Ke Au Okoa, Volume VI, Number 15, 28 July 1870 — KA AHAOLELO O 1870. [ARTICLE]

KA AHAOLELO O 1870.

[Hai ka aoao elua o hela pule mai ] E like me ka olelo a ke koniite i hoikeia mai, be pomaikai i loaa ma keia kanuwai, ke hai akn nei au, ma ka inon o ke ola o ka lahni o Hawaii nei maikai, e apo akn a paa a e hoomau akn. Ua olioli nui an i ka loaa aua ia'u o ka manawa e hoomanao ai i ka'u mau mea i ike ni i knu wa opiopio i hiki mai ai ia npi, a n:i kau hoi ke oho hina i kun poo a'n e ku akn nei ; ia wa oa ike au i ka hilohila ole 0 na w»tiine Hawaii i ka hookamakama, aka, 1 keia wa ua uele au i ka ike ana, a me he mea la, uaemika hana ana ia hewa, ae olelo akn au- pela, oiai ua loihi ka wa o ka ka ooho ana iloko o na kaiaulu oluolo a me ka maluhia o Hawaii nei. Ua oleloia mai nei, no ka hil#hila ka o kekahi mau kaikamahine a me ka makuakane, no ka lawe ana i ka palapala laikini ; ke hai aku nei au me ka wiwo ole, aole kela man kaikamahine a me ka makuakane i hilahila no ka moekolohe hookamakama ; aka, na hilahila laua no ka laweia o ko laua mau kino imua o ke Kauka, e nanaia ai no ko lana mou mai, oia iho la no l<e komn o ka hilahila ana, a hoike ano hoopnnionni, aole he makemakei kahookamnkama; he mea makehewa ka hookauhiki akn « na olplo malnna » knhi apana pepa i oleloia he laikini. Ke hai aku nei ao, aole na kela wahi apaoa pepa i oleln aku e | loaa i ka mai, a i ole ia e hele i ka hookamakatna. He mea kuihe nui ia'u ka lohe ana nko nei i na olelo i hoopuka ia mai nei ; ina ka e hoopau !oa ia ana keia kaoawai, alaila e pau ana ka hookamakamn ; kahaha nui au i keia, a ke hai aku nei au, e like me ka nui o na wa a na moka kaua a me na m»ku lawaia a me na moku o kela ano keia ano, me na tausani kanaka e ku mai ai iloko o ke awa o "Honol'ilu oei a me na awa ku moku e ae o Hawaii nei pela no ka hana ia anao ka hewa hookama kama. . Noiia a hōoholoia e kakauia na ae me na hoole. o ka peema ka ae o lakou ka poe kue i ka bila, o ka poe hoole o lakou ka poe kokua i ka bila.

Poe ma ka ae : Lunulilo, Kanoa, Dominis,.Bihopa, Kanaina, Kamakau, Hutchisoo, Harris, "Sfnitb, Lyons. Kaai, Aholo, Kahaulelio, Boyd, Kal»ina—ls. Poe ma ka hoole : Hikikoki, Wahine. Kumahoa, Manin, Pilipo, Kaluapihaole, Kaiue, Naili, Naukana, Ric, Koapou—l2. Nolaila ua hoonanee loa ia ka bila. Wniho mai o Mi Hikikoki he olelo hooholo e haoa k» hale i na hanu a pau a e hookuu ia oh h«na o kein kau ahaoleio ma ka Poakahi 1< 18 o lulni 1870, ninauia a hooholoia. Noi mai o Mr Domirns, e h«pai hou ia ka ooonno ana i kekahi itamu iloko o ka hila hoawioa malalo o ka oihana hookolokolo, e pili ana i ka bila konawai no ka uku o ka L. K. apanu o Koolauloa i $600. Nmauiaa Hooholoia, noiia a hooholoia e huiia iloko o aa hoakika hui ana, a o ka huina be51,116,390,25, Hapaiia kn noonooan» i ka haawina $50,000. no ka Laina Mokumahu holo moana. Mr Harris. O keia puu dala he §50.000, e haawiia aku ana no ia i kekahi laioa mokumahu holoiooaoa mai Hooolnlu nei a Sidane, a mai anei a Kalepoūi,, a ua manaoiA.e uku aku i $2000, no ka mahioa o keia uku mahina, aole no e uku īa ana <e ole e ku mai ia nei, iaa aole e bu ana ia nei e like me na mea i hooholoia e ka ahakukamalu a me ka uha kuhina, aole do e uku ia ana keia mau dala. O ka mei nui i manaoia ai e waiho mai keia noi imua o ka hale, no ka mea, tia ike ia i keia wa oiai ke h»lo nei he laina mokuehi maw«ena o kakou ine Kaleponi a pela no hoi me Nukilani a hiki aka i Kikane, ua pii ae ke kumukuai o ko kakon mau waiwai ma ka mokeke o Kaleponi i keia wa maniua o ka wa i hala, a pela oo hoi raa na makeke hou i loaa hou iho nei ma ka wehe.ia anu, a ua ike ia he pomaikai oi kela i loaa ia kakou. Ua ike ae la kakon i ka pomaikai nui e loaa ana a eia wale no ka mea i koe, o kahi'e ioaa mai ai keia mau da)a, a ina e loaa mai aoa keia man dala, e hoomanao oakou aole e h&awi wale sku ana ke aupuni i ke dala ke ole e loaa he hoopaa kupono. īha p&ha nole kakon e kokna aku ana i keia Uina mokuahi hoio moana, alaila, e pau ana ke kipa ana mai, a e nele aoa kakou i kela makake. N<> ka mea e pili ana rio ke dala, o ko kakou mau bila hoaie ua mnikai no ia, n aole no he pilikia o kahi e loaa m»i ai ke dala. Mr Pi'ipo. He wehi ninau wale no ka'u penei: Ina eole kakou e uku aka i keia mau dala, pehea, e pau ana anei ka holo ana mai o keia «nau mokunhi ? Mr Hutchison. Ke hai aku nei au, ia* aole kukou e haawi aku i kekahi kokoa, alaiU, e pau aoa pnha ka~holo ana mai o ka laina mokoahi, a e lilo ana i ko Tahiti poe, no ka mea na makemake lakou e kipa' aku na mokuahi ilaila, a ua makankan lakoa i ka puu dala e uku ai. Mahope iho o kekahi man hoopaapaa ana, ua noi ia a hooholoia e kakaui& na ae me na hoole, o ka poe ma ka ne, o lakoff ka poe kokoa i ka haawina he $50,000, o ka poe ma ka hoole o lake u ka poe kue i ka haawina. Poe maka ae: Lunalilo, Kiwioa, Dominifl.. Bibopa, Eanaina, Kamakan, Kaeo. Hutchison, Harris, K«mika, Hitchcnck, Kumahoa, Kaai, Martin, Aholo, Hanaike, Kalama, Komoikeehuehu, Nankana, Kuapuu—2o. Poe ma ka hooU : Wahine, Liiana, Pilipo, Kahaulelio, Kaluapihnol»;, Kaiue, Boyd, Riqf. Poe koho ole. D Knliikana, H. Kahanu. S. H. Phillips, G.W.D. Halemann, M. Kapihe, W. H. Kaanwi\i. N. Kepoikai, Asa Hopo, S. M. Kamakau. H. ThompBon, C. H. Judd, J.L. Naili, D. Kankaha, —13. Nolaila, iia hooholoia ka haawina he 20 ma ka Be, a 8 maka hoole. < Hapniia ka no»noo ana i ka.hila kanawai e hoololi si i ke kanawai e hooponopono ai i ka lawe ana i na ohoa eemoku mawaena'o keia pae niun, ma ka heluheln alua ana i waihoia mai ke komite. Noi mai o Mr. Kiee, e hooholoia ka bila e kakan poepoeia, oia hoi kekahi o na bila eha i hoohniia iloko o ka bila hookahi e ke komite, i elua ohua no na tona ekolu. Waiho mai ke Kuhioa Kalaiaina, e hoomoe loa ia na bila ekolu mai ka Luna mai o Koloa, ma ka papa, me ka ka Lnna o Molokai, a e noonoo ia ka b>la i lawe in mai e ko komile o na Ahahookolokolo, ninauia a hooholoin. Noihoomaike Kuhina Knlai.iina, e hoihoi hou ia ka bila i ke komile o na Ahahoo-

kolokolo e kope hou ia, a e lawe hou mai imua o ka hale ma ka hoohui ana i hookahi / bila, ninauia a hooholoia. Hoopnnee k<t halo apopo, bora 10 kak. LA HANA 60, Poakolū leLAI 13, 1870 Hnlanai ka ahaolelo ma Honolnlu, hora 10 kak. e like me in i hoopaneeia. Mea Kiekie Peresidena P. Msbaole/ua ma ka noho. Puleia eke Kahunapule. Heluheloia ka moololo o ka hale a ma ke noiia ana ua npoonia. Hoike mai ke Komite Honoaaoao, i haawi* ia nku no ka noonoo ana i ka bila kanawoi e hoololi ai i ke kanawai hooponopono ai i ka Papa Hoonaanao. aehoopau ai i ka Mokuna 10 o ke K»nBwai Kivil» me na hoololi n me ke knnawai e hooponopono ai i na knla la kuokoa, hoike mai e noonooia e ka hale, nf» □ania a aponoia ka hoike a ke Komite. Noi mai oMr Laiana e waiho ia ka hoike a noonoo pn me kn bila ke hapai ia na hana 0 k« la, ninania a apnnoia. Hoike mai ke Komite Wae i koho ia ro k* hoopon«pono ana i ba bila kanawai e hoopai ana i ka mea i kn kn hewa ma ke kapa wahahee ana ia ia iho o hai a ma ka inoa paha I o hai. hoike mai e noonooia mp ka hoololi, ninauia n aponoia ka hoike a ke ?omite, a e I waiho ia ma ka papa a noonoo pu me ka bila. , i Hnpaiia nn hana i pau ole. Han« mua oka la. Oia ka bila kanawai 1 hoihoi in mai e ke Komite o na aha hookolokolo e hoopo.nopono ana i ka lawe ana i na ohua eemoku miwaena o keia aupuni, noiia a hooholoia e noonoo pauku ia. Nonoi mai o Mr Rice e kakau poepoeia k'a bila me ka hoololi. Nonoi mai ke Kuhina Kelaiaina e hoomoe loa ia ks Pauku Mua me n» pauku a pao o ka bila, no ka mea, be mea ouka loa ka mea i manaoia e hoololi i ka hila, aohe he ano nui, a aole no e pono ke hoololi wale i na kanawai no kekahi mea unku ano ole i ike oīe la be pilikia ma ia mea, oiai, ua ike ia no ka pono o ka poe holoholo moku ma ke kanawai e waiho nei. Ninauia a hooholoia ka Pauka 1 e kakaa poepoeia. Mahope iho o kekahi hoopaapaa »na, ua ninania a nahooholoia ka Paoku 2, e kakaa poepoe ia. hooleia ka Pauku 3, ma ke ks* kau poepoe ana. Waiho mai o Mi Laiana he paaku hon ma kahi o ka Pauku 3, i kapae loa ia, oia hoi, o ka Paukw 6, 7, 8, e hoopau loa ia, no ka mea, oa ku maoli ke kanawai i ke ano hoo» haahaa i nn wahine Hawaii, oiai aia a loas; na palapala ae, alaila, hnlo mai i. Honolulu nei, ma keia mea:, heaha la kie k'umu i koi ole ia ai na wahine.haole e hana pela e'' likef me oa wahine Hawaii ? Ninania a hoole loa ia. Ninauia a hoopanee loa ia ka bila holookoa. Noi mai o Mi Hikikoki e hapai hou iā ka noonoo ana oka bila, no ka ; mea, eloa mau Paukuihoko o ka bila > manaoia e*hoopān, oia hoi, aole e ae ia kekahi-e bolo kapena ke ike ole oia i ka hooholo moku a pela aku, ninauia a hooholōia. Noi mai o Mi R*ce e laweia ma ka' papa' mai ka bila kanawai e hoopau ana i ka-Paa-i ku 4 a me 5 o ke kanawai e pili ana ■ i k& hooholomoku, a e noonoo ia e ka hale, a he hoolnli no hoi no ka bila mua, ninauia a hooholnia Noi moi ke Kuhina o na Aina e, e hapaiia: ka bila mai ka mua a ka hope i hoopanee loa, ia imua o ka haie koe ke poo o ka bila, a e kakau poepoeia, ninauia a hooholoia. Hana elua. He bila kanawai-ehoololi aii ka Pauku 146, oke Kanawai,Kivila, e pili ana i ke kepaia ana o na lnioa Hawaii e hola ana malnna o na mokn, a e hoopau ai i ke kanawai e hoololi ii i ka Paukn 143, o ke Kanawai Kivila . Noi mai ke Kuhina o na Aina e, e hoihoi hon ia ka bihi i ke Komiteo ke kalepāe hooponopono i kekahi mau wahi olelo iloko o fca bila, a hoihoi bon mai imna okahale, ninaaia a hooholoia. , Hana ekolu. He bila kanawai e hooheihoi ai i na moku okohōla Hawaii. Noi mar-o Mi Laiana, e kapaeia na olelo hoakaka nia ke poo o ka bila, ninauia-a hoo* holoia. Noi mai o Mi Eiee e kakau poepoe ia- kabila. Knhina Waiwai. Keku nei au e noi'aka e heopauee loa ia ka bila, no ka mea, ma ka nana ana iloko o na paoku o ka bila, oa poho ke aupiini he $154, iloko o ka mokuhoo» kahi, oia hoi ua uoa wale na uwapo, ka w-ai a me kekahi mau auhau e ae, a me ke kolo wale ia e ka mokuahi kolo auponi, a o ka Panku 3 hoi oka bila, e hookuu ana i na d»> - te, ma k«;ia mea e ike ia he nui ke poho o ke aupuoi, a me he'mea la e 6 paha a oi aku ka pono o ka nui o na Luua Dute, nolaila, e hoopanee loa ia keia bila. Ku mai o Mi Rice, a olelo nui mai e hooholo loa ia ka bila e kakau poepoe ia, no ka mea, no na wa he loihi loa, mailoko mai o na moku okohola Hawaii ka nni o napomaikai iloko o na wa a pau a na moku okoiiola i hoopomaikai ai ina makaainana. Ua hele aku lakon i ka pepehi kohola a hoi mai no ia nei, a iloko nei no 0 ke aupnni Hawaii kahi i hoolilo ai i ko lakoo mau dala he nui i ka" poe o Hawaii nei, a he mea pono ke haawi aku kakou i kekahi mea e kipa mau. mai ai na moku a oi aku. Noi mai o Mi Li'iana aole e pono ke hoopanee wale ia ka bila, no ka mea,- he pono no ke haawi uku i kekahi mau pono i -na mokn okohola Hawaii i .hoowaiwai nui ia Hawaii nei, a "ke manao 'nei au e kapae loa ia kn Paukn 1 b me 3 o ka bila.

Ku mai o Mi Pilipo a kokaa i fce ooi e hoopanee loa ia k» bila, do ko- mea, ma ka paaku mun, na hnawi wale ia na nwapo e noa' wule i Da mokn okoh'ola no kekahi wa, oiai, ua haawi iho nei kakou he pnn dala noi uo ka hana nna i uu uwapo, no ka wai a me ke kolo wole iae ka mokuahi kolo e Pele paha, nolaila, ō emi ana kekahi mau loaa o ke aupnni malaila, a do ia mea, e hoopanee loa ia keia hila. Eu mai o Mi S. M. Kamakan a kokua ike noi e hnnholo loa ia ka bi!a e kakau poepoeia ua bilu la. Ninania a hoole'loa iaka bila. Hana eha. He bila kanawai e hooponopono ai i nn hon aina me na konohiki. Noi mai ko'iii Lonalilo e ioopanee loa ia ka bilu. Mi Kuapna. O keia kahi bila kanawai a kakou, a o na pomaikai a pau o keia bila, aole no'n wolō iho no a me ko'u apana i hele mai ai, aka, uo na apuna no o kakou a pau, na apana a na konohiki i hookiekie ai, a ia'a e nana oku nai ia oakou e na hoa, ke ike aku nei au i na hoailona a ka hauoli maluna o ko oukou raau papalina, me ho mea la, na holo mua no ia oukoa ka holo o ka bila. fE nana ale» mā ka aoao mua.]