Ke Au Okoa, Volume IV, Number 50, 1 ʻApelila 1869 — Ka Waea Telegarapa. [ARTICLE]

Ka Waea Telegarapa.

Ma na aina naauao o ka honua nei, ua ike iaaia mea he " awea telfgarapa," aole kakou i ike ia uiea, aka, ua ike ia nae ma Honolulu ke telegarapa, ma Kaimuki, a ma ka hale leta. O keano oka huaolelo telegarapa, he mea kakau ma kahi loihi, aka hoi, ma ka telegarapa uila, ua holo no ka uwiia ma ka uwea i hanaia a paa loa, i ole e puka aku ka uwila, a lilo ia i mea e hoeueu ai i na pai leta. Eha no mau apana nui o Keia ano. (E nana i ka ninau ehiku oka mokuna elima o na mea pili i ka uwila iloko o ke Akeakamai o na mea kino) ma ia mau apana nui eha, ua nui e ka pomaikai o na kanaka e noho ana ma kela aoao oka poepoe honua. Ua lilo keia ano i mea e uuku ai ka luhi no kahi loihi, oiai, ua lawa ka wikiwiki o ko ka uwila holo ana i 200,000 mile iloko o ke sekona, uo like ia me ewalu puni ana o ka honua nei. Ma keia ano akamai, ua hiki no ke loheia ka nuliou mai Kina a Houolulu i ekolu hapahaneri oka sekona. Nolaila, ua nui ka pomaikai a uuku ka luhi. Eia iae, ua pii loa ka uku ana no ka poe nana i lawe i keia hana nui a kaumaha, epili ana i ka noonoo. No ka.mea, mai Nu ioka a i Kaleponi, ina hoouna ia ka olelo ma ka uwea olelo, alaila, ua uku ia ma ka umi huaolelo, elima dala. A '<a, mai Nu loka a Ladana i Pelekane he hookahi haoeri dala, no umi huaolelo, ka ! pii ino mnoli, ae, ho pii hoi paha, aka, aole ia he mea nui, i ka poe waiwai, ua hana nui ia ina na palapala o kela ano keia ano, i mea e hikiwawe ai ka lohe, mai o a o, me ka hakalia ole. No ia ano, ina i lawe ia keia hana hoolaha manao na ko ko kanaka lima ponoi, ua lohi, a hakalia maoli, aka hoi, ua loaa e kekahi mea akamai, nana e lawe ae i na huaolelo mai kahi wahi a i kahi wahi, me ka hikiwawe. Oiai hoi, ina lawe ia na palapala o ke aupuni Amerika mai Wasinetona a Kaleponi, ma ka lima o na lawe leta o ke aupuni, aloila, he nui na pilikia, ma kahi [maikai ma ka lio, kaa ahi, kna lio, he ua, ho wai a nui na pilikia, amo ia mau keakea he nui, ua lolohi loa, nka, i hoouna ia ma ka telcgarapa, alaila, he mau minute a he mau sekona, ua hiki ka lohe.

Nolaila, ua hanuia, a hoonioo ia na mile uwea olelo he 35,000, ma Amerika, 125,000 ma na wahi e ae o ka poepoe honuu a he 100,000 inile uweo olelo rna ko poepoe okoa. A no ka ike ia ann, o ka uwila ko kauwa maikai a hoolohe pony, uolnila, ua hana nui ia la mea hoolaha nuhou mai kahi loihi o mai. Nolaila hoi, i ko kukou noomaopopo ana i

ke te!fgarapa uila, ua hoea mai ka noonoo nna, he mea hoolaha olelo hikiwawe. Ina io hoi pela, alaila, ke ninau aku nei an ia oe eka mea e heluhelu ana i keia penei. Aole anei he uwea telegarapa ma Hawaii nei ? Ea ! i kuu maūao wale ana, e hoole mai anā paha oe, oiai, aole oe i ike ia mea maanei, ae, ua oiaio no, ioa paha hoole oe, oiai, kaua pu no aka ike ole ia mea. Aka, ke olelo maopopo iho nei au, me ka hai aku ia oe, a ia lakoa la ne hoi, a ia la nei hoi e noho manao ole nei. Oia hoi keia. He uwila telegarapa ma Hawaii nei, oia ka poe holoholo olelo, ahiahi, poupounohonio a pela wale aku, he kini a he lehu o lakou. Ma ka hapa mua ae nei o keia kalai olelo ana, ua ike kakou i ka uwea telegarapa, a no ia ike ke olelo nei kakou, he mea hoolaha olelo qo kahi loihi. Aka, maanei e olelo ana kakou no kekahi uwea o'elo hou, oia hoi ka hnloholo olelo, a me na mea pili io ilaila. Nolaila, malalo iho nei e hoakaka no au i keia mea, me he wahi kuma manao maikai la oia hoi keia. 1 Heaha la ka hoioholo olelo ? 2Na kumu oka holoholo oleio. 3. Kp poino i loaa ma ka holoholo olelo. 4. Ka hope oia poe.

1 Heaha Ia ka holoholo olelo ? Eia paha. oia no ka lawe ana i kekahi olelo a mau oiehoi, a hai aku iwaena o ka lehulehu, i aiea paha e hoino aku ai i kahi, a e hoolaha aku paha i kahi mea i manaoia ua ino. Elike me keia, aia no au e noho ana ma Lahaina me kuu ohana. I kekahi manawa, ua aele mai kekahi o na kamaaina o ua malu ulu la, a i mai ia ! u, ea, ua lohe mea hou oe ? wahi a'u, aole. Ae, he wahi nu hoi no ka'u, penei, i ke ahiehi o nehinei, ua lohe mai au i ko'u wahine no P. kah-i haiolelo a kakoo, ua hana hewa ia me Miss Jane C. kela hapa haole o Puunoa ka wahine i hoopilipili ia iho nei me ke keiki a Johc Pahu, wahi a'u, he oiaio na lolie ou la, wahi ana, ae, he oiaio no hoi keia. Pela aku no hele ua £. nei (oia ka inoa o ke kamaaina) hai ia H. hele hou ia M, a pela aku, a nui wale o ka poe i lohe ia mea pela hoi, o ka poe a pau i lohe mai ia B. mai, a hele lakou e hai aku ia meaa lakou i lohe ai, oia hookahi no he holoholo olelo. o ka mua no keia. Oka lua oia no ka hai aku i ka mea i olelo ia maluna, ma ka palapala i na makamaka ma kela a me keia wahi, aka Df*e, he hookahi no ke ano oia mau mea elua, nolaila, ua akaka ia mea he holoholo olelo a he niania.

2 Na kuma oka holoholo olalo. He lehulehu wale na kumu ao ia aao Aka, eia paba kekahi mau kumu maopopo. O ka maa loa ma ia ano, o ka maa mai ka wa uuku mai a duī, no ka mea, ioa maa na kemalii liilii i ke kamailio ahiahi i ka. wa pokeo walē, he do ia o kona jnaa ma ia hana, oiai oia ke nui ae. Oini, ua ibe ao baki>o i na kamalii opio e olelo ana, he keu no o Mere a ka wahaheo i olelo ai ia oe, i ko mai ika mea a lakou, i mea nae o Hate ia oe, o kau mea ka o Pua, a nui aku. Pela no keia ano, a ano oo ke kane a wahiae paha, alaila, ua lilo keia mea

1 mea maa la ia, ame īa ano, aneane pooo ole ke uumi, e ake no e-inu. I kahi wa, ua loaa mai keia ano i ka wa 00, a pelaaku, ina ike oe i ka poe puhi baka, aneane pono ole ke waiho i ka haka, a noho puhi ole, no ka mea, ua maa. 2O ka lealea. Pela maoli no, ua bana nui ia keiu e na wahine, ina lohc lakou, ua haule e mea iloko o ka hewa, alaila, aole kali, ku no a hele aku, a loaa kahi mea e, he hoaaloha paha, hai aku, akaka iho la, hele hou aku, a pela aku, no ia ano, ua puni kauhale i ke ko-ke ia, e kamailio lealea waie ai, me ka neonoo ole o ke poo kahi ikuai ka puka lohe. Me he mea la, he uwea olelo, ka ua mea o ka hikiwawe o ka lohe ia.. No keia ano, ua wawa wale ia ka hewa iwaena oka lehulehu mai o a o, a lilo ia i mea hilahila, no ka mea i olelo ia. 3 O ka hoomauhala maoli no, pela maoli i ka nana ana aku, oiai, ua ike maopopo au iwaena o na poe o keia ano, oia hoi, ina p&ha loaa ia he wahi hewa no kekahi mei ī inaina ia, alaila, o ka hele iho la no ia i o ia nei e hokai p<>no ole ai, me ka haha'i wale aku i kela a me keia, a lilo iho la ia i mea laulaha iwaena o na kanaka, ua lilo hoi keia, i mea lealea wale iho i na wahine, na kane me ka noonoo ole i ka rula gula a Kristo i kau ai, i mea e pono ai kona ekalesio i ike maka ai, oia loi keia, e aloha aku oe i kou hoalauna elike me kou aloha ia oe iho. Utvakaka lea ma keia rula gula o Kristo, ua lilo ae kou aloha ia oe iho, i ana no kou aloha ia hai. No ka mea' hoi, aole paha he mea aloha ole ia ia iho, pela hoi o na mea a pau a oukou i makemake ei e hana ia mai ia oukou e na kanaka a pau oia ka oukou e hana aku i>i ia lakou. Pela hoi, mni hoomnu i ka inaina a napoo ka la. Oia like no. inaina o ke kanaka, aoleia i hana i ka pono o ke Ā"kua. Nolaila, ua kauohn maopopo o Paulo, ma kekahi oia mau olelo. A o lakoha hoi, papa oia i na hoahana iloko o ka ekalesia penei, no ka mea, e o'u hoahanau aloha, e hikiwawe oukou ma ka lohe, e akahele hoi ma ka olelo ana aku, a e hoolohi hoi ma ka inaina noa aku. He nui ena pauku o ka Baibalo, eku ana ia ano ino he hoomauhala. No ia ano, ua waiho maoli mai no o lesu Kristo, i loina no kona ekaleaia i pili i ka hoopai ana. Penei, " ina e hana hnwa mai kou honhana ia oe, e liele oe o olaa wale no, a pela aku, e nana ia Mat 18, 18—17. Nolaila, he mea pono ole ke hoomnu i ko hai liala, a no ia hale e hele ae e hokai iwaena o ko lehulehu. 4 O ke aloha ole, o keia ke kuma nui, ua pau hoi kela mau kumu iloko o keia, penei ko ke kannka pookela manao no keio uieo he aloho, hookonokono ka ioaina i ka hekuka. aka, uhi mai no ke aloha i na hewa a pau loa. Jhjlt i pau.