Ke Au Okoa, Volume VI, Number 14, 21 Iulai 1870 — HE KANAWAI E PILI ANA I KE OKI MARE. [ARTICLE]

HE KANAWAI E PILI ANA I KE OKI MARE.

E HOOHOLOIA eka Moi ame ha Eale J3.kaolelo o ko Eawaii Pae Jlina, i akoakoa iloko o ka Ahaolelo Kav Kanawai o ke Jli-. puni. [ Pauku I. Eaeiano ke oki mai ka berita mare aku no na kumu i hoakakaia malalo ae nei, a no ia mau kumu wale no, penei;: JlkaM—No ke kumu o ka moekolohe ma kekahi aoao, a ma kekahi paha, a no ka hae.l4le mau a haalele loa a hala na makahiki ekolu, a ina paha ua hoopaahaoia kekahi o na aoao elua a pan ke ola, a i ole ia, no na maf kahiki ehiku a oi akn paha ; a iea no ua 10-' aa i ka mea i hoopai ia pela ka palapala kala mahope 0 ka"hookifa'£o ke kumu i oleloia, alaila, aole no e lilo ia kala ana i mea e hoihoi hou ia aku na pomaikai mare i ka mea i okiia ; a ina hoi i hoomaopopoia imua o ka Aha, oa loaa i kekahi o laua ka mai i kapaia.ka mai Lepera Pake, i hiki ole ke hoolaia. Alua—No ke knmn o ka hana ino loa ana, no ka ona man, a ina hoi aole e malamā knpono mai ke kane i ke ola o kana wahine, me ka hoole aku kekahi, oiai, na hiki no i ua kanela.ke malama pela ike ola o kana wahiiie. Aka nae, ina 0 ka mea e noi mai aoa e oki, aole ia i koi e oki mai ka berita mare ako, alaila, e hooholoia no e oki mai kahi moe aku a me ka ai wale no ; a ia manawa e hooponoponoie- ka nobo aua o na aoao elua, e like me na kanawai e waiho nei no ka hookaawale ana. Paūku 2. No na Aha Kaapuni wale no ka mana e hookolokolo ai i na hihia oki mare ma ka apana hookolokolo kahi i noho ai na aoao elua ma ke ano he kane a he wahine mare, eia nae, ina ua noho hope laua ma ke ano he kane a he wahine raa ka Mokoponi o Oahn, alaila, na ka Ana Kiekie ka mana e hookolokolo. Aka, ona hihia a pau oia ano, e hookomo ia ma na papa moohihia e like me na hihia kivila. Aole no e huolohe ia kekahi hihia oia ano ma ke Keena, aole no e hiki i na Aha ke hoolohe i na hihia oki mare, a o kekahi mea paha e pili ana, ina oo ua ae mai na aoao a i elua, aia wale no ma na kau inau ma na keena hookolokolo akea. Aole no e haawiia'ku ka hooki mare no kekahi knmu, ke 1 noho pu ole iloko o keia Aupuni na aono elua ma ke ano he kane a he wahine. Aole no e hooholo na Aha Kaapuoi no kekahi hoopii hooki mare, a no kekahi mea e ae paha e pili ana, ke ole e noho pu mai kekahi Lunakanawai Kaapnni, me kekahi o na Lunakanawai o ka Aha Kiekie, aolee emi mai malalo o ka elua ona Lunakannwai e noho ana.

Paokū 3. E hoomaka ia oo oa hihia oki mare a pau ma ka palapala hoopii i kakaniooaia e ka mea hoopii, a i hoohikiia, ae hookakaia ma ia palapala ka maroia ana o na aoao elua a me na koma no ke oki mare ana, me ke ano moakakaka kupono e lilo ai i mea e hapaiia ai e ka Aha. E waihoia na palapala hoopii oia ano ma ke keena o ke Kakauolelo o ka Aha i hoopiiia ako ai f a ma ka waihoia ana aku pela, e hoopuka ia i palapala kena nie ke kopo pa i hooiaioia o ka palopala hoopii, a e hoihoiia inai oa palapala kena la i ka Aha o noho ana mahnpe o na I» he kanaha mahope o ka waihoia ana o aa palapala hoopii la i kn Eakauolelo. E hookoia kela palopala kena ina ka haawi kino ana aka i ka mea i hoopiiia, aole no o hapai ka Aha i ka noonoo ana no ia hoopii, ina no na ae mai ka mea i hoopiiia, ke ole e hooko maoliia ia haawi kino

aoa aku iloko o na la he kanakolu a keu mamua ae o ka la mua o ke kau hookolokolo i kauohaia ehoihoi malaila ka palapala kena, hoe nae na mea i hoakakaia ma ka pauko malalo ae neiPaukū 4. Ina aole i haawi kino ia ka palapala kena e like me ka mea i oleloia maluua, a ua hoomaopopoia ma ka olelo hoike a ka makai, aole no i loaa ia ia ka mea i hoopiiia mahope iho o ka huli ikaika ana, alaila, na ka Aha oia kau e kauoha aku e hoomauia kela hihia a hiki i kela kau aku, a oiai e hiki aku ana ia kau aku e paiia no ma na nopepa Aupuni ke kope i hooiaioia o ka p&lupala hoopii a me ka palapala kena, aole e enii iho malalo o na hoopoka ana eono, a o ka hoolaha hope loa ana aole e emi iho malalo o na la he iwakalua mamua ae o ke kau hookolokolo o ka Aha e hiki mai ana, a na ka Aha no hoi e kauoha aku e hoolaha hou ia no ia mea, e like me ka mea i ikeia he pono no ia hihia. Pauku 5. Ma ka hoolohe ana i kela ame keia palapaia no ke oki uiare, e koi no ka aha e lawe ia mai ua hoike e hooiaio ai no na mea a pau i olelo ia e ka aoao hoopii, me ka nana ole i ka ae like aiia o na aoao a i elua, a o ka ae aua mai o ka mea i hoopiiia no koua hewa, aole no e manaoia he hoike kupono, koe nao ka hoike e hooiaio ai no ka mare ana i kinohi.

Paukc 6. Aole no e aeio ke oki mare, no ke kumu moekolohe, ina: JlJcahi—ln& he kumu kupono e iminaoia ai ua haoaia ka ofeni mamoli o ka hookonokono a o ka ae wale ana aku paha o ka <sea hoopii ; Maa —laa u? kaleia ka ofeni eka aōao i hoopoino ia aku, a oia huikala ana e hiki no ke hoakakaia ma ka hooiaio pololei ana mai, a roa ka moe pn ana o na aoao elaa me ko laua ike ika hanaia ana oia ofeni; JUcolu—ina aole i waiho ia mai ka palapala hoopii iloko o ka makahiki hookahi mahope iho o ka ike ia ana e ka mea hoopii o ka o(eni i hoopiiia ; Aha—lna he kumu kupono e manaoia ai ua hana e loaa ai i ka mea i hoopiiia ke kuieana oki mare ke hewa ole ia. Pauku ?. Ina be kumn e manaoia ai ua hui na manao o na aoao elua, a ua hiki pnha ke lawe ia mai na olelo hoike ano nni, i lawe ole ia mai mamua, alaila, e heopanee no ka Aha i kela hihia a ia Kau hookolokolo aku, a pela mai ia kau aku a ia kau aku, oiai e mau ana ke kumu e kanalua ai, s e hoolohe ia ka olelo hoike a ka Loio Kuhina, a me ka poe i komo ole ko lakou inoa iloko o ka moolelo o ka hihia, e hooiaio ai no ka hui ana 0 na manao o na aoao a i elua, a i ole ia no ka hoomaopopo aaa be mau olelo hoike kekbhi eole i lawe ia mai. Paūku 8 Ina mahope oka hoohnlo pono ana, ua manao ka Aha e pono no ke haawiia ka palaoala oki maree hoopau ana i ,ka |>erita mare, a i ole ia e hookaawale ana mai kahi moe aku a me ka ai ana, alaila, e hookomoia ma ka moolelo o ka Aba ka olelo hooholo, penei: 1 Aha Kiekie oeo Hawaii Pae AiWi. [a i ole ia ka Aha Kaapuni o ka Apana o] Oahu, S. S. I ke kaa M. H. 18—A. E. ka mea hoopii no ke oki mare kue J. O. Ma ka palapala hoopii i oleloia maluna no 'ke oki mare, ano ua kauohaia, o ka olelo hooiholoe oki ana mai ka berita mare aku, [a jmai kahi moe aku, a me ka ai ana, ina peia i Ihooholoia ai] e hookomoia ma ka moolelo o 'ka Aha, mamuli o kn aoao o — ! no ke kumu oka ——

- o i oleloia, e lil > i mea paa mahopeo na malama eono mai l<a la i hoopukaia ai keia olelo hooholo ke hanaia e like me na olelo maloho nei, kc ole nae i ikeia ke kumu kupono e hoole ai. A na kaoohaia ba mea hoopii e hoolaha ke kope i hooiaioia o keia olelo kanoha ma na nupepa Aupnni, i kela a me keia o na bebedoma eono ; o ka hoolaha mna ana iloko 0 ka malama hookahi mai ka la aka i hoopnkaia ai keia olelo kanoha ; i mea e hiki ai 1 na mea a pau i pili ke hoike mai iloko o oa malama eooo, ina he kuma ko lukoo e hooko ole ia ai ia olelo hooholo, a lilo i mea paa. Na ka Aha. —-— Kukauolelo. loa manawa a pan mamoa o ka wa i olelo ia ma na olelo kauoha la, e hiki no i kekahi ke waiho ma ke keena o ke kekanolelo, i ka hoakaka kumn kue no ka olelo hooholo paa e hooiaioia ms ka palapala hoohiki. Ma in mea aole no e lilo kela olelo hooholo i mea paa, koe nae na mea i olelo ia ma ka pauku malalo nei. Fadku 9. Ma ka kan hookolokolo mna, oiahope ibo o ka pan ana o na mahina eono i kaupalena ia ma ka palapala kauoho, e nana ka aba i na olelo hoike a pau i waihoia mai e like me ka mea i haiia malnna, a ina malaila e maopopo ui he komu e kaohi mai ai i ka olelo hooholo paa, alaila, e hoolohe ia oa aoao a pan, a inae manao ka aha nole uo be pono e hoolilo ia ka olelo hooholo i mea paa, e hoopan ia no ka olelo hoopii—a ina i ole alaila, e lilo ka olelo hooholo i mea paa, ke ole e manao ka aha be pono ke hoopaneeia e noonoo hou a hoolaha hou, e like me ka hahaiia ana ma ka Pauku 1. Pāvkv 10. Ina i kekahi manawa, na hoo. maopopoia imna o ka aho, mahopeo ka waiho ana mai o kekahi palapola hoopii, na hoopilikia kino ia a ua nele paha ka wahine i na mea i knpono i ke ola kino, e hiki no i ka aha ke hooholo i na olelo kanoha e loaa ai ua wahine la ka hooknu kino ana a me na raea e pono ai kona ola kino, oiai, e waiho ana ka pulapalu hoopii imua o ka aha, e like me ka mea i ku i ke kanawai a me ke kauli-i ke, a e hiki no hoi i ka aha ke hooko ia mau

olelo kauoha mamoli o ka palapala mana o ka aha. E hiki no ika aha ke kena aku i ke kane e haawi mai i ka haawina kupono no ka uku o na hoike, a me na lilo kupono e ae no ka hookolokolo ana e kau ana maluna 0 ka wahine. Paūkū 11. 0 kela amo keia i hoopoino ia mamuli o kekahi olelo kanoha a olelo hooholo paha o ka Alia Eau Kaapuni, e hiki no ia ia ke hoohalahala no ia mau mea, a e kakau ia kana mau hoohalahala ana ma na mooelo o ka aha, a e hoike hooiaio imua o ka Aha lKiekie, a aole e hoopuki. ia kekahi olelo hooholo paa no ke oki mare ana, a hiki i ka wa e hooponopono ia ai oie mauhoohalahala. £ hoopaa. paa ia a e hooholoia ia mau hoohalahala ana imua o ka Aha Kiekie e noho ana ma ka Bane. ko, a ina e mauao kaaha ilokoo ka Baneko, ua kuhihewa ka olelo kauoha a olelo hooholo paha i hooholoia iloko o ka Aha Kau Kaapuni, e hoike ia mai no pela, aiaila, e hookolokolo houia kela hihia, ke ole e ike ia ke kuhihewa ma ka palapala kauoha i hana mna ia, a ioa pela, e kauoha no ka Aha Kiekie e hoololi i 1 na olelo kauohn la ma ke ano e pono ai.

Paūku 12 Ma keia ua hoopauia na Pauku 1323. 143*24 a me 1325 o ke Kanawai Kivila, me na kanawai a me na hapa kanawai a pau, e kauoha ana o ka hanaia ana o na hihia oki roare ma na keena, a me na kanawai a me na hapa kanawai e kue ana i keia Paukū 13. G lilo keia i kamwai mai ka Ia aku e hoolahaia ai ma na Nupepa Aupuni. Aponoia i keia la 18 o lulai M U. 1870, Kamehamkha. R.