; ua pepe kuu puuwai ia manawa ; i kou hiki ana mai ia nei, na koo aku āu ia oe e komo mai. Aka, oiai, oa hoioo mai oe i ka paulele o kou hoaaloha nei, oiai, ke ake n«i oo i hoeha hou ia mai non, maliope iho o ko'u mau inanao ana e hoopau loa aku ia uiau mea ; alaiia, o kou maoawa iho Ia ka hoi keia e kuu hoa'loha

Looaieamea ; aka, e ike im unei i* ka raake aua o kou hoa'iulia e ka Haku Monete Kariso," a lele mai la oia imua rne ka manao e hopu m&ī i na pa panapaoa." ' Paa aku ia ka Hako Monete Kariso ia ia, " E kooo m«i aoa aaei oe ia'u e hoopnka hou aku au, mai ooho oe a hoao e pepehi kanaka ? Ake hai aka nei au ia oe e honiohe raai ; owau wale no ke kaoaka hookabi ma ke ao nei e hiki ai ke olelo aku ia oe, penei, —" E Moreta, oke keiki a kon makuakane aole oia e make ana i keia la—" a hele aku la o Monete Kariso imua ma kahi o ua kanaka opiopio aei e ku ana, me na iima i pupuu mai roa kona umauma. A nioau mai ka Mixīmiliana Morela i ua o iia nei, " Heaha ke kumu o Jcou hoopuka ana mai ikuu makuakaoe? A heaha hoi kan mea i hoopuka mai ai i ka inoa o ko'u makuakane me na mea o keīa la ? No ia ninau, pme aku la ka Haku Monete £ariso, No ka moa, owau no ka mea nana i hoopakele i ke ola o kou maknakane, e like me ka'u e hana oei nou i keia la ; no ka mea, owau no ke kanaia nana i hoouna aiai i kou kaikuahine i ko eke dala, a oe ka moku Pburaona i kou maknakane ia Morela makua ; —a no ka mea, owau no o Edeunona Daoattrse, nana i hanai keiki ia oe maiuna o kuu mau kuli!" Ma keia mau huaolelo, nee hope iki aku ia o Morela, a iele mai la imua, kukuli iho la ma na kapuai o ke count; a mahope ala mai la oia iluua- a hoio aku la ilaio maluna o ke alaoui pii me ke kahea anH, " E Julie ! E Julie ! E Emaeuela, E Emanuela !"

Hooneneoe iho la ke count e haalela mai i ua rumi la ii maaawa, aka, ua paa pono loa ibo la nae ia Maximilliana ka poheoheo o ka ipaka, a anhe ona hookou iki; a e aho iki kooa make ana mamua ae o ka hookuu aoa aku ia ia e haalele mai me ka ika ole mai o kona kaikuahioe a me kooa kaikoeke i ka meaa lakou i aie nui ai ; a lakoo hoi i kauoui loa ai o ko lakoa mau manao e Dalawai pa rae ia. Ka holo wikiwiki inai la no ia o Julie Emanuela, a me kekahi mau kanwa i ka lohe ana o lakou i keia mau leo bahea. Hopu mai la o Morela i ko laua mau iima, a i mai la, "Maluna o ko oakou mao knli I o ko kakou mea keia nana i hoopakele ! ka hoola o ko kakou maknakane ! Oia nei jo^" Mai pakoi hou mai oia i na huaolelo, "Edemona Danatese !" aka, ua paa e aku la koaa lima i ka hopoia, a pale ae la ia ia mai kana kaooha ana i haawi aku ai " e kokuli!" Lele mai ia o Julie malnna o ka a-i o ke count, a o Emannela apo mai la oia i ke c»uot me he anela kiai la ; haule hou ibo la no hoi 0 Morela maluna o kona mau kuli, a pili kona lae i ka papahele. Ia manawa, akahi no a ike ia ako ua kanaka puuwai hao nei, e pelu mai ana kona oolea ana. No ia manawa, aohe man leo e ae e lohe ia aku kona waieno na leo e a aoa, e hookalou ana a e auaaie ana 1 ka hookokohi a ke kaumaha, aka, o ka hanoli nui nae ma ia halawai ana. Aole i pau pono loa ko Julie awe ana i ka hauoli, hemo aku la oia mai loko aku o kona rumi, a iho aku la i ka rumi hookipa, a mai loko mai o kekahi mea poepoe aniani oui, lawe mai la oia i ka eke dala silika i waihoia ai ma ka Alese de Meislan, a ke Sinibada ka Lnina i kauoha mai ai ia ia. la maoawa, i aku la o Emanuela i ke eounl, —"E ke c>unt pehea la oe i huna loihi ai i kou anomaoli, oiai, ua lohe mau no oe ia makou, e nioaninau ana no ka m«a naoa i hoola mai ia makoa. Pehea la oe i hnoloihi ai oe ia oe iho mai ka hooke ole ana mai ia makou no ka manaw® loihi, ke manaoio nei au, aa ane lokoiao kau hana aea pela. " E hoolono mai oukou ia'u, e ban mau hoa aloha," wahi a ke couot, •• E kapa aku ao ia oukou he mao hoa alo|ia, no ka mea, he mau hoaaloha ponoi io no kakoa iloko o keia i-inu aakahiki umikumalinaa ; o ke kumu i hoikeia ai o keia mea hun'a, b$ mea kupono ole ia onkou ke ike no ia mea. Ua makemake nui an, e huna no ia mea aaluko o ko'u poli ponoi, aka, na Manmilliana pom-i no i bue aku ia mea mai o'u ago t a ua mihi mai no paha oia i ka mea ana i hana ai." Alaila, huli ae la ua count nei e nana ana ia M»Zimilliaaa, ua mau no koaa kukuli aoa ma ka papahele ; a lalau mai U oia i ka liioa 0 EmanueN, me ka i ana mai ia ia, £ E kiai pono oe malooa ona," —A huli mai lao Emaouela, me ka oinaa ana mai ia ia, " No ke aha i'\ " Aole e hiki pono ia'u ke hoakaka aku," wahi a ke count, " Aka, e kiai pono oe miluna ona." Naoa ae la o Emanuela a puni ka nimi, a ike aku la oia i ka waihoana mai a na pu paoapana maluna o ke pakaukau ; a hoomakaukau aku la oiae lalau aku i aa mau pu panapana nei ; aka, i aku la ko C3oat, •• Ua oki malie," a haele aka la oii a lalni iho la i ua o Morela, hapai mai la iluna, a hawanawana iho 1« oia ma kona mau pepeiao 1 keUahi mau hu«t.|elo. I* manawa, komo mai la o Julie, e p»a mai aoa ma ka eke ailika ulaula, tae ka i ana

mai, " A'>le e emi iho aoa ka moamoa oko kakou malama ana i keia mea, do ba mea, ua loaa iho nei ia kakou ka mea nona ia, a oia no hoi ko kakou mea naoa i hnopakele mai."—A pone mai la ka count, " E knu keiki, e oluolu oe e hoihoi hou roai ia mea ia'u nei i kela eke silika. Oiai, ua ike maopo'po iho oei oakou la'u, he makemake ko'u e hoomanao wale ia no au ma ko oukou aloha a'a e manaolana nei e haawi mai no oukou ia'u." " O !" wahi a Julie me ke kaomi ana aku i ka eke i kona puuwai, " O 1 aole, aole, ke noi aku nei au ia oe mai lawe aku oe ia mea; no ka mea, aole i maopopo ia makou kou manawa e haalele mai ai ia makou ; a e lilo boi keia i mea na makou e hoomanao ai ia oe. Aole aoei oe e waiho mai i keia mea ?"— '* Ua pololei uo ka kou manao i kuhi mai nei" wahi a ke count, no ka mea, iloko paha o ka pule hookahi i koe, e haalele ai au i keia aina, kahi aka lanii haawi pono ai i kona man hooppi ino maluna o ka pie i noho a i ola hauoli ai; aka, o kuo makuakane nae, iua ola ia me ka bune nai i kau mai maluna a i hanaino ia hoi me ka pololi kanmaha ooi, a knnewanewa hoi oia me ka make ai a hiki wale i kona manawa i konewa aku i ka lua 0 ka honua. Ia ia i hoopuka aku ai imna o lakou i kona man manao e haaiele mai ana oia i na aina la ana i hooko ai i kona mau hoopai ioo ; holi mai la oia a nana mai la ia Morela e man ana no kona kulou ana. Nolaiia, la oia e haawi i kona mao hooik&ika hoa ana' e pale ao ia Morela mai kana haoa lokoiuo hoopoino ola i a no ia mea, huli ae la oia a olelo mai la ia lakou, " E kuu mau hoaaloha, ke noi ako nei au i ko oukoū mau oluolu maikai, e hookuu mai la maua no kekahi mao minute, e kamailio pu ai maua me Morela." Ua hooholo like mai la ko Jalie ma maaao me ko ia oei, a puka aku la laua iwaho me kana kane, a hulī mai la ke count, i aku la ia Morela, " Ea, ua hoi hoa mai anei kou mau manao kanaka ?"—" Ae," wahi a Morela. "no ka mea, ke hoomaka hou mai nei aa e kaumaha hou." Pane hou mai la no ke coont, " 0 na manao au e manao nei e kiola aka ia oe, aole ia he mea kupono no kou ano Karistiano." " A I mai makau oe e kua hoaaloha," wahi a Morela, *' no ka mea, oi hoopau au 1 kuu mau munao e lawe ae kun lima e hoopau a e hoopoino i kau ola ana ; a ke hookun aku uei au na ke kaumaha a me ka ehaeha o kuu mau manao, e pepehi mai no ia'a me K'a laua mau lima eha ole, a nalo aka keia kino i kona wahi mau." A do ia mea, pane hon aku la no ke count "E kuu hoaabha e Maiimilliana, Ke noi hoa akn nei no au ia oe, e hoolohe pono mai oe ia'u. Hookahi la iloko oka manawahaa kapouli o kuu naan, aa like no an me oe, ua makemake nui au e pepehi wau ia'u iho ; i kek&hi la, na like no kou makuakane mea'a oa makemake oia e pepehi i& ia iho. Ina malaila kekahi mea, i ka wa a kou makuakane i lalau ai i na pu panapana a kan mai i kona poo ; a ina i ko'u manawa i hoomakaakau ai e pepehi ia'u iho, ua olelo mai kekahi mea e like me ka'u e hai aku nei ia oe I E ola, he hiki mai no koe o ka Ia au e hoomaikai ako ai no keia ola ana 1 e lohe akn no anei kakou me ka heolohe'aa kanalua ; aka, aole ae nei oe i hoomaopopo i ka hauoli o koa makuakane i kona manawa i hopu mai ai ia oe, a ua hoomaikai aku oe no kona ola ana ! A ! aia he mea nui loa iloko o ke ola ana, he haiwi pomaikai, hiki ole ke koai ia me na momi nani a pau loa o keia ao. A pela no hoi au e hoomaikai nei ike ola i hoopakele ia mai. Ake hai aka nei au id oe, e malama i kou ola, he mea loaa ole." A pane mai la o Maximilliana, A ! Ooe o kou lanakila wale no ka mea i lawe ia mai ou ako, kuu makuakane hoi kona waiwai; aka, owau nei U, koo manaolana, kua pomaikai a pau loa, na kanu pa ia me Valeaatine iloko o kalaa." "A !" w*hi ake Connt," E nana mai oe ia'o, aohe mao waimaka ma kon maa maka, aohe uo hoi he fiva ma ko'o man aa-koko aka, ke ike nei aa ua nui feo'a hookanmahaia ia oe—e Maxamilliana, ka mea a'o i aloha ai me he mea la he keiki ponoi oe na'o. Ano aole anei keia he mea e hoike ako ana ia oe, ina maloko o ka noho'na ehaeha e nana ako imaa, no ka malamalama e hoea mai Ano, ina ma ka'o noi ana aku ia oe, aia ma keia hope akn, e haawi mai ai i kan mao hoomaikai ana no ka'a hoopakele aaa akn i koo ola." " 0 I e na lani," wahi ana kanaka opioopio nei, " Heaha kao mea i olelo inai nei e ke Count ? E akahele ! Malia puha, aole oe i ike i keia mea he aloha ana ? " —*' Eke keiki," wahi a ke Coant "Ma ka'u mea e hai aku nei ia oe, e like no me ko'u nloha ana," wahi a Moreīa, " U» ike no oe, na lilo ao i koa mai k>i'u manawa mai i lilo ai i kanaka makaa; ahiki mai ika iwakalua knmaiwa o ko'u inau makahiki, aa ike an ia Valeuatine ; a ua hoooaka mai ka a ana a ke aloha iloko o'u ; uo Da makahiki eiua, na hoom&ka mai, a na hoaha aa i ko'o aloha makaeleele ana ma ke ano e ake ana au e lawo ia Valcoatine i hoa kaana no*a no keia ola ana. £ke Coiiot, ma ka loaa ana inai o Valenatine, a» komo aku au i ka pare» d»tso hoaua ; a ke 010 oia, he waoakaa keia houaa ia'u." (JoU ipau.)