Ke Au Okoa, Volume V, Number 15, 29 Iulai 1869 — Ka Aha Kiekie. [ARTICLE]

Ka Aha Kiekie.

Itfa kn wpiwai o Makunpa i make, wahine. kane make a Puhalah.ua i make t He hihia keia i hoopfli ia mai ka Hon E, H. Alena m#i, e noho ana ma ka Aha Hooponopono Waiwai. Ūa waihoaliuo Keahi imuaoka Aha Hooponopono, i ka hoopil no ka hooponopono ia o ka wuiwni o Nakuapa i make kauoha ole aku nei, Wahi ana. He nui ka waiwai ma ke ano waiwai paa, e waiho ana.ma Honolulu nei a me„ kekahi mau wa,hi oae o keia pae moku. Ua make keiki ole o Nakuapa, aua waiho iho' lie nīau pilikana mamao. Mawnena o keia poe, o Kanaupn, ka mea i olelo'he kaikamahine hanai na'Nnkoapa mo Puhala,hua kana kano, o liko m\i ke nno' mau o na kanaka Hawaii, o ka hooholo ia ana o ke kanawai e pili ana i na keiki hanni.

Imua o ka Aha Hooponopono Waiwai, ua hauwi mai keknhi poe hoike i ka lakou mau olelo e pili aiia.i ka pomuikai, a me na hoike no hoi kekahi o .&ono kue. Ma ka hooholo iina o ka Aha, ua kue ka Lunakanawai Kiekio ika pololei oia mea. No ia mea, ud hoopii hou i ke Jure malulo o ke kanawai o ka'lB64. Ua hoohiki iu na Jure, aua noho l«kou e hoolohe i ku olelo a na hoikq o na aoao elua. Hoohiki ia o S. M. Knmakau, ka mea kukau moolelo, a hoike mtti no na moa' e ana i na inea ano kahiko o iHĪawaii nei no ka hanai ana ina keiki. llahai mai oia no ke ano o ke keiki hanau kama, a me ke k'eiki hanai, ua like no na pomaikai e loaa ana ia Inua, Na makua ikawu e ola ana, he aiuu hooilina no ma ka olelo waha ana ; a ina naei aole i hooili ma Ka olelo waha ana, alaila, o mahele like ia no lta waiwai, ina he keiki ponoi a hanai paha. Onu pomaikai e loaa aua i na makaainana, ma na aina a mo na )oi ka 10, aka, malalo aku fioe o na'lii ka noho'na.

O Hewahewa, he kaAn&a elemakule, ua hoohiki in, a hai mai oia, i na ono kahiko o ka hanai ana i nn keiki ; a ua ano liko kann me ka ka hoike mua. Ua hoi pu mai no hoi ia, ua ike oia i na makua ia Kuahumnnu ka makuakane, a me Hilini ka makuahine o Kauaupa ; ua hanau uo Kauapa nei i ka M. H. 1827, a ua lohe oia mai ia Hilina mai i ka 1839, ua haawi ia oia ia Nakuapa me Puhalahua, e hanai. ia e lam ; ua hola oia ma Hawaii no keknhi mau makahiki, a i kona hai ana mai i ka 1845, a ua loau mai no ia ia o Kauaupa, e nolio pu ana me kona mau makua hanai ; a ua noho pu me laua a hiki i ka wa i make oi o Puhalahua, a ua noho pu no me Nakuapa a hiki i kona inanawa i make ni ; a ua lono pinepine mai no oin mai ia Puhalahua mai me kana wahine, he kaikamahine hanai oia. '

0 Haiimea, he hoik'e ia, nana i hai mai i ka hanau a me ua makūa o Kauoupa ; ua hauai ia oia e Puhalahuā me Nakuapa kana wahioe, a ua uoho me laua, a hiki wale i ko laua make ana ; a ua'lohe oia i na makua ponoi o Kauaupa e olelo ana, ua haawi lilo laua ma ka hanai aua i.\ ia, ia Nakuapa me Puhalahua.

Hoohiki ia o Knkahiko, a hai moi, no ka hanan ona ame ua makua o Kauaupa. 0 Kaahumanū"ka hiākuakane, a o HiHna ka makuahine ; ua hanau o Kauaupa i ka 1821 ; i ka wa kua lauu ala i ka makahiki 1827, a 1828 ; ilaila, i ka wa i haawi ia ai o Ka,uaupa e kona mau makīia, Kaahumanu a me Hilina, ia Puhalahua me Nakuapa, a ua hai aku no hoi oia i ka Moi no ia mpa ; ,ua noho pu o Kauaupa me kuna, mau makua hanai, a hiki wale i ko laua make ana ; ua lono pinepine io laua, e kapa ana ia ia, he keiki hauai na laua.

Hoike mai o Kapu, ua ike ia i ka hanau ana a me na mukua o Kauanpa, a ilaila no oia i kona mnnawa i haawi ia ai na Pnhalahua me Nakuapa ; he kanaka noho hale oia, a ua noho pu no na makahiki he nui wale, ua noho o Kauuupa, me he keiki la na laua, a ua hoomoe ia o laua i ko kune ; a na lohe pinepine iaho keiki laua, i ka olelo ia e na makua ponoi ame na makua hanai. Ua noho pu oia ( Kauaupa ) me laua, ,a hiki wale i ko laua wa i mftke āi. Hoike mai o Kuanna, he wahine,.ua ike ia ia Kanaaupa, ua mare i kana keiki ia Kahekili ; ua hele mai o Puhalahua me Nakuape e noi ia ia e mārd i kana keiki me ka laua kaikamahino Kanaaupa ; olelo mai oia, ua helo mai nei m'aua e mare kau keiki mo ka maiia kaikamnhino, a o kona ae aku ln no ia a ua mare ia laua ; ua npbo pu o Kanaaupa me.knna kane me-puhiilluliaa \tie Nakuapa, a hiki i ko laua make ana.' ! Ua.ipalama ia ka mea hoopii, me ho keiki )a ria Iffna. Hoiko mai o Moanauli, ua ooho oia i ka pa e kokoka aku ,ana i ko Puhalahua me Nokuapa, no na maknhiki ekolu, o hoomaka ana ma 1846 ; o Puhalahua me Nakuapa h,e niau makuahanni ; ua lohe ia mea mai ia Puhalahua ame Kaahumanu mai. Ua noho pu o Kauaupa me laua a hiki i ko laua mau manawa i make ai.

Hoiko mai o Kohihi, ua ike oia ia Kauaupn, a ua nohf> pu no, hoi, na hoike la me Puhalohua a-me Nakua.pa, mai ka mokahiki 1866 mai, a hiki i, ko laua m.ake ana ; ua noho pu o Kauoupa mO; laua. ua hanai o haawi aku i ka laau ia ,?mhalphuP'; imahope iho o kona moko ana, ua po.hp pu.me Nakuopa ; uo lunni i ka lann a hiki i konu muke aoa ; un hni mal o Nokuopa i uu hoiko noi, o ka moa hoopii, bo knikamahinn nono ; aolo hnounaunn onn i kann knikmn»hino. 1 ' O ko'u kulonna no ia, bo kouwa wnu." " Pau kn hoiko aqa o kn aoao o ka moa hoo-

pii, a holuhulu inai ka aoao pule i ka hoike a Knnoi' Ua ike oia ia Kauaupa ;o Kaahuinanu ka inakuakane a o Hilina ka makuahine ; he hele pinepine i ka halo o Puh-a-lahua me Nakuapa, i-kekahi manawa ike i ka mea hoopii malaila.

Hai pu mai4>o hoi ia i ke kanar.u o ka hanai ana, i ka wa eia we ai na'lii i ke keiki a kekahi mau alii o ka l.iwe lilo loa nq ia ke keiki ; «ikn, ina e lawe lukuu i na keiki a naMiiakaainaaa, he lawe hanai wule 110. O Kuahuuiuou, ka makuakane o Kauaupa, °hq 'lii kiekie. tse ia mamua.o Puhalahua ; ua hai pu mai no ia, ina, e ihake kekah( mea me ka waiwai, me ka.hooilii\a mh'a' ole)"" ho' muheTe like ia no ka waiwai, ina keilii ponoi me uu koiki hanai,

lloike mui o Kuaihuo, ua uoho pu oia mo Puhalahua, uiiiiku 1850, ma *ko uno kukauolelu ; noho no ka niea hoopii nia- konu hulo ika makahiki 1853. Ua kue ka. hai ana a keia hoike i kuna hoike niua. īlai mai oia he pilikana o Kuuaupa, a nuna i uvuluma o Puhalahua i koua mai ana i ka mukahiki 18(>3, u.a hele ike aku no i ka wu m»i n>a ku uuo pilikuna ; mah'ope iho o ka make unu o Puhalahua, un noho pna loa me Nakuapa, a hiki i kyna make ana'ku. • (Hoike mai o Wailea, ua ike i ka mea hoopii niai ka wt> Kaleponi ,mai ; uh noho aku malalo o Puhalahua me Nakuapu, he hele kakai.knhi mai no ka mea hoppii ; iluila, he pyle inainua'e oko Nakuopu .muke ana- 0 keia. hoike ua like uo me Ka lipike mua ae la, ua kue hoiko ana i ka pomaikai o ka mea hoopii. Ua lawein mai kekahi hoike bou ma ka aoao o ka poe pale ; a ua une like kanu hoike mo ko ka hoike muu ue la, e kue ana i na pomaikai o ka mea hoopii. I ka pau ana o ka olelo a na hoike, ua_k.auoha kaokoa mai ka Aha i ka poe. Jmi'o ; a mahope iho o ko lakou komo. anaika rumi, a puka mai ; uu haawi inai lakou i ka lakou olelo hooholo, e ike ana ia Kauaupa, he kaikamahino lianai no Puhalahua a iue Nukuapa i make. O Mi Alupaki Judd ina ka aoao o ka pale, hooluha uiai oia, e waiho mai ana oia i e hookolokolo hou iu.