Ke Au Okoa, Volume VI, Number 19, 25 ʻAukake 1870 — MA KE KAUOHA. HE KANAWAI [ARTICLE]

MA KE KAUOHA.

HE KANAWAI

E IIOAKAKA ANA I KA MANAWA I HAAWIIA E HOOPII NO KA HOOPII E HOIHOI MAI I KEKAHI AINA. E hooholoia e ka Moi a me ka Hale Āhaolelo o ko Hmeaii Pae Aina, i akoakoa iloko o ka Ahaolelo Kaukanaieai o ke Aupuni: Pauku 1. Aole no e aeia e hoomaka kekahi ika hoopii no ka hoihoi mai i ka aina, aole hoi e komo aku i ka aina, ke ole e hoomakaia ua hoopii la iloko o na makahiki he iwakalua mahope iho o ka loaa ana iaia ke kuleana e hoopii ai pela. PaUKU 2. Ina ua loaa mua ia kuleana hoopii ike kupuna, a mtia paha o ka mea e hoopii ana, a e komo aku ana paha i ka aina. a i kekahi mea e ae paha malalo ona e koi ana ka mea hoopii, alaila e helu'a na makahiki he iwakalua i oleloia mai ka manawa i loaa mua ai ke kuleana i ua kupuna la, a mua paha, a mea e ae paha. Pauku 3. Ma ka hookoia'na o keia kanaivai. e manao ia ua ūlu mai ke kuleana e komo aku ai i ka aina, a e hoomaka ai paha i ka hoopii, ma na manawa i haiia malalo, oiahoi penei: Akahi—lna i hoonele kanawai ole ia ieekahi, alaila e manaoia na hoomaka kooa kuleana e komo aku i ka aina, a e hoopii paha, mai ka manawa mai o ka hooneleia ana pela. Alua—lna i koi mai ua mea 'la ma ke ano he hooilina ma ke kanawai, a ma ka palapala hooilina paha o kekahi mea i make oiai e noho ana ma ka aina, alaila, e manaoia ua hoomaka kona kuleana i ka wa i make ai ua mea la i make, ke ole nae he kuleana e, ma ke ano na mare ka mea i make, a loaa na keiki, a ma ke ano hoi o ka mahele wahine kane make, u o kekahi hoopii waiwai i hookomoia mai mahope o ka make ana o ua kupuna a mea palapala hooiliua la paha, a ina pela, e manaoiae ili mai kona kuleana i ka manawa i pau ai ke kuleana o kela hoopii waiwai e ae, a i ka manawa paha i hoopauia'i ma na olelo iloko o ua kuleana hoopii la. Akolu—lna he kuleana waiwai no hoi e komo mai ana mawaena e like me ka mea i oleleia maluna, a i na manawa a pau e kali ai ke kuleana waiwai o ka inea e hoopii ana a hala kekalii mananawa i oleloia, a i hoi mai paha ua waiwai la i ka inea kuleana mahope o kekahi manawa i oleloia, alaila e manaoia ma keia kanawai e hoomaka ke kuleana o ka mea e hoopii ana mai ka manawa i pau ai keia kuleana komo kue mai mamuli o kona mau olelo iho, a aole no e nanaia kekahi kumu i aneane e liiki i ua mea hoopii nei ke komo aku ma ua wahi la mamua ae o ia mnnawa. Aha—-Aole no e manaoia mamuli o na olelo maluna ae nei, he mea ia e hiki ole ai i kekahi ke komo aku i kekahi aina ina he kuleana kona mamuli o ka uhakiia'na o ka olelo aelike, aka hoi, ina ma ia ano kona koi ana mai, alaila e manaoia u» hoomaka kona kuleana mai ka manawa i uhakiia'i ua olelo aelilee la. Alima—Ma na hihia i hoakaka ole ia ma na ano e ae, e manaoia ua hoomaka ke kuleana e hoopii ai i ka manawa i akaka mua ai kona kuleana, a o ko ka mea paha malah> ona ke kuleana hoopii, e lawe ai nona ka aina i hoopiiia. Pauku 4. Ina, i ka manawa i loaa mua ai i kekahi ke kuleana e hoopii ai, a e komo aku ai paha e like me ka mea i oleioia maluna iho, ua emi koha mau makahiki malalo o ka iwakalua, a he wahine pahai mareia, a he kanaka pupule pahn, a ua hoopaahaoia paha, alaila e hiki no i ua mea la, a i Kekahi mea e ae paha e noho ana malalo ona ke komo aku i ua ainu la, a e hoopii paha no ia mea, i kela a me keia manawa, iloko o na makahiki elima mahope mai o ka pau ana o ia pilikia ona, we ka īhanao ole nae i ka pau ana o na makahiki he iwakalua i olelo mua ia. Pauku 5. Ina i make eka mea nona ia kuleana komo aku, a kuleana hoopii paha no ka aina, oiai e noho ana oia malalo o kekahi o na pilikia i oleloia maloko o ka pauku maluna ae nei, aole no hoi i hoopukaia kekahi oleio hooholo no ka rnea nona maoli ia aina, a o ka mea paha nona ke kuleana hoopii i ili maluna ona, alaila e hiki no ke hookomoia ia hoopii ma ka inoa o kona poe hooilina, a mea e ae paha e koi ana malalo ona, i kela me keia manawa maloko o na makahiki he umi mahope o kona make ana, me ka hoomanao ole no i ka pau ana o na makahiki he iwakalua i olelo mua ia. Pauku 6. Ina i ka manawa i ili mua mai ai ke kuleana hoopii i olelo mna ia, a e noho ana ka mea nona ia kuleana malalo o kekahi o na pilikia i oleloia maluna, a ua make hoi oia me ka loaa ole mai o ka aina, alaila, aole e haawiia ka manawa hou e komo aku ma ua aina la, a e hoopii paha, mawaho o ka manawa i olelo mua ia, mamuli o ka pilikia o kekahi mea e ae. Pauku 7. Aole e manaoia ua noho aku kekahi maluna o kekahi aina a mau aina paha malalo o na olelo o keia kanawai mamuli o kona komo ana aku ilaila, ke ole e hoomauia kona noho ana malaila, a me ke akea no ka makahiki hookahi mai ka manawa aku i komo ai, a ke ole hoi i hoomakaia kekahi hoopii no ia komo ana iloko o ka makahiki hookahi ma ia hope mai. Pauku 8. 0 na palena i haiia maluna ae nei, e hookoia i kanawai mai ka la kanakolu-kumamakahi aku o lulai, i ka mukahiki Hookahi Tausani Ewalu Haneri me Kanahiku-kiimamakahi, a ina ma ia manawa, o kekahi mea nona ke kuleana e hoopii e hoihoiia mai ka aina, aole nae i loaa iaia na makahiki he iwakalua, a he wahine mare paha, a ua pupule paha, a ua hoopaahaoia paha, alaila e hiki no ke laweia mai ia hoopii iloko o na makahiki elima mahope o ka pau ana o ia pilikia, a i ole ia, mahope oka make ana oia mea i loohia ika pilikia. Aka hoi,. aole no e hookoia kekahi hoopii o ia ano mahope o ka manawa i papaia e na kanawai e waiho ana mamua ihookamanawa i lilo ai keia i kanawai. Pauku 9. Ina i haule kekahi hoopii no ka make ana oka mea nona ia hoopii, i kaupalenaia ma keia kanawai kawa e hoomaka ai ua hoopii 'la, a ina no hoi, mahope o ka hoopuka ana o kekahi olelo hooholo, ua kaohiia ia olelo hooholo, a ua hoololiia paha no ke kuhihewa, alaila e hiki no i ka mea nona ia hoopii, a o ka mea paha e koi ana malalo iho ona ke hoopii hou no iakumuhookahi no iloko o ka makahiki hookahi mahope o ka luoholo ana no ka hoopii mua no ka hoololi ana o ia olelo hooholo. Aponōia i keia la 18 o lulai, M. H. 1870. KAMEHAMEHA R.