Ke Au Okoa, Volume IV, Number 19, 27 August 1868 — KE KOA KIAI I HOOHEWAIA. He moolelo no ka Puali Koa Farani. [ARTICLE]

KE KOA KIAI I HOOHEWAIA.

He moolelo no ka Puali Koa Farani.

I I kekahi po makani nnuanu nui o ka malana o Maraki, M. H. 1807, e houluulu ana he iWakaluakumamahiku tiusani koa Farani, malalo o ke alakai ana a ke Kenela Lefebela, (Lefebyro,) mawaho ako o ke kulanakau-, liale o Danasika, (Dantzic.) Ua hoopuniia, oa kulanakauhale nei e na koa Perusia a me Ru«ia, a ua hoopuniia mai hoi e na kanakolu tnusani o ka poe kupa o kulanakauhale. Noloiln, o ka makaala kuaiko pono ana o na koa kiai kai hilinai ouiia no k,o lakou pakele ann. I ka wat; aumoe, ua kukuluia aka o lorome Duboisa, ke koa kiai mawaho m» kahi a ka enemi e hiki ai ke hele mai e hakilo. O kahi ana o ku ana he wahi ololi loa, he wabi poho ma kela ame keia aoao. Ua oi poha mamua o ka hora hookahikana holoholo ana me ko kiai; aohe ana leo e ae i lohe, oka hokiokio wale mai no a ka makoni aumoe, a me ka pakuikui mai a nā paka ua.

He mau mĪDute paha mahape iho, lohe aku la ia i kekahi leo e uwe mai ana me ka ahai pu mai aka makani. Ku iho la oia e hoolo□o, a kahea aku la ia, " Owai kela 1 " Aole leo pane mai. Hoomau hou aku la oia ike kahea,; a lohe aku la ia he leo uwe, me he la. no kekahi keiki mai loko mai o ka p-ali. Kona kulai koke mai )a no ia i ke kanaka o kana pu i hope, a kahea aku ia e ku, a hai xnai i ka hua. " E ahonui," wabi a kauwahi leo ano keiki, " Mai ki mai oe ia'u i ka pu; owau no o Nataiie. Aole ka paha oe i ike ia'u." " E na lani! " walli a lerome, "O oe anei ia e ke keiki opiopio aloha ?" " Ae, aooe no o lerome maikai. E hele ae kaūa e lokua ia mama I Aia oia la ke kokoke e make.'' Ona wahi kalkamahine nei, be ewalu ka nui o kona maa makahiki; a be wahi keiki no.hoi ia na Piere Vaileneta, kekahi Kakiana o ko lerome puali koa ponoi. Lalatf iho la o lerome i kahi kaieamahine ma ka lima, " Heaha ka pilikia ō koamakuahioe ? " " Aole ka oji lohe ae i kana uwe mai," wahi a kana kaikemahine, "Uapoho lo oia iloko o kahi nenelu." Hahai mai la na wahi kaikamahine nei me ka hiolo o na waimaka, i hele. mai oia e ike i kona maknakane, ke kakiana iloko o ka poe kaua; a mahope mai kona makoahine i kii mai vtia wahi -kaikamahine nei; ai ka uhoi ana akn, aia toi, na poeleele ke alanni, a haule aka Ia iloko o kahi nenela. Mahope iho o ka hoakaka ana mai a ke kaikamahīne, me he mea aa iohe aku o Jerome i ba nwe mai a kekahi leo wahine. Eeaha Ia ananei ka na koa nei e hana ai ? Ua hanle io na wahine nei iloko o ka popilikia; a he mea hiki ole iaia ke haalele i kona kaiana. Akn, aole nae e : hiki i kona Innaikehala ke hoole akn i ka leo kono mai a kahi kaikāmahhie. Haalele iho na koa nei i kana pu, olelo mai la oiai ke kaikamahine, " Homai ko lima.e Natalie e hele pa so aa roe oe." , , Lele ae la ka hanoli nui o kahi kaikamahine, aka la lana i kahi ana i haalele aka ai'i ka makuahine ona. Me he mea la nae, he wahi loihi loa ia i na koa nei, a manao ae la ia e huli hope i koea wahi kn kiai; aole ia i makan no ka make, aka, no ka hoohaaīiaa- wale ia no o konakulana kaaa mea I v- '"^n\a*--iiA3k*- > no 7 >*ak wa- ] 1 hine a kekahi kakiana o kona paali koa. ]

Lalau aka la oia i ua wahine nei, nie ke kaikamahine, a boiboi mai la i kabi kiai aoa j i ku mna ai, aka, ia ia i hiki mai ai ilale, aia hoi, ua ku bou mai ke koa kiai mahop'e mai ona, a kahea mai la, " Owai kela mao ? Pane aku la ua Jerome nei, " He hoaaloba me ka loaa no o ka hua !" Ua kauoha ia aku la oia e hookokoke mai, a ia ia i haawi mßi ai i ka hua, ike ibo la ia aia ia imua 0 ke 'lii koa nana e hoonoho na koa kiai. Hahai mai la no hoi na o Jerome i ka mooielo o kana Lkna, a ina paha o ke'lii koa wale □o malaila, ina paha, ua hana ia no kona hewa, aka, ua lohe po mai la na koa kiai. Nolaiia, ua hoihoi ia aku la oia iloko o kahi hoo* moana, ama hoopaa ia kona mau lima i ka hao. I kekahi- kakahiaka ae, ua noho ka aha hookolokolo koa e noonoo i Kena hihia. no kona haalele ana i koaa wahi kiai. Ae mai la no oia i kona hewa. Hahai mai la no oia 1 kona moolelo o ka haalele ana i kahi kiai. Aka, na haawiia iho la no ka olelo hoahewa ia ia- O ka poe nae a pau i hookolokolo ai 0 ia, ua kakau iho la lakou i palapala e kaiamai ai ia lerome, a waiho aku imua o ko lakou Kenela nui. He Kenela ahonai a lokomaikai ko lakou; aka, aole naehe mea hiki ia ia ke nana kee wale no no ia mea i hana ia, oiai, ua hilinai nui na ola o na man tausrni koa maluna o ke kiai makaala ana a ke koa kiai hookahi, a ma kahi e kokoke loa ana i ka laina o na enemi. " Ua kaumaha wau,'»wahi a ke Kenela nui i hai aku ai i ke alii koa nana i lawe mai 1 ka palapala noi e kala, " Ua maopnpo no in'a, aole paha i manao ke kanaka e hana hewa, al<a nae, ua hanaia. Ua ike no oia i kana mea e hana ana, ua hookuli nae oia i ka olelo kauoha, ua hookolokoloia, a oa hoahewaio e make. No ia mea, e pono iae raake, i ola ai h?; man tansani." 0 ka wa i olelo ia ai e kipu ia o ua koa kiai nei, o kekahi kakahiaka ae. Ua hahai pu in mai la no hoi ia ia na olelo mai a ko lakou kenela nui; a huli ae la oia i kona kapena, olelo mai la, " ua hoao nui no au e lilo i kanaka koa maikai, aole au i manao ho karaima nui ka'u i hana ai, e hoino ia ai o kuu inoa." 1 ke ahiahi iho, ua hookuu ia ra«i la*3 Pierre Valineta, kana wahine a me kahi kaikamahine e ike ia Jerome Duboisa iloko o kona wahi paahao. O keia hele ana mai e ike, he mea kaumaha loa i '< i'i i ka manao o ua pio nei. Lele aku la uue kahi kaikamahine Natalie, i ka umaumao Duboisa, me ke noi aku e make oia ma kona wnhi. Aole e hiki i na makua ko olelo mai; o ka pulo & mo ka

uwe wale iho no ka laua hana, a haalele iho io i ke pio. I ke ahiahi loa ana iho, kemo mai la kaowahi hoa koa, a hoa paani oka wa liilii. ■ ! ka ike ana aku o. oa pio nei i kona hoalauna, hu mai )a kona aloha i kona makoahioo kane make, a kakau Iho la ~ 3ia i palapala nana. Hoomanao oia i kona kaikuahine ame kona kaikaina. Huli ae la oia a olelo mai la i kona hoa'loha, "O ! e kua hoa'loha, mai hai aku oe ia lakou i ka wahahee, aka, e hai pololei aku no oe ia lakou i ke kumu o io'u make ana." . Hiki mai la ke kakahiaka mo ko ano kuhuluku i ka hau a me ka ua, ai ka hora ka* kahiaka nui, alakai ia aku la o Doboisa e halawai me kona hopena. O kahi ona i manao ia ai e ki ia ai, he wahi e kokoke ana i ke kapakai, a ilaila oia i alakJi ia aku ai e koaa puali koa. Aole i hala aku he hapalua o kahi manaoia ai e hiki aku ai, lohe iaaku ia kekahi leo e pae maiana; amahope iho, hiki ana kekahi elele ma ka aoaoeoke Eeaela e alakai ana i ka puali i kahi e kipu ia ai o Duboisa, me ka olelō mai i ke Eenela, "He hoouka! He hoouka kaua !!" Ua puka 6e na epemi iwaho. Ua oki keia hana. Olelo mai nei ke Kenela Nai e hali loa ae ka puali koa, a e hele aku e halami ia me ka en?!hi.'' Iloko o kajaanaw;a pokoleloa, ua hoohuli koke ia aeia kahina koa, aua ia mai la no hoi ka manao o oa koa, no kolakoa olioli uui e hoop&ina ole i ke ola o ka lakou mea e hele nei e.kipu ako. Ninau aku la ke Kakiana naha.e i ka mea pio. " Heaha anei.ka mea e hana aku ai j ka paahao ? " I mai la ko lakoo kapena koa, "Hoihoi hou ia ia i kahihoomoana.** Ua maikai wale no ia olelo .ana mai, aka, o ka hooko ia ana, aole i hikiwawe ia mea, no ka mea, ua hoouka koke mai la na koa Perusia maluna oua poe nei, a hoololi koke ae la no hoi lakou ia lakooiho/a lilo ijbua" hakahaka. ia wa, olelo-aoai laJeroa» i kona Kakiana nana e paa, " Maka inoa ka laaieoluolu oe e wehe akoi ba hao o Ēoa mau lima, e hookuu mai ia'u e tQ.ake,:.me < iia kaoaka iioa oiaio la." %/

I Ka wehe koke mai no i& o ke kakiana i ka hao o kona maa lima,_a liolo koke &a la oia imoa ma kahi a kona paali popoi Ir*r." . na koa Perasta i ke kipn "a 'me ia l»o ana, i knmn e nahaha āi ke knea a ta koa Farani. Nana ae la o. Jerome Dnboisa mao a maanei i wahi mea kana nana, & ike akn ia oia i kekahi aliī koa Pernsia e knlana mai ana mai lnna. mai o kona h'o. Kona ho* lo koke aku la ao ia, .& huki mai'la i ke alii koa Fernsia mai lona mai o kona lio, a kan akn la oia malnna o ua lio nei. Ua hoopaa pono iho o Bnboifia e knai i kona ola ia la ma kona aupnni o Farani. Huli ae la oia mao a maanei, e naaa i kahi kukoankonn loa oke kana e hana ana. Ia manawa, holo mai Ia ke kenela nni, a kanoha aka i ka Oolonela o ka paali kana lio, "E malama oe i kela papn; a c lilo anei ia kakoo ke kana o keia la." Lohe iho la o Duboisa i keia olelo kaaoha, a ike iho la oia malaila ka kona wahi i makemake nni ia, o kahi o ka pilikia; a hookokoke aku la oia ma ka aoao o ke Oolonela nana e alakai. Ka nee akn la no ia o na mau puali koa nei imua; a hiki ma kahi haiki loa, a o kahi poino nui !o"f no hoi ia, no ka mea, aia ma kekahi aoao mai, ke kipn.ia mai la mai na waha mai o na pn he nmiknmamalua. la wa koke no i wehe hou mai ai oa po he umikumamalua, aia hoi, ua haule ke alakai nui ke Oolonela, a aole i emo iho, a nele iho la o mna i ka mea ole nana e alakai. Ke hoomaka mai la o moa e nhh'a i ke kino make o na koa. Ke nana mai la ke Kenela nui n>ai laoa mai o ka puu, a ke moku e wale la no kona puuwai iloko ona, no ka meo, ina e komo mai ka enemi ma ia wahi, alaila, o kolakon papao no ia. Aka, ia ia i nana pono aku ai, aia ky* kahi koa me ka aahn koa Farani, a o na pono a pau o kona lio, he ano me he. mea la, no kekahi alii koa Perusia. Ke wiliwili la oia i kana pahikaua, a ke hoolalelale mai la oia i na koa, e hele aku imaa, me na huaolelo, " Imua e na hoa no Farani a me ko kakou Kenela Lefebcra. E uwe no ko kakon Kenela, ke haule keia la ia kakou." Ko Jerome Duboisa hou ae la no ia i na kui i na'aoao o kona lio. a lalelale likeoe U na koa a pau, a aole i.liuliu, lilo mai la ia la« , kou ka papu oka enemi; a holo -aku la ka pno koa Peniaia ame na Ru»ia. Ui lanakila iho 1% lakou noi, ka puali Farani. I ka pau ana o ka hoouka kaua, hoi mii U. no ua o lerome Duboiaa, a haawi pio aku la no ia ia iho i ka mea nana e hoopaa ia ia i ka h«o. Ua kii mua ia aku ka Kauka e īapaaa i kona mau wahi i eha. Mahope iho, oīnaa mai Ia ke oolonela oka poali koi o lepome ' Duboiga, i iee Kenela aoi,i kana opea, e hana aku ai ia lerom« Ouhoiaa. I mai la ke .Kenela nui, " C boomiikai ia oia eke Akua. Ke kala aka nei i kona hala, a ka la apopo e hookiekie te oo aa i kona kulaoa ! " A mahope iho o ka pau ana o ke kaua; a ia i hoi ai e ike i kaoa poe i aloha ai ma Farani, he lole alii koa o ke kalana Kapena koa i kana i komo aka ai.