Ke Au Okoa, Volume V, Number 38, 6 January 1870 — KA MOOLELO HAWAII. NA S. M. KAMAKAU. [ARTICLE]

KA MOOLELO HAWAII.

NA S. M. KAMAKAU.

HELU 12 He nui no na loina a me na puka a ka poe lawaia. O ka lihi kekahi o ka makau, o ka hoolou ana o ka maunu kekahi, he pula kekahi hee ma ka lawaia a kekahi poe, he hooholo kaokoa ka maunu a kekahi, he pa io ka kekahi, a he nui na ano, a he palu kekahi, o kekahi mau kauna ia okoa, o ka opelu paha, a o ke akule paha, o ke puhikii paha, kui a wai, hahao i ka aaniu me ka pohaku iloko alaila hookuu a lalo o ke koa, alaila kuehu ae, alaila kakaa aku la ka pohaku a puehu aku la ka palu, a oia ka mea e ona mai ai ka ia, a ai i ka maunu i hoolou ia i ka makau a puua ka waha o ke kahala i ka muhee. O ka poe i manao nui i ka mana o ka mauna, he pomaikai ka hoi i uka me ka ia, aka o ka poe kulia, a iwi paowa i ka lawaia, ua pii no ia ia ka ia e like me ke kane, a me ka wahine kulia e mumulu mau ana ia ia he ili ala. No ka lawaia hinai ana. O ka lawaia ana me ka hinai he nui no ke ano o ka lawaia ana me ka hinai a o ka upena kahiko loa paha ia a ka poe kahiko o Hawaii nei, he nui kekahi ninai a he liilii {illegible} hi, o ka hanai kala a me ka hinai palani (illegible) au hinai nui ia, ua hikipaha i na kanakana a ekolu ka noho pupuu iloko o ka hinaiala, a malao iho paha olaila ka hinai pani, a o ka hinai puhi, he hinai pakaka oia e hoopuni ia paha kona nui e na kanaka elua, he hinai paa loa o ka hili ana, a o ka elua, he hianai paa loa o ka hili ana, a o ia hinai no ka hinalea, he hinai mahuahua keahi, a he hinai liilii iho kekahi, a o ka haai o haai oopu, he hinai liilii loa ia. O ka hinai hinalea, oia ka hinai kahiko {illegible} i olelo ia ma ka moolelo Hawaii, a o ka kumu paha ia mahope mai i hana ai o Ka{illegible}, o Uweleki o Uweleka, o Pauhakaki, o{illegible}auhakka i ka hinai kala o Kaena, a mahope mai, ua hana o Kuula laua o Hinahele i ka hinai kala o Hamoe ma Hana. Penei ka moolelo kahiko o ka hinai hinalea. Ua noho o Kalamainuu ma Makaleha no Mokuleia i {illegible}Naialoa, aia ma ke aweawa komohana o Makaeha, o Wailea ia kahawai, o ke awa wa ia o Pakapakakuana ke kaiula nui kaulana i ka wa kahiko, a he kualapa moomuku mawaena o Makaleha a me Wailea, o ke alanui ia o Wauila e iho ai i Makaha, aia ma ka aoao ma ke komohana o ke awawa o Wailea ke ana i noho ai o Kalamainuu, he ana nui e huli ana i ka aoao hikina, a o kahi puka uuku aia ma ka aoao mauka, oia ka puka e lalama ai ka welau o na wahine nei iwaho, a o ke elelo, ae moe loihi ana ma ka ka pak ma knono o ke nna, o ke elleo no ia, oia ka papii i hnawi ai ia Punnaikoae. ain mu Fnuhale a alo ae i nka ka hniau a Hinnle, a n Hinalepalaloa, a me Akilolo.

O Punaaikoae, he keiki oia na Punanuikaialokele, ke keiki a Punanuikaianaina, a he puna wale aku no na kupuna, oia na'lii o Kauai e noho ana ma Kapaa no Puna, a nolaila mai o Punaaikoae i kii ia e Kalamainuu. He kanaka akamai o Punaaikoae i ka heenalu, a o kona mau nalu kamaaina o ka nalu o Makaiwa, a o ka nalu o Kaohala a me ka nalu o Kalehuawehe no Wailua ia nalu e kokoke ana i Kapaa. I ka imi ana o Kalamainuu i kane nana, ua loaa o Punaaikoae e heenalu ana i ka nalu o Kalehuawe he, i ka pae ana o na hoa heenalu o na alii nei i ka nalu, a hoea mai ana keia wahine ui maikai maluna o ka papa olo, a ike ua alii nei i ka wahine maikai a haalele i kona papa, a lele aku la ma ka papa o ka wahine e hooipoipo ai me kela wahine, e hao aku ana ka mana o ua wahine kamehai nei, o ka lilililo no ia i ka moana a pae ana i Kaena, a ma Kuaokala ke pii ana, a ma Kamae, a Kaipukalo, a ma Puukapele, a iho ana i kahawai o Wailea, ua lawe ia o Punaaikoae ma ke kuahiwi, o ike o Hinale ma a haiia o Punaaikoae ua aihue ia mai e Kalamainuu, a hiki i ka hale, o ka nui o ka ai o Makaleha o ke kihi, o ka lapa, o ka momona o ka uala, o ka poi, o ka awa, o ka maia, koele aku ua wahine nei i ka ia puhi lama o ua aina la, o kumu, ka uhu, o ka ula, o kela ia o keia ia, hookahi hana o ka pili mau o ka po o ke ao, ua pili aloha ke kane me ka wahine, ua haule i ke kuhihewa ke kane, me ka manao, aole he wahine eepa, a hala he mau malama, ua hele ke kino kanaka maikai o ua kanaka nei a nananakea i ka pili mau ia. I kekahi la, hele o Punaaikoae iluna o kekahi kualapa e huli pono ana i kai, a i ke ku ana nana ia kai, ike aku la i ka hai mai o ka nalu o Pekue, a huli aoao ae la i Waialua, a ike aku la i ka nalu o Kapapale, o Kauanui, a o ka haki palala ae o ka nalu o Puaena, aloha mai la, ka nalu o ka aina. O ka hoi no ia o Punaaikoae, a hiki i ka hale ana o laua, e noho mai ana, ua kiki wale i ke oho pukai ona, ua hele wale a palaluhiehu wale ka pukai o na'lii wahine, auhea oe? he aina nalu

no ka kou; o kou wale no la hoi ka aina nalu, ke nooi [noi] aku nei au ia oe, e ae mai ia'u e iho i ai i ka heenalu, aloha mai nei no hoi ka nalu o ka aina. I mai la o Kalamainuu, ae o iho i kai i ka heenalu, o iho nae, mai noo oe a kamailio me kanaka, a i loaa ia oe ke kanaka e mahiai ana i ke ala nui, a i kaha mai ia oe, mai ku aku oe e kamailio me ia, oia ke kauoha ia oe, o hele no hoi i ko makemake a pau ia ko lealea hoi mai. // Kuhikuhi ae la ua wahine eepa nei i ka papaheenalu, e moe ana ma kuono o ke ana, a kii aku la o Punaaikoae, a unihi mai la i ua papa nei a iho aku la, a hala ia i anei o Puea, a hala ka heiau a Hinale, a hala o Makapuuhale, iho keia i Kanoa, e mahiai ana o Hinale laua o Aikilolo; pa no ka laua la kahea, aole ia nei hoolohe aku, alua, akolu aole keia hoolohe aku, iho no keia, a holookoa laua la mamua{illegible} mai. "O ke ola ka mana e kahea nei ia oe, o kou make ia e hookuli la." Haliu ae la keia nana ia laua, a olelo aku la; ua kau kanawai mai kuu wahine ia'u, aole au e kamailio me kanaka, aole paha ia e ike mai i ko'u kamailio ana me olua. Olelo mai la o Hinale ma, o ko wahine he wahine akua, aole e nalowale ka kakou kamailio ia ia, he moo ko wahine o Kalamainuu, a kini au la e ka moo a lehu au la e ka moo, oia na kino o ko wahine, o ko maua aloha hoi ia oe, nolaila manao lai aku nei ia oe, o keia papa heenalu au i lawe mai nei, o ke elelo no ia o ko wahine, "Pehea la au e ola ai?" wahi a Punaikoae. "Aole ou wahi e ola ai, he nui na kino o ko wahine he mama i ka lele, hookahi wale no wahi ou e pakele ai, aia oe a hiki i Hawaii i o Pele la, alaila oe pakele." "Pehea la au e hiki ai i Hawaii?" wahi a Punaaikoae. "Penei": a penei, a pau ke aoao ana i na olelo, alaila kamailio hou aku ua mau kanaka {illegible}, "O auau i ka wai a hoi oe i ike pono oe i na kino o ko wahine, a i hoi oe a hiki i ka moomuku, a laila, hele oe ma ke kahawai m{illegible}mae, a ma ka puali pii aku oe malaila, a {illegible} pohaku nui palahalaha, alaila, pili aku oe i laila e nana i ke kino o ko wahine, a ike oe, a laila, e hoi hope oe ma ko alanui i pii {illegible} ai, a loaa ke alanui e pii aku ai i kahi n{illegible} o olua, alaila, pii aku oe a kahi e hoe ai a make oe, ua kahi kela aole oe e hoi koke a{illegible} i alaila, e hoolilo kela ia ia la wahine mao{illegible}a ia manawa a olua e halawai ai, alaila, {illegible} ai mai ana kela ia oe i na olelo a kakou a {illegible} ko ike kino ana ia ia, a e hoike mai ana o ia i ke kino akua ia oe, a e hoomanawanui oe o make, aka, e kii mai ana ia maua e pepehi{illegible} pau ka lakou nei kamailio ana, alaila, ana{illegible} keia i ka wai, ho-u i ka malo i ka wale, hoi keia i uka e ike maka, a hiki keia i kahi i olelo ia, a i ka nana ana, ua ike i ka oiaio o ka hoomanawanui ka mea e pakele {illegible} ke ola, alaila hoi hope keia a pii ma ke alanui e kupono ai i ko laua wahi, i ka hoi ana {illegible} kani ka hoe, a lohe ua eepa nei a hookanaka ae la ia ia iho. A ike mai la ke kane e pii aku ana, aa kau aku la ka{illegible}aili o na olelo a pau maluna o ka eepa, a i ka hiki ana o ke kane, eia ka olelo i puka mai ai ka wahine. "Ike no hoi i ke ino o kanaia, ka inoa, he huakai iho heenalu kau i {illegible} aku nei, eia ka, he huakai, eia ka he huakai, haihaia hanaino i ke kee o kanaka, aka, a{illegible} nou ka hewa, no kela mau wahi kaua ik{illegible}puahua makawela a kauhaha, a e make ana lana iaʻu." I keia mau olelo a ua wahine eepa nei, ua kau mai la ka weli a ka lia a ka makau, me ka olelo iho iloko, he lihaliha au na ke akua, he kumakena au na ka akua, he maeweewa au na ke akua, ia wa a la{illegible} e kamailio ana me ka pane ole aku o ke kane i ke kauwahi huaolelo hookahi, ua pili{illegible}oo oia iloko o ka makau. E hoike aku ana ke eepa i ke kino akua, me ka weliweli nui a me ka makau, e lalama ana ma ke kino o ua kane nei, a ma ka waha ma ka puka ihu, a ma ka pepeiao, aka, ua hoomanawanui keia a pau na ano kino akua i ka hoike ia, a hoi ae la ua eepa nei i ke kino wahine. wahine. A aloha aku la i ke kane, ua pau ka huhu. O ka iho no ia o ka eepa e pepehi ia Hinale ma, a i ka iho ana aku e kii e make o Hinale ma, e holo aku ana laua la iloko o ke kai, e alualu aku ana ka eepa iloko o ke kai, e komo aku ana laua la iloko o ke ana, ilaila keia, iloko o ka ale, ilaila keia komo laua la i ke apukapuka akoakoa, alaila keia, komo laua i ka hanonono o papa, aole he hiki aku o ka eepa, oi noke wale a luhi ua eepa nei aole hoi a kahaone lala i ka la a hiamoe, i ike o Kaao me Alilea ka wahine olelo aku o Alilea ia Kaao, o ka haku kela o kaua e moe mai la i ka la, he aha la kana hana? E hele kaua e ninau, o ko laua hele no ia a hiki, e hiamoe ana no kela, hoala laua nei, a ala, ninau aku laua nei i ke kumu o ka luhi ana a hiamoe i ka la, alaila, hoomaka mai la kela i ka moolelo mai ka mua a ka hope, alaila, hoahewa aku la lana nei ia Hinale ma, ua hewa io no laua, kainoa he mau kaikunane no ka pono, ua make laua ia oe, o ka laua puni o ka ohiki o keia kahaone, mahiai no laua i ka uala o Kanoa o Keoneae a o uka o M{illegible}, o ka ohiki no ka inai

okn l.inn ai, ho inan knnaka huwawn i kn lnni \l.lllla ia, <j ka ohiki 110 ka puni, ponoi e 111,ike ai l:\iin m oe, e kii knpu oe ika inalna a 1101 mai nlana, nia kn niiku o hoouinka ai n ku ka nnkn iloko, alaila, hnliai 'l'», pnn niAim ao ka innlna kukolii o ka ipu, j 1 h,n ka hna o kn hinai, a hnai ka ipu iw.iho a iko 00 i kn nni, alaila, luioiho ka ipn a iko ; i ka uui oka ipu, 'il nla, hm> ne ka inalnn knknlu peln e hne man ai he nlea ia (> apo ; hon ne ni olalo a hiki i ka pan ana o ka hi- | nai, a i pan ka hinai i k:\ nlana, nlailn, na ! noa. Alnila. hele ika eli ohiki, a kii i ka hinai, alailn kii i ka hinai, alailn, Inwe a loko o ke kni, o ka iliili pohnkn o kahekahekn linhno i ka pohnku a knele, nlaila, lawe a ka liaonon n he wahi maikni, alnila, wehe ae i kn iliili a knpono ko kahna o kn hinni. he nu kn inon o knhi e knknlu ai ka hinai, nlailn. hoi n Inna o ka pnkoa ninma i ka ohiki, nlailn lnu nkn iloko o ke kni n hookomo i ka ohiki iloko o ka hinai, ala ae la, hoi mai a knhi knnwnle, n linlin lun akn, na kii mni o Hiiiiih» me Akilolo p ni i ka pnni a lann, n: i lun nkn oe nin iloko o kn hinni ko mau enemi. Tko Knlamninnn loho nna i keia mnn olelo, an hooko koke oin 1' keia mnn olelo, n nn ko io no, n nn mnke kona mnn enen\i, n nn hnehne in i nn k'llo liilii 0 kn hinnle.n. A pnla i honninnao ai kola nuknhn \ nn niln kapn o ka nhina hinai hinalea ann mni kn wa .mai o Knlnmainnn a hiki i ko an o kn hiolo nna o nn knpu knhiko, oin kn wn i ike nui ia ni ka hinnlen hnolnnlun, ho kn ka pilnn o nn linkn knu'ai, mni ka wai o Knnialneknwn n kn l~.r- o K:\enn. Un lilo 0 Knlnmninnu. he nu'iinknn hooliinlnu no in Knha.

0 ka hinai pnhi. he hinni nno e no in. un nlnnn pnn lon in, he ie nni ke knknlu, n ia no ke kn. he pnkn nmi ttn-»H*na in me ke poi ie mnlnlo o kn hinni knhi e wniho ai nn men hnnnn n me kn mnunn, n malnnn ne olniln ke knpuhi wnhi e noho ai, he men in e pnn ole ni ka hnnnn a me kn mnwnn i kn pnhi mnn ke k'» m o iloko okn hinni, aun hnnn pnkn in ma kn hna o ka aono ka pnka o kn hinni puhi. a mnlnila e ninini ai no kn lalnmn o ka wnhn. n o ka nuku anenne e pan loa ilalo, n o kn linn o na aoao, oin kn poai hnknhnkn e holo hoopnni ai ka puhi iloko o ka hinni. o ka po ka wn knpono 0 ka pnhi e lawnia ni, i ke no hoomnknuknn mna i kn mminn i ka hinai, lip pohnkn pnlnhnlnha mnlnlo, a o kn mnnnn mn konn keena, n mnkan-

knn ke knnla hnki o kn hinni v a me ka mouo n i ke nhinh' lnwo n knhi kokoke i knhi o ke nle, o kn pukonkon, a i ka halelolelo ilniln ke nn o kn hinni pnhi e kuknlu ni, a malniln e wniho ni a ao, i knkahinka alnila kii, i kp kii ann, un piha kn h'nni i ka pnhi, hoih"i n nkn, ninini kn pnhi IW.IIO, me kn 'nau hohon e pepehi ai, hooknhi hohoo ma kn hin, n ma ke poo mnke ne ann, nlniln hon nn imu hmin nn Inulnn, n knlna a nma len, nlailn, o knnaka o ka wahine o knmnlii, hoonnn i kn pnhi a nnn kn mnikni, o kn pnhi hinni ka puhi e hoonnu ni ka poe puni pnhi.

0 ka hinui pnlnni, lio hinni nui no in, he huin ke knknln oloko, r> mnw:»ho mni ke ir> p kn ni, o kn hinni palnni, he komo no kn nhn, ko kumu, ke loihnln, a me ka hee tt mo kekn iii mnu in e ne, nolailn, nn nlnnn in n pili I< P i« o ka hinni, nole nne hoi ho pili lo'i e likp me kn hinn'" puhi, nole hoi he linkahnkn p ]ike me kn hinni kiiln. He u«lr. kn mnnnu o kn pnlnni, he pnlehn hnokolekole, alniln kni i kekmla n pnn, a nni'innki me kn pohnkn n pna, alnila nnkinak' i ke kanln loihi e like ine kn hohonn o ka 'nonun nu pn'nni, a he mnn nnnnn hou nlei iluna o ka 'V- kai e Innn ni ka mono. Penei kn lmnai nnn o ke knn»kn lawaia pnlnni, lnwe ke knnaka i ka uala a hiki i ke koa palnni i il<e nni ia kn ia, olnila kioln i ka nnln, n i keknhi la ne pulehu no i k» nnla a lawe no, a e(ia paha la a elimō alailn, ike ke kannkn lawaia palani i ka pnu o ka ualn, he mnkalii ko niho o kapalani, he nni ka niho o ka nhn, he kawnknwn kn niho (> ke kahnla me ka ulua, a pela ka niho o ka ia e knkni; nna i ka uala kolekole, alailn, manno ke. kanaka lawaia palani, ua nui loa ko ia o ke kon, a na pnv !oo ka awai hulhni o kis uala i kela la keia ln, nlai'.a hoolei kenpi he hinai laalaau ia i hnnni ia a me he knpu nuau la ka ntii a hamama oluna, alailo,, he mau pohaleu nui ka i loko, a ua hookomo ia na kali uala he nui, iloko o ke npi, alaila, lawe a hoolei i ke koa palani, a i kekahi la ae lawo no i ka unla ma ka waa i ke koa palani, a i ka huki an» i ko api up pau ka uala kaliiko i kn ai ia e ka ia, a o ke okumnknmu o ka nala kolekole, nia a kakau ona k» nilio o ka ia o ko nali ana i ka nala, a hala kekahi mail la, ua kamnoinn ka ia i ka noho iloko o ke api, a hookuhi lu e hoohala, aole e hali aku ka uala, alaila i kekahi la ae, aiailn hoolei ka hinai me ka uala lloko, i ke kakahiaka nui pnlehu kn uala, a paa i ko kuli hahao iloko o ka hjjriāi me na pohnku ua hauhoa ia a paa i ko kumu o ka hinai, i na elna n okolu a oi aku kahinai, nlnila, lawe i kola hinai i lulit uu palani koin iui pnlani piiknhi i ka liinai, a ))au ka lioolei liinai ana, ulu' l i, hoi a uka nulio iv inohaua loa uo ka la

ahuhi, kii e liuki ka lunui a i kn huki aua i ka hinai, # i halo iho ilnlo o ka hmai, me he pua koohm la ka pnla lwhi ehn o ka \n, ua liele a pilia ka hinni, ke ku la ilimn ke k«naka. nnnn e knki ka hinni a hiki ilnnn o ka ili kai ka hinai, ke knkuku la ke, ehn o kekai ilnna, "ie he linluknhikii nnnm wnilele, ke ohi la ka ia, i na e pan \ia hhiai, 0 ke komo 110 ia o ka wa#, n hookomo hon kn i\nln elna n ekoln hnki ana o ka hinai i kn la hooknhi, n ina he hinni komo nwi o ka ia, eha hnki ana o ka hinai o ka la a hiki i ka po, a pehi in In aku in lakon, ain 110 a pan ka ia e komo ole ia nnn kn hinai e ka ia, nlnila, hoihoi ka hinai i ukn. He liinai paa loa ko ka palnni, a ineko ka puhi, he nmlamn uo ia maknhiki aku in maknhiki nkn.

0 ka hiimi kala, he hinni nni ko ke kala, Ikj knnnha a kanalime a hiki i ke kanaono kala e komo i ka hinai hnokahi i ka hnki hookahi ana, hookahi uo hnki ana luli ka waa, a ina pela ke komo o na hinai elna a oi akn, aole e pan ika waa He limnkalo ka ai a ke kala e hanai ia ai. kii i ka limnkaln a nni, a waiho iloko o knheka, a pna i ke kanla a pna, nio ku iloko'o ke kai, alaila, lawe i keka.hi limnkala, hanai i ke au kala, nakinaki.i ka pohaku me ko limo kaU, a hoolei i ke an, a pela e hnnai mau ai i kakahiaka i ke nwakea, i ke nhiahi, a pela i kela la i keia la, a ike ka lawaia i ka nni o ka ia, a pi'la kela anwan linnai kahi kein unwaa hanai kala, nlnila, hoihni ka limuk'ala ihiko o ka npi, i ka wa e hooloi ai ko api, alaila, pii knn«k« i ka laun hinai, o ka Lma ka laan ku- j kuln o ka hinai, a o ka anka, a me ka nini- ! ka oia ku poai ka o ka hinai, a o ke ie ke ka, e nukinuki ni i ka Inan, a ahn keia mao mea i kai, a i ke ahiahi, lele ka limukala i ke kua, a i ke kakahiakn, kuknlu ka laau o ku hinai, alai'ia, k»pu ka ulana ana o'ka hinai. He kapu i ka wahine pea, he kapu i ke kupapau, he kapu i ke kanaka e ke hele aku i ke kahua ulana hinai, ua kapu i na mea paahana a pau o ka hinai, aole e pii ia e ke kanaka, e ka puaa, e ka ilio, e ka moa, ua laa na mea a pau i hana ia no ka hinai, aia a pau i ka paa ka hinai, a lele kalahu i kua h«, alailn, ua noa, ina elua a ekolu la e han« ai ka hinai, a oi aku, aole no e huipu me ka wahine a me ko ka hale. O ka la e hoolele ai ka hinai kala i kai, he la kanlaua no i. , he la ia e hele nui mai ai ka makaikai, ka maauauwa, ka piele, na makamaka, hoiihanau, iia hoaaloha, o ka la mua nae, he la hukuia, oia ka la o ke alii noua ka ain.i, he ola no r>ae ka lawaia i ka ia i hookaawale ia na ke akua, ina he palima ke kala o ka hinai hookahi, a ina ekolu o elia i ka hinai hookahi, aole nae o na'lii olunlii e ola ai ka aina, aia no i ka iwakalua a ka hinai liookahi a hiki i ke kanaha, oia ka ke akun, a i ka ke akua e ola ai ka poe lawaia i ka la mua, a o ka lna o ka la, oia ko ka lawaia la, a o ka poe i kamaaina, oia ka la e hele ai ka poe pilikana, i ko ke alii la, oia ka la mua e lele ai ka hinai, o kahi hinai hoomahanahana mua no ka poe aumakua lawaia, oia kahi api e lele mua i uka, oia ka liinai i ka po iki e lele ai, a i ke ao ana ae, alaila lawe ka auwaa i ka hinai i kai, a pnu ka hinai i ka hoolei me ka limukala iloko nlnila, hoihoi ke api i uka, o n kabi hinai mua i ka hoi nna o ka auwaa i ukn, alaila, hoki ua wahi hinai mua nei, ua piha i ke kala, oia ka ia kalnhu mua a ka aumakua lawaia, a pue i uka, ina ho kannha ia i' komo, o kel i ia a pau, ho ia kalah) la. Pae i uka hoa ka imu o ke Unlii, pu' ulo ke kala, kalua ko kala, hakoi, laulau ai hoolnko ia i nn men a pau, laumiun, laii'', mau ipukai puhoio is, he mau ipuluii knlu . ia, o ka wahie ua makaukau loa, n huni ka ia kalun ke kala puholo a hakui, o kn i- knlahu a ke akua, o ke poo o ka lawaia hinai kala, a o na lawaia a pau me ka hnnua niūa. O ke poo lawaia, oia ke kahuna pale aumakua lawaia, ia ia ka pule, ke kahukahu, a noa ka pule ana, alaila, ai ka lawaia mai o a o, a pau ka ai ana, alaila haawi ka ia o ka hale ooa a ka wahine, oin ka aumakua wabine, pau ka ai a kau lawain, ulnila, kii knu hinni e huki, a ina elua waa kanaho lawnia huki hinai kala, ua komo oo ia auwaa a pnu i ke kaln, o kala a kr< ae i kula, ku ke ahua me he hnle la, he lnu he lau, a he mano he kini, ola ku nui okn ia. O Kaena, ka aina ia nui o ke kala hinai, ua hele nku nei paha u kon ka Ine. O ka hopuhopu ana i ka ia me ka lima. Aole i pau ka nui o ka oihana o ka iaii ana 0 kn poe kahiko o Hawaii i ka oihana lawaia 1 ka hnnkaka aku, aka, e pono pnha o hosknka i keknhi mau hana kupaiunaha o ka poe kahiko i ka iini nna i ka ia e lona ai. ■ O ke o ia kekahi hana kupaianaha, o ke kanaka lnwaia o in, imi oia i ka laau paakikihe kauila pahn, he oa naha, he koaie pnln. he uhiuhi, a ho laau paakiki e ne, he annna, a iwiloi ka lon, n loihi aku kelinhi, a emi moi keknhi, ho ukolu, ahn, alimn, a eono pnha inih'i lie annpuni > ku !anu, a un pololei mail'ni lom, a mio oioi uku kn inakn. * (Aole i pau)