Ke Au Okoa, Volume VI, Number 11, 30 Iune 1870 — KA AHAOLELO O 1870. [ARTICLE]

KA AHAOLELO O 1870.

Mi Kūapūū . E ka Paresidei>a. O ka la hoouka hope loa ana keia o na olelo a kakou e pili ana no keia bila i lawe ia mai e ka Luna Hanohano 0 Kohala, no ka hoopau ana raai ka Pauku 1417 a hiki i ka Pauku 1425 o ke Kanawai Kivila e pili ana i na Haku, a ine na Kauwa. E na'lii a me na hoa hanohaoo ma ka 01hana Lunamakaainana, elua mea imua o ka hale i kbia maaawa, oia hoi, o ka apono aku 1 ka bila, e hoop&u aaa i keia mau Pauku, a i ole ia, o ka hoopanee loa i ka noonoo ana ma ka hoomau ana i keia kanawai iooioo. 1 ko'u noonoo aua i na la loihi a kakou i kamailio ai no keia kanawai, ua hai aku au, aole au- i pane ia mai e ka poe nana wau i hoouna i ka aoao a iakou 1 maKemake ai ia'n e kukulu maiuna olaila no keia mea e hoopaapaa ia nei, oo ka mea, o ūa apana la, oia ka oūma ka oihana mahiai no lakou ponoi. e kanu ana ke kane, wahine, keiki i ka raiki, aole ma ke ano kauwa, aole no hoi i mahuahua hoa ae nei na pono i loaa ma ka aoao a'u i kokua ole ai, nolaila, e na hoa, eia no au ma ka aoao a'u i ku maa ai mai ka hoomaka ana ; oia hoi ka hiiiaai aaa i ka bila e hoopau i keia kaoawai me ka mana ole i ko hai mea mai. I kekahi la ae nei, he haiolelo loihi ka ke Kuhīna o ko na aina e, e pili aoa i keia kanawai, ua manao au, ua makehewa Kona ala-ko-ana ia kakou me he poe la, rfa keekeehi iki ia Europa, Beritania, Inia Hikina. Inia Komohana, a me na mokuaina o Amerika Huipuia, i huli aku ma koaa aoao me he poe ik« maka la i ka noho ana o na haku, a me kauwn olaila, malalo o na kanawai e like me keiakeano. E haliu ae no kakou i kahi kokoke, a nana aa i k& hana a keia kanawai ma na wiliko e ku nei ma kekahi mau apaaa o keia pae aina kahi a kakou i hoouna ia mai ai, aia ma» laila, be puka hatnao}a e komo wale ai ka hai me ka hai kane, a hoomau i ka noho mauuahi ana, aa nele ka maluhia o keia hewa ke noho i kahi kuamakahiki ole mahope iho o ka hoopai mua ia ana e kekahi aha hookolokolo. Ua lilo keia kanawai he opu malumalu no ka poe e hana mau ana i keia, me ke keakea ole ia, aole no e hiki ua haku ia ke ninan, no ka mea, ua ae ia ma keia kanawai na-kane, na wahine, a me na haumana, a o kona pono wale no kana i manao ma ka oaahuahua o ka poe kauwa, me ka ike oie, aa kue i ke kumokanawai, a malaila, ua maopopo e na hoa, he kanawai inoino keia, a he awahia kona hope. Eia hoi kekahi, ke kudala ia oei ke kino a me ka uhane o kanaka ma keia kanawai, no ka mea, ina e haalele aaa kekahi haku i koaa wiiiko, a ua liio i kekahi mea, alaila, ua iiio pu no me na kanaka, he oiaio keia, no ka mea, o ka man&wa i koe tna ka palapala ae iike, a o ka aie paha e kau aoa malnna o ke kauwa, oia ka ka haku mua i boolilo {m aku me ka wili, nolaila, ua maopopo, na koūala ia ke kanaka ma ke ano maolio keia kanawai. A pehea la wau e ae aku ai me ka nana ole i ka pono o kau lahui. A ke olelo nei au, ua like ioa keia kanawai me ka moku popopo, aohe ohua e kau maluna ona, aohe mau sela, aohe kapena oana e. hookeie ia ia, no ka mea, ua maopopo. - Aole aa e koi aku ana ia oukou e hoopau i ka oihana wiliko ma Uawaii nei, ka mea i pii nui ai ka waiwai o ko kakou aupuni, a i pomaikai ai keia pae aiaa, aka, i oo ole keia kauawai mahope aku, e iike me ka mea e pane ia mai nei e keia aoao, no ke kahiko ioa o ka paa ana o keia kanawai, oia ka ka mea e-hiiu ole ai i keia ahaolelo kau kaoawai ke hoopau, mai maka'u oukou ī na. Kuhina, no ka mea, eha wale no lakou, a i ole la, ekoia paha r a ina e huii ana oukou malalo o iakou, aiaila, e iohe auanei kakou i ke kapa la mai he pili Kuhina, he puni ōihaaa, a he hoopilimeaai, a peia aku. Ke olelo la mai nei ina ka e pau keiakanaahila,' he ilihune ka hope, e loaa i keia Aīipuni, aole ioa e kipa mai na moku kaiepa aole hoi e hblo na Kuna ma na awa e ae, no . ka ukana oie, oiai e haaiele ana ka poe wili ko, a e pan aaa na haole waiwai i ka hoi i ko lakou mau aiaa. He wahahee ! a ke olelo aku nei aa (nai puui ia Wah'ahee, a ke hai aku nei ia onkou e na hoa hanohano, e noonoo nui ouko? i keia. Ina j>aba oia ko lakou manao maoli, mahope iho o ka pau ana o keia Kanawai, alaiJa, ua puno loa, no ka mea, o ka hoi no ia o na aina a lakou i kaai ai me kakou. Owai no hoi ko iakon mea naa* i kauohaaku e konuMnai ia. aei, »ole anei oo ko lakou makee i ko kakou aiaa ; aole anei no kO-lakou makaleho i ko kakou aupuni, a bele ilihune wale mai eo iakoo, a nohama Hawaii nei, a loaa nl eke data t alaila hoi, aole ao ko lakou ike, o keia aupuni, ua loaa ia i« ke kulana oluolu loa iloko o keia moana nui, a ke kipa mai nei ko ka Hikin», a me ke Komohana, a ke loaa n«i ia lakoa ka ooho ana olu6ia, no ka maikaro k» makani, a me ke ea o keia mau'Ailana, Auhea la ke Aupuni una e ho'owaiwai nei na kanaka o na Ain»ei «oleanei, oko kakoa Pae Aina hooplā kakou i keia Kaāawai, ainila a ba»»uanei lw 'kKUWei'maileai., I-ko'u manao he

Kau Ahaolelo maikai keia i oi uku mamua o na Kau i hala, a ua oi hoi na kanaka maoli i komo mai nei mamua o na haole, noiaila, ina kakou e hooholo aaa i keia kanawai, alaila, ua kaulana kakon, no~ka mea be mea nuikeia a kakou i hoopan ni, a he mēa mahaio ia nae, no ka mea, ua lt i no ke nooaoo ia, no ka hiki ana mai o ka luhile.

Ke oleio mai nei nee ke Kuhina Ka'aiaina, he hiki no ke koopii ke kauwa ke hana ino kona haku, ae, he hiki no paha, aka. auhea ka nui o ke dala e hele ai i ka hoopii, no ka mea, eha, a elima wale no wahi dala o ka malama, a he huhu paha ka haku ke hele i ka hoopii, e like me keia pake i pepehi mainoino ia ma ka wiliko o Halawa, no kona hele ana e hnopii i ka Lunakanawai, nolaila, ehnopau kaknu i keia Kanawai, ilokooka makahiki lubile, "E ola e na pio e." M'i Makiin . 0 ka makamua keia o ka'n ku ana e olelo no keia bila kanawai, he mahalo nui no au i ka bila, aka hor, mamua o kuu noonoo ana no keia, ua hele aku au imua o ka mea nana ka bila, a uinau aku ia ia, maaaaa ponoi o kona alo a me kona maka, no ka bila, e ninau ana ia ia, e hana ana anei oe i kanawai hon ma kahi o neia maa pauku e maaao 'ia nei e hoopau 1 olelo mai kela, aole, na hoohiki au aole e hana hou i kanawai ma ia wahi, a.nolaila.wau i hana ai i 'hoololi ma kekahi mau pauku oia kanawai mai 1417, 1420. E o'u maa hoa Hawaii e, ua nui no ua olelo i hoike ia mai nei e o'n mau hoa o ka aoao makaaiuana, e olelo ana, be kanawai ino keia, pono ke hoopaa no ka mea he kauwa kuapaa, e na hoa makaainana Hawaii, ua kuhihewa loa kakou malaila, o ka huaolelo kauwa kuapaa, aole like oia me ke kauwa kuapaa, he huaolelo haole ia kuapaa, o ka huaolelo kauwa ia. Hawaii nei, be huaolelo maikai no kupono i na'lii a me na iwikuamoo m.ukipaka, a pela.aku, aole ia he huaolelo ino e hilahila ai kakou, uole i oi aku ko kakou ike i ka olelo Hawaii mamua o ka poe uana i hana keia kanawai ma ka hookomo aua.i keia huaolelo kauwa, eia na ano kauwa o- Hawaii nei i pili iki i ke ino kauwa Haepaa, kauwa laepuni, kanwa makawela a pela aku o keia olelo kauwa kuapaa no na aina haole mai ia oīelo i hoolike ia me ko na kauaka o Aferika oia ; kanaka eleeie i kuai ia ai me ke dala, e like loa me ua holoholona, ka lilo o ke ola a me ka uhane pu paha. Nolaila, e knu mau hoa e e pono kakou e noonoo mua i mea kupono e pani ma kahi i manao ia ai e oki, alaila, hiki ke oki, aole puno o ke oki me ka loaa ole o ke paui he poe kauka kakou na na makaainana i hoouna mai e oki a e lapaau i na kanawai maimai ina ua ike ia kona ino pono no e la- j paau raa kahi i ike ia ka mai, ke mahalo nei i no au i ka naauao o na hoa o'u i ku mai nei i e oielo ana o keia mau kaoawai ka ka mea e hoemi ai i keia iahui a pela mai nei hoikahi mau hoa, oia ka ka mea nana e hoomoekolo-. be nei i keia lahui a i hoolilo pu i ka pomaikai o keia lahui i ka poe o waho. E ou mau hoa Hawaii e, e pono kakou e noonoo no keia, aole pela ko'n manao, i ka wa e ola ana | ko kakou Moi lolani Kamehameha ekoln, i j aloha nui ia e na Hawaii, a me ko na Aina e, ua haawi kela i aioa nou e Hawaii i wahi e ku ai ko wawae, a uou no ka hewa ē Hawaii, i kuai i kou uiua ia hai a lilo a piha mai nej ka aina ina malihini, a nele oe e lalau wale ana, no wai ka hewa, no keia feanawai anei, aole loa, nou no e Hawaii, nolaila, e o'n mao hoa e, e nana aku kakoo ina aina Apelika kahi i hookauwa nui ia ai ka hanau, a pela no ua pake, aka o oe e Hawaii ea : eia kou mea i emi ai, no ka hana ole, komo lole wale no a hele me ka hookomo i na lima iloko o ka pakeke, aole hana, ncflaila, aole holo pōno o ke koko, nolaila, aole hanau, aole no keia kanawai, ua olelo ia mai nei e ka hoa o Honolulo, no na mai aai, no na kanaka e mai oia hoi ka mai pake, a me na mai e ae, eo'u mau boa e, aole like o ko'o manao pela, o ka mai pake he mai kahiko no ia, ma ka olelo Hawaii he ikikolu ia mai, oia ka mai ola ole i olelo ia ai e ke kumu lapaau o Lonopuna kela alii i ku ai ka" wawae i ka oo ma Kiolakaa kahi au i hele mai nei, o Makaninuiahailono ua kumu la, aole keia he mai mai na aina e mai. E na hoa e puno kakou e kokua ma ka hoololi a'u i hana ai, me ko'u wahi ike puku, a na kela a me keia e hoopiha mai me na mea maikai, alaiia, lilo i kanawai maikai, be ole loa hoi ka hoopau i keia mau Pauku. Ua olelo hou ia mai e kekahi hoa, no ke kauwa kuapaa, he mea kue i ke Kumukanawai e na e, aole like loa o ke kauwa ma ke kanawai me ke kauwa jcnapaa ma ke Kumukauawai. heaha la ka like o ka moekolohe me ka moepio, heaha borkalike o ka moenaha, me ka moeaiuane aoie like oia mau mea, pela hoi .ke kauwa, me ke kauwa kaapaa o ke auo nui o ke kauwa he hua olelo alii no, e uana'ku kakou i na nupepa a kahi hoa hanohano o Honolulu, no ke Moolelo o Pakaa ke kauwa a K Umi, aoie o Pakaa ke kaß"wa he alii no, he iwikuamoo apela aku, uannnhalo ia do na ano kauwa o keia lahui Kauwa Makalepo Kauwa Makawela, Kauwa laepuai a peia no hoi ka like ole o ka huaolelo Kauwa, aole like iki me kekahi man ano Kauwa iho he ino iki kahi ano kauwa no ka wa huhu, ia, a pela oa ano alii, ua lilo na kauwa ma kahi mau ano a'u i hoike aku nei, he oiau kanaka ia no ka wakai oloa ana o na keiki alii i ka wae amu i'ai oa omaka e like me ko na laalaeia a pela hoi na ano Sopa Kuakea aole like ia me oa Makaainana ano koikoi, aia la malalo loa aku, nolail», okeia mea e hiipoi oni ia mai nei Kuuwa Kuapaa e

na hoa Hnwaii o'u, uole iu he mea iike me ko Hawaii nei he inoa ia mai kahi aioa mai, like me na inoa o kahi mau aina o kakou, aia o Kailua na ka haoie ia o Kai lua oia ka inoa kahiko, a pela hoi o Hunolulu nei na kahaole ia o Hononunu ka inoa ia kakou i ka wa kahiko, a pela na ano Alii o kakou ua loaa ko lakou mau inoa mai loko raai o ua laau awa o kakon, penei o ka awa Moi, he ku ia iluna oia ka awa Alii, a o kn awn papa. he awa kauwa ia no kona oenee ilalo, a pela no kakou e kuhi hewa nei i keia inoa kauwa a me ke kauwa kuapaa, he like ole, nolaila e o'u mau hoa Hawaii pono e nana pono i keia mau Pbuku, mai oki o lilo oe e Hawaii i mea ole, e nana aku, aia a moka keia maa Pauku, me ka panai 010. ia ibo, alaila e lilo »na kou pomaikai i na kanaka o waho, e like me nei.

E lawe mai no ko Europa i mau kanaka hana no lakou ma ke ano kopakako a lawelawe e hana, e like me Weterhouse, e lawe mai nei ioa keiki pelekane, a lilo ia lakou oa hana a pau o kona mau Hale Kuai a pela no hoi na haole e ae a paa, auhea iho kau e Hawaii o kou nele wale no koe, nui loa na Lahainaluna i hoi mai a me na kanakae ae, aole loaa iki o ka lakou haaa, aia wale no i ko lakou la poe ponoi, a i aha kau, e Hawaii o ka nelē no, nolaila, ina e hemo keianoau Panko, alaila, aole i ike ia ae kona hopena, nolaila e nana ae e Hawaii ma na laau e ulo mai nei, o na laau haole a pau ua laūakila lakou ao na laau Hawaii aole lakou pela no kakou, ina e moku keia mao pouku me kona panai ole ia mai. Nolaila, ke noi akn nei au ia oukou,e

o'u naau tioa, e noonoo a e lawe mai i mau mea aiaikai 110 ka h-oololi i hnopiha ia a o»»i--kai pomaikai kakou, aole oae «u e kauwo wale msi ia oukou ma keia mea, so!e i pau ko'u mau maoao no keia, aka, no ke ano poeleele a ke pololi mai nei paha kahi poe hoa, noiaih, e pau au a e hoihoi ia ka oleio hope i ka mea nan» ka Bila, aole e ku hou mai kekahi hoa e ae. La Hana 37, Poaono, lane 11, 1870. Halawai ka Ahaolel» ma Honolalu, bora 11 kakahiaka, e like me ia i hoopaneeia. Mea Hanohano Paresidena P. Naheoleln». ma ka noho. Poleia e ke Kahunapule Helaheluia ka moolelo o ka hale, a ma ke noiia ana ua aponeia. Hoike mai ke Komite "Waiwai e pili ana.no ka olelo hooholo no ka haawina o ka lawe leta o Hilo, Hawaii, uo na makahiki elua i hala, o ka Lnna Letāo Hilo, oJ. H. Coney, (Koni,) ua hana aelike oia me ka mea lawe leta, uo ka aku'he $40 no ka hapaha makahiki. Noiia a apouoia ka hoike ake Komite. Hoike mai ke Komite Paipalapala, i ke pai ia ana o ka " Bila Kauawai e hooponopono ai i na Knla Kuokoa, no na wa e knla ai a me ka makankaa o na kuma." Hoike mai ke Koinite no ka Hoonaaaao, i ka olelo hoike e pili ana i fce Kala Hana Lima Hoopololei. Noiia e Mr. Kaai, e hooholoia e kapaeia na rala; Waiho mai o Mr. Naukana he olelo hooholo, e kohoia e ka hale ka Mea Kiekie W. C. Lunalilo a me ka Hon. 1). Kalakaoa, i man haiolelo no ka lubile, i kulike ai me ke noiia ana ma ka la 15 o lone, a e kohoia i elaa lala 0 keia komite e huipa ako -me na haiolelo i hoikeia. Waiho mai hoi o Mr: Aholo he hoololi, na ka Peresidena e koho i keia mau haiolelo, a hookahi ma ka aoao o na'lii, a hookahi hoi ma ka aoao o na makaainana, oinaaia a hoo-. holoia. A aa koho ia o Hon. D. Kalakaoa a me Hon. L. Aholo. Helnhelu akahiia ka bila kanawai a ka Loio Knhina, e pili ana no ka hoomakankan ana 1 papa inoa a me ka nnuhi ana i na Jnre. Hapaiia na hana o ka la.

Hana naua. Oia ka noonoo ana ika bila kanawai e hoolako ai i na lio a me na bipi maikai ma kela a me keia apana, makaheluhelu alua ana, i mau kea e hoolaha ai.

Nōi maf o Mr. Martiu, e hooholoia e hoihoi hou aku ka bila ia ia, e hooponopono hou. Hana aloa,- Oia ka noonoo ana i ka bila kanawai e auhau anā i kekahi hapa o na lilo i ka poe mea aina i hoopomaikaiia e na alanoi, ma ka heluheln' alua ana. Noiia a hooholoia, e .lilo ka hale i ke komite no ka bi!a. Hon. W. P. Kamakao, ma ka noho lnnahoomalo. . Mr. Kalama k Ke ko nei au e ninan akn i ka mea nana i lawe mai i keia bila, i ka pomaikai e loaaana i ka poe mea aina i okiiai ma ka holo .ana o. ke alaaai, oia hoi ka pomaikai kaokoa. Ka Loio Kuhina. He haina moakaka ka'u e hai aku ai, oia hoi e loaa ana i ka poe mea., aina i holoiae kekahi alanui ku pomaikai nui,. mamna o ka waiho wale aoa aole he alanni, he mea mau keia'ua ikeia, : o na aina i pili i ke alanui, na oi ae ko. lakoa kamnkuai i ko na aina pili alanui ole. Waiho mai o Mr. Kankaha he hoololi, ma Honolulu, Lahaina, Wailuka a me Hilo, kahi, kupono no ka wehe ana i na nlanui e like me ka bila, a aole ma na apana e ae. Waiho mai ka Loio Kuhina he panko pakni oia hoi Honolnlo, ma ka Moknpuni o Oahn, Lahuina a me Wailnku, ma Maui, a o Hilo, ma Hawaii. Noiiwaliooholoia ehoopaa ke komite, a noho hoo. . ' Hoike raai ka lunahoomalu o ke komite a ma ke noiia ana ua aponoia. Hoopaneeia ka hale, a kaPoakahi, hora 11 kakohiaka.

La Hana 3S, Poakahi, lune 16, 1870. Halawai ka Ahao'alo ma Houolulu, hora 11, kakahiaka e like me ia i hoopaneeia. Mea Hanohano Peresidena P. Nahaolelua ma ka noho. Puleia e ke Kahunapuie. Heluheluia ka mooleloo ka hale, a me ke noiia boa ua aponoia. Waih'» mai o Mr. Tbompson be palapala hoopii no Honoluiu, e noi ana e hoopauia ke dute ana maluna o na waiwai halepule i hookomoia mai iloko o keia nupuni, waihoia i ke komite waiwai a he palapala hoopii hou no no ia apana e noi ana i ka awa, waihoia i ke komite o ka Hoola. Waiho mai o Mr. Wahine he palapala hoopii no Koolaupoko Oahu e noi ana e hoonoa ia na ia a ke konohiki a e hooleia ka Pauku 385,-o ke kanawai kivila, waihoia a noonoo me ka bila.

Waiho mai o Mr. Kamakau he palapala hoopii no Palolo Honolulu Oahu e hookaawaleia i puu dala no ka hana i ko lakon owapo, a e hc:<kapuia ka nikii ana o na lio ma na aowai a pela akn, waihoia i ke komite ooa palapala hoopii huikau;

Wniho mai o Mr. Bihopa he palapala hoopii no Hooolulu mai na ona mai a agena o kekahi moku okohola' Richmond, e noi ana e haawiia aku i keia hale n<> ka poho i ka hoihoi ana mai a hiki i Honnlulu nei i kekahi ihau luina Hawaii he haneri a oi, a e noi ana e uku ia aku no na poino maoli o.ka moka i ka ai ame ka lole, oia hoi e $2000, i puhiia ai e ka moku kipi, Shenandoah.

Waiho mai o Mr? Wahine he pal»pala hoopii oo Koolaupoko. e noi ana i $5000, ka ukn o na Kuhiua no ha mak»hiki elua, waihoia a nnonoo me ka bila, a he palapala hoopii hou no n<> laila e hooemiia ke kuai ana i na laau malalo iho o na laaa a ke konohiki, waihoia a noonoo me ka bila. Waiho mai o Mr. Kani he palnpala 'hoopii no Kona Hema, e uoi ana i $10,000, no na »lanui oia upana a hiki i Kau a peia aku, waihoia i ke komite o na palapala hoopn haikau. I Waiho aiai o Mr. Thompson he palapala j hoopii no Honolulu e noi ana e hoakeia ke alanui mai kahi o Naone b hiki i ka aina o ti. Gilliland, a e hookaawaleia i haawina ddla no ia alanui, waihoia a noonoo me ka bila. Waihomai o Mr. Naili he palapala hoopii »o Koolaupoko, enoi ana e ukuia ka lona lawe leta o Oahu i $12, no ka mahina, waiho ia i ke komite. Waiho mai o Mr. Wahine he palapala hoopii no Koolaupoko, Oahu e hoonohoia na 'lii hanau i mau Kuhina no ke aupuni; waihoia i ke komite aina aupuni. Waiho uiai o Mr. Kepoikai he palapala hoopii no Honuaula, Maai e hoopeuia ka lunakaoawai apana.o laila, waihoia i ke komite o na ahahookolokolo. Waiho mai o Mr. Kepoikai he palapala hoopii no Koolaupoko, aole e ee ia ko laila luna e hele i ka hoohei bipi, a e hoopaneeia ko laila lana kola, waiho ia i ke komite o na ahahooKolokolo a me Hoonaauao. Waiho mai o Mr. Knapuu he palapala hoopii no Waimea Kaui, e hoonoaia na ilina kupapau o na luakini i na mea a pau, a e hoopaneeia ka luna leta » laila no ka hupo, a e hoopani kaLnna Kaaawai Apana o Nii* hau, waihoia i ke komite o na hoopii huikau. Hoike mai ke komile Paipalapala i ke pai ia ana o ka olelo hoike e pili aoa me ke alahui pali o Nuuanu. * Hoike mai ke komite Wae i ka olelo boike e pili ana ika hoopii a J. Haalou, no na dala $148, no kona koena uku lawe leta, a n i mai e imiia keia e ke komite waiwai a e hoike mai i ka hale, i pau ai ke pohihihi noi ia a aponoia ka hoike a ke komite. Hoike mai ke Kuhina Kalniaina i ka loaa o na paahao ma nā hana mawaho, i ka like ai me ka olelo hooholo. No Oahu, $20 327.75. No Kauai, 1,085.87. No Maui, 1 766 06. No Hawaii, 1,200. Hoolaha mai ka Loio Kahina he bila kanawai e hoomahuahua ai i ka mana o na ahahoomalu. Waiho mai o Mr. Kaukaha, he olelo hooholo, e hai aku na komite o keia hale, me na 'ena ona puali koa a me ka oihaoa kinai ahi, a me na makai, e komo i ka huakai luiio«knnri 50 pu o Puownina a pela aku, ninania a hooholoin.

Hōolaha mai o Mr. Thomson, be bila kanakawai e'ao ia i eha man keiki ina ke kola kanka lapaaa ma ka aina e. Helaheio a(tabiia ka bila kanawai a Mr. Rice e pili aoa i ka hoihoi i ka bana »na i maa hale hana lole pulopulo a me ka hnlu bipa iloko o keia aupuni, noiia a hooholoia e paiia ka bila, Hoolaha mai o Mr. Rice he bila Uanawai e hoohoihoi ai i na moku o kohola Hawaii. His Ex, C. C. Harris Kohina ona aina e, E ka Peresiden» ke ku aka nei au me ke* kahi mea i pai pooo ole ia maloko o ka Nupepa P. C. AdvertiBer, i pili i ka hai olelo aoa no na -mea e pili ana i ke kanawai o na Haku a me na Kauwa no kou hoopuka ana ae ma ka inoa o ke Akua Mana loa ma ka'u maa olelo ana oia ka mea i kuo noi ia mni ai au, no ka mea aole au i hoopuka i ka inoa o ko Akua koe wale no keia, penei: Ma ka inoa o ke. Akua a ne ka pololei, e ku no keln a me keia mea e olelo e like me kona manoo iho, aole hoi pono e olelo wale ia mai ni au. Hoike mai ke komite Paipalapala i ke pai

ia ana o na bila kanawai no na Hotele a me | na hale Pahupahu, a e hoolōli i ka Mokuna j 10. o ke Kanawni Kivila. Waiho mai o Mr. Wahine he olelo booholo e. hoohanaia na paahao o Hilo ma ia apana a pao ka wa hoopai, hoihoi hou ia ka olelo hooholo, a e pono na ka bila. Heluhelu akahiia ka bila kanawai a Mr. Kepoikai e hoololi ai i ke kanawai no Ua Papn 01 a Hawaii a e hoopaa hoi i kekahi mau panku. Helohelu akahiia ka hila kanawai a_ Mr. Thonipson no ka hoonoho ana i Aha ka&poni ma ka Mokupuni o Hawaii, noiia a hooholo ia a paiia ka bila. Hapaiia na hana o ka la. Lilo ka hale i ka noonoo ana ma ke komite ma ka heluhelu alua ana o ka bila kanawai no kekahi mau auhau i ka poe mea aina i hoopomaikaiia e na alanui. Mr Thompson ma ka noho lunahoomalu. Waiho mai ka Loio Kohina he hoololi no ka hila. e kau waloia no kein bila kanawa; ma ka apana koho o Honolulu wale nei no a me Hilo Noiia a hooholoia e hoopōn ke komite. Hoikemai ka lnnahoomala o ke komile a ma ke noiia nna ua apoooiia ka hoike. Noiia a kapaeia na rula. Waiho mai o Mr. Boyd, he olelo hooholo e hiki mai na hoa o ka hale ma ka hora e 9 kakahiaka o ka Poakolu no ka hele ana no ka Inhile, a e noho no keia hale ma ka Poaha hora 11, kakahiaka. Waiho mai o Mr. Judd he hooioli, e hoo. loli, e hoomaha no na hoa ma ka Poaha a halawai hou ma ka Poalima. Ninauia a hooleia ka hoololi. Ninania a hooholoia ka olelo hooholo. Hnopaneeia ka hale. La. Hana 39, Poaha, Inne 16, 1870. Halawai ka Ahaolelo ma Honololu, hora 11 kakahiaka, e like me ia i hoopaneeia. Mea Hanohano Peresidena P. Nahaolelna, ma ka noho. - Pnleia e ke Kahunapnle. Helnhelnia ka moolelo o ka hale, a ma ke .. noiia ana aa aponoia. Kn mai ka Mea Kiekie Lunalilo. Ke kn nei an e olelo hon akn n>a kekahi mea i kakan hewaia ma ka Nupepa Anpuni, " Hawaiian Gazette," na oleloia na'n i lawe moi he olelo hooholo e hoolakoia na 'noa i 100 poo leta, ke hai akn nei au, aole a'n olelo hooholo oia ano i lawe mai. Nolaila, ke manao nei an e hnoponopono hooia. Mr. Laiana. Ke ka nei an e like me ka ke 'lii hoohalahala, pela hoi ao no na mea e pili ana i ka hoike a ke Kotnite Hoola, e pili ana i na palapala noi, e pono e hooponopono hoo ia. Mr. H'Jtchison. Ke ko akn nei ao no kekabi mea i olelo hewaia e pili ana no ka oiaio ole o na mea i oleloia e ka nupepa haole Anpnni, e keia nnpepa " Benete Ponoi," a na olelo na nnpepa I& i na mea oiaio ole e pili ana i ka'u mau olelo, a e like no me ka manao o na mea eloa ika iho nei, pela no ko'u. Hoike mai ke Komite Paipalapala, i ke paiia ana o na olelo hoike a ke komite noka ninaninaoia ana no ke kanawai e hoemi ana i na mai i loaa ma ka hookamakama.

Waiho mai o Mr. Kaai he olelo hooholo, e hoopaneeia ka hulawai a ka la apopo, hora 11- kakahiaka, no ka haawi ana akn i ka mahalo i ka aoao hoomaoa Pope, ninania a hooholoia. Helohela akahiia kahila kanawai a ka Loio Knhina, e pili ana i ka hoonai anai ka mana o na Ahahookolokolo Hoomala. Noiia a hooholoia e helnheloia ka bila ma ke poo ma ka helnhela aloa ia ana. Noiia a hooholoia, e kakan poepoe ia. Hoolaha mai o Mr. Thompson, he bila kanawai e pili ana uo ka imi ana i ka oiaio o na olelo a na hoike ma kekahi man hihia, a he bila kanawai no hoi e hoololi ai i ka Pankn 1420 o ke Kanawai Kivīla. Hoopanee ka hale, apopo hora 11 kakahiaka. La Haua.4o, Poauma, Inne 17, 1870. Halawai ka Ahaolelo ma Honolalo, hora 11 kakahiaka, e like me ia i hoopaneeia. Mea Hanohano Peresidena P. Nahaolelua, ■ma ka noho. - Enleia e-ke-Kahunapuk. ■ ■ • •* Helnhelnia ka moolelo o ko hale, a ma ke noiia ana ua apoooia.' Hoike mai ke Komite Waiwai i ka hoike e pili ana i ka palapala hoopii o Honolnln, e hoopakeleia mai ke dute. #e na waiwai a me na lako no na. halepule i hookomoia mai i heia Anpuni—hoike mai e waihoia ka palapala hoopii ma ka-papa, ninauia a aponoia. Hoolalia mai o Mr. Kepoikai, he bila kanawai e hoololi ai i kn Panku 996 a hiki i ka Paakn 1003 o ke Kanawai Kivila. Waiho mai o Mr. Laiana he olelo hooholo, o ka hana o ka la o ka Poalua a me ka Poakoloiho nei, e lilo oia ka hana o ka Poalna a me ka Poakolu, e hiki mai anar—ninaoia a hooholoia. Heluhela akahiia ka bila kanawai a Mr. Rice, e pili ana i ka hoohoihoi ana i na mokn okohola Hawaii—ninania a hooholoia e pai ka bila. Waiho mai o Mr. Kaokaha he olelo hooholo, e kaoohaia ke Komite o na Boke Heln, e kikoo ako i $3,000, i oku no na hoa o ka hole—ninauia a hooholoia. Hapaiia na hana o ka la. Helnhelu akolu ia ka bila kanawai e hoonui ana i ka mana o na Aha Hoomalu—ninania a hnoholo loa ia. Hana. eluu. Oia ka noonoo ana imna o ka liale i ka bi!a kanawai e auhao ana i kekahi

poe mea aina i hoopuoiaikaiia e na alanui, ma ka heluheln aloa ana. Waihu mai ka Loio Kuhiaa he hoololi, e pili wale no keia bila kanawai do ka Apana Koho o Honolulu a me Hi!o. Waiho mai o Mr. Kamakau he hoololi, e kupaeia o Honololn, a e koe o Hilo. oke kumu o ko'u olelo ana pela, no ka mea, he ano peelua keia e hooeoaka'aka'o mai aoa, no ka mea, ua lilo i na kanaka ko lakou mau aina i mauaoia paha e okiia i alaeui, ua loaa nae ia Lkou ma ke auo alodio, a ua uku lakou i ko ke Aupuni kuleana a paa, 'aka, ma keia kanawai, ua kau houia aku he auhao hou. Aole no hoi aa i ike i ka pomaikai e loaa ana do keia mea he alanui e manaoia e wehe hoo, aka, ma ka haaohaao wale no paha o ka aina no ka uui o na alanui—ninaa ia ka hoololi a hooleia. Waiho mai o Mr. Kaukaha he hoololi, e kohoia na Kocnisina ekolo nana e wehe i kekahi alanui, hookahi oia poe na ke Kuhina Kalaiaina e koho, hoekahi na kapoe nona ka aiua, a hookahi na ke Kuhiua Kalaiaina a rue ka poe mea aina e koho—ninaaiaka hoololi a hooleia. Nonoi mai ke Kohina o na Aina e, e hooholoia e kakauia oa ae me na hoole. oka poe ma ka ae, o lakou ka poe kne i ka. hila, 0 ka poe ma ka kooīe, o lakon ka poe kokuai ka bila. Poe ma ka hooh. M. K. P. Kanoa, J. 0. Domma, Hon. C. R. Bishop, C. Kanaina, Hon. W. P. Kamakan, H. A. Kahann, W. ī*. Hutchison, C. C. Harris, J. M. Smith, S. HPhiilips, H. K. Hitchock, S. K. Kaai, W. T. Martin, W. H. Kaanwai, L. Aholo, 3). W. Kaiue, C. H. Judd, D. Kaukaha, 18. Poe ma ka ae. D. Kalokaua, D. B. Wahine, &. W. D. Halemanu, G. W. Pilipo, N. Kepoikai, W. Hanaike, D. Kahanlelio, J. Kaluapihaole, S. M. Kamakoo, E H. Boyd, S.P. Kalama, J. Komoikehuehn, J. L. Naili, S.M. Naukana, 14. Noiia e kakania na ae me na hoole, no ka hoololi a S. M. Kamakau, e kapaeia o Honololu. 0 ka poe ma ka ae olakoa ka poe kokna i ka hoololi, o kapoe ma ka hoole o lakoo ka poe kue ika hoololi. Ika uiuan ana, he 8 poe ma ka ae, a he 26 poe ma ka hoole, nolaila, ua hooleia ka hoololi. Noiia a hooholoia e kakauia naae a mena hoole, no ka hoololi aka Loio Knhioa. Oka poe ma ka ae, o lakon kapoe kokua i ka hoololi, oka poe ma ka hoole, o lakou ka poe hoole ika hoololi. Ika ninaaia ana, he 19 poe ma ka ae, a he 18 poe ma ka hoole, nolaila, ua hooholoia ka hoololi. Noiia a hooholoia e kakaaia na ae ane na hoole, no ka hooholo ana i ka pauka me ka hoololi, o ka poe ma ka ae, o lakou ka poe kokua i ka pauku me ka hoolo]i, okapoe ma ka hoole, o lakou ka poe kue i ka panku a me ka hoololi. Ika ninauia ana, he 18 maka ae, a he 17 poe ma ka hoole, nolaila, ua hooholoia ka pauka me ka hoololi. Noiiia a hooholoia e kakauia na ae ame na hoole, o ka poe ma ka ae, o lakoo ka.poe kne 1 ka panku elua oka bila, oka poe ma ka hoole, o lakou ka {foe kokua ika bila. Ika ninauia ana, he 17 poe ma ka ae, a he 12 poe ma ka hoole, nolaila, na hooleia ka paukn eluaokahila. Heluheluia ka pauku ekola o ka hila imna o ka hale. Ku mai ke Knhina Kalaiaina. Owan ka mea nana i kanoha i ka Loio Kohina, ekakau i keia bila mamuli o ka'u kanoha, aka> uo ka hoole loa ana ia iho nei o ka panka elua o ka bila, nolaila, ke nonoi akn nei au, e kapae loa ia ka- noonoo ana o ka pauka ekolo, a e lnweia ka hila mai ka hale mai. Waiho mai o Mr. Laiana, he. hoololi pakni no ka paaka ekolu, —ninauia a hooholoia ka hoololi. Niuania a hooholoia e hoihoi hou ke Kuhina Kalaiaioa i kana noi. Noi mai o Mr. Judd, e hapai houia ka noo. iioo ana no ka Pankn 1 ame2o ka bila. Nonoi mai o Mr. Hikikoki, e hooholoiaka pauku ekolu o ka bila, a e kakao poepoeia. Ninauia a hooholoia, e kakaaia na ae a me na hoole, o ka poe ma ka ae, o lakon ka poe ae i ka hooholo ana i ka pauku 3 me ka boo~ loli, o ka poe ma ka hoole, o lakou ka poe. kue ika bila. Ma kaniuau ana, he 26 poe ma ka ae, aheBpoema ka hoole, nol&ila, ua hooholoia ka pauku ekolu o kaj)ila maka hoololi. Nōiia a hooholoia e hapai honia ka noonoo ana o ka pankn eloa o ka bila. Noiia a hooholoia, e kakauia na ae a me na hoole, n'o"kā hoehōlo ana i kapaukn elaa, 0 ka poe ma ka ae; o lakou ka poe ae e hoohola i ka bila, o ka poe hoole, o lakou ka poe hoole ika bila. Ika nioauia aua. he 23 poe' ae, a he 12 poe hoole—nolaila, oa hooholoia ka pauku elua o ka bila. Niuauia a hooholoia k& Pauku 4 oka bila, a e kakau poepoeia. Ninauia a hooholoia ka Pauku 5 o ka brla, me na hoololi. Ninauia a hooholoia ka Panku 6, 7, 8 a me 9 o' ka bi!a, a e kakau poepoe ia. Noiia a hooholoia e hapai hoa'ia kanoonoo ana i ka Pankn 1 o ka bil». Noiia a hooholoia, e kakania na ae me na hoole, o ka poe ma ka ae, o lakon ka poe kokna i ka bila me ke kue i ka hoololi, o ka poe ma ka hoole, o lakou ka poe kne i ka bila. 1 ka ninauia ana, he 15, poe ma ka ae, ahe 17 poe ma ka hoole—nolaila, ua hooleia ke kapae ana i ka hoololi. Hoopaneeia ka hale, apopo hora 11.

| [ E heluhelu aku ma ha aoao mua. ]