Ke Au Okoa, Volume VI, Number 6, 26 May 1870 — Untitled [ARTICLE]

Ma KA Poakahi iho nei, ua hoala ia mai no ka wa mua o ka hoopaapaaia ana o ka ninau nai o keia Kau Ahaolelo, a oia no hoi ka Bila Kanawai a ka Luna o Kohala, e hoopau ana i ke Kanawai o ka Hakn me ke Kaowa, oia hoi mai ka Panku 1417 a hiki i ka Pauku 1425 oke Kanawai Kivila. 0 keia ka ninau nni a kekahi puuln bapa auku i kukulu ai, i noonoo a i maiaa akamai ai paha e hooke aku ma keia Kaa Ahaolelo o ko kakou noho'na lahui.

Ua hoala ia e ka poe nalioali i ua kaaawai nei na manao, o ka bootoia ana o aa Kanawai nei, aa kne nai loa ia ma kona ano komn e like me ia i olelo ia ma ke Komukanawai, Paoku 11, aa houkapa loa ia ka hookaowa knapaa ana. Pela ko lakon kani ana ma na halawai a ka poe mahiai i ka makahiki i hala, a malaila kahi i hookahnaia ai o ko lakon man manao e hoaleale i ka wai o na manao ano like ole a koee hoi, e manao ole ana i ka pono o kekahi hapa a me ko kekahi. Ua hai ae la makou, qs hoopnka ae lakoo i ke ano iao o na Kanawai nei ma kona ano knmu, ata, pehea la.hoi ko lakoo manao i ke Kanawai papa i ka haawi ana i ka rama i na kanaka Hawaii ; aole anei i ano kne kela kanawai i ke ano knmn noi i hoakakaia ai ma ke Knmnkonawai, no ka pono kaulike e loaa no ia. ina mea a pan loa ? No ka mea, he hiki i na paele o hea mai la ke inn, a o ke kanaka Hawaii, aia mahope o ke kipani pnk& o ka aina moka ! Ma ka nana maoli ana no, oa kne nni no ia i ke ano komo o na mea i oleloia ma ke Knmakanawai, aka, eia nae, ua nana a oa hoomaopopoia, o ka bana ana o kela kanawai papa, na ka ia i ka pomaikai o ka lehaleho Hawaii, a aole no hoi i ikeia ke kanmaha pilihna oia hookapa ana maluna o lakoo ; a no ia mea, aole i kulapa a i peku a i owala ia e na poe pankiki nei e lawe no lakoa ka leo nni sna e kalai olelo no ka pono kanlike o Hawaii nei. Pela no me ke kanawai e kupakaia nei, aole ia i kue i ke ano knmn o ke Kumnkanawai, no ka mea, o ka hoolimalima malalo o ka olelo ae like me ka hoopaa ana o ka Hakn a me ke Kanwa ia laua iho ma na olelo ae lik'e la, i kumn e kan ai ka mana o ka Hakn malana o ke Kanwa, a pela hei ke Kauwa malooa o ka Hakn, —aole no ia o ka hookaowa kuapaa i manaoia ma ka hahai ana o ke Kumukanawai.

I Da wa i hala ae nei, ua hoakaka no makoo i na mea e pili ana i ka noho'na kaawa a me ka Haka. Ma ka noho ana nae o kela & me keia Anpani, a pela hoi me kela a me keia Lahui i hoopomaikai ia e ka noho'na naanao a me ka lokahi launa ana akn me kekahi maa Aupuni e, ho mea poao ia Aupuni a me ia Lahui, ke imi i kona mau mea a me kona mau kumu eholomua ai, a e hoopaipai po aka oo hoi me na Aupnni ana i hookaikahi pu akn ai. Ua nana ia, a ua hoao ia no hoi, o ka hilinai oka holomua ana o kekahi Anpuni, aole he mea kupoūo ia ia ke hilinai ma ka waiwai komo owaho mai, no ka mea, 0 ko waho mai m«n loaa, i komo mai n& lakou no ka hemo aka o ko loko nei. Ua ane liko no ia me ke kanaka lawaia, imi mua oia 1 ka maunu a loaa, alaila, puka aku i ka moana a lawe mii i nai-a nui o ka hohonu ; a lie mea knpono no hoi i ke Aapuni e hilinai mau no ' a . o!omua malona ponoi o na waiwai i ho ■ >loia maluna o kona nian kula momona a me na awawa ulinli. No ka mea, ina kakon o hilinai wale nna no ma na waiwai komo mai, no ka manawa wale iho no a mao ae, me he ua naula la " i ka la kikiki i ke kula." No keia mea, i hoohaliuia ai kakou i ke peln ana i na ami koli. o ku-pa, a he mua pono ke mahiai ia koiu mnn kula o kakou ; a nolaila, na manao nuiia ka pomaikai hana. Ina hoi, ua hilinai nui kakou i keia manawa ma ka mahi ia o na knls o kakon, ka loaa

ana mai o na pomaikai, pehea boi e hiki ai ke hoopaa ia mai ka pomaikai bana, ina e hoopau loa ia na kanawai "Haka a Kauwa" e kau nei ? Pehea hoi e hiki ai ke hoomau ia na haūa, ina aole e hana ia ana he olelo aelike, a be mau pauka kanawai hoi e hooponopono ai no na mea e pili ana i ua mau olelo aelike nei ? Pehea hoi e hiki ai ia kakou ke holo imaa, ke ole na waiwai loaa o kakou ?

Aka, ke i mai nei nae ua poe noeau, akamai hiwahiwa nei, "E hookuu ako i kela mea keia mea e hele mai e hana e like me ko lakou manao ana, aleila, e holopono anei na hana inahiai a pan. Aka, ke hoomau ia keia kanawai, be hookanwa knapaa ana ia malalo o na palapala hoopaa

"•E hookuu aku i kela a me keia mea e hele mai e hana e like me ko lakou manao ana !"—be olelo ano kalai naauao ana no keia ma ka aoao hema I He mea pono no paha ia kakon ke nana ; aia o A ka hakn o kekahi hana, a o E ma na paahana ; ua hookuu ia mai lakou e hele mai "e like me ko lakou manao ana "be pono. I kekahi la na noho kekahi o E ma, na uku mna nae ka haku i ka aku hana, a kekahi la hele mai la ka paabaria,'able liulin u hoi aku la' e like me kona manao ana Hele mai la no hoi kekahi kauwa i ka mahinaai, a hana iho la i ka wa omamaln o ka la, a poha iho la ka la, hoi aku la no "e like me ko lakou manao ana." Ua oo paba ke ko, a oia ka manawa i makemake 'nai ia ai o ka wili ana, a me ka hana ana o na paahana, eia nae, ua lokahi ae la ko lakou mau manao, " Ka I aole make hele o kakou i ka hana i keia mau mahina elua, e noho no kakou e like me ko kakou manao ana." Ke ninaa nei makoo, heaha la ka hopena o kela mahiko ? Holo pono aeei na hana malaila, ina paha i kekahi kakahiaka, ua manaolana oe e nui ana na hana e pau ana, eia nae, aole poe paahana, na hele lakon "e like me ko lakoa man manao ana i" Ua kne nni makou i ka hoopan ia ana o keia man Panku Kanawai, no ka mea, e loaa ana ka poino i na haku a me na kauwa pu kekahi ; a he ole loa no hoi ka pomaikai e īoaa ana ika poe e hoalaala nei. Aka, he kokua nni no hoi hoi makou no ka hoopono* pono ia ana o na wahi kina o kela mau Paukn e maoaoia ana e hoopau. Aka, oka hoopau loa ana i kela kanawai, me ka imi mna ole i kekahi mau kanawai e hoomaopopo ai i ka oihana paahana, he hana " ulu aaiole" ia, aohe kii'na lon, he heleli wale mai no i ka makani ! Mahope e kamailio hou no.