Ke Au Okoa, Volume IV, Number 38, 7 January 1869 — HE KAAO NO LIONA WAHINE. Ke Liiwahine o ka Waonahele, i unuhiia mailoko mai o ka olelo Beritania a i ka olelo Hawaii. [ARTICLE]

Help Learn more about this Article Text

HE KAAO NO LIONA WAHINE. Ke Liiwahine o ka Waonahele, i unuhiia mailoko mai o ka olelo Beritania a i ka olelo Hawaii.

HE-Ll3 13. Mahope iho o ka pau ana o keia olelo, haawi ae la oia i kona aloha hop'e loa i ke'lii wahine o ka mahina, a o kona lele koke aku la no ia iloko o na hoku a.pau o ka lani, a ua like so boi ka lakou olelo mai ia ia nei, elike pu me na mea mua i hala hope ae nei, a ua hoole like mai no lakou a pau ia k nei, aole lakou i ike i keia aina pouli, a me keia wobioe ē huli ia nei e Keoni Aikane, aole kekahi hoku hookahi i ike ia ia, ma keia lohe ana o Keoni Aikane i keia mau olelo, ua ane k-> pilikii kona puuwai no ka loaa ole ia ia, me kona manao paa loa, e loaa ana ia ia ka lohe a me ka hai pono ia mai ia ia, kahi i noho ai o Popaina, elike me ka Liona Wahioe olelo no kooa kaikaioa, nolaila, huli ce la oia a.lele aku la iloko o na welelau makani, e lele ana oia i o a ia nei, me kona hookolo pololei loa aku ma kahi a ka makani i pa mai ai, he mau mile loihi loa paha ana i lele ai, aia hoi, lohe aku la oia i kekahi leo e pae ana mamua ona, a no ke ano maopopo ole ia ia o ka ieo e pae nei, ua h'ki ole ia ia ke koho pololei aka, aka, aole no i liuliu iho, lohe hou no

keia i aa leo nei e pa-e ana mamua ona, nolaila, ua hoomaopopo oia, he leo ka no ka mana keia ana i lohe ai, a oia no hoi kona ike maoii.ana aku i ke kino holookoa o ka manā e lele ana mamua ona.

Oke ano oua wahi manu nei aia nei ike aka ai, he wahi maou uuko wale no, aole, no i ano maikai loa kooa holu ke nana 'ku, he ano holu ekaeka ahiaahioa e o mai ke kikokiko lin.ii ma kona kino a puai, ua lele poiolei loa ua wahi mana nei ona, a hala kekahi mau la elua, aja hoi, loaa se la ia Ke-

oni e ninau aku i ua wahi manu nei, a no ka-ia nei huaolelo ninau, pane mai la ua wahi manu nei, aloha oe, e Keo-

□i Aikane, ia wa keia i panai aku ai ia hua olelo hookahi no r a no ko ia nei ano kokoke ole aku i ua wahi manu nei, unuhi ae la keia

i ka laau manamailoko ae o ke kapa pouli 8 - i ua T vehi .-rf»aau neL me he pu kaupoohiVi4a._aole no i liuliu iho, ua.loaa koke no ia ia nei ua 'wnhi manu nei,a ninau pouo iho la keia, mai bea oe e keia manu i lele mai nei, a e leie ana oe i hea ? Fane koke mai la kela ia ia, no ka welelāu mai au o na pali kiekie o ka aina pouli, kahi i ulu ia e na laau ala, i ka lohe poao ana oia nei i keia olelo a kahi manu, ua pihoihoi ae la ko ia nei manao, no k'a lohe-ana i ka inoa o ka aina ponli, a o ko ia nei olelo aku la no ia, ua!ike paha oe ia Popaina iloko o ua aina la, aole au i ike pono ia ia, aka, ua lohe waleno au, aole nae he mea i hiki aku ilaila a hiki i keia la. No ka mea, he oi aku ka mana o ka luahine nana i malama ua kaikamahine la, oiai o na mea a pau e hiki aku ana ilaila, aole lakou a pau e pakele ana ia ia, ma keia olelo a ua wahi maou nei, ua pii ae ia ko ia nei okalakala, me ka olelo aku i ua wahi manu nei, ina oe e alakai pono ia'u ilaila a hiki kaua, alaila, ia wa oe e nana pono ai ia'u i ka'u haūa me ua loahine la, aole paha e hala ka hcra hookahi, ua lanakila au maluoa ona, a o kou wa no hoi ia e ike ai, aia ma ka poho o kuu lima kana moopuna, no keia olelo a Keoni Aikane, ua ano kanalua ua wahi manu nei me ka ninau pono akn ia Keoni Aikane, aole au e hoomaopopo i kau mea i hai mai nei ia'u ke ole au e ike i koa mau mea e lanakila ai oe maluna oua luahiae la, no ka mea, ona pohaku paakiki a me na kua hao nunui a pau o kela ano keia ano, he mau mea ole loa ia ia ia, he luahine oi loa aku no o ka 'ikaika a me ka mana, be hiki loa ia ia ke „pu-lie oe i na pali paa a nahaha liilii loa, roa ka poho o kona mau lima, a pehea Ia e hiki ai ia'u kehoomaopopo io i kau mau hana a pau e pakele ai oe i'ka make ia ia, olelo koke aku la o Keoni Aikane i ua wahi nianu nei. Eia ka'u mea e bai mua aku ia oe, oole au e hoike e ia oe mamua i ko'u mea i lanakila ai maluna o ua luahine la, aia no a hiki aku kaua ilaila, a ia wa no oe e oana ai i na aoao-ai elua, oia hoi ka luahine a me a'a nei ma keia olelo a Keoni Aikane, ua pau ka manao e ninau bou aku oua wahi manu qei, a be iete wale no ka laua nei hanailoko o ka lewa ( a no ka loihi loa o na la o ko laua nei lele nna, ninau aku la o Keoni Aikene i ua wahi manu nei, a hea k'aua hiki ako i ua aina la, hai mai Ja ka mann ia ia nei, he kokoke koe o kaua e hiki ilaila, aia a pau kou ike ana ika malamalama o ka la, a pola hoi ka mahina ame na hoka, aole oe e ike ana ia mau mea a pau o ka lani nei la, aole no hoi oe e ike ana i kekahi mau weiou makani e pa mai ana ma kou aoao a pao, aole oo hoi i ke- ' kahi mea e ae, he aina anoano Jai malie loa, ak», e hiki mua nna nae kaua maluna pono o ttēkahi o na pali-kiekie loa, malaila kaua e noho ihoai a hoomaka iho oe e nana ia lalo o oa aina la, nole oe e ike i na mea a pau o 1 ua «ina la, no ka mea, he aina pouli mau i, v'\

na wa a pau loa, i loa no a pau ka olelo ana a ua wahi manu nei, a he mou rninute paha i hala ae. Aia hoi, ike aku la ua wahi Keoni j\ikane nei e hoomaka rrai ana ka lena anoe o ka lewa holookoa a pau, n »r.o e ae la ka malamalama oka la me he K;>|>a ma-o la i hooluuia, i alawa ae ka hana o ua wahi manu nei, ua lilo na mea a pau o ka lani a me ka lewa i mau niea knpanaha loa, aole no hoi i liuliu iho, o ka hoomaka mai la ia e pouli na wahi a pau loa, &ka, ua lilo ka manu i pailata pololei mamua o Keooi Aikane, i ua walii lilo na mea a pau o ka lani a me ka lewa i mau mea kupanaha loa, aole no hoi i liuliu iho, o ka hoomaka mai no ia e pooli na wahi a pau, ua lilo ka mauu i Pailata pololei mamua o Keoni Aikane, i ua wahi manu ne< no ka ike i ka hiki o laua nei iluna pono o ua aina nei, hai mai la oia ia Keoni Aikane, eia ua wahi nei la ke ku mai nei na paii kiekie 6 ke kuahiwi, a ike io aku la no hoi keia, elike me ka hei pololei mai a ka manu, ua lawe pololei ka manu ia ia nei a hiki i kona wahi e n>)ho m-iu ai, a hookipa maikai ia aku la keia ma kona home noho pali ilana o ke kuahiwi, ilaila keia i ike aku ai, eha mau manu e noho mai ana me ko lakou mau hulu like a nani hoi ke nana aku, ua lilo mai la ia lakou ka lawelawe ana ina mea ai e pono ai ka malihini, a ma ia wa lakou nei i ai ai i na mea i hoolako ia, a ma ia hope iho hai m&i !a ua wahi manu nei, maanei wale no makou la e noho ai i na manawa a pau, a o kahi no hoi keia a'u i olelo oku ai ia oe mamua ae nei, i ko kaua wa i halnwai ai ma ka lewa.

Ina oe e hoomaopopo ina mea a pau o keia jvahi, aoie e like pu me na ainae ae a pau loa, i ka naoa in aoa ae oia nei, ua like loa no me ka ka manu ua waiho malie ka aina, ua papu na wahi a pau loa, aole he enau welau makani nana e hooluliluli na wahi a pau o na'mea u!_u o ka aina, he mau minute paha i hala ee, aia hoi, hoomakaukau iho la ua wahi Keoni Aikane riei e hele aku e ike maka i ua iuahine nei, ia wa keia i olelo aku ai i ua wahi manu oei, auhea oe e ka makamaka oiaikai nana i alakai pono mai ia'u a biki ia nei, i kahi a kuu manao i kau nui ai e loaa, a e ike maka hoi i ko'u kuleana i hele mai ai a'u, a uolaila. ua makaukau au e hele aku ilaila i keia wa, e ike i ua luahine la, ia Keooi Aikane no hoi e hoopuka ana i keia mau olelo, -o ka pane koke mai la no ia o ua nianu nei, e aioha mai oe ia'u, ma kou lawe ana aku ia'a malalo o kou mana a me kou ikaika a pau, a ina e loaa ia oe ka lanakilg, owau pu kekahi ma ia mea, aka, hoi, i ioaa ia oe ka poino a rae ka pilikia, alaila, o ko'u pilikia pu ana no ia me oe, i ike ai hoi au i na mea a psu;e hana ia —C* Teia olelo a kahīinanu e'hai nei, ua lilo ia i mea maikai loa i ko Keoni Aikane manao, aole no hoi he manao kanalua iloko ona i koe ia wa. Mahope koke iho no oia wa, o ko ia nei lalau koke aku la no ia i ua wahi manu nei, hookahi ko laua nei aahu pu ana iloko o ke kapa pouli, ia manawa no hoi o Keoui Aikane i wehe ae ai ika laau mana a o p,ololei iho Ia keia ilalo o ua aina nei, aia hoi, ua ike ia kekahi mau mea mana mamua pono o ko laua alo me he mau ihoiho kulpi la ke ano e a ana mamua o laua, a o ka manawa iho ia no ia i ike ia ai na diea a pau olalo o ua aina nei, a ninau ae Ia keia i ua wahi manu nei, hookahi io no -auanei luahine olalo nei la, elike me kau i hai mai ai ia'u. ae, wahi a ka manu, no ka ike i loaa ia~ia nei ia wa, hai ae la keia i ka mauu, eia la 6 luanine e ho-a nei ke ahi malalo pono o kaua, a o ka 7 o ka luahine, eta oia la ke ku nei ma ke kae o na ipu hao elua, mehe mea io la, o ua luahine mana nei paha ia au i olelo ae ai ia'n, auhea,' wahi a ka nianu u uinau nei ia Keoni Aikane, kuhikuhi pololei iho la keia malalo o laua, oia ibo la no ka wa i ike pono loa ai ka manu, a hnopuka hou ae la o Keoni Aikune i kana olelo, ina hoi paha he mana ko ua luahine la ea, ilaila no hoi ka ike la Inna mai, me he mea la e lanakila ana au maluna ona a me kona poe hoa pu me ia, i loa no a pau keia olelo aia nei,'he manawa ole, hiki ana laua nei ilalo i kahi ua poeluahine nei e ho-a ana i ke ahi. , A hookahi ko lakou nei nobo pu aoa me ka ike ole mai nae ia laua nei, ma keia mea i manao ae ai ua manu nei, e lanakila io ana kona hoa hele mn-luna o lakou a pau, oiai, aole o lakou ike mai ia laua nei, ia laua nei e noho aku nei e nnna ma kahi kaawale ae, me ka hoomaopopo hoi ina mea a pau e hana ia mai ana e ua poe luahine nei, o ua luahine alii nei hoi nona ua aina pouli nei, hele ae la oia a kn ma ke kae oka ipuhao e paila ana me ka ikaika nui, aole i liulin iho, ooho'iho la ua luahine nei ilalo, a lalau o ;u la kona mau niho i ke kae oka ipuhao o waiho ae la ina kahi kaawalo, a ohi ae la ua luahine nei i na mea a pau oloko i hoomoa ia, a kahea aku la oia i kona poe boa e helo mai e ai, o keia mea i paila ia iloko o ka ipu hao, he io ia no ke kanaka o na aina e aku i loaa ia lakou i ka huli ia, a pepehi ia a make, alaila, ua hala ko lakou la pololi, a mahope ibo o ka pau ana o ka lakōu ai ana, hoomnkaukau ia ae la ka lua o ka ipu hao e ku ana ma kapuahi, oia hoi maloko olaila na mea ai ono loa i hana ia a maikai, he io o na manu oka lewa a me kekahi o na holoholona i loaa ia lakou a ohi ia ae Ia a pau iluna o ke pa, a lawe aku la ua luahino aikanka nei, nolaila, mnnao ae la o Keoni Aikane na Popnina keia mea ai e lawewe ia nei, hai ao la oia i kahi manu i kana olelo.

E hele kaua muhope o ka luahine e hele la, ae ue la noua wahi manu nei, o ko laua nei ukali aku la no ia mahope ona a hiki wale lakou nei ma ke kumu o kekahi pali paa e ku ana, aole he mau mea ulu maluna olaila, 'he pohaku pa'iV.iki wale no, a ma kahi a ua luahine nei e noho ana, he laumania wale no ' t malaila ke nan n aku, ia wa o Keoni Aikane i olelo oku ai iua wahi manu nei, e kali malie kaua i ka mea a keia luahine e haoa nei, ina aia iloko o keia pali kana mea i manao ai,j a i ole ia, aia iho paha malalo o ka lepo, alaila, rnai makau ae mai la no hoi kahi manu, a ma ia wa no laua nei i ike aku ai i ub luahine ne;, ua lilo oia i mea ano e loa, a laiau ae la kona mau lima i na aoao o ua pali nei, a hoonaueue ae la oia me ka ikaika loi;. ia manawa no i owaka mai ai ua pali nei, e like pu me ka uwila, a hamama mai la ka puka o ka pali, in maoawa no ua luahioe nei i komo aku ai me na mea ai iloko o ua pali nei, a oko laua nei manawa koke no hoi ia i hao koke aku ai mahope ona, a hookahi ka hele pu ana o lakou nei iloko, me ka ike ole tnei nae hoio ua luahine nei ia laua nei, i 10a..n0 hoi a komo aku laua nei iloko e ua pali nei, 0 ka nianawa no ia i hookui koke ae ai pali i kahi hookahi, a hoi ae la elike me kona ano mua, ua hoomau aku lakou nei i ka hele ana a hala na pani puka a 7. I ka vvalu o ke pani ī hemo mai ai, aia-hoi iloko olaila o Popaina i noho ai .me kona nani nui lauoa ole. O na.paia oloko o »U8 ana nei, he gula a me ke dala, a ma kona wahi e moe ai, oia malaila na pohaku daimana nani loa ke nana aku, a o keia mau mea a pau'loa ua lilo ia i kukui nana e hoomalamaiama.mau ia ia i ua wa a pau loa, mai kona wa auku a hiki i kona wa i nui ai, ua malama loa ia oia e ua lunhine la iloko o keia lua huna nae ka malama pono ia i na mea maikai a paaj loa, no kona oi loa o kona ui a me kona nani mamua ae o na waHne a pau loa o ka honaa holookoa, a i oi ae no hoi mainuao kona kaikuaana o Liona Wahine, a i ko Keoni Aikane ike io ana aku no, he oiaio no elike me Ua Liona Wahioe olelo ia ia ma Pelekaoe, a ua ko no elike pu pela, oia no hoi ke kumu o kona huna loa ia ana pela maloko o keia lua huna, 1 ka wa i haawi ia aku ai na mea ai a pau ia ia e kona kupunawahine, ua lalau mai kona mau lima a ai ae la ia mau mea a pau, a oia no hoi ko Keoni Aikane maoawa e ntifna pono loa nei, me ka lele palua mau o koda puuwai iloko o ke sekona hookahi, a pela Po hoi kahi manu, ua like iaua a like ma ia huna, & maona ae la o Popaioa, haawi mai la oia i na pa a me na koena ai i kona kupunā w&hine a o ka hoi e aku la no ia o ua laahinē nei. A ma ia hope, hoolohe aku la laua nei i ke X-.. e8 i a wa i hoi aku ai ua luahine nei. aia h"cn, weti: . . Keoni Aikane he wahi pepa t <i ® ° j iho la oia ia Popaina, ma na - kakau loa, e haiana i na oleio a pau'oloko! p°k°' e rnea la, na Liona Wahine i kakau a| 1110 ia nei kakau ana, hoolei ihoia keia flt.P£'pono o ua wahine nani nei, a he mea piiwa loa ia i kona ike ana i keia palapala, oīei akahi no oia a ike i keia mea, mai kona l'oomaka ana e noho maloko uia Jua huna a b>ki wale ia wa aoa i ike ai, a he mea haohao no hoi ia ia ia, lalau aku la oia i ua palapala iei a paa iho la, a hoopuka ae la oia i kei'a mau huaolelo, aole hoi he kanaka i hiki mai nei; maloko o ko'u wahi nei, a mahea la hoi i hik mai ai keia palapala ia'u, liuliu iki, pane hou ae la oia, ina io he kanaka, ua hiki mai nei maloko nei i keia tva, he pono no ia ia ke hoike mai ia'u me ka makau ole, no keia hiaolelo i olelo ia, ia wano i hoike kokeiho aiua wahi Keoni Aikane nei imaa o Popaina, a haawi aku la oia i ke aloha, a he mea houi ia i ka ike ana o ua wahine nei ia ia nei, p nioau koke mai la oia ia ia nei, owai kou inoa, a mai hea oe i hele mai nei a hiki ia lei, hai aku la keia i i ua wahine nei.

0 Keoni Aikane ko'u inoa, a mai te aupuni mai au o Pelekane i hele tnai nei, heaha kau rrc. i hiki mai'nei i ou nei i keia wa, wahi a Popaina, hai aKu la keia, i ia mai nei au e ko kaikuaana e Liona Wahine e kii msi ia oe e hele ilaila, i kon;t lohe ana i keia mau hua olelo, aia hoi,. na paie koke mai oia, ua pono kou manao e ke kaoe, aka, oia ka'u mea e hai aku ia oe, ina be oi aku kou ikaika, a me kou man& mamua okuu knpanawahine nana au e malama nei, alaila, ua lilo io au ia oe, a he pomaik'ai ia nolu a me oe, no ka mea, o ua luahine la, be lukhine aikanaka.be mea ole loa ia ia na mea,e pau, he hiki ia ia-ke hoolilo i na pohaku paakiki i kona mau niho i mea liilii loa, a no'keia mau olelo pane koke akū la o Keoni Aikane, ua maikai kou manao e ke'lii wahine o ka aina pouli, oiai o kau mea e hai mai nei ia'u i keia wa, aole o'u manao kanalua ia ia ke ike kino aku au, ina paha oia e hiki koke mai ana i keia wa ā kaua e olelo nei, a hoomaka ia ka hakaka mawaeaa o maua a i elua, nolaila, ke hai paa nei au ia oe, aole e lanakila' ana ua kupunawahine la ou moluna o'u, noiaila, maanei au e noho pu ai me oe a hiki i ko'u wae ike kino ai ia ia ke hele mai i ou nei, a ia nanowa oe e ike ai i na mea a pau e hana ia ana e maua. * (Aohipau.)