Ke Au Okoa, Volume VI, Number 20, 1 September 1870 — KA MOOLELO HAWAII. NA S. M. KAMAKAU. [ARTICLE]

KA MOOLELO HAWAII.

NA S. M. KAMAKAU.

HELU 39. V ' 0 ka mua a me ka lua ; o ke Akua ke ha- . mu o .ka.īke a ni« ke akamai o k-e kabuna la> ' paau, a nona ka ike kuhihewa ole ma ka lapaao aoa, aoke Akua ka honua, a me ke kabua o ka faana, a naoa e kuhikohi i ke aoo 0 ka mai, a me ka pili ana o kela aao mai, a me keia ano mai i ke kanaka. O ka lua ; o ka pule. O Kumnhonaa ka a ka poe Lonopule, ua pule ia keia puie, ua faana ia ~ keia pule, na hoike ia ka maoa o ke Akua, ma kooa hookamu i na kunau o na lani, a m« . .. a« Kusottro ka hoaua. & ioe-ko.kia-AkuaJiaaa m«ilokO'Buiolfa O. ipaaHaauo o Kopoolaoi, . - . • He koala, he kolei, he kokea " . A pēla aku, alaila, a pau ka pule hoomaikai i ka mana o ke Akua, alaila, hoohaipu mai i ka pule hoomanao i ka poo naoa i malaaa ka papa kahuna lapaau a Lono!>uha t a " e hoipa ana i ka poe kahona Moi i malama ka papa kahuoa lapaau. Oia ke kahua naua e ao āi, ka haumana, a paanaau ka pule me ka wale waha i ka hauonana me ke kaumaha ai ana, ame ke kuili. 0 ke kolu, o ka papa ūiili. O ka papa iliili, oja ka 4Mronohoqoho ana i ke kino o ke kanaka mai ke poo a na wawae o ke kaoaka, aia eaalaila ke kii o ko ke kanaka ano holookoa. I ke kan ana o ke kumuao lapaau i ka iliili moa ma ka wawae, alaila, o ka hoomakano iao ka hoike i na kumu mua o ka - mai e loaa i ke kaaaka, aia ka hoomaka ana 1 ka maoea, aia kinaioa o ka mai i ka pu o ke po, aia no ka noi o na ano oaai o be kanaka i oa haperi a hiki aku i ke tausaai, aia no a lewa ke kino o ke kanaka mai ka manea o ka wawae, a hiki i ka lauoho o ka piko o ke poo, i ka w& lau nui o ke kanaka, a i ka ws e pii'ana ke koko lan» o ke kanaka, ua ike e ' ia oo ka make o ke kanaka, i ka poe i ao kumn ia ka ike, a me ke aknmai, a oia make i ike mua ia, he paupale ia' ke hoolohe. Ke 80 la ke kumu, ke noho la na haumaoa me ka makaala, a me- ka malama loa i «a mea i ao ia. a hiki ke kumu i ke kino o ke kanaka, aia maloila e hoomaka ana ke komu 0 ka mai ma ka puokole a pii i ka piko, aia ilailaka pou,'ka pou pa«, ka pou lewa, k» waiopua, ka papaku, ka haikala, ka ikialamea, ka ponaha, ke kaukihi, kaaoe, ka honokoi. ka huilele, mailoko o keia mau kumu mai, pii ka puuholo, ka ohao, ka pehu, pehu kumu niu, pehu kalae, pehu holoku, peha pauku, pii ke kuawehi, he nae ka hope me ka mauliawa. O ke kumu leoa ka maikiai 1 ke kanaka, aia ke kahua o ke-komu <nal»lo o ka piko, aia.ma ke akepaa, a ma ke kumu o ke au, nana i hookahe a huipu me ke kale ai ma ka opu, a lilo i lenn, e like me ka lena o ke au, aole ia he mai pilikia wahi ai ka poa kahiko. he mai ia no ka wa ui o ke kaoaka, oia ka wa e ikaika ana ke kioo, a me na mea ai nui i komo iloko o ka opn, a i ka wa e loaa ai ke kanaka i ka wela a me ka mai, a e ik«ika 'auanei ka hoomoemoe »na o ke oo i ka koko a.me ka waiho ai ma ka opo, a oia mni ke au lena iloko o ka opu o ke kanaka, he mea hoomaemae i ke kiao. Aka, i ka manao o kekahi poe, he kumu mai ka lenu iioko o ke kanaka. 1 ua piu ana o ke ao ana ma ka iliili a mikaukau ka haumana me ka wale waha, me ka paanaaa o na kulana mai a me na loina a pau mai ka pu o ke poo a ka manea o na wa-

wae, a ua lewu ka waiho ana r> ke kinn a p»u. Alaila, lawe mai ke kumu i kekahi kanaka mni, a ua hele a lonopapa ka mai iloko o ke kanaka. Ia manawa e k«hea pakahi aku ai ke kumu i kela haumana keia haumana, e hele mai e haha ika mai, a ina ua kulike ka ike a na haumana i k» h»ba me ka ike haha a ke kumu, ala'ila, ua maopopo i ke kumu i ka ike i ka haha ana o ka mai, ina he mai ola, e hoike no i ke ola me ka oiaio, a ina i ku hapalua i ke ola, a i ka mnke, alaila, e hoike no ka haumana e like me kana ike haha, a ina ua ku ka mai i kabi o ka make, oa ku ilokoo ka papaku a kuaeho e pii mai auai ma ke oka, i komo ilnko o ka ikialamea, alaila, e pii mai aqanei ka nae ōwaiku ame ka haikala, alaila, e hai no ke ola ke pili ike ola, a e hoike aku no i ka make ma ka oiaio, no ka mea, ua ku i kahi o ka make. ua komo iloko oka pea. a o na mai no keia a ua ike haha nei e puana ae ai na olelo. na make he mau-1 nu lilo ia hai. Ike kulike ana o na kulana mai a pau e like me ka ike i hoonohonohoia ma ka iliili, aiaila, ua maopopo ka ike ma ka j haha. j O ka ike lihiliki. Ua kahihewa ka īke haha i kekahi manawa, ua kuhihewa i ke kee, ua kuhihewa i ka pauku eka, he pou paa, a he pou lewa, a he hoaka, a he papaku, a he eho, a nolaila, ua hala i kekahi wa ke koho ana no kn make i kekuhi wa, aka, aole pela ka poe i lehia. O ka poe ike ma ka hhililii a nia ka alawa, a i huipu me ka ike haha, he oi aku ko lakou ike a me ko lakou akamai, a i ka nana maoli aoa me be poe kaula la paha ko lakou ike, a me j ka lakou koho ana. Penei ka lakon ike ana : 1 ko lakoa kii ana e hele mai e nana i ka mai 0 ka mea e make ana paha, a e ola ana paha, alaila, ma ka pu ō ke poo e kalele iho ai j 1 ka lima, a i ole ia ma ka lau paha o ka maia« o ka wawae e hoopa iho ai, alaila, o ka hoomaka mai la no ia e hahai i ke kumu o ka mai, ina ua hookumu ka mai ma ka opa, a he pua paha, a ua pii ka wela i ke poo, a us wahi ma ke kua, a ua pii ke anu ma ka wawae, a ua kaumaha ke kikala, a he ome poo, fae niō kuli na pepeiao. ā o'ka bā'i>ai-wa-oke kahona. Aka, i ka hoike ana o ke kahuna, na kulike loa me ke ano o ka mai iloko oke kanaka, a oka ae wale no ka ke kanaka i loohia i ka mai, me ke kahaha iho o ke kanaka mai, he kupanaha ke-kulike o ka ike me ke aoo o ka mai, aia hoi na ke kanaka mai e hoike aku ka m»i i ke kahūna, a i ole ia o ka haha <> ke kahuna i ke kumu o ka mai ma ka opu, alaila, maopopo ka mai ike kahuna. O keia ike, he ike keia na ka lihilihi. a he ike nui no hoi keia, me ka maopopo akamai maoli no keia ike. Oka ike aka alawa. I kahi e. ke kahuna a i kahi e no hoi ka a o ka hoike aku la iio ia o ke kuhuna i ke ano o ka mai, a me ke kuUna o ka mai mai ke poo a ka wawne, a e hiki no i ke kahuna ke hoike mai i ke <la ame ka makē. Aka, oka mai a ke kahuoa i ike, ua ike mua i ka make, a hoopuka ku ke kahuna i kona akamai iho no ka puoi loaa paha, a no ka makee aloha paha, no keialoha i ka make, a nolaila, oia ka poe kahuna i kapiia he poe hoopunipuni, aka, ua ike mua no kekahi poe kahuna o lakou i ka make. A 0 kekahi poe o lakou aole i ao ia i ka oihana kahuna lapaau, a o lakou ke ia he hoopunipuni, a ua alakai makapo ia ma k« ano okoa. O kekiihi poe no hoi.ua ike mua no 1 ke o]a a me ka make manma, ma ke kii ana a ki ele'e i ka hale o ke kahun», aole no e hiki mai ke malama ole i na kanawai a me na rula a paa. ( Jiole ipau.)