Ke Au Okoa, Volume VI, Number 22, 15 September 1870 — HE KANAWAI [ARTICLE]

Help Learn more about this Article Text

HE KANAWAI

E AE AKU ANA I NA KOMISINA 0 NA AINA Moi E HOOLILO AKU I KEKAHĪ MAU APANA AINA MOI. No ka iiea, ma ke kanawai i aponoia ma ka la 3 o lanuan, M. H. 1865, i kapaia he kanawai, •' E hoopau ai i na Moraki malima o naM.ina Moi, a e papa a mau loa aku i ka hooiilo ana o ua mau aina la ua hooholoia mawaena o kekahi mau mea okoa e ae, " 0 na aina a pau i hoolilo ole ia, u e koe ana iloko o na aina i hookaawale ia ma ke kanawai i hooholoia ma ka la 7 o lune, M. H. 1848, e olelo ana. oia mau aina ponoi o Kamehameha 111., nona no a no kona poe hooilina, a me na hope ona a mau loa aku," a ua ili inai ia mau aina i ka Moi KLamehameha V., e hookapu loa ia if- mau aina mai keia la aku, aoie no e hiki ke knai hooliloia,; iea, e hooiliia aku i ka poe hooilina ame na hope oka Noho Moi a man loa aku. A ka booholo houia nei, aole no e ku i ke kanawai ma keia hope aku e hana i ka palapala hoolimalima no kekahi o ia mau aina, no na

makahiki e oi aku ana i ke kanakolu." A N*o ka mea, ma kekahi palapala hoolimalima i kakauia ma ka la 1 o Maraki, 1862, uaae like ke 'Lii ka Moi i make, Kamehameha IV., noke kumn kupono, o Thomas Spencer, ka mea nana i hoolimalima mai ma ka palapala hoolimalima i haiia, a e loaa no ia ia ka pomaikai o ke kuai ana mai i kela a me keia wa o ka manawa i haiia iloko o ua palapala hoolimalima lama ke ano lilo loa, oia hoi, kekahi hapao ka ainīi o Puueo ma ka Apana o Hilo, Hawaii, oia hoi kekahi o na Aina Moi, a penei na palena : M»i ka aoao makai, ke kai, ma ka aoao Waiakea ka muliwai o Wailuku, ma ka aoao mauka, ma ka laina i hoomoe pololei ia e like me ka aoao makai o ka ulniaa, a hookahi hapalua mile mahope aku ma ka aoao o Hamakua, ma o ka muliwai o Pukihae, oia aina pu me ka ululaau o Puueo i hookomo ole ia maloko o keia palapala hoolimalima no na dala elua tausani elima baneri, a i keia wa, ke makemake nei ua T. Spencer nei i olelo mna ia, e uku mai ia mau dala $2,500, a ua noi mai no e hana i palapala hoolilo e like me kā mea i oleloia ma ua palapala lioolimalima nei. A NO ka mea, iloko o ka M. H. 1864, ua ae aku ka Moi Kamehameha IV., e hoolilo aku i ka poe hui hanai holoholona o Waimea, i kekahi kahua e waiho ana ma Waimea, Mokupuni o Hawaii, no na dala hookahi haneri, a iloko oia kahua, he 6*Aftr eka, a penei na palena : " E hoomaka ana ma ka Hikina Hema oka papohaku. e puni ana ika pa hale o Puuloa. (Aia no ua kihi nei ma ka aoao Akau o ke alanui e-hele ai mai Puuloa aku a i ka luakini o Mi. Laiana ;) alaila malaila aku a ma. k-a papohaku o keia kahua ma ka aoao Hema, Akau 40£ c Hikina 9.08 kaulahao; a hiki ike kihi Hikiua Hema oka papohaku oua pa nei; malaila aku ma ia pa, ma ka aoao Hikina Akau ; Ak. 24° Kom. 1.86 kaulahao, Ak. 56| ° Kom. 4.69 kaulahao, Ak. 68 ° Kom. 2.65 kaulahao, a hiki i ke kihi Hik. Ak. o ka papohaku. malaila aku makai ma ka aoao Kom. Ak., 0 keia pa, Hem. 46| ° Kom. 2.65 kanlahao, Hem. 43£ = Kom. 2.20 kaulahao, a hiki i ke kihi Kom. Hem., o ka papohaku e kokoke ana i ko kahawai, malaila aku, Hem. 41£ ° Hik., 3 kaulahao,Hem. 15 ° Kom. 2.70 kaulahao, a hiki i ke kihi komohana o keia pa, malaila aku ma o ka papohaku ma ka aoao makai o keia pa, Hem. 40 ° Hik. kaulahao ma kahi i , hoomakaai ai. Iloko oia Apnaa he 6 Hhr eka. A NO ka mea, oiai e ola ana o Kamehameha IV., ua kuai a ua ae aku e hoolilo loa ia Keahi, kekahi apana aina ma ka ili o Kapapohaku, Ahapuaa o Wailuku, Moknpuni o Maui, a penei na palena: ."E hoomaka ana ike Kihi Hema Hik., ma kapa alanui aupuni, e pili ana me Kuihelani, a e holo ana Ak. 16 ° Hik. 5.65 kaulahao, e pili ana me ke alanui Ak. 43 Kom. 14.54 kaulahao, e pili ana me Kealakai, Hem. 59£ ° Kom. 6.28 kaulahao, e pili ana me Kaauwai, Hetn. 42£Hik. 15.82 kaul., e pili me Kuihelani, Hem. 68£ c Hik. 3.44 kaulahao, e pili Kuihelani, i kahi i hoomaka ai. Ka ili eka. A no ka mea, oiai e ola ana o Kamehameha IV., ua kuai a ua ae aku i ka hoolilo loa ia Kanalulu, kekahi apana aina e waihola ma ka Ili o Kapaiiloa, Apana o Wailuku, Mokupuui Maui, a penei ka holo ana ona palena : E hoomaka ana ma ke kihi Hikina pili i ke alanui a me ko kuleana o Kaolulo, a e holo ana, He. ° Kom. 3.07 kal. ma ke alanui a me Rev. P. Kahale, Ak. 51 ° Kom. 10.40 kaul., Konohiki ka Moi, Hikina 5.92 kanl., He. 43£ Hik., 5.20 kaul., Kaolulo, a hiki i ke kihi mua. Ka Ili 2-Mr eka. A pela no hoi ia Kekipi i kekahi Apana Aina e waiho Ia maka Ili oLamalei, Apana o Wailuku 1 oleloia, a oia apana aina ua hoakakaia na palena, penei: E hoomaka ana i ke kihi Hikina, a e holo ana.He. 33| ° Kom., 3.58 kaul., e pili aname Kuihelani, Ak. 44 ° Kom. 3.25 kaul., e pili ana me Kekipi, Ak. 49£ ° Hik. 3.37 kaul., e pili ana me Pupuka, He. 48° Hik.2.15 kaul. r e pili ana me Poalima, a hiki i kahi e hoomaka ai. Ka lli eka. A KO KA mea, o Kamehameha IV., i oleloia i ka manawa i ae aku ai oia e hoolilo i ua mau aina la, be kuleana pono no kona ma ke kanawai e hoolilo aku pela, a na nkuia ke kumukuai kupono, a ua ae like āku e ukuia, Nolaila ; Ehooholoia e ka Moi a me ka Hale Ahaolelo o ko Hawaii Pae Aina, i akoakoa iloko <f ka Ahaolelo Kaukanawai oke Aupuni : Ma keia, ua aeia, a aa haawiia ka maua i na Komiaina o na Aina Moi, e hana a e haawi aku i na palapala hoolilo aina kupono a me ka oiaio no na Apana Aina i haiia maluna ae ; a e paa ia mau palapala hoolilo ma ke kanawai, me he mea la, ua hanaia e ka Moi Kamehameha IV., i kona wa e ola ana. Aponoia i keia la 21 o lulai, M. H. 1870. KAMEHAMEHA R