Ke Au Okoa, Volume IV, Number 7, 4 June 1868 — NO KA AHAOLELO. [ARTICLE]

Help Learn more about this Article Text

NO KA AHAOLELO.

Poaeahi, Mei 25. Halawai ka Hale ma ka nau. Oka Paresidena ma ka ooho. Mahope iho oka pule ia aoa, ua heluhelu ia mai ka moolelo o kn Hate, a ua aponoia. Noi mai n Mi Kaakaha, e noonoo hou ia ka bila nwa, he 20 ae, 14 hoole. Na ?i.LAPi.LA hoopii—Waiho mai o Mi Kumahoa, he palapala hoopii mai Puna, Hawaii mai, e noi ana, e hoonoa ia na laau maluna o na aina Konohiki i na makaainnaa; i $2 ka auhau ilio; c hana ka poe paahao ma na wahi no o lakou i hopuia ai. Waiho mai o Mi M#rtin, he hoopii e noi ana o hana ia e .na paahoo ke alanui mawaeni o Punaluu me Waiohinu. Waiho mai o Mi Halemanu, he hoopii mai Hamakua, Hawaii, n»ai r e noi nna o hoopau ia ka auhau mnluna o na Lio kea; c kuaiia na aina Auponi me na kanaka Hawaii wale no; a e noi ona, i haawi oo ka halepaahao, hale hookolokolo a me na alanui. Hoike a ke Komite—Hoike mai-ke Komitc Woe i waihoia oku ai ka hoopii a Haalou, a ua aponn lakou e ,ia aku ia ia ke koena $148 i koe. Na palapala iioopii—Waiho mai Ka Mea Kiekie, W. C Lunalilo, he olelo hooholo o hookaawale ia i $20,000 oo ke kukulu ana i Hnlo Ahaolelo. Hoolaha mai o Mi Kuihelani, he bila e hoololi ai i ka pauku 78 o ke Konawai Kivilo. Waiho mai o Mi Kalu, hei olelo hooholo, no na mea i hoolahaia roa ka P. C. Mavcrliser ; e kuuohaia ka Loio Kuhina, o imi i na kumu e hookolakoloia ai imua o na Aha Hookolokolo.

Noi mai ka Mea Kiekie W. C. Lnnalilo. He 22 ae, ahe 11 hoole. Hapaiia ka hana oka la. Ka bila e hoo-kaa-wale ai i haawina kumau no ka Moiwahine Kalama. OMi Waila ma ka noho Hoomalu o ke Komite. Heluheluia ka bila. Hoololi mai o lli Keawehunahala i $4,000 no ka makahiki hookahi. Hoololi mai ka Mea Kiekie W. ,C. Lunalilo i $6,000 no ka makahiki hookahi. Hoopauia ke Komite, a aponoia ka hoike. Heluheluia mai ka bila c pili ana i ka waina, na waiona a pela aku, Noi mai o Mi Hikikoke, e waiho ia akn i ke Komite Wae. Komite—His Ex S. H. Phillips, ka Loio Knhina. Hoopanee ka Hale. Poalūa, Mei 26. Halawai ma ka hora mau. oka Paresidena ma ka noho. Mahope iho o ka pule ana, na helnhelu ia ka moolelo o ka Hale, a ua aponoia. Noi mai o Mi Koakanu e noonoo houia ka olelo a ka Luīiamakaainana o Molokai a me Lanai e pili ana' i ka nupepa a Mi Wini.

Kokua mai ke Kuhiua o na aina e i kela noi, a ua manao oia he mea kupono loa i ke anpuni q ka Moi ke kauoha aku pela, no ka mea, ua maopopo loa ka hoino o kela nnpepa. Kne mai o Mr Judd o Kona Hema, me ka olelo mai, o ka hana no ia a na poe hoolaha nnpepa, a olelo pu mai no hoi o ka Lunahooponopono o ka nupepa aupuni kekahi, no ka mea, ma ka nnpepa ka Laina Mokumahu onehinei, ua oleloia kekahi mau mea oiaio ole e pili ana iaia. Kue mai o Mi Laiana i ka noonoo hon, a ina e aeia e noonōo hou e lilo ana ia i «nea e hoike aku ma ke ao holookoa, no ke okiia ana o ka hoolaha nupepa ana—wahi ana, elua nupepa haole, a o kekahi he nnpepa Kuokoa, a o kekahi he nupepa i makeinake ole ia e ka poe hookaa auhau, a oia pepa ua kuhikuhi me ba makemake ole o ka hapanoi 0 na kanaka, a ua olelo nuiia hoi e na kana ka Hawaii, a o ke ano nui o keia olelo hooholo, he ano hookapakahi a e hoopau ai hoi 1 ka pono o ke paipalapala ana. . Noi -mai oMi Hikikoke e ninau koke. Kuef ma'i ka noho ana hoooula me mai, t»'ponci i ī?elamēa kefa iloko'o ka Ilale e hoakoka i jjo lakou manao, a o kela nonoi ua hala ia manao noi mawaho o na rula. Ku mai o Mi Koakano a olelo māi, ua minamina loa oia i keia hana a H. M. Wini, me kana nupepa, no ka mea, aole ona wahi kuleaoa pono e kapa mai ai i na hoa o ka Hale he Hoopilimeaai, a nolaila, ua makemake nui loa oia e noonoo "hou ia ka olelo hooholo. Ma kona manao, ua kupono loa ma ke kumukanawai kela i ka hoino. Ua minamina no oia roe ke aloha ia ia, aka, aole nae hoi o na wahi pono iki e hana ino mai i na boa o ka ahaolelo, a ioa e make ana ka Hale, alaila he pono no ke lawe ia mai na Luna Hooponopono o na nupepa imua o lakou e hookolokoio ai.

Kokua mai o Mi Rhodes i ka noonoo hou, no ka mea, aole o ka hanohaoo o ka Moi wale ka i hoinoia, aka, o ka lehulehu o na kanaka a pau, ua nui no na mea i oleloia no ka Moi, aka, ua hana mai no a hoino i ka inoa maikai ona kanaka, a ua olioli loa oia i ka hoopuka ia aoa mai o keia olelo hooholo e kekahi o na kanaka mnoli, hookahi nae ana wahi mea i manao ai ua haule ma ka olelo hooholo, aua mano oia e hookomo penei: "Ae hnopau ai hoi ika noho kuokoa ana o ke Aupuni Hawaii." 0 keia mau hoino a hookue e i ka noho kuokoa aua o na kanaka, ua hana malu ia me ka ike ole o ka lehulehu, a ua olioli nui oia i na hoa o ka Ahanlelo e nana pono. Oka mannwa koho balota iho nei, ua hele mai o Mr. Wini ma ke auo e kokua i ka noho kuokoa ana o «ke Aupuni. A ina he kanaka e k&hea ana me ka leo nui, " E ola ke Alii i ke Akua," a ia manawa koke no nae, huli koke mai la oia ma ke kua, a hon mai i kana mau mea oi, he mea maikai ftnei ia ? Aole no ona makemake e hoopau ia ka pono kuokoa ana o ka pai palapala, e pono nae ke hoopololei i kana hana ana no keia mau mea elua; aole nae no hoi o na hoole i ka Lunahooponopono ke hana ia no -na mea e pili ana no ka lehulehu wale no, oia hoi na kanaka haahaa, aka, aole loa he pono ia ia ke hana a hoolaha ma ke ano ku i ka oiaio, a hoike aku ma ke ao nei a puni, ua hoolahaia keia nupepa ma nn nupuni a pau. Okeia nupepa, ua hana pono ole loa mai kakou, aua hoolilo keianupepai ko kakou inoa Aupuni i inoa ino. Ai ka manawa e olelo ino ia aku ai 'lakou, alaila, e hoomaalea auanei, ma ke koku:i i ka inoa maikai o ka Moi a me kona mau kanaka e noho nei—me ka mea 010 nana o hoomakau mai no keknhi poino, ako, ma ke kipi maalea i kahiko ai o ku e.

Hookakaka mni ko 1, i v Kuhina, inohinei, ua manoo oia, o ka pouu iua, o konaolelo 010 ana ma no mea e pili ana i keia olelo hooholo, no ka mea, ua pili maluna o kana oihana, aka, i keia maoawn, un apono aku oia i ka nonoi e

noonoo hou ia; ma kela olelo hooholo, e kauoha ana i ka Loio Knhina, e nioaninaa i kela mau hana laibila, a e hoike mai ina be ninau kanawai, a ina e hooholoia keia olelo hooholo, e heluhelu mai oia ina mea e pili aoa ika oihana o ka hoolaha palapala ana. Ua manao oia, o ka,oiea ī kapaia |ku ai i ka noi ona hoa o keia Hale, ma ka pepa o ka Poaono iho nei, ua maopopo loa he hoino maoli. He Lttr.a Kiekie no kekahi Aupuni ka i lawe pu ia iloko o ia hoino ana, no kona ae ana i ka hoohanohano ana a keia Aupuni. A oia na ku[ru maikai loa e manaoia ai, aole io ia Le

oiaio. Oia no na 'mea nui c nanaia ai ena «kha Hookolokolo a pau o Amerika Huipuia, no ka hoino inoa, pela no kekahi Lunakanawai o na palena o {Stnasa, ia ia i noho ai i kana Aha Hookolokolo maloko o ke /keena kuai rama, a i:a hopuia oia. Ua hikipono no i ka Ahaolelo ke imi a maopopo lea ia maa hana, ina ma ko lakou Komite, a ma na Luna paha oke Aupuni. He nni wale na-.kumu e hiki ai ke imi pono ia iloko o kekahi tvpa, no ka hoolilo wale i mea ole i na hana o ka mana kau kananawai, no na mea 6 pili ana i ka hanohano oka Hale Ahaolelo. Aole e hiki ia ia kc hoakaka 4oa mai i ke ano o ka hnaolelo " Hoopilimeaai," no ka maopopoale ia ia o ka olelo Hawaii, aka, tfa ike maopopo loa oia, ua lilo ia i mea ino loa i na pepeiao ona kanaka maoli. Olelo mai oia, oia ka hope o ka poe i kokua i ke kuokoa ana o ka pai palapala a me ka pono o na Lunahooponopono, he mau mea okoa loa ia. ■Ma kafe mea aohe i p ik. .ka pai palapala, aole loa 00. E hiki no i kekahi kanaka ke kui-mai ia oe, a oke ano nui oia haoa, ua hana ino ia oe, a ua hana ino pu mai no hoi i kou pono pili paa loa. Ama na. mea e pili ana ika Oihana a ka Loio Knhina; olelo mai la oia, he oiaio o kana oihana io no ka hoopii, aka, he pono no nae ko ka Hale Ahaolelo ke lawe mai i kekahi mea e hookolokolo ai. Ua hoomanao oia i kona Aupuni iho, ua kauoha aku lakou i ka Loio Euhina, e hoopii ma ke ano hoipu a ma ke ano pakahi.

0 ka olelo.hooholo wale no, e kahea ana e ninaninao, a māhope o ka hoike ana mBĪ a ka Loio Kuhina, aiaila, na ka Hale Ahaolel lo no e hana elike me ko lakou manao oluolu ana, a o na Luna Aapuni aole o lakon rotuulu e > Tt[3ih"mn )Ini i*j iijili I ana, aka, ma kēkahi maa aole ke'oīe e hooholoia. Ua .hooholoia hoi ma kona aina hanau a puni, a ua pii loa na manao o na kanaka e kokua ma keia kumu ma ke ano hanohano a me ka pololei, oia ka pono a me ka pomaikai o na mea a pau o ke kokua i ka hanohaoo o ke aupuni, a oia kona makemake a nolaila e koho ana oia no ka noonoo hou ana o ka olc!o hooholo.

Kue loa o Hon. Kalakaua i na mea a pau e pili aoa ika noonoo hoa. Ama kona manao, o ka Gazette a me ke Au Okoa, na mea mana e pane aku no na olelo hoino e kue ai i ke aupani a- o»e ka lehnlehu, oia mau nupepa ke kupouo loa e pane i ka P. C. Ina ua hanaino ia ke aupuni a o».e ka lehulehu e keia nupepa, ua maopopo loa be alanni pololei e hana ai, mamuli o ka pane ana aku a ka Papa Pai o ke aupuni. Oielo mai o Mi Koakanu o ka huaolelo Hoopilimeaai, be huaolelo ino loa ia, he hoonaukiuki ika manao o kanaka Hawaii. Manao oia he haole kikahou o Mi Wini. Olelo mai o Hon. 6ihopa, i kona manao, he mea kupooo loa ke hooponopono ia ka Wini mau mea i pai ai. " Olelo mai ke Kiaaina o Maui, kona kapa ia ana be hoopilimeaai, he mea no iaemanao pono ole ia ai oia e na makaainana o kona Mokupuni. Iloko o kona manao maoli, he kupono ole ia Wini ke kapa ana i na hoa he Hoopilimeaai. „ * Ninau ia no ka noonoo hou ana, a ua booholoia; he 22 ae, a he 18 hoole. Alaila, noi mai ke Kuhina o na aina e, e hoomoe i ka olelo hooholo ma ka papa. Noi mai o Hon. Kalakaua, e nooo,oa koke ia no i keia manawa. Noi mai hoi o Mi-Hikikoke, e hoopanee loa, ia ka noonoo ana no ia mea. Hoihoi hou mai ke Kuhuia ona aina e i kana noi, a kokna i ke noi a Hon. Kaiakaua. Noi mai ke Kuhina Kalaiaina o hoomoe ia ma ka pnpa. £ hoopaapaa ana no keia mau mea. Hoopanee ka Hale. Poakow, Moi 27. Halawai ka Hale ma ka hora mau o ka Paresidena ma ka noho. Mahope iho o ka pule ana, ua heluhelu ia mai ka moolelo o ka Hale, a ua apoooia. Ma ke noi a Mi Koakana, ua kapao ia na rula, a ua hapai hou ia ka noonoo ana no ka hoopii a Haalou. Noi mai no ua o Mi Koakaaii o apono ia ka hoike ake Komite o haawi* na ike koena ona uku lawe leta o Oahu nei. Ninauia a haule, he 17 ne, a he 20 hoole. Hoike mai ke Komite o na Aha Hookolokolo no na mea e pili ana i ke kobo baloU ma Kona Heina; e hoike mai ana e haoinoe ia ma ka papa.

Noi mai o 51 i Piriehnsa \Vond, e waihoia aku ka noonoo ana o ka bila i ke Komiie o ka Hale, haule ia noi. Noi mai o Mi Upa, e aponoia ke noi a ke Koroite. Olelo mai o Mi Koakanu, he mau kumu no e hiki ai ke hoole aku, oiai, a<<he mao hoike i lawe ia mai imua o ke Komile, a un ho<ibol<> Wale iho no lakou mahope o ko lukou mau mnaao. Ina pela, i kona manao, e waiho ia akuia mea i ke Komite Wae. Olelo mai o Mi Hikikoke, ua kauohaia o Kapahukula e hele mai imua o ke Komite, aole nae oia i hiki mii, a ua hana iho no ke Komite e like me ko lakou manao ana he pono. Kokua o Mi Nahaku, i ka apono ana i ke t)oi a ka Luna o Hilo, e hooholo i ka hoike a ke IComite. No k" m'ea, o k'e kumu oka hewa aole maluna o ka uiea i kohoia, aka, maluna o na Luua Nuna Koho. Kokua pu ka Loio Kuhina i ka apono ana ika hoike ake Komiie. No ka mea, ua haawiia ka wa o na hoikee hiki mai ai, eia nne, aole lakou i hiki n>ai. Nolaila, aole he oiuio o ka hoopii ana mai. Hooikaika hou mai o Mi Koakanu, e waino ia aku i ke Koiuite Wae. Mahope ihoo ka hoopnapia ana, ua apono ia ka hoike a ke Komite. Nni mai o Kale Judd, e hapaiia na hana oka la. Hooholoia. Ua hapai ia ka nana o ka la, oia hoi ka noonoo hou ana j ka ohlo hooholo a Mi Kalu{ no na mea e pili ana i ka ho«l<iha ana a H. M. Wioi, be na Luoa Makaainana. Hoololi msi o Hon Kapena Lnke, i ke po<> oka olelo hooholo, penei: "No ka mea, ua loihi ka wa a H. M Wini i hoao ai e h«o--pio i ka noho'ua kuokoa lahui." a pt*la aku. Ua olt-lo mai ka Luua o Kohaia, ua olelo maalea oia, aka, aole pela, aka, ua olelo pololei no oia, a aole oii e hoihoi mai ana i na mea a pau ana i olelo ai inehinei. A<<le oia iamanaoio, ua hana maoli ka Luna o Kohala pe ia, no ka mea, ua olelo mai oia inehinei, ua kakau oia i kekahi mau kumuinanao e kue ana i ka aina. Olelo mai o Mi Laian», ua kakau r>ia i kekahi mau kuinumnn-io ma ka P. C. Jida\xrtiser, a e kakau boa ana no la ma la. mea ka I Hoohui Aupnni. Olelo hou inai o Hon. Kapena Loke, o ka mea e kakuu hou aoa no ka Hoohui Aupuni, ua uliaki oia i kana olelo hoohiki imua oka Hale, e mal 'ma mau i ke Kumukanawai. Olelo inai o Mi Koakanu, ī kooa manao, . ua oi loa aku ko ka Luna o H<<oolulu aloha ia Hawaii nei, maoiua ae o ka Lona o Kobala m«i. Ua noho ka Luna o H«nolulu, he kanakolu makahiki ma keia m«u Mokupuni, aole nae oia i hana kue i kekahi mea e pili o Hn. Bihopa, hooponopono o Mi Koakanu i kana olelo ana. Olelo mai o Mi Koakann, aole oia i kue i ka ru>a, a aoleoia i olelo aku ia Mi Laiana,

aka, ika Luoa o'K<>hald. Olelo inai oia, ua i mai aia, o Wini a tne ka poe a pau e pili ana me ia. be poe kipi wale no lakou a pau loi. Makemuke oia e ike, aia la ma kahi bea o ke Kumakanawai e hini ai ia Wioi ke kapa mai i oa Hoa o ka Ahaolelo, he poe hoo. ilimeaai lakou. Mawaena o na poe i ku mai e haawi i ko lakou mau manao, olelo mai o Mi Lniana, i ka wai hoomaopopo ia ai ke Kuikahi Panai Like, ua honpukaia ka e keia nupepa o Wini, oia kekahi i makemake aui e hoohui aku i keia Aapuni oie Amerika Huipuia. Hoopanee ia ka Hale. PoiHA,-Mei 28. Halawai ka Hale ma ka hora mau. O ka Paresidpna ma ka noho. Mahope ib" o ka pule ana, ua heluhelu i» ka nioolelo oka Hal<», a ua aponoia. Na olelo uooholo—Waiho mai o Mi Martin, he olelo hooholo e pili ana no ka lapaau ana o na Kahuna Hawnii. Waibo mui ka L"io Kuhina, he hila e hoopai ni no na hana ino. Waiho mii o Hoq. Bibopa, be hila e hoomahu»hua ai i ka maua o ka Buro o ka Hoopae Lima Hana HooUhai rnai k't Lnio Kuhina, e waiho mai ana oia bil* e pili ana inn hoohanuia una 0 ka poe i hoopai ia ma ke ano kamima. Kapae ia na rula, a waihu mai o J\li Waila he paiapala hoopii i kakau inoa ia e kekahi poe hui o ke kaoua nei e kue ana i ka hauwioa makana akn i. ka laiua mokuinahu. Hoomoe ia ma ka papa. Waiho niai o Mi Koakanu he olelo hoohulo e koho hou ia i Unnhiolelo ho'u. Ma ke noi a Mi Nahaku, ua hoopanee loa ia ka olelo hooholo. Hapaiia ka hana o ka la, no na mea e pili ana i ka laina mokumahu, a noi mai o Mi Hikikoke e Komite ka Hale no ka nounoo aoa. Noi mai ka Loio Kuhina e kakau poepoe ia, a ooonoo ia imua o ka Hale me ke Komite ole ia, no ka mea, h§ mea ia e hoopokole ai i ka hana. Noi mal o Mi Alapaki Jndd e Eg)mite ka Hale, 0 Hon. Kamakau ma ka n>>ho. Ku mai ka Loio Kuliiiia a wehewehe mai 1 na pomaikai e loaa mai ana ia kukou mai ka luokamahn mai, no ka inea, o ko kakou < kulana eia iwaenakonu oka moana nui, a ina e lohe ia ana a puni ka hnnua nei. na kuknluia he laina mokumahu ma Hawaii nei, e pau mai anei ira moku e au hele ana mnluua o keia moana io kakoa nei—e hele mai ana lakou ia nei e hooluolu ai, a e kali ai hoi no ka hilf ana mai o na iono mai na ooa mokn mai—e pii anei kakou iluna, aole mu ka oihana kalepa wale, aka, ma na lawelawe ana no a pau loa. Kue mai o Mi'Alapaki Judd i ke poo o ka bila, a koe loa mai no hoi i ka apono ana i ka bila. Hoopau ia ke Komite, a hoopanee ka Bale.