Ke Au Okoa, Volume VI, Number 14, 21 Iulai 1870 — NO KA AHAOLELO [ARTICLE]

NO KA AHAOLELO

j La Hana 58, Poakahi lolai 11, 1870. ! Halawai ka Ahaolelo ma Honolnlu hora 11 kakahiaka, e like me ia i hoopaneeia. JVīea Kiekie Peresidena P Nahnolelua ma ka noho. Puleia e ka Mea Hanohano G. W. Pilipo. Heluheluia ka Moolelo o ka hale a ma ke' noiia ana na aponoia. Waiho mai o Mi Laiana he palnpala hoopii no Kohala e noi ana e hanaia ke Kanawai.e hooponopono ai i.na Olelo Aelike, baawiia_,i ke Komite ona Ahahookolokelo. j • Waihomai •pii no Wnimea Ka.uB> e ncu.j*na£e*b : oopsai*! ka Lunn Xieta oia : Apana no ka-hopo, a eaa ia ka pailina.ona lnnkini e 'hoonnaia no na mea make.a pan, a e hoopaoia ka L. K. Apana o Nnhnn,.a e-hoopii ana e hoomaopopo ia ke kao o Waimea, haawiia ina Komite ona palopala haopii hnikao. Waiho mai o Mr Lmiana, be hoopiiiw Kohalaekoiana e hf>opau loaia ka Paokn 14lli hiki i ka Paoku 1425 o ke ki--7ila, hoomoeia ma ka papa ( a he hoop.ii nonolaila,.e hanain i aianui ma ka pali holaan» a hiki i Waipio Hamakua, haawiia i lee komite o na aina; aopnni me hana boo. Waiho mai o Mr. Koapun be hoopii uo Waimea e auhao i na kanaka o na aina ei hana koikahi ole i $5, no ke poo, a e hoopauia Jca Lun& : Kula oia. apana a pela i*ku, haawiia i ke komite o na palapala hoopiihnikan, a he palapala hoopii no noi ana e hoopania. na Kubinavbaole,:i e Iboonoho i na alii hanau, a e ioopaa ia ka laikini kuni bipi.o Koloa a pela akn, haawiia i ke komile ona palapala.hoopii hoikau. ' Waiho mai o- Mr. Naili, he palapala- : hoopii no Koolaupoko, aole e ae ia na Haku hana e hoopoka- i ka hnaolelo " Hoino,-' i. na Kauwa, a he hoopii no nolaila, i eonoho-. ra hana o ka la, waiho ia ma -ka papa a nooooo me ka bila a pela aku, a he palapala hoopii hou no nolaila, e nei ana ao'e e lawe -e na loio ika ukn mamoa o ka hana ana » ka hana, haawka i ke komite o na ahahoor jcolokolo. _~ ! -l. He kanajr*j e boolik> aoa ike kanawai k karaima i hana.houia i kanawai oo keaupuni. 2. He kanawai e hoakea aoa i ka mana o. na Ahahookolokoio Hoomalu. : .. 3:.He kanawai e piliana ooka lnna kiai 0 ka- Hale Dute, a-pela akn. - - . 4. He.kam-'W&i e pili aoa i ke oki mare. 5. He kanawai e pili ana ika Pili Waiwai. 6. He kanawai e auhau ana i kekahi mau hapa o ka lik> i ka poe i pomaikai i na alauui bOO. 7. H.e kanawai e huikala ana i ke Kuhina Waiwai. — 8. He kanawai e hoopaa ana i ka aku o na paahana ma na aie kaa ole. He kanawai e hoololi ana i ka Pauku e 3 a me ka 7, a e hoopan i ka Pankii 5, o ka Mokuna 85, o kē kanawai kara:ma. 10. He kaoawai e pili ana i na mea ino wale. 11. He kanawai e hoololi ar i ka Pauku 17, o ka Mokona 16 o ke Kanawai Karaima. 12. He kanawai e hoopaa ai i na moko. 13. He'kanawai e hoonui ai i ka mana o na Ahahookolokolo Hoomalu ma na hihia ano nui. Hapaiia na hana o ka la. Oia ka noonoo ana i ka Bila Haawina. 1 Hoike mai ke Kakauolelo ika hoina ona dala iloko o ka btk—haawina i hooholoia ma ka heluhelo aliia ana, oiahoi, $1,109,996,25 Mr. Kalama. Ke ninaa aku nei a-u ike Kuhina Waiwai, e hjki ana anei oa loaa o keia mau makahiki elua. ko, hiki mai.e like me keia mau dala he $1.109,996,25?

HoiUe mai ke, Kuhioa Waiwai, ua manao ia ona Iob« o db makahiki elua e hiki mai aoa he $795 000,00 Noi mHi o Mr. Hikikoki e kapaeia na huabelu t996 834,23, a e hookomoia maloila na haahelu be $1.109,996,25 ma ka Pauku Mua. Noi mai o Mr. Pilipo e haawiia ka Pauku 1, o ka "bila haawina i ke Komite Waiwai a hoike mai imoa o ka hale a oa ia komile e wae hoa a e hookupooo i na mea e lioolilo

ia aku i ku like ai me na loaa i manaoia, oiai, ko ike ia nei ka pii ino ana o na haawina ma ka hoolilo, a i ole ia e lele hou i ka bila haawina a e noonoo hou a mai wikiwiki i ka maneo e hoi me ka pau pono )ea ole o ka hana i hele mai ai. Hoololi mai o Mr. Aholo, he hoololie hookomoia ma'kahi o $1,109,996,25, i $2,000, no oi alanui a mo $400, no' ka Palewai o Lahaina, ninauia a hooholoia. Waiho moi o Mr Kaiue.be boololi,e pa* kui aku i $2000, no na alanui o Molokai, a i $1000, no ka Halehookolokolo a oe ka Ha'ehoopaa, hooholoia. Waiho mai o Mr. Kaukaha he hoololi e hookomoia ka. uku o ka Luna Kanawai Apana o Anahola Kouai me ko Wnialua Oahu i $500, pakahi, ninaoia a hooholoia. Waiho mai o Mr. Kuapuu, he hoololi i

$2fiDo, no ke alonui ma Waimea Kauai, a hik»i Kikiaola, ninauia'a hooleia. 'Waiho mai o Mr. Kahaulelio, ( he hoololi no ka Luna Kanawai Apana o Kaanapali i $400, ninaoia a hooleia. Waiho mai o Mr. Naili, he hoololi i $500, no ka uapo o Laie, Koolauloa, ninauia a hooleia. Noi mai o Mr. Naukana, e hapai houia ka noo'noo ana i ka uku o ka Luna Kanawai Apjina o Koolauloa, Oahu $600, a e hookoipo malaila i $500.. ... : Waiho mai <> Mr. Pilipo he hoololi ina g hōokaawale;a ka Luna Kanawai Apa®Hno -Waialua alaila, e mau no i $600, ! a ioohoioia../ ELaukaiia, e hapai houia ka wlnoo ana i b'a' bTla ē' pili ana i ka Luna Kanawai Apana o Anahola ma ke kapae ana i ka huaolelo •• Anahola." a me " Hanalei," a'Kna elpaapana hookolokolo alaila, e hooJ Nir>anin a ;;hooholoia e hookomoia ma kahi 0 |996;834- 23 i $1,116.296,25. • j Hoakaka Hui ana. ~ . Oihaue. Mot $50,000. : Eaawina.Kuomu 20.000. ■ ,AharJelo. a.me ka Ahakukamalo 15,500. 1 Oihana Hookolokolo 75y750. : Oihana o na ainae 98. 250. : .Oihana Kalaiaina. 526,122.. pihana Waiwai/138,514,25. ~ Oihana Loio Kuhioa 94,500. - Oihaoa Buro Hoonaauao 97.660. ' • • . •Htrirra $1,116^96,25. : N .iia ai: hooholoia ka bila haaWina'e kakakau poepoeia me na.hoololi. ; Eana elua. Oia ka-eoonoo ana i ka bila kaoawai- ē hooponopono ana i na Uoopaiia mē na kōine o na-- āha ma na hoopii ' Hihia Karaīma ieūua o ka hale e Hoololi ai i ka- Pauke 221 o keKanawai Kivila. mo ka Pauko 2, o ka Mokuna 51, o ke Kanawai Karaima. Iloiia a hooholoia e noonoo paukuia ka hila, Ninauia a hooholoia ka bila e kakau poepoeia. : Woimai ke Kuhina Waiwai e laweia mai nahila kanawai i manao oleia e, hoopaapaa ana nioauia a hooLoloia. Oia ka noonoo ana i k& bila i Boa: ī saaa. batemai ma.Jßana halemai. ■ >-•; Niaauia a hoomoe' loa ia ka bila ma ka papa. Hpna eha. Oia ka noonoo ana i ka bila kanawai e hoouna ana i kekahi mau keiki Hawaii.eha i ka aina e, e hoooaauao ma ka eihaoa Laoaau. Ninania a hoomoe loaia ma ka papa. Hana elima. Oia ka noonoo >na ika bila Klanawai e hoololi ai i ka Pauku 528, o ke Kanawai Kivila, no ka wehe ana i na awa ku moku. Ninauia a hoopanee loaia ka bi!a maka papa. .

Hoūa eoao. Oia ba noonoo ana i ka bila kanawai e hooponopono. ana i na Palapaia Kii ma na Hihia Kmla ma ka heluhela alna ana. Nioaiiia a hoopanee loa ia ka bila ma ka pap». Hana ehiko. Oia ka noonooana i ka bila kanawai e hookau ai i Liikini no ka poe e lawe ana i oa puo kela ano keia ano ma ka heluhela alua ana. Noiia a waihoia ka bila a noonoo i ka wa kupono, ' Hana ewalu. Oia ka noonoo ana i ka bila kanawai e hoololi ai i ke kanawai no ke kukoln ana i ka Halemai Pupule ma Sa helohelualuaana. Ninauia a hooholo loaia kā bila e kakau poepoeia. . Haūa.eiwa. Oia ka noonoo ana i ka bila kanawiai e hoololi ai i ka Pauku 54, o ke kanawai kivila, e pili ana i ka lawe ana i na ohua maluna o na inoku holo pili aina. Waihoia ka bila ma kapapa a noooooia i ka w& kupono. Hana umi.Oia ka noonoo ana i ka bila Eanawai e hoonui ei i na dute maluua o kekahi mau waiwai o na aioa e i hookomoia mai iloko.o keia aupuni. Waihoia ka bila e hoop^apaaia. Hana ] 1. He bila Kanawai e hoololi ai i ka PatiVii 1284, o ke Kanawai Kinla e pili ana uo ks mare ana ma ka heluhelu alua ana. Ninauia a hooholoia ka bila e kakau poepoe. H«oa 12. He Knnawai e hoopan ana i ko kanawai e hooponopono ana i ke Kula Hana Lima Hoopololei, a e hooholo hou i ke kana* wai e pili ana no ka Papa Hoonaauao, beluheluia ma ke poo. Waihoia ka bila e hoopaapaaia. Hana 13. He Kanawai e hoololi ai i ka Panku 96. a o hoopau ai i ka Pauku 99, Kanawai Kivila, e pili ana i na hoike lealea ma ka heluhelu alua ana. Ninauia a hooholoia ka bila e kakau poepoe ia. Haaa 14. Ho Kanawai e hoololi ai i ke Kanawai e hoemi ana i ka laulaha ana o ka mai

lepera, i aponoia ma ka la 3 o Janusri 1865, ma ka pakui ana mai i mau Panku hou. Waihoia ka bila e boopaapBaia. Hana 15. He Kaoawai e hoopai ana i ka poe i hoano e a hoike wahahee aku ia ia, ia hai ma ka heluhelu alaa ana. Ninauia a hoo holoia e kakau poepoeia ka bila. Hani 16. He Kaniwai e hoonnho ai i Lunakanawai Apana do Kaanapali Maui ma ka heluhelu alua ana. Waihoia ka hila e hoopnapaaia. Nonoi mai ke Kohinn o na aina e, e hapai houia ka noonoo ana o ka bila kanawai e pili ana no ka hoopai jao ke kanaka i hoike hoopuniponi ia ia iho he mea e. Ninauia a hooholoia. Nniia a hooholoia e haawiia ka bila i ke Koroite wae. ehoopoaopouo a hoike mai ioiua' 0 ka hale. JVa KomiU Wae. His Ex. C. C Han-ia His Ex. F. W. Hutcbison, ETon C. J. Lyons, Hoo W. F. Msrtin, Hon: J. Knmoikehuehu. Hana 17. He bila kanawai e pili ana i ka Palapala Kuu Kino ma ka heluhelu alua ana. Ninauia a hooholoia ka bila e kakao poepoe. • . - -Hana 18- He bila kanawii e hoololi ai i ka Pauku 403, Kanawai Kivila e pili ana i na uku lēta moana, ma ka heluhelo alua ana. . Waihoia ka hila e noonooia i ka la apopo. Hana 19 v He Kanawai e hooponopooo ai.i ka'wai o Lahaioa Maui ma ka heluhelu aloa ana. Hoihoi houia ka bila e hooponopono houia a lawe hou mai imua o ka hale e ke komite. Hana 20.. He .Kanawai e papa-.ana i.ke koai a m» ka hookomo ana mai o ka opinma iloko o keia anpnni. Noi mai p Mi Laiana, e hoomoeia ka bi!a mua ina.ka papa, a e lawe ka, hale i ka bila elna a noonoo Ninauia a hooholoia. Noiia a'hooholoia ka bila e pai. ■ ■ v ■ Hana 21. Oia ka noonoo nna i ka bila ksnawai e hoopau ana.i ke kanawai e hoemi ai 1 na mai i loaa maka hookamakama.

Kahin'a Kalaiaina F ; W. Hotchison. Ua nni na olelo ma na aoao eloa i ka la mna o ka noonoo ia ana o keia bila. Kehoomanao nelan-oa olela mar Ka -lmia w- Hilb;"tia 4>om#ikai ieale ūo ke kiaawai i.na haoīe kumai ilpiep o keu «opuini i pakel*. a pooo io no 'te' himpaaw, no kaoeā »oTeJui. ; kon e tnanao aka i ka pono o k& poe owaho mamoa o ko loko nei. Ina e nana-maoli kakon me ka hoomaopopo ana, o ke ano maoli o ke kanawaioka hoemi ana i na mai 'kaokao a me na inai o kela ano koia ano i loaa mai ma ka hewa hookamakama, a ina kakon e hoomnopopo nna, na emi loa ka lanlahaana oia mai iwaena o na wahine a me na kanaka e hui pu ana me na wahine hookamakama, aka, eia no ka olelo hoike a ke Komile. a eia no ia kakoo ka hoobolo i keia bila a i ole ia e kapae loa akn. Nniia a hooholoia e kakania na ae me na honle o ka poe ma ba ae o lakou ka poe kae i ka bila, o ka poe ma ka hoole o lakoo ka poe kokua i ka bila. Poe ma ha aez P. Kanoa, C. E. Bishop, C. Kanaina, H. Kahmu, P. W. Hutcb!Son, C. C. Harris, C. J. Lyoos, W. H. Kaaowai, H.Thompson, E. H. Boyd.—lo Poe ma ka hoole : W. P. Kamnkau, H R. Hileheoek, D. B. Wahine, G. W. D. Halemano. W. T. Martin, M. Kapihe, L Aholo, W. Hanaike, D. Kahanlelio, D. W. Kaiae, S. M. Kamakan, S. P. Kalama, J. Komoikehoehn, C. H. Jodd J. L. Naili, S. M. Naokana, W. H. Rice, D. Kaokaha.—lB

Hana 22 He bila kanawai e hoopau ai i ke kanawai e hoonoho ai i ka Papa Ola H»waii. Ninnuia a hoopanee loaia ma ka papa. H«na 23. He bila kanawai e hoopan ai i ke kanawai no ka Hoopae Lima Hana. Noi mai o Mi' Jadd o hoomoe loaia ka bfla ma_ka papa. Knhina o na aina e, C. C. Hnris. Ke fcu nei au e kne loa i keia bila, no ka mea «a kue maoli i ka Panko ?7, o ke Kumuknnawai, oiai aole i pili ke kar.awai i ka mea hoo kahi. D. W. Kaiue. (Ja lawe mai nei ke Kohina o na Aina e, i ka bilt malalo o ka Paoku 77, o ke Kumukanawai, no ke kue o ka bila. I ko'a mnnao ana, aole au i ike i ka pili o ka bila i ka Pauku o ke Kumukanawai i oleloia mai nei be okoa lou a oa kaawale. 0 ke komu o ko'u l»we ana mai i keia b!la no ka mea ua kanohaia au e ka poe nana i koho ia'u e hele mai e kue i ki hoopae ana mai o na lima hana o na eina e iloko o keia anpnni; a owau pu no hoi kai manao e like me ko lakou ana ; ua keakea nuii ka pono hana maoli o na kanaka o ka aina. 1 ka M. H. 1868, owau kekahi i kokua i ka hooholo ana i keia kanawai e manaoia nei e hoopau no kekahi ano e, oia hoi ka hoopae ana mai i na kanaka o na Mokuponi ma ka Hema nku nei i īike ke ano me ko kakounei. Noiia • hooholoia e kakauia na ae me na

hoole, o ka poe oaa ka ae o lakoa ka poe i kue i ka bi!a, o ka poe ma ka hoole o fakon ka poo kokua i ka bila. I ke kaheaia ana be 16 poe ma ka ae, a h« 15, poe ma ka boole, nolaila oa kapae loaia. ■ Hoopanee kahale apopobora 10, kale. La Hana 59, Poai.oa, liilai 12,1870. : ; Halawai ka Ahaolelo ma Honolulu bor« ; 10, kakahiaka e like me » i hoopaneeia. Mea Kiekie Peresideoa P. Nahaoleloe mt ka nobo. Puleia e ke Kahooapnle., * Heluheluiaka moolelo o ka lale, a ma ke uoiiaana oa aponoia. . .. Hoike mai ke Eomite o ka Ahahookolo ' kolo no na bila kanawai eha i waihoia mai. , e ka luna o Koloa a.me Lihue e pili ana no ka hoololi ana i ke kanawai e .hooponopooo , ai, i fca lawe oaa ina ohua eemoka mawaena o keia aopooi, hoike mai be; mao hoololi,'a'; hoohaiia ekoln oia mau hila malalo! o ke poo - 0 ka bila a me na hoololi, ninauia a «ponoia : ka hoike a ke komite, a e «waihoia ma ka - papa a noonoopu me ka J bila, ahd hoike oo ; mai ia komite mai e pili ana i ka bila kana- r wai e hoomaopopo ai i kaaaoo na holoholooa 1 kooi a i hoailona oleia e bdle wale ' ana, ho- ■ ike mai ke komite i ka «pono; ana i ka 'hila me ka waiho pu .mai me oa hoololi, ninauia,-. a aponoia ka hoike.

Hoike mai ke Eomite o na paiapala hoikau e pili ana i kekahi mau palspa(a hoōpii, ao ; Waimea e noi -ana e hooDoa r pa pa ilina; ona ; Luakioi, a e hoopaaia : ka looa leU o- WaimeK , a pela ako a me ko Koloa hoopii mai," hōike 1 - mai ke komite e waihola na hoopii ma ka pa-" pa. Ninauia a aponola ka hoike ake Eomi- ; te. ,r •■ - ■' Waiho mai o Mi Naili.heolelo" hooholo e . hookomoia iloko o k'a Eila Ha,aw{na.i $250, no ka hana i ke alanoi ma Waimea Kooiāoloa Oalia Ninauia a hoomoe loan.- - Waihomai o Mi heolelohooholo e kanohaia ke Kahina*Kalaiaina ma ōka |nir kai la e hoolako oai i hookahi kope pakahio ka Boke Olelo hooholo o ka Aha Eiekie i da - hoa a paa. Ninaūia a hooleia. - Noi mai ke Kuhina Ealaiaioa e hapai hōa' ; ia._ka noonooaiiaei kttbo oia"?n> kc :a h«cAotbia' e'lūpai hoai* ka .... ■ :tiapaih.aarhan»eiiia-i^^^^^^^^^S- ;^ Noi mai o Mr. Ealama, e hapai hooia ka noonoo aoa ike kanawai e hoopaa :ana v i ko ' kanawai e hooemi ana i namaiiloaa ma ka hookamakama, ninaoia a hooholoia e hapai. houia ka noonoo ana. Noi mai o Mr. Kaukaha, e kakaa poepoeia ka bila. , Noi mai .o Mr. Boyd e hoomoe loaia ka. hila ma ka papa. Mi. Kaukaha : [ Ke ku nei au e kokoa me k& ikaika loa ' ole i keia Bila Kanawai, no ka mea,. owao no kekahi o ke Komite uana i nioaoinaa iha wahine hookamakama, a malalo o ko makoo imi pono ana i na mea e pili aoa i ka hooko anaoke kanawai kahiko,' oa maopopo ia'a ua poka mai kekahi mau hua a«aawa j>. ke. kanawai kahiko i hooholoia i ka A. I>. 1860. Eia na hoa i loaa mai. 1. He Eaūawai e boemi ana i keia Lahoi no ka mea, oa hooia mai na : wahinē i loaa na keiki a lakou malalo o ka hookamakama,. oa pau loa na keiki a lakoa i ka maJce, a meke poholo wale, no ka lilo ooi i kela a me' kaia e bookamakbma ai i loaa kahi ola, me ka naxa nui ole i ka h«a o lTona opu iho, a ia ia e lilo . aoa ia hana uko ole, ua make,,a. poholo waie iho na keiki a lakou, malalo o kein-komo. ... Ua maopopo ia'u, he hoetui labai ke KaaawavKahiko, wahi a na wahine hookamakam& imua o.ke Eomite he kamu hooula lahui.ole keia. . 2. He Kanawai HooHlo makehewaanaLke , dala aupuni, no ka mea he kauka e malama. ana i keia oihaoa, aole oae au iikei ka wai» wai oia puu dala oka hoohio ana. . .. j 3. He Kanawai e ae maoli aka:ana i ka he> wa moekolohe e hana a akea ka ia, aa:: imd>c popo keia mamuli o ka hoike ana mai a na Luna ia ia ka inalama ana i keia haoa». ike na poo a'me.ko lakou mau hope, aoJ»o ; : lakou kuleana e hooko aku ai i anai ka hewa moekolohe oiai ha wahine ana malalo o.keia kanawai pela nui o ka Mokupuni o Oahu. ' 4. He Kanawai e.kue loa ana e hooko ia ke kanawai o na Aea ame na Haakaē. " ' Mi: Kūipūū : 'L ,; '. Pereaidena. Ke ko nei no an ■ma ka aoao; a'u i kamailio moa ai i kekahi fa ako no keia bila. Ua ku ae nai au me ka manao kaumahal i na Luoamakaainana o Hodo* lulu nei, no ku aha mal(a aoaoa|x>no'i keia Kanawai Hookamakama. laua, oia no kekahi b na hoa'o keia Hale i ; ke kau Ahaolelo oA. D. 1860,' a na lakoa oo i hooholo i keia kanawai ma 'kaK 84-0 Augate oia makahiki. Aole i ;opoopn : na»hope olaila, ua ike ia akn oa hooko aoa a ua Kanawai LVi e kaawe ana i na wahine °>a ka weho ana ae i ka puka, e hoofcomo : ai i na wahinei ka Palapala Laikini, a ia a loaa ia ia ka palapala, alailr, aa lanakila loa oia i ka haoa malalo oia palapala hoaka-' ka ia ia, be wahine hookamakama. Aoke* kahi mea nui mahope oia, o ka hookaawaleana o ke Aupuni i Kaaka e wehe ia ai"na na wahi huna o ua poe wahine la, Heaha kei kuleaoa oka wehe ana, ka nana ana, ame ke kiei ana ia loko olaila, aole anei kakon » hoomaoao ae, na keia kaoawai so i haawi i ka maoa hana pela.

Ma ia makahiki 1860. ua holo mai au loa ka haalele aoa aku i ko'u one hanau, a ua noho au ma kela wahi keia wahi o ke kulanaknuhale nei, ma na hale makainaka, a ma oa hale hoolimalima iloko o na makahiki eono, ma kekahi wahi a'u i noho ai, ua ike pinepineloa'au i na wahine, i loaa keia palapala, e hooko ana no i ha makemake o ka hana i ae ia ia ma keia kanawai, aole i kahi nalowale loa, aka, i kahi paku uuku e pale mai ana i ka.poe e ala ana, a e noho ana, a e kamailio ana mawaho aku, a i ole ia, he kipaku okoa aku no i ka lehalehu a hiki i ka wa e pau ai o ka hnna ana. Ma kekahi hale, na nonoho na wahine ma ka lanai, aia na haole uahiki mai, ia wa paha e a ana ke kukni, na kn ae kekahi wahine me kana haole, a komo koke no e moe hookamakama, aia kekahi hoomaopopo ana. ma ka pio koke o ke kakni, a he 10 minute paha, alaila, hoaa hon ia, a pnka mai la keia mau mea, a ina na holo ka olelo a keia wahine me kana liaole, pukiki, paniolo, pake, a nika paha, alaila, e pnhi hou ia ana ke knkui a ua akaka keia ma ke komo ana o keia mau mea. I kahi na maa, na pinepine loa ka halolu, a me ka nwi man o na kama», mai ka wa ahiahi mai a ka hora 12, a oi ae o ka po, « kikeke ana, a e kahea okoa akn ana kekah: a i na na wehe ole ia mai, alaila, ua lilo paha i kekahi mea e, a i ole, na hele ī kekah : hale akn e hana ana i na hana moino loa. I kekahi ahiahi, na paapo na.pilipa ma kahi kokoke i ko lakon mau hale, a e kahea okoa akn ana no, i ka haole, "kanaka, pake, a me na nika, a i ka hoolohe akn, na ma£ loa na waha o na wahine oia ano i na oleU pelapela e pili sna i na koi ana o ka mo< hookamakama. ETe kohn ole no hoi na wahi ne o keia ano me na laolao wahine o ke kna aina e noho ana aole nae me ka moekoloh< oi loa, ma ka nana ana i ka wahine, hooka makama, na meean ka ili, na emi mai ke ki no. na loha na maka, ua nanakea ka helehe lena, alaila. na maopopo, na loaa oia i kt mai ino aole pela ka wahine o knaaioa e ma re ana no lakon i ka noho me ka manaw« maikai, a me ka oloolu, a me ka ike ole ia < hooman loa ana i ka ino, e like me na wahi ne hookamakama o keia knlanakauhale, ki peahi okoa no, ka hnki okoa, ka awihi okoa ke knnon okoa. e hele ana ma na alaūni m( he poe wahine okoa la, ka hio, ka alnalu olt a me ka launa ole mai me na wahine e hel< maikai ana, a o na poe wahine la, me he la . he man ahaaina man ka lakon i ke ao a m< ka po, no ka nluhia mau i na lei o kela an< keia ano, na paapn ka a-i a me ke poo. I ka loaa ana o ka mai i keia wahine, ni lana knn manao, tia poho loa ke dala a ki poe maikai, ka poe pono, a me ka poe e ma lama ana i ka malnhia o ko lakon kino, a m< ka noho knonoono ana i ka hooknpn ana dala na ke kanka o keia poe wahine hooka makama. Aka, na wehewehe mai ke Knhina Kalai aina i kekahi poe i nobo maanei a ua maki akn ma kaaaina, ae, i make ia poe kaikama hme i ka noho ana malalo o keia kanawai : i ba loaa ana o ka mai, alaila, hoi akn a ma ke. Nolaila. e na boa, e hiki anei kakoo ki waiho i keia kanawai e hoopoino nei i ko ka kon man wahine Hawaii a ua hanle ke kn lana o na wahine a kakou ma ke komo am 0 kekahi poc wahine ma keia hana, a ua pai okea, a kobn puhiloli na wahine i keia hani hookomakaia i ka maluhia o ka wahine, kah 1 oleloia, e malama kela mea keia mea i kani ipn nf>. ī kana ipa se. ■ - " Mi Komoikehoeho. Ke kokua nei no au ka hila kanawai, no ka mea, ua manao io n< ao aole ia kanawai i lilo i mea maemae, aka malalo o kona mana ua poino na kaikamahi ne opiopio ma ka'u ike pono iho.. Ua kama aioa oo hoi au iloko o keia kalanakauhale, i ua ifce pono no hoi ao, ua like na wahine Lai kini me na Aeto e oaha ana ma na alanui < ke kulanakauhale ma ka po, aole paha owai wale, ke manao nei au ua ike no ka Luna < Honololu nei i koe ae nei i' ka bila. Eia no hoi kekahi, o na mea ia ia ka oiha na aole no i hana pono ia ka malama ia ana 0 ke kaikamahine opio, i ka wa e hopu ia ai: lawe aku imoa ona roa ka hoike ana a keka hi mau wahine Laikini, ua haawi koke ia ne keia palapala me ka makemake ole o ke kai kamahine, a ke manao nei au oia no kekah kumo e emi ino nei ka Lahui. Ma ka la i houloolo ia mai keia poe wahine imua o kekahi Komite okeia hale, ma kue ike ana ia lakou, he poe opiopio wale no, : malaila ua maopopo ia'o, o keia kanawai e waiho nei, he kanawai hoowalewale i ka po< opiopio e komo iloko o keia hana ino hooka makama, nolaila o ko'u manao io e hoopai loa i keia kanawai. Mi. Aholo : £ ka Peresidena. He mau wahi olelo po kole ka'o e pane akn nei, no na olelo a ki Lona Hanohano o Kaanapali i hoike iho ne 1 moa o keia haie. Ua hoike mai nei keh i na komo. Hc mea e kapaleāa ai ka inoi maikai o ke aupimi. He umi oe nei makahik o ke kau ia ana o keia kanawai, aole au lobe iki, oa hoolahaia, he inoa ino ka kei< aopooi aole loa do, a ina paha, e manao am kakou e hoopan i keia kanawai, alaila, aol< hoi he mea e lilo ai i inoa maikai, ina na in< ka inoa o keia anpuni, no ke kau ana o keii kanawai, ka mea, hookahi «ale no psba mea ai i. ka naau o Lono Kapenakuke mamna loa akn, ua kapaia mai kakon, he poe ai i ka naai oLono. Aka, ina e hoopao ia aoa keia kanawai, i 9 lilo ana ia i mea e pao ai keia hookamakama, alaila, he mea pono no ke hoopauie keia kanawai, aka, ke manao nei wan, aole no e pau ana. ' Ma ka Ina o ke knmn, " He hoopan dala o ke anponi." I ko'n manao, na makepone loa na dala i lilo i ka hoola ana i kekahi poe * o kakon, mamna o na dala i lilo ma na ala nui; ke kokna nei kokon i ka nwe ana ma! o ke Kaloha i kona pololi i ka ai ole i na pohaku. Pehea la, ina e mai ana kekahi hoa hanohano o keia Hale, a hooliloia akn i hookahi haneri dala, i mea e lapaau ai ia ia, pehea la, na poho anei ia man* dala i lilo ai, no ka hoola ana i kekahl hoa hanohano o keia Hale ? Aole o'o manao pela. Ma ke kolu o ke kumu, " He mea e pepehi ai i keia lahuikanaha." Ua kokuaia inai keia manao o ka Lona Hanohano o Kaanapali, e kāLnna o H&mlei. Aka, na kania Keia Kanawai i ka M.H. 1860, a ma-ka M.H. 1853, oa nui ka poe i make, aka, eia nae ka ninan, no ke kania ana anei o keia kanawai ma ka M.H. 1860, ka mea i make ai kela poe ma ka M.H. 1853 ? A oia anei ka mea i make nni ai kekahi poe uia Maui i keia man la, no keia kanawai e paa nei i keia manawa? Aoleloa.■: Aka, oa olelo ia mai no ha umi no na wahioe i na keiki a lakoo i hapai ai. P«hea la, 0 nakeiki wyle.no aoei a keia poe wahioe paa i ka make ? Aole anei he make no bo<

na keiki a kekahi poe ma na kuaaioa ? He make no, qu> iio ka poeimake, aka, aole oae i kau ia keia kanawai ma na kuaaina, nolaila aole no ia ka mea i emi ai keia luhui kanaka. Ak», ua olelo ia mai e kekahi mau hoa o keia hale, ika wehe wale ia o kahi huna. I ko'u manao, he ano uaaupo i koe o kekahi poe iko lakou huaa I' le !oa, oiai ua loaa j keknhi pne i ka mai, >.<< , ua haiia ia mai neil no hoi e kekahi mau hoao keia bale, ua na • na ia no na wahine hookamakama ma na aina naauao. O keia mea i olelo ia mai nei, no ka wehe wale ia o kabi hnna. Ua wehe ia no imua 0 kekahi mea kupono, a hookahi wale no hoi, aole he lehulehu o ka poe e ike ana, nolailaaob ia he mea nui. Aia hoi, ua oleloia mai nei. he kii mai ka na wahine e oleloia nei, he hookamakama, i kekahi poe haole, a kanaka maoli, a kono. ako, a peahi mai ka ! ika poe e hele ana ma ke alanui, ke kanalua loa nei wau i ka oiaio a kela olelo, no ka mea, ua hele pu wau me kekahi mau hoa o keia hale roa ke 'alanui, i aole i kii ia mai kekahi o makou e ua poe| «ahine la, aole no hoi i peahi iki mai. Eia hoi kekahi, na olelo nni ia mai nei, he kanawai keia e ae aku aoa i na luina haole e kii ina wahiue. Ke hoole aku nei wau, aole loa i ae ōku keia kanawai i ua poe lnina la, e hookamakama me keia mau wahine; aole no hoi i ae aku i na makai e hoopakele wale aku i keia poe e hana hewa wule lakou ; a pela no hoi ka pono, e hiki no ia, lakou ke hoopii, ke ike lakou i ka hanakolo-! he o keia poe. Aole no hoi i keakea keia kauawai i ke " kanawai e pili anai ka poe aea ame ka haukae." A eia hoi, he mea keia e kaawale ai keia. poe wahine hookamakamß a me na noho pono. Mamua ua huikan no, aka, i kawa i kania ai keia kanawai, ua kaawale kela poe wahine, aua kaawale na wahine noho pono. A ina e hoopauia ana keia kanawai, alaila, e hnikau hou ana. A eia ka mea i koe, "0 ka pomaikai e loaa mai ana i keia kanawai. Ma ka olelo hoike a ko kakou komite, a me ko kakou ike maoli an» aku no hoi, na emi io no na mai ino i laha mamuli o ka hookaiuakama, mai ke kaaia ana o keia kanawai a hiki i keia la, nolaila, ke kue nei an i ka bila. Mj. Naūkana : Ke kokua aku nei au i ka Bila, e like do me ka'u i koho ai i ka la inehinei, a pela no i keia la, no ka mea, he ukiuki ko'u naau i ka amo mai o na maka o keia Kanawai, roa ka M. H. IS6O, oia ka wa o keia Kanawai i hooholoia ai, a ua ike au, maloko o na nupepa oia kau o ka Ahaolelo, ua lawe ia ae imua oia hale, be bila kanawai mamoa iho o keia, oia hoi. He kanawai e se ana i ka hookamakama, ama ka nui o ke kue ia, ua hoololi hou ia ae a oia keia He kanawai e hoemi ai i na ino, a me na mai i laha mamuli o ka hookamakama, a o keia ke pani hakahaka ponoi mahope o kela kanawai, ja ke manao nei au, e like me ka manaoio iloko o kela kanawai, pela no keia kanawai, a kakoo, e hoole nei aole keia he kanawai e ae aku ana ika hookamakama ke hoomana) nei au i ko'u wa e noho kumu kula ana, aia iloko oia kula kekahi kaikamahine opiopio maikai, ua haalele oia i kona wahi kuaaina, a ua hele 1 i Honolulu nei ma ka M. H. 1867a me 1868, paha ma Honololn nei aua komo oia malalo 0 keia kanawai e kamailio ia nei i keia 1», a hala paha he hapalua makahiki ka lawelawe ana malalo o keia kanawai, alaila, ua hoi hoo oia i kona wahi kuaaina, e ohi pu akn ana i ka hua o ua kanawai nei e oleloia mai nei he kanawai maikai na loaa oia i ka mai ino, ua pau kona nani. a o kona inoa o Waipa aia no paha kona inoa iloko o ka buke e pili ana 1 keia hana, ma kuu halawai pu ana me ia a ninau aka ia ia, olelo mai no oia, he hoike mau oia ia ia iho imua o ke kauka i kela poakola keia poakola a me ia hoike no, loaa. no nae i ka mai ino, kaokao, a pela aku Ina aole oia i lawelawe i keia hana, alaila. ke manaolana nei au, he makuahine maikai oia no keia lahui kanaka, a uaike nohoi au, ma ke kulanakauhale nei, ma kela alanui Maunakea, maloko o kekahi hale inu bia, ua huhu loa, oa poe wahine e noho ana malalo o ka malu o keia kanawai, i na wahine e ae. aole i komo pn ma ko lakou hana hookamakama, a kanolia aku lakou i ka makai e hopo ia kela poe wahine, a pela io no, pelo kuu ike ma kekahi mau 1a nui iloko o ka M H. 1869 ibo nei, nolaila, na like ko'u manao ma ia mea me ka Luna o Ewa a me Waianae, a e kokna mai no au i keia hila.

Mea Kiekie W. C. Lunalilo. 0 ko Kirīstiano be Keristiaoo ia. E waiho aku kakou ia mau o'elo no kekahi ws, o ka manao ana e hoopan loa i keia kanawai aole au i ike i ke kumu i laweia mai ai ia manao, me he mea la mamuli wale no o ke āno lili pono Kiristiano, a aole ma ka pono ola io maoli. Ua oleloia mai e ka luna o Honolulu, he kanawai ino ke kanawai e kan nei, be mea iaehookonokono aka ai i ka hewa moekolohe, a hookamakama a pela aku. Ke hai aku nei au, aoie mea malalo iho o ka malamalama o ka la a ke Akua ma ka lani e hoopāu i keia hewa. Mai ka mua o na oleloia ana, aole loa au i ike i ke knmu e pau ai keia hewa hookamakama mamuli o ka bile i laweia mai i keia wa. Nolaila, ke oonoi akn nei au e hoopanee loaia keia bila. Mi Laiana. He mea' menemene nui ke kamailio ana no keia bila ma Ue ano io maoli, be oiaio no na mea i olelo ia mai no ka hooko pono oleia o ke kanawai, pela io no paha; 011 ka naoa aku, he ano hookonokono aku i ka hana i ka hewa. Ua olelo nui ia mai e ka luna o Waimea no ka nui o ke ino mamuli o keia kanawai ; i ko'u manao ana, aole i oi ae ka hewa o keia wa i ko ka wa mamua aku o ke kauia ana o keia kanawai, ua like no a like, aka, eia wale no ka mea i like ole ai, ua emi nui na mai o keia wa i ko ka wa mamua o keia kanawai. Ke elelo nei au be ino io no ke kauia ana 0 keia kanawai maloko o na Buke Kanawai o.kakou, nka, pehea la keia. He mea pono anei ia kakou ke nana wale aku me ka lapaau ole aku i ka poe i loohia i na mai ? ke hai aku nei au he hana kupono ia na kakou e like me ko ka Haku hoola ana i kekahi mai, eia ke hana nei ma ka Ahaolelo o Beritania kekahi kanawai o keia ano, aka, aole nae i bolo i keia wa, a ina e hana ia aupuni pula, aole no e pono ia kakou e pale aku 1 ka hana aia aupuni. Nolaila, ke manao nei au aole e pono e hoopau loa i keia kanawai e pono paba e waiho aku no kekahi wa. Ku mai o Mr. Pilipo, a kokua i ka bila kanawai e hoopao loa ana ike kanawai e hoemi ai i na mai i loaa ma kn hookamakama aaa, no ka mea ma ka hoomaopopo ana ma na hani i hookoia momuli o ke kanawai, ua ae a ua hookonokono maoli jrio i na wahine o kakon, me ko lakou manao maoli iho no, ua lanakila ae oia maluna o ko kanawai o

ka hewa moekolohe, me ke kuai aua ina pono no keia ola ana.

S like me na olelo a na hoa i olelo iho nei e koku* ane i ka bila, pela no eu e olelo nei e lokahi pu kakou a e ko iluna e hoopau loa i keia kanawai e Lana hoohilahila . nei ia lakou iho a i ka inoa o ke aupuni. O na wahine o kakou, ka poe i manaoia na makubhine o Hawaii nei, a e like no hoi me kekahi mau olelo a ke komite, ua hoike m»i kekahi o keia pue wahine e oieloia nei he laikini au a umi lakou ioa keiki i loaa ia lakou. Pehea la keia he raea pono anei ?ke inanao nei au a pela no paha oukou. aole h« mea pono nolaila e hooholo loa kakou i keia bila.

Mk. Habris : Ua miaamina nui au ika hakahaka ana n aa noho, oiai he mea nui keia, a e pono e nana uui a e hahai aka e like ine ka olelo a ka Luna o Kohala mai nei. Ina e hapaiiu ana kekahi ninau no ka hookamakama, alaila, ua komo ke ao holookoa iloko oia ninau, a mai ke au mai o ka noho alii ana o S<>lomona a hiki i keia la, aole loa i loaa iki ka haina. He mea maa mau, makahi ona kulanakauhale e lawelawe ana i na oihana kalepa, a ma kahi akoakoa a eoho nui ia e kela ano keia ano lahui, aia pu no malaila ka hookamakama ana. ( Āole ipau. )