Ke Au Okoa, Volume V, Number 10, 24 June 1869 — Hoike Kula Kaikamahine o Waialua. [ARTICLE]

Hoike Kula Kaikamahine o Waialua.

No ko niakou ake nui e ike maopopo lea 110 makou ibo i ke kulana, keano maoli a mc bolo mua. aoa olieia Knlauui o na kaikamahine a kakou, malalo o' ko alakai loeaana A Rev. 0; H. Kulika, me kona mau kokua; nolaila," ua holo aku mukou c ike paka i na iana i hoikeia, a aole no hoi i hookuemi hope ia mai ko makou mau muuael""», ma ka halawai ana'ku mena holomuaana. Aole nae makou i hiki aku ma na hoike 'o uaKula la, i 'na makahiki i kaahope ae, i kupono ai la iā : makou feo kaupaona i ko keia makahiki hoike . ana mo ko na wa Aka, e hoike no naakou i na mea i haluwai mai me. ko makou . hiolono akahele ana i.na mea i hoikoia i leeia makahiki. Ma ka hoopuka ana nae i ko ma.;io,u »nau nianao mahalo, aolo i konoia mai e na monao pai aku ia Kula ; aka, e like no me ,ka io o,fta hana holomua i halawai mai me ko makou ikemaka ana. KA HOIKE iNA, I ke kakahiaka Poalaa, la 16'o lune, o ke--ia pole iho nei' ua hoomakaia ka hoike ana, 'mahope iho o ka hoawiia ana o ka pule hooinaikw o Rev. Pali, 0 Waioli. Da malamaia *j&hoike m»ka Luakini nuio na Ehokai la • a o ka hale, ua piba i na makaikai kamaaina blaila, a.toe na milihihi mai ke Kaona aku M» k'o fcdlke āna o na haamana, ua ko- ' kūa ia na Ētitnu hui a tne kona kokua, e Ka--1 lbte a me 'Lili» Palhpala. ■ Ma ke alakai ana ''nae o na mele, malalo o Kalote ka hapanui. 1 ' h'oomakai* ke' a'oia ana ma na pilapala ttb tab'ka Moolelo Ekaleaia ; a hele aku mq i aola'ma ka HelunaaH, Palapala Ai- • Htiiiiahelu, Anatomia, Hoa"lMilmo, Aohoku, • Ha, Moolelohui; a mahepe aku e i .. ni> makou no na Komumanao i, Miikii takW!a/ 1 f bool«no akahele ana ija na mea'a | 1 * 1 ninan 'oaaia aku e pa Komite | •i iAHiio moa e pili ana i na moa i aoia' - iia koloia akn ko maknn mnn nmnnn mnlinln

uo ia mau nioa i auiu. E hookuuia m«i mw makou, o iioho iki ma kekahi tnau palapalu kiekie i aoiiv nw ke akaaiai p ka hookeleia aua ma ua kuaiiioo oia iaau mea ao hohouu, be mau mea ao, aole i kulaia ma kekahi mau k.ula e ae o Ueia pae ninku, koeo LahaiuaUina, ka Jllamamata o hu aeikikane. Na palapala kiekie a-iuakeu i mahnlo nui ai, oia no, ka Anatomia, Kalaiaihu, Aohoku ame ke Auahonua. Ma ke Anutomia, ua holomua ke akamai oka papa.i nnia.; 'a i ka pau aua o ku uinaninau aua a l;e Kumu, ua' 'naawiia ia Kauka Judd, ka mea paha nauai liana i ua bulce la, kekahi mau niuau kikokikoi ; a uapane iamai uo, me ka, elen a me ke kuihe 010 o ka manao ; a he kumu nv.i uo hui ia e hoike mai ana, aole i lele'.e la ko lakou alakaiia ana ma ia mea, e like me kekahi mau kula a meikou i halawai aku ai ; aka, ua ao papa pu ia me ka hookomo pono ia'ku o ka ike a tue ke akamai io, e mi\opopo ai i ka manao palupalu ke hopn mai, a paa $ono ke auo a me na hoakaka ana o ka buke i ao ia. E like aku la me ka buke Anatomia, pela no ma ke AoUoku, ke Kalaiainn, M.a ke Kalaiaina nae, ua kahaha no ko makon niau manao i ka ike ana'ku, ua hiki loa inu haumana i aoia Ue haomaopopo i na uiea e loaa mai aua ma ka hoakaka o ke Kalaiaina, a me ko ke kanaka mau mana ike e hoomaopopo ana i ka waiwai a me ka pomaikai o kekahi inau mea i manao ole ia. Ke malnma lakou ia mau ike, me ka hoomaunauna ole ia e ka poina o ka mauawa, he uiau mea kokna mai no ia ia lakou i ko lakou mau la o ka noho wahine ana'ku, a makuahine hoi malnna o kekahi ohana. ke Aohoku, ua makaukau kupono no ka poe i aoia ; a ma kekahi mau ninaninau ana hoi ma na buke hohonu ihiiiia ae la, ua ane ulololohi no kekahi mau pane aua mai ; aka, aole nae uo ke ano pahemahema maoli, aka, no ka pihoihoi wale no o ka manawa, a mahope no ua loaa mai. JJa hoike at: la makou ikomakou mau manao mahalo no ua buke ki.ekie. A"le no ke kau wale ana aku no iluna oia mu,u palapala hohonu, aka, no ke komo lea ana o na mea a pau i noia. E like no hoi me ka holoniaa aua o kekahi poe ma na mea kiekie, pela no hoi • ka poe ma na palapala haahaa iki mai. 0 ke ano nui naeo ka hoikeia ana ma ha mea a pau, i huipuia mai me na mele, he meahiki ia makou, ke hoopuka me .ka hookamani a me ka hoopauha ole, ua holomua ia Kula Kaikamahiue ma ha mea a pau i apia, a i hookomoia aku e.ka lakou mau Kumu ; ahe kanalua ole no hoi makou i ka puana aua ae, aole kula e aē'i aoia ma ka olelo Hawaiimaoli, koe o Lahainaluna, i oi ae ke akamai.o ke aoia ana a me ka ike maopopo maoli, e like me ke Knla Kaikamahine ma Waialua; a he waiwai nui i keia l&hui ke ku ana oia mau j>.uo Kula. NA KUMUIIANAO I KAKAU A I HELUHELUIA. Mahope iho o ka hoikeia ana o na palapala o kela ano keia ano, a ua aui aku la i kona iho'ua, ua heluheluia mai kekahi mau Kumumanao i hakuia e kekahi man kaikamahine ekolu. Ka mua, na Kuikahi ; a o kona Knmumanao, "No ka Pepa." Ka lua, he kaikamahine okoa iho no, nona ka inoa o Miliama, nana ke Kumumanao, "Ke kino me kana mau hana." Aole nae i lohe pono loa kana mau mea i hāku ai, do ka haahaa loa o ka heluhelu aua mai. oke kolu, a o ka oi paha ia o na Kumumanaoi hakuio, na Lilia Palapala. 0 kona Kumumanao, "O ka ike, I he mana ia."

Ma ku haku Kumumanao ana, malaila fca oi loa o ko makon mahalo i mahine o Waialua, i oi mamua o na roea a pau i aoia. Kekahi knmu nui o ko makon mahalo ana, no ka mea, ma ka heluhelu ana i na buke o kela ano keia ano, a jne kc aoia ana mai i kekahi mau mea g na Kumu—aia ma na haku manao ana e ike mnopopo loa ia mai aij:a waiwai a mc ka pomaikai o na mea a pau loa i aoia aku ia lakou, a me na mea hoi o ko lakou mau manao i'ulu mai ai, ma ka hoakeaia pna c nn palnpala ao, a me na moa i hohilioluia. . Kekahir>mca nqi no hoi, ka maa i na la ōpiopio i ka haku manao ana, bo hoonlu ana ia i ka pu-a ana mai o na ma' uaa, no ka hoohohonu ana aku i na la 00. Ma ke kumu mna nae amakou i hoik.e ao !a, ua hoike mai ia mau haku manao ana, i ka holo pono o na mea i aoia aku. E like me ka Kuikahi, a makou e pai nei ma ka aoao eha o ko kokou pepa o keia la ; a i loaa mai hoi.ia mnkoumaka lokomaikai o kekahi o ko Kuokoa. Pela no ka Miliama, he pili dno Anatomoia kana KumUmanao; .a o ka Lilia Palapala ho.i, ka oi paha ia o na Kumumanao i hakuia, ua pili kana ma na mea ano Kalaiaina. ..

. O keia mpu Koipumanao i haiia ae la, ua iopkumuia rae ke akamai, a me na inea liiki i ka houluulu ana mai i na uoouoo palupalu i maiau ;a ; olike me ka mokou ,i hoakuka ae la, aa «naopopo ja Ukou na wabi a lakou i heluhelu ai, a uji .komo.ponp hoi na mea a pau i aoia aku, , : līo keia mau 'mea, he ake nPi makeiu īna he mea hiki, ko "aoia na .haumana o na knla a pau loa, ma kahoomaamaa aua i kp. hakumapao., : - KE KV,LANA, 0 KE KULA. 0 ke kulana o keia Ku]a;.ua maikai kupono, oiai, na knkulma ma ktihi kupono i k(i olfiohimaikai o.ke kiho, Aia ma ka aoa6 o ka muliwai maikai e kahe ana, n n lo'aa mai ai o nā ea 'oluolu lioomaikni kino,' Kekahi hapa o ka la o ke Kula, ua hooliioia ma ka haoa lirna ; a lia hoike mai >ja hua'o ka iwa-

pona oku lakoii ;jiuu Imuu inilti;i!a—uu ohiia J nmi ke kulina niu ko lakuu halo papnn, iut ahui maia e pula ku ana ma na lanai, na mli-1 kaukau uo ku ai ia, ua ko, ko liilala mai lu ke ku an!>+ka mala, ona ipu pu hoi, ke waiho pupupu mai la, me he kula aa la. I Ka lieluna o na haumana ma ka ,la hoike, he kauahiku kumamakolu-—he kuni\ono kumnmalima e noho'nei, he eoūo i hoopukaia, a he elua i kipakuia. Kekuhi mea no hoi e liiki ole ai ke hoopoina i ka mahnlo ana, oia 110 ke ano o ke ola o na kaikaniahino., Ua oluolu maikai ko iakou noho ana a me ka maikai o ko lakou ola kiuo, aohe ane omūiiuai a inailo inai hoi ona oiwi. Ua iono laualiea walo mai nao makon, ho uuku ka ai i kekahi vmn:<\va, aka, o ka mea nui o ka maikai o ko lakou mni olr. ku>" i \i\ nana ak«.

Na walii moo o na kaikamahine, aiamana ruini nui mahina ne o ko na Kuinn, ua mae. mao kupono na wahi moc, a pela no hoi mo ko lakon mau aahu kino. Kekahi " hapa nni o ke kuua," oia no ka maemae o ko lakon mau helehelena a me ko lakou mau aahu, a me ka mikialai ka hooponopono ana no lakon iho ; a ko hoomnkili mai la lakou ma ka noho maemao ana, a ho haawina kupono oie ia na lakou e hoopoina ai i na la wahine oo o kali mai ana ia lakou, e noho poo mu ka noho'iia ohana. Ko lakou Halekula, he mmi nui akea, i hooluolu maikaiia mo no pnka aniani kupono. Aia maluna ae na rumi kula o na Kokua Kumu, aua oluolu kupono no. A nolaila, ma ko makou makaikai ann i na moa a pau e pili ana i keia Kula, aole i hooneloia ka puana mahalo ana ; aole ina ua mea ao wale no, aka, ma ke kuiaua maikai kekalii o ke Kula. Ho mau manaolaua maikai uae keia o hoike mai ana ia kakou.aia he wa molaelae o ka holomua pono loa ana, i ka wa aole i kikilo loa e hiki mai ana. A ke puana ae nei makou, o ka lehulohu ana o keia ano Kula me na alakai kupono, he pomaikai n ;i ia o ka lahui.