Ke Au Okoa, Volume III, Number 52, 16 April 1868 — HE KAAO NO RIVA HOME. Ka lei aloha o Geremania. I unuhiia mailoko mai o ka Buke Kaao a George William, mailoko mai o ka olelo Geremania, a i ka olelo Hawaii. [ARTICLE]

Help Learn more about this Article Text

HE KAAO NO RIVA HOME.

Ka lei aloha o Geremania. I unuhiia mailoko mai o ka Buke Kaao a George William, mailoko mai o ka olelo Geremania, a i ka olelo Hawaii.

ELU ia. A o pakelo ai o|ua mailok<i mai o nu umii n ke kanawni o ka oin» nei,'nolaila, ma. ko'u manao ano Lnnakanawai Kiekie no Tureke nef. Ēlike me ka mea i koho ia eka Moin hoapono ia hoi e kona poe ōlii a pau, a ua noonoo iho nu 1 ka'u 01010 jiboholo, nn hookuu ia olua i keia la, elike rao ka olua 01010 ann, ioa e liin o Adnmu mainua, alaila, pela no olua e mak-e ai, wahi a ol\ia. Ein hui ka lua o ka'u ole(o hooholo no olua o hoi oluu a noho raalofo o ka hala i huna ia no'u ma Tulekē nei, a malailu olua'e noho ai i ua la a pau. Ae niai la ua inau kanakn la, n o ka pau no ia oka h iokolokolo ana. aka, ma kft ia hookolokolo ana aR. Home i"ka hihia pepehi knnaka oou mau kanakn la, me ko laua ae maoli piai no, na laun no i pepehi. Eliko me ka ike a na hoiUe, akti hoi, ke ike 'nei «e e ka mea heluhelu, ua hoopuka ia.ua mau kanaka la, aole nae ia o ko K. Home manno niaoli i hookuu ai iu laua. Muhope kakou e oiu ka hooko ii* ana o ka hewa pepehi kanaka a laua ihaua'i. JMa keja hookolokolo ana a ua keiki kaulana nei o ka naauao o Beritania, he nui ka haohao a me kanune ana o na'lii a pau a me ka Moi, u ine na puoaupuni hoi kekahi, ao ka lehulehu holookoa kekahi a pau, me ke ano kanalua o ko lakou nian&o ana no ka hookuu ia ana o keia mau kanaka/oiui, aole i iona iki kauwahi pono uia ko laun aoao, kn mea hoi uana' e pale ae i ku hihia mai o laua oe. Aka, aole paha i like ko lakou manao ana me ko ke koneka naauao. Mahope iho o ka pau ana o,ka hookolokolo ana, olelo ae la oia i ka Ilamuku Nui, e hoopaa ia ua mau kakaka la mn kona maoa, nnlaila, ua hooko ia ua olelo la, ua lawe ia liīun ;> hiki maloko o ka"h«le o R. Home i lianaia ai.

Ka olelo a R Hume i hai aku ai imua o ua mau kanaka la, a /100110/10 ia laua moloko n 'ua hale la, me ka hanohano nui, Ih R. Home i hoi aku ai tne ka Moi, a na'lii a paa, ū me un ninu kanaka la, a hiKi maloko o hale, a hoohoho iho 1» mea a pau loa malukn o na hole 1.-i, puka hou piku ta nia i waho ine kn i'amuka a hele allu ia. la nuiaawa hele aku la oia e inii i mal ioie elua a loaa, lawe aku la oia ma kahi ol ka mua haaa pah.u, a hoo ia iho la ua mau iole la iloko o uu pahu la, i hanaia i na mea nakeke, me ke ki is a paaloa, a olelo ae la oia i ka īlamuku, ano, ke hai nei au 'i ko'u olelo ia oe no keia ui#u iole elna i hoo ia maloko o keia pahu, e naoa pono loa oe i keia paha tne ka malnma loa, me ka wehe ole ia e ūa mau kanaka la. ■ -Alaila, e hoopaa hoa-oe ia laua moloko o kahi paa o ke aupuai, a e palapaln ae oe ia'u i Beritania. Ae mai la □o hoi ua Ilamuku la, a haawi aku la oia i ke ki ia ia,-a o kekahi ki hoi, pat iho la oia ma kona lima, a hoi aku la laua Dei a hiki i foko o ka. hale. Ia Jaua i hoi-aku-ai a hiki malaila, aia hoi, hai ae la oia i kana olelo iniua o ua muu kauuka la. I keia fti. ke hoonoho aku nei au ia olua maloko o keia hale;- ua lilo ia olua na mea a.pau loa L hoamakaukau ia ai no'u maioko p keia hale a me na niea a pau loa' A na ke aupuni hui e malama pgno ia olua i na wa a pau, tt o ka nlue mea c makemake oi, oia wale no ku ke nupuni a me ka iMoi a me aa'lii 'a pnu e hooko aku ui, a o ko'u uku makahiki o ko'u noho Lunnkanowai Kiekie ana no Tuleke nei, ke haawi lilo nei. au ia olua i keia la. Noluila, ke waiho nei au i Uein j>ahu maluna o ko olua papaaina e ai ai a ke"haawi aku.nei au ia olua.i k.e kt.o,keii, Wah'i pahu me ko olua wehe ole ia ia a hiki i liooluk make ana, aote no hoi olua e hoonioiii iki~a hoopapa i na wahi a pau o keia pabu, maanei oia e waiho ai a hiki i kua ike h«n *j>a ia ia, tfa ae ae nai olua, ao mai la ua mau k«uaka la. Ina o.lua e hoolohe ole i kn'u mea e elelo nei.ia olua i keia la. alaila, e hooko no au i ka uku hoopai a "olna i hanß aimaluoa oj)lua, a o ka pau no ia o kana o)p1o aba. Ma.keiahnna ann a ua R. Home nei, he-meA haohao lo» is i na'lii a pau keia hann āna.'a na.iaulonu toke keia hana ana ana ilpko o-ke,.ū P unj o īuleke, a ua a n e maopopo ol« ia mea īa lak'ou, a hoi aku (a oia m». lokookahaleoka Moi, .a na kn Ilamuko Nui ho! ka malania i ua" mau kanaka la i na pono a pau, meka hooWia o ko laua makemake, a he mau la ko-R. Home i noho iho ai maliila a hoi aku la oia" i"Beri(ania maluna o ka manuwa Kusia, me na makana aleha o ke aopuni o Tnleke, 'a ua akali pu i a aku hoi e ka moku o k*,hooiliua.alii o ua auponi' la me, kqn* kaikuahine a hiki i us anpuni la, a u» hoooni aku no boi ka Moi i kekahi moku waiwai dqJR. oin mau waiwai a paoloa, a« haawi wale atu oia no ka poe ilihune a .me ka poe i loohia ia e.ka pilikia a me ka

nawaliwnli, »ia i luwe m»i i kekalii hiipaumj hookahi oia wau waiwai nonft iho a me kona mau mokua, oiai, o kotiß mau makua, nia no laua Ke nnho la.me ka ilihune mßloko o knhi halo lole ma kapn alanui. Elike vne ka mea i hai ia ma na h«lu mua o koia kaoo, aole no hoi paha i hiki aku i ka paleoa o ka Derebia mea i hoohiki paa ai, Sia a hiki ako ka laua Keiki i ka hae huipa e welo ana iloko o ke kulanakauhale o Beritonia, oia hoi ka hne Moi. Pela paha oia i hai ai imua o Solona a me Aredia ka nioa - nana i hoakaka kanaluu ole o K.' Monie i 'konn w» uuku.

" A e olelo iho paha auanei oe e ka niea he,luhf*lu i. keia mau huanlelo e pili ana i ua Dnrcbia In, an ho'i e puena ao ai, auhea aku lini kahi o ka hae Moi i koe, ui mnro hoi mo Suriana ke kaikaihnhine ponoi a lia Moi o Helene, a ke welo la hoi ka hae Moi o ua l.eiiikamahine la ma ke nlo iho o ka hale noho 0 R Home ma Beritaniß, nona ilio la no hoi paha ia hae la," Auhea aku no hoi knhi i kob o ka poinaikai, oiai, u« lilo hoi ka laua keiki i mea nui loa ma ,na anpuni a pnu o Eui'opa, a oko uha 'ku la knhi i koe a keia wahi makualiine e nianno ai, o ka lole ae paha ilokO oka lewa me he manu la. Eliko ioo Hiuwe laua o Nero, ka inea nana i poaipuui na wohin. pau loa, a a kamau hou iho paha auanei oo e ka mni heluholu i keia mnu wahi huaolelo i koe, he oi no keia wahi waluuo o ka piikoi, pela io paha, aka, uia ka'u hoi ka mea kakau kaao e patie ae ai, be pii- i koi pono no uae na ua wahi wahine la, he nnnuao ka i ala keiki, no ka mea, ko noho la kel» i ke kau o ko ilihune, a ko. īa la la e hele mai oi, <Jlia hefe no ia a kau i ka pane poo op ka hnnohlno. Nolaila, ua lawa paha ko'u hoakaka ana iaoukoue na hoa puni kaao no ke»a t»au niea. J£ huli ae kakou a nana aku i ke ano 0 ua mau kanaka lawehaln la e noho la.ma Tuleke 1 i īke pono »i kakoa i ko Laua hooko io ia ana ina olelo a pau a 'īl. Home i hai aku ai ia laiia. la R Home i hoi »ai ai mai Tu!eke mai, ua noho iho la.-ua mau kanakā nei maloko o ka hale nie ka malama pono loa ia me ka hanohano nui, me he mau alii la ke ano i Kii mart ono o «o mau leanaka i« i ?ta ■ wahine, a mt ko laua whe ana i ka pahu wle, i popo ia ai oia iv !nu« he.wn i hao• paa la ai, eka llamuku nui o Tuleke. 1 ua mau ka'naka nei e nohp aua, i ka hala ana o kekahi mahina okoa, ua kii ia mai la laun e kekahi mau kaikiimnhino a ka poo woiwai loa, nolaila, ua m«re laua i ua mau kaikamahine la, ano ka maoao paha kekahi 0 ua mau kaikamahine la, ua pau ka pilikia o ua mau kanaka la, oiai ua !oaa ia laua la ka hanohano, pela io no ko luua pianao kuhihe- ' wa, a oia.no ke kumu'ō ko laua makemake 1 keia mau kanaka e mare. Auwe'! ka pauniuele o ko laua puuwni a me ko laua niaii kino holookoa, no- ko laua manao ana noo mua 010 i no mea e pono mahope e ike ai laua i ka pono ole oia kako ana i ka hanohano a uie ka waiwai, me ka ike ole i nn

poino a me na hihia e waiho mai erui mainua o lauu, a ka ln e haule iao iho ai u;i muu kanaka la, a he aha la uanei ka olelo a ua mau wahine la e pane ne ai, me he mea Ja, o ka neie ka pomaikai e loaa roui ai ia laua ia manawa, a oia ka heo ana o ka laua mea i kau nui ai mai ko laua aiau alo aku. Mahope iho o ku lakou inare ana, he mea mau hoi ka nākeke pioepioe o na iole iloko o ka pahu i na la a pau, i ka po a me ke ao, a he inea uluhua lōa ia 1 ua mau kanakn nei a me lia laoS mau wahine, a no keia haaa kulikuli pioepine a ua mau iole nei, olelo ihō la ua mau kanaka nei, heaha lā ka woiwai nui oloko o keia pahu : papa ia mai ai ia kaua, oole e wohe i keia puhu, ndle no-hoi e lowe ae ia ia ma kahi e, olelo mai la kekahi knnaka, ma kuu manao ona, be dala paha nioko, nolailn, e hoao pahn kaua e wehe, i keia pahu, i ike pnno ia na mea oloko, oi'ii, ua haawi.ia mai iio e R. Home ke ki ia-kauu. Pane hou mai la hoi kn lua o ke kanaka, aole /a pnnn ia kaua wehn i keia pahn, oiai, ua ha«wi ia mai ia kaua na raea a pau loa olok» « keia hale, a me mawaho , n un lilo ia kaua na mea a pau , hiki i ko kauamake ann, noIniln, aole e ponu ia kaua ko wehe i keia pnhu, o hewa knua, pela laua i olelo ai ia la. Aole hoi o laun. wule.kai houuluhua ia e uapaliu la, o ka laua'mnu wahine kekahi, a ua kamailio pinepine no lakou i na la n pau. A he mea mau hoi i ka Ilamuku k« hanai pinopine i ua mau iole la, i na la a piu loa, me ka ike ole mai nae o ua mau kanaka la i ko ia nei wa e h'anai ui. I ka hnla aoa o na mnlama e 5 o #o laun noho nna me ka hua man wahine. I kekahi k, ni!fhc»pe iho o ka pau ana o ka aina kakahiaka, uo kol iluiikn loa keknhi kanaka a me na wahine a- inua e wehe in ka pahu, a hoole hoi kekahi kanaka, aole ona mnkemake e wehe ia ua puhu ln i.ka, ua Innakilo ole nae i.ia mamun q lakou la ekolu, a no ke koi ikaika loa o ke kolwolua me na wahine a lnun, nolailn, ua ki ia ka pahu a hemo ae la, i ka wa nae i hemoae ai ke pani, ia manHwa no i oili koke OL''ai na iole iwaho a holo aku Ja, a nalownle loa, akahi no hoi lal ou a i.oomaopopo iho he iole ka ! ko loko o 1 1 pahu la, a oia ka pau ana o ko lakou mnnao knhihewa, ia manawn no hni i ike mai ai ka I)amuku i ka, hemo ana o ka pahu, a ninau mai la oia i ua mau knnnko la, aka, aole nae a lana huaolelo e pane mai ai imua ona, a pela no hoi tm wahine, ua kelou like iho ia ko lokou mau poo.ilalo ma na heleheleoa kaumaha, u-le e hiki' ia lakou ke pano mai ia ia ia a pane aku la ka

il HMiku- iatsUa, nno, a Imoko au i ku ohelo i kauolia ia ia'u e E.'Home, e hoopau hou ia olua maloko o kohi poB o ke aupuni, no kn Kewa mua a olua i pepe4ti-arr ko kanaka, nolaila, o ko olua manawa-keia-e--kSirwal?rTvktr; a! inoiloko ak.u o keia hale, ia manawa no i hopu koUe ia aku ui ua ma.u kannka la a lnwe koke ia o ka hale paahao, a & v na wahiuo hoi, ua hookuu ia aku laua o">ka ll«muku, e hoi lautv-«na ko laua w'ahi mau. Pela i hooko pololei loa ai ua Ilamuku la i kn 01010 knuoha n R. Home ka Lunakanawai Kieliio oUo nupuni oT.uleke. Mahopo iho o 'kona hoopoa nna iua mau kanaka la fi helo uku la oia e hai imua o ka Moi a m® na'lii a pau, umo na poo aupuni. Ama ia hopo il>o i hoouna in aku oi ka palapn.la e ka llamuku a me ka Moi ia R. Home ma' Beritania, a } ku hiki una aku o uamau pnlnpala la ia i», nana iho la oia i na olelo a puu oloko mw ka mua a kn hope, maloilH oia i hōomaopopo iho ai, ua honko ole ua mau kanaku ta ī kana kauoha. Nolailu, un kakau iho la oia i kekahi mou palapaln'olua, a hoounu aku l« i ke aupuni o Tuloke, ua ka Moi a tne ka llamuk« Nui.

A i ktt hiki nna aku o ua mau palapnla la ] mn ka limn o ka Moi a me ka Ilamuku, mn ke aopuni o Tuleke. Ai ko laua iko ona i ka R. Home innu olelo mai kn mua a"ka liope, ua maopopo ia la'ua ko nno ona olelo. E kauoha akti aoa i ka Moi o hoouna mni 1 ka Uamuk». « ■*» ua mau knoaka pepehi kannka la malunn o ka moku, 0 lawe ia Inun nin ke aupuni o.Bcritani:\ e hookolokolo hou ia ai, noluiln, ua liooko ia iu olelo kauoha a RHome. Ik« hala ana ona la olua, nia lioi, ua hoomakaukau ia ae la kekahi hjorti manuwa nui e lawe mni iua mou kanaka la, a ua hoomakaaknu no hoi ka Ilamuku a me na hopi» Lunakanawni a me na'lii, a kau aku ia maluna 0 ua moku la, a o kekahi poo e a« i makemake e holo e ike i keia hookolokolo anaouamau kanaka la, un kau aku lakou maluna 0 na moku e ae, a 0 ka Moi hoi a mo ka poe h pnu i pili ia ia, maluna oia d kekahi wnhi moku kialua, (he kuna ke l Ke kolu oka ln, ua makaukau na moa a pau loa no ka holo ana i Beritania, i ka hora 6 o ke kakahiaka aui, ma hoi, ua lawe la mai la uu mau kanakn nei e na koa a me ka llnmuku, a hiki iluno o kn moku, a ma ia liope iho ua kii iā ou wahi a laun i mnre ai e holo pu 0 ike i ka honhewa ia ana o kn laua mau kano a mahope iho 0 ka horn 10, ua liolo llke aku la na moku a pau, a hanlele like mai la lakoii i ke awa ku'moku e Tulel{p a me kona mau kapakai, a lawe aku la na mnkani ia lakou a pnu i k:i monun lipolipo a me na ale o ke kni a ua bolo aku lakou Uoko 0 na la a me na po me ka pilikia ole i hiki wale i Beritaiiia. I kekahi la, ma kij hora 12 o ke awakea i komo aku ai lakou ma ke awa ku moku o Beritaniu.

A ma ka hae o b<> lafcou mau kia e .puleio aau i ka makani, ka mea nana i hai akai ko oupuni o a me konaJ>ae oia ka wa i hoomaopopo mai ai ko uka poe i ka ibe ana. Aua makaukau hui tia inea a pau o uka no ka hookipa maikai aua ia lakou a pau. Mahope iho oke ku ana o na moku ua houuna mai la ka Moi i kona kaa a ine kona mau ukali alii a pau, aole oo hoi iliuliu iho, ua hoio mai la o R. Home nie ke keiki' alii ponoi a ua Moi la o Tuleke i holo pu mai ai me kona Uaikuahiūe me R. Home i Beritanio, a me ka hooilina o ke lei alii o BerPt»nia Nui. la lakou a pau i hiki alin ai um ka uapo, ua holo koke aku la lakou iluna o ka inoku, e ike i ka Moi maluna o kona wahi moku uukn, a hala paha ka hora okoa, o ko lakou ike ololj& ana, ua h»lo aku la o R. Home iluoa o ka moku nui e ike i ua. mou kauaka la, a he mau bora paha elua ko lakou k|piiJio pu ana, ma ia lipe iha i lele like aku ai na mea u pau i uka, me ka hookipa muikai ia o na mea a pa» loa e ko Beritania poe, a he inau la ekolu i hnla ae, ua hui oe lu o ft. Home me kn Moi o Tuleke a rne na poo oupuni olaila no ke kuka ana i ka hihia o uit mau kanaka la. Ka hookolokolo H<)mr. i i m mau haiiaka nei ma J3eriiania, a meko /auo koolioio ia ana e li ia i ka amana.

Mnhope ihoo ko hala nna o na la ekolu ua hoopuka ae la o K Home i knna «l e lo hooluha imuo o no kunakn a piiu' ō'- &)r'itnn'm no ka la ana 9 T jijiL T m , au-kano— la, i kekahi la'oll({S7un wehe ae la o R, Hnme i konn oihnnn mnloko o ka hale hookolokolo nui o Bcritnnia, a ua akoiikoo. ao no hoi na mea a pmi loa maloko o ua hals ln e ike i kana hnna ana. Aia maloko olnila ho mou Moi a me ko lakou mnu hooilina Moi, a o na' lii no hoi ii pau ma ka holookoa a pau loa e-n*Bn ana i ke nno o keia hookolokolu ana, aku, mnmua a e o ka la i hnoknlokolo ia ei o nu mau kamika la, ua hoomakaukau mnn ia ka amana no laua e make hi' ma ku hora 12 o l;e nw.ikea oia la, a ua knhiko in no hoi ua inau knoaka ] a i' na kapa nani loa, me lio li)ua hnnohano nui imua o na mnka o ka lehulehu holookoa n pnu, i ka hilu poao ana ae i ka hora a 9 o ua la la, ua akoakoa ae la na mea a pnu loa malokh o «n' hnle la, a ua lawe ia mai la ua mau k»nakß lawehala nei imna o ka aha hookolokolo. I ka manawa e hoolai lika ana ka p.ha holookoa a paumai o a o, kaheo ae !s o'R. Hn'me i un mau kanaka nei, a hele mai la laua me ka Ilamuku, a hai mai la o R, Home i kana olalo imua o laua, ono, e ku malie olua iluna pela, a e hoolohe pono i ka'u olelo i kein la. Akahi no au a hoomaopopo loa aku i ka hana nna i Ra hewa a oluo i hana ai ma ko olua aina. a ua hana ia e na lunakanaw^

ulnila lumh hilnii a ou holo ulti ii lakou, a ua kauolin ia nta i hu o holo aku iluila, a uu iko olua i ko'u hnna ana i keiu hihia malaila, n un nana au um ka inoolelo a me ke kumu iroopii no olU«"lna ke kannwai; a me ka olelo ~iHe a na hoike, a ua noonoo nui au me' ke aka hele lou ma ko'u nana pono ana, n ua h<iokinj ia olun e a'u ma ke ano hophmihuul»u i niea elike ai ine kn olua olelo ana, a ua niiiau hoi nu ia olua pela a, ua ae mni no olun, nolaila, ua hanwi lilo aku au i ko'u Iwilo uoho malaila ia oluu a bilfi i koolun inake aiia, nka, ai»Jo hoi oluu i haolohe i knu olelo, noluila, ua kauohu au i ka llamuku, e uuna pouo loa i kela pnhu a'u i papa ai ia olua, uka, uu palo oluu i kou 01010 anu, a ua wehe ia e olua ua paliu la, a ua holo aka na \nen a'u i hoo ai maluko, oia hoi he imw lo elua, nolailu, ua hewa oluu i kuu manno anu, iv e hooko nna nu i ke knnawaio ko olua aina maluiia oolua i Ueia. la, a eiu ka'u ni-

nau ia olua. Llo oiaio «uunoi, ua wuhe 10 no olua i kela pahu? Ae; wahi a na lawehnln, paiie koke aku ln 0 ii. llomo, uu pau no, a e hai nu i ko'u mnnno maoli imua o olua i koin la, i ike miii ni koiu nnaina holookon 11 pim loa Iko 11110 0 kn'u olulo hooholo malumi 0 olua i koia lu. E liko mo ka oluu olalo ana uiai ia'u, no Adumu mii ka hewa i kinohi, ūlnila.-.hoopni ia olun, ini> p.iha ho mau kanaka manuo nui olun i ka pono, a maknu i na hewa a pau a olua i huna ni, a heluhelu mau hoi i na 01010 0 kn Buke Nui, alaila, 0 ike 110 olua i ka uku hoopai a ke Akua Maua Loa maluna 0 Adnmu ma, oia hoi ko luua mnke ana, a kipaku ia'ku lnua mawaho 0 ke kihapai o Edena, no kn mea, ua hana ke Akua i na mea a pau loa, 1 a hnna iho la nia ia Ailamu ho knne, a unuhi 1 mai la oia i kona iwi aoao, a lilo ae Fa ho wa--1 hine, a haawi pu mai la oia i na moa a pau I loa, a papa mni la oia ia laua, aole e ai i ka alaila, oia ko laua h'iwa ana, aka, ua haW e aku la hoi lauo, e liKe me ka olua olelo hoohalike, a ua lawt- mai no hoi au ia mea i mu hnohnliko na'u ia olua, aole auanei ho lohe pono ko l.ma i ka olelo inai a ke Akua, i kona la i noho kino mai ai 1110 laua maloko 0 ke kihapni nani loa 0 keia honua, 0 Edona. A peliea hoi olua, nolo auiuiei au i hauwi aku ia oluu i na mea a pau o ko'u hale noho ma ke Aupuni 0 Tureko, a mo ko'u uku mnkaliiki o ko'u oihnna Lunaknnawai Kiekio, nialaila e lilo ia olua, no ka mea, he loho pono no ko Adumu ma i kaTe"Akua olelo ana mai ia laua, a nolailu, ua kou mai ka hoopai 11 ke Akua maluua o laua, a pela i hookoia ui a hiki mai i kein wa, a 0 ko laua hewa aoa 1 kmohi, pela no ili mai ai ia hewa inaluna 0 kakou a-pau-loa, aole mea hookahi e pakele 1 keia hooopni weliweli a ke Akua, hemake

i kau mai ai maluna o na n>ea a pau. A he lohe pono no lioi ko olua i ka'u olelo nao, nolaila, no Adūiiiu ma ko laua hewa i kinoiii, a no olua ko olua hewa.i keia la, a o ka'u olelo hope loa e hnnholo ai i keia la malutia o olua, mamuli o ko'u noonoo nui ana i keia hihia, a ua lawe mai an i ke kannwai o ko olua aina, a kau iho maluna o olua i koia la, a he oiaio hoi ka'u olelo e hai aku ilei ia

olua, ua hoahewaia oluo, e like me na kumu i hoakakaia no ko oluo pono a me ko olua hewa, a ke waiho aku nei au ia olua ma ka lima o ka Ilamuku nui o Tureke, e lawe i ko oluaola maloko o ke kipuka kaula maluna o ka amaiia, ma ka hora 12 o keia lh, moluna o ktt i-ā o ke kia o ko olua moku nnaa i lawe mai ia olua mai Turcke mai, a oia ka panai ana-o ko oluu mau kino i ka make, i hookoia ni ke kino a me koko hala ole o ka mea a olua i popehi ai mn Tureke nei, nolaila, e manaoio olua i ko Akua Mana Loa, i maemoe ai Ico

<>lua mau uhone k6 liele aku i kela ao nani mauloa, ma kela nupnni lani, a oia hoi ka mea nnna e holoi i na hewa a pau a ko olua mau kino i hnna ai, a ina ua howa kn'u hooh"l° i(v*olnn e niake ī keia lu, alaila, nole no.e. nele ana ko'u hookololiolnia mai e ke Akun i kn la muhope, ke hewa ku'u hana ana

no olua i koia lu, a o' ka pau nna kein o Im'a hooponopouo ann n» keio hihia, o. na. ko A.ku« no o hoapono mai, nana no e kmipaona i ka pono.a mo ka hewa. 0 kn pau nna keia o kn R. Home hooponopono ann no keiu hihia, a o kann maw olelo hope loa ia n ka hai ana imua o na mea a pau. A m nui ro hui ka hnuoli a me ka inahalo 0 na uieii n pau no kona haua ana i keia hiliin, a aia no hoi ka meiv nana i hoopnu ne i ku mauuo kanalua o ka Moi o Tureke a it, o uu poo aupunj n pau olnila, a he mea hon iou no hoi ka hooholo una a Iliva Home i ka hewa maluiia o na luwehala, nia '. a ike, a me ka hoomaopopo mai o ka lehulehu, ua ku 1 ka ūāuuao a me ke akauiai loa ka haūa ia ana. A ua kuulana loa oia ma na aina a pau o Enropa, uolaila, ko ike noi oukou e oa hoa pūui kaao i ke ano ka hooko pololei ana a [<o knija.k:i i piha i ku naauao a nie ke aknmai j a o ka maka mua keia o kona hookolokolo ana i ka hewa kann'ma nia kona ■ lilo a;iii i lunakanawai kiekia no kekahi ona aupuni o Europn. A ina ue e ku nioa helnhelm; ike i kn moolelo » Aberahama Liaekono, ka Pareaidona o Amcrika Huipuia, i hoopukaia uia ka Hne Hawuii a me ko Kuokon, uluila, e ike nu onkou i Ke aiio b koua koku# ana i kekaui iiihia, a ua. lawe mai oia . i ka Ai-emaiiak,a i kumu pale i ka men, i hoo!'ii 11 pa-kule o ka, meivi hoopit ia mamuli o kona ike (i. ine-kwin, akamai, a na itv meu, oia i hupai ae mni lalo lilo mai a kau i ka noho'na hanohano oia aupuni niji,

a malaila oia- i uoho ui a 1114100 »ku la kona la, oia k« haiia 11 ka poo naau»o 'ina na nu|iuni nui 0 ka houw»- noi. A pau kana 01010 ana, ua hookuuia ae la ke nnaina holookon n pau, a ma ia iiiunnwa no, ua lawe ko"ke ia oku la ua mau kanuka nei iluna o kā moku. ien'lii 0 laun 0 kauUa ni iluna o kn i a o ka moku/a. malniia e iawe iu'ku ai ko laua ola. Ia laua i hiki aku ni mo ka llamuku maluna 0 ua moku la, ua hoomakuuknu koke ia na knula li maluna okn i ft, a hnla ka horn okon, ua maopepo, un mokauknu ns ir,on n pau no ka manawn 0 ninko ni ua innu knnalia la, ika nneane nna nae e hiki nku i kn hora 12, un ike ia aku In ka lehulohu holookoa inai 0 a o, e piha u-nna mauka o ka i\ole no hoi i liuliu iho, holo mni la o R. Home mnluna 0 kona kao lio nani » hiki ma kr nwapo, a hoouna aku la oia i kona Elele ilunn f> ka moku, e hui alui arm i nn'lii inoku, o hukiia mai ka moku n pili mn kn

uwnpo, n ua holo koko nku ln kunu Elele n hiki iluna o ua moku la, a hai nku la oia i keiu mau huaolelo imua nn'lii moku, aun hooko koko ia knna olulo in \va. I ku pili nnn uuii tio 0 ka moku ma ka uwapo, un pii koke aku la 0 R, Komo iluna 0 ka uioku, n kam»r ilio pokole oia mo «a'lii moku a me ka lUmuku, i\ pau kana olelo ana, ua l»\ve ana, ua lawo koke in mni ln un mau kanaka nei ma kt\ vuuii nui hookipa o hope o ka moku, a hookomo ia laun i na kapa o ka make, a nm ia \va no i heluhelu aku ai ka Ilamuku i k;\ palapala hoahowa no laua, i kauia me ka inoa o ka Mni malalo. A pau ka holuhelu ana a ka Uamuku, ia maun\ya no, uanina-u koke ia'ku ko laua mnkemnke.āa ua hoole liko mai la laua, aole 0 laua nva makemake, a ma ia wn no i hoopuka ia mai ai laua iwaho o ka moku, mailoko mai o ka rumi nui hookipa o ka moku, a alakni in aku la a hiki ma ke kia I waenfi 0 ka moku, a malaila laua i ku ]ike iho ai no kekahi mau minute pokole.

In manawu no i hole aku ai o Riva Ilome a hiki imua □ ko laua ulo, a hai aku la oia i na oleio hoolana no ko !au;v nwke ana, a holuheln nku la no hoi oia i kekuhi mokuna 0 ka Palapala Homolole, a pau kaua heluhelu atuv, kuhikuhi aku la oia i ko alanui o hiki a.i ko laua mau uhane iloko o ka lani, kahi o ke Akua Mana Loa, a pienoi knnG mau olelo ia laun, " Aho, e lawehala, ua ko,koke mai ka manawa o lawoia aku ai ko olua oln, moiloUo aku o ko kipuUa o ke kaula li, no ka hooko ana i ka maoa o ke konawai •-maluna oko olua miu Uino holookoa, no ka hewa a olua i huna ai iria- ko olua aina, a nolaila, he mea nui a kaumaha ka laweia ana aku o ko olua ola, mai ke kipuka aku o ke kaula li, oiai, ua ike olua, a ua lohe hoi, aole he dala e uku ai i lieia aohō no hoi he waiwai e ae e hiki ni ke pani i>ku 10 ka hewa a okfa<i hana ai, eia wale no, o olua mau kino ka uku ponai e pono ai, nola\a, e mihi olua me ka mnnaoio aku ika Mua\nana kakou i han», i holoi ia ai ko otua bara i keia la ma ona la." Oia knna olelo Ēnua. oua mau lawehala nei; a mn ia tnannvJ no i lewe ia ae ai teUahi kanaka ma kekahlaoao o ke kia woeena o ka moku a pela no hoi kekahi, ia wa i hookomoia iho ai ke kipuka o ke kaula )i ma ko laua-mau pua-i, a hookomo pu ia iho la no hoi ua pnle uhimaka, ia manawa no 1 olelo.aku ai o E. Home, " Ano e kamailo olua i keia wa t " In wa no i kamailio mai ai ke kahaka ma ka aoao-akau i kona manao, a pehei kana ma« olelo : '■ Aloha oukou a pau, e na'lii a me na makaninann a pau loa, ano, ke ike mai nei oukou a pau i ke ano o ko'u make ana i keia la no ka liewa a'u i hana ai, ua hala in mea mahope o'u i keia wa, a e ili ana ia hewa a pau maluna o kuu kino lepo nei, a ke mannoio nei au i ke Akua Mana Loa i keia la, e hookomo aku i kuu uhane i kola no nui pau ole, ue aloha maī oe i kuu iihane hewa i na wa a paū loa, n e kala ia kuu hewa kino e oe tna keia hnnua, n hele aku kuu haou ama kuu uhane, alaila, e hooliomo nmumae nku ee ia'u iloko o kela ao, nialalo o na eheu o kou noho alii me kou mnna a pau." Oia iho iho la ke ano o na olelo a lee kannka ma ka aoao akau.

A mahope iho o ka fiai ana i kona manao, hni ae ln no hoi l<a lui|o ke kanaka o ku ann uiei ko aoao hema, a penßi no kana mauolelo i pano inhi ai imua oka lehulohu, a he mea likuoka paha in nau e ka mea heluhelu koiko iho oo ike ano o kaoa mnu olelo : " Ano, e na'lii a me n» makaainana a pou, nwai la o >.jkou e hiki ai ke kii maia hoopokele uein'u inailoko ae o ke kipuku o k«ia kaula li ? Oioi, uole au i makemnke e lawa ia kuu ola i keia la, mulu.na o I.a i-a o keia moku, a o ka mea e make pu .uia me a'u i keia la, oin no'kai hewa, ii e hooko i kona kino e mako-no- kana how i hana ai, a ua oi aku no hoi ko'u pono a me ko'u hewa 010 mamua ona, a ke hoopu. kn kanalua ole aku nei nu i kuu mnnao imua o oukou a pau loa, ho oiaio, oko mea nana au i hooko o mako au i keia la, a owoi I n ia n'uehaiai imua o keia onaina liolookoa a pau ? Eia no ia o keia. R. Home e ku nei, ka inea i hooliloia i Lunakanawai Kiekie no kuo oins. hanau, nolaila, e like me kuu mako.ana ma/una o keia moku, pela no oo e inake altu ai maluna o ka moku, a e nle aku auanei ka • pu li[.oli|>o o ka hohonu o ka moana i kou kino holookoa, aia no na na la trtnhope aku e hoike mai i ka'u mea e olcJo knnalua ole nei imu o oukou a pau, a e aloha ounnei oukou « pau loa."

Oin iho la konno o nu manoo o kein kanaka i hai ai, a ke iko pu ae In no kakou e ka poe heluhelu; aole oia i mihi ia ia iho no<ka hewa anr. i hana »i, akn, nolo i komo mai ka manao knnalua iloko o R, Home, no knna

mnu 01010 nno 010, iv ho moh aknnl;n lon in na kū lehulolm a pau, i ka loho nna i knna mau olulo. Mnhopo iho oUn pnu iinn oka Inua mau olelo, hookomo ia iho lu ko laua mau pnlemnka, a hooponopono ia iho-la ko kaula )a li ma lio Inun mnu n-i. A pulo aka la o R. Homoike Akuanoko laua mnko ann, ano, ko hoomaikai nku nei au ia oo o ko Akua Mnna Loii, no ka mnke ana o koia mnu l(a--nakn i koin hora, ina ua ike oo o ke Akn, ua hewa ka lauā hnna ann, a'lniln, e hookoia kn mako maluna o ko laua niuu leino,' nkn hoi, iun ua h&na ole l;uin i lia hown o Inuu i hoahewa ia'i, nlailii, ho miuin hilei in oo o ko Akuako hoolilo i keia kauln li i moa 010 lon, .0 liko me ka nui o kou nnni, i keia wo. a i kn \va pnu 010, ai^one. I lo'a uo a pau ka pūlo aua n R, Homo, ia wa i unuhi ne ni kn Ilaniuku-nui i konn liainaka mu kona limn nkau, mniloko uo o kona pakeko, a haawi aku la'i ku hoailona, o li koke ia laua, a oia no hoi ka wa i pii like ao ai ua mau kannka iiei iluiin, mo he mau nn opun la, a kailiia aku la ko laua m«u hnnu o kn mann oko kauln li, mnlunn o kn mana o ko I kanawai o Im aina a mo ko knnawni hoi o ko Akua i hauwiia mai ui maluna o ka mauiia o Siu»i, " Mai pepehi kunaka oo." Ua hooko i<i k.eia mau mea uiai kinohi mui a hiki i koia la, pela i hookoia ai k» mako mnluna o ua mnu kanaka ln; n oia ka pivu ana o koia hihia i hanaia ai e ko kakou keiki knulana tna ka :ko ame ka oanuao, a aolo no hoi a kakou iuimnilio hou ana i koe no keia men, a uia keiu pule a'e, e hoopuka aku ai i ke ono oka hana n ko knikamahine Alii o ke Aupuni o Farani, oi'a hoi o Ehala.