Ke Au Okoa, Volume III, Number 48, 19 March 1868 — He Ake Hoohui Aupuni Au. [ARTICLE]

He Ake Hoohui Aupuni Au.

E ke Au Okoa e ; Aloha haua : \ " He Ake Iloohui Aupuni Au," no ka mea, i kuu ike ana ina olelo a*. He mea ake hoohui aupuni i hoolahaia hoi ma ka nupepa haole a Wini, a i unuhiia hoi ma kau nupepa ua ike au he poe io no hoi kekahi e noho nei iwaeua o ko kakou noho ana aupuni, i ake nui e hoohui i keia aupuni me Amerika, aka, o kona manao e hoohui aku i keia aupuni me ke aupuni hookahi, i ko'u manao hoi, e aho e olelo au, he makemake au e hoohui i keia aupnni nie na aupuni nui ekolu, o Enelani, Farani a me Anierika, ke laweia hoi kaoiaio o ka'u mau olelo i mea e hooiaioia ai. Ua pomaikai like keia aupuni i keia mau mana aupnni nui a ekolu, aole wale hoi ia lakou wale, aka, ma ke ano nui, ua oiaio maoli e like me ka'n e olelo nei.

Ua aie kakou ia Enelani no na pomaikai ana i hoolaha ai ma keia aupuni, a, a kakou hoi e ola nei ma o ka hua la oia pomaikai, oia hoi kona lawe ana mai i ka bipi, hipa a me na lako eae oia ano. Ka haawi ana o Kamehameha 1., i kona :<upuni i keiki na ke aupuni o Enelani e kiai mau ai i kona mau pono, ka mea hoi aua i malama loa ai a hiki i keia la no na inakahiki he kanahikukuma. maono. oko kakou mau pomaikai i loaa iaia ma ke ano kalepa moana ana, ua nui kupono uo e like me ka nni hiki i ke aupuni o kahi mamao aku ke hoolako mai iakakou. 0 keia mau mea a pau, aole no i nele ka loaa ana o ka manawa ino me ia aupnni mamuli o ka manao hookiekie o kona lahnikanaka, e noho ana ma na wahi i kaawale mai iaia mai; aka, ua lilo ia mau hana ana i mea ole, a ua hiki ole ke heluia he poino, no ka mea, aole i ko ka manao o ka poe i manao ino ai. 0 ka mea i'ue i maopopo ia kakou e noho nei i keia wa, o ko kakou noho maikai ana me ka lokahi me ia aupuni, aole i uhai iki ia kekahi mau lihi o ko kakou kuikahi me ia aupuni a hiki i keia la. Ke noho nei kona lahuikauaka me ka malama loa i na kanawai 0 ka nobo lahui ana a me ka noho ana laulea, a ua nui ko lakou poe i hoike mai ia kakou i ke ano o ka noho pono ana ma ke ano ohana. Ua kokua ma ka manawalea i ka pomaikai o keia. lahui ma ke kokua ana i na mai o ka poe i loohia i ka mai, ka hune o ka poe e noho ana iloko o ka hune, a ke kumakena o ka poe e noho ana me ke kaumaha ame ke kanikau. Ua hui mai lakou me kakou ma ka kakou mau hana a pau, ko kakou nolio ana iloko o k'a pomaikai a rae ka poino paha, ua hui i io hookahi iloko o ko kakou Haku aloha. Ua pomaikai lakou ia kakou, a ua pomaikai hoi kakou ia lakou. Ua aie kakou i ke aupuni o Farani no na pomaikai nui no hoi i loaa mai kona lima mai. E like me ka Beritania malaina ana ia kakou, pela no hoi ko Farani malama ana. Ua aie uui no hoi kakou iaia no kona mau Kahuna kekahi o ka poe mua i lawe mai i ka naauao Karistiaiio ma. keia pae aina, a i hoomalamalama i kekahi hapa o keia aupuni 1 ka ike ana i ka pono o ke Akua.

He oiaio no, e like me ka hewa i loaa ia kakou ma o na kanaka la oia aupuni i noho maanei, pela no hoi me ke aupuni o Farani, aka, oia mau hewa, ua makala ia no, a ua kala aku kala mai na aupuni i na hewa a laua i hana ai. Ua kala mai ia aupuni nui ia kakou, a pela hoi kakou ia aupuni. Ke ike nei kakou, ke nolio laulea nei ko kakou

noho ana aupuni'me ia anpuni, a e hoomau ia ana no ia noho ana a hiki i ka wa e ike oleia ai e kakou. Ua awili aua puili pu mai no hoi ko noho ana o na makaainana o ia aupuni maanei nie keia lahui, hookahi io a he hookahi koko.

Ua aie nai keia aupnni 'ia Amen'ka, no kona mau pomaikai he nui i leaa i ko kakon lima. Na kona lahuikanaka i lawe mai i ka naauao, okoa ae mai ko kakou ike kahiko a lioololi ae i men okoa, ma ka haawi ana mai i ke knmu o k;i ike palnpala a kakou e ike īiei ma ka kakou olelo. Jla ka hoolaulaha ana i ka :ke Akua Mana Loa iwuena o ka lahui Hawaii; ma ka oihana kalepa moana me ke kalepa aina, ma ka hoowahawaha ana i ke kahua o ko kakou noho ana aupuni e noho nei i keia wa. Ma ka hooikaika nui ana i mea e loaa ai ka noho mnluhia ana o keia lahui mai kona ake nui ana e komo iloko o ka liewa—ina ko lakou kupaa ana i ka pono a me ka owili ana me kakou iloko o ko kakou poino a me ka pomaikai like. TJa hiki ole ke hoonm' aku, no ka mea, ua ike ia ka hua aia lahui, a aia anpuni hoi i lu ai i na pomaikai ia, kakou. E like me na poino i loohia i na lahuikanaka o na anpnni i olelo ia ae nei malnna, aole no hoi i nele i ka lahnikanaka o keia aupnni o Amerika i ka hnna ana i na mea e loaa ai ke knee o ka noho ana o keia aupuni a me kona laliuikanaka. Nolaila, " He moa abe hoohui anpnni au," aole imo me ke tuipnni hookahi o Amerika, nka, me na nnpiuii nni'a i ekolu i haawi i ka pomnikai i keia aupuni. Mawaho ae o keia mau aupuni, aole no hoi an e nele i ka olelo ann, ua aie imi no hoi keia aupnni i kn lahui 01010-E e noho nei iwoona o keia anpnni, a ina lie mon liiki ke ae ia, e hoohni mai an ia Pcrnsia, Ansotnria n na mipnni e ao i nnlio kuikahi tn<: ke'a anpnni ilnko oia helun;i lionkalii. Ma ka nana ana, ua nke nni keia mau anpuni (3 loaa ko pomaikai like, nolaila, ko oN'lo nei au. He nke houhui nupuni au nie keia mau aupuni a pan, no ka niea, iwaenu hi>i oia poe a me ka nolio ana lahui like mo kakou o Ilawaii nei, i hilinai ai au i ka ma-

luhia o kuu wulii pnUipala, kila o kuu aina i lioona ia mai iu'u e na Luna Hoona Kuleana Airia —i ka "n"a i lutn!lumiia ai ke Kumukaīiawai o ka makahiki 1852, a haawi ia ma la ke Kumnkanawai o ka makahiki 1864; manao ae la au i kuu ala ana ae mai ia la wehweli, ano ku ika Milenio. Ua lilo ua wahi kuleana aina nei o'u, a ua "paulaoPeapea i ke ahi," aka, ala ae la an e waiho ana no; e ku ana no na wahi- huli—na wahi pu ko—na wahi pu maia—laki —kapiki Scc., oia mau no. Aole he ku o ka pahu nnuunu —mauao aku la au i ka pa puaa, ua moku la ka pepeiao—i hele aku ka hana e moe mai aua no—aole i moku ka pepeiao ka kelii wahi. I iho la au, he kupaianaha noonoo ae la ia'u mau wahi bila kikoo dala, lele aku la iloko o ka hale, wehe aku la i ka pahu hao, oia mau no—e waiho pu ana no me kuu one pound note —me a'u mau Greeu Backs—ame kekahi ona bila dala pepa e ae. Ala ae la au ia kakahiaka ana, aia hoi, kani ana ka olelo a kekahi kanaka, ua loaa mai nei ke Kumukanawai hou o kakou, a eia kekahi kope; aia hoi imua o ko'u alo, ike aku la au i ke Kemukanawai e waiho ana—lole ae la au a hoohuli ae a ae la—a ike iho la au he Kumukanawai maikai, ma kekahi ano e hoohalahala oleia ai e ka poe manao 'akea o kekahi aoao kukulu manao, a akea ole hoi ika nianao o kekahi. Ma keia ano, aole au i ike e kailiia ana kuu kuleana aina, aole.hoi i Bust ka Banako, e nele ai au i ke kikoo ana aku ia'u mau pepa kikoo dala; a oia inau mai no a hiki i keia la. No keia mea, ke ake nei au e hoohui i ka noho lahui ana o keia aupuni me na aupnni o ko na aina e, aole hoi me ke aupnni hookahi. Hookahi o kakou me lakou i hookahi aupnni, a i aupuni kupaa kulanalana ole imua o kakou. Ua i ia mai nae au, oa hewa ke Komukanawai no ka hoohaiki ana i ka balota, no ka mea, ua kao kai ia a ka poe wale no i ike palapala i ike i ke kakau, a i loaa ka apana aina i liiki ke kumukuai i ka 100 haneri dala, a o ka poe palaualelo, aole lakou e ae ia e balota. I iho la au—he hewa paha keia, ata, ma ka nana ana i ke ano o na kau balota ana malalo o ke Knmukanawai o ka A. D. 1852, "ua hiki ke kuai ia ka balota a tia poe palaualeio nei, nolaila, olelo iho la au, ua pono ka ke Kumukanawai i onou wale ia mai ia kakou—a ike iho la au, aole ka malaila ka hewa o keia Knmukanawai, aka, ma ka hooneleia ana o ka waha o na makaainana, i hookahi ke kuka ana no ke ano o ka mana kau kanawai e like me ka fea Moi i noi mai ai ma kana Olelo Hoolaha Alii, e hele aku a e kuka me ia ma ka pono hana

Kumukanawai. Huhu iho la au i knn Elele no koDa paakiki ana—aole no hoi e noi aku i ka Moi e haawi mai i manawa e kuka pu ai me a'u me keia mafca*inaTra-i)»&a i koho aku. iaia L. Elele, mamua o ka hiki atia ia'u ke kau leo aku,' aia hoi, ua holo ae la ua Kumukanawai nei; ua kipaku ia mai la kuu Elele —aia hoi, pahemo aku la mai ka lima o ka lahuikanaka Hawaii a pau—ka mana i haawi lokomaikai ia mai—e haawi i Knmukanawai nona ponoi iho —a kau aku i kou mamo. Kanikau iho la an—a ke kanikau nei no, no ka mea, ua Idaboda ae la ka nani, a kun Haku kuu Aiif i haawi mai ai ma ko'u lima; a lilo iho la au i makani a i kino wailua. E hoolohe ana i ka nehe o ke kai o na nupepa o keia mau la. Na Hawaii Ponoi a me Heleouwalo, a na Hawaii no Hawaii a me Kailoau—na iamau mea au i hoomaopopo io mai, he kai poi hele a knmu oka pali a hoi no. Na * a me ka palapala ma ka nupepa Piledelepia i ike ai ai au, " Ua nauene, naue ka hono o na moku." I keia wa; ake nui iho la au e hoohui anpnni, aole nae me ka mana hookahi, aka, me na mana a pnu e kelanalana ole ai ko kakou noho ana. He hoole ka ke Knokoa, a he ae hoi ka Kc Ati Okoa, he noho hoi ka'u ka ka makaainana i aloha ai e nana a e lilo i lunakanāwai no ko laua luna ninnao—a ua maopopo ia'u, a oia ko'n mea i manao ai e ake hoohui aupuni, me na anpuni a pau i oleloia ae nei maluna. E noho like knkon i hookahi anaina, i tii."■■> oi o "Hawaii Nui Kuanli." I knn wa i helnhelu ai i Ke Au Okoa, aia hoi, ua pnpa ia mai au e ke kumu o ko makon npana, nole e heluhelu—e laoa auanei na maka ke ike iho^—no ka mea, he pepa

ino; ahe pepa hoouluolu i namanao ino. I iho la au i ko'u ike, aole loa i kue ia pepa i ke Knmnkanawai, no ka mea, ua haawi ia ka olelo akea hoohaiki ole, oia kekahi o Da pono pili paa lon ike kino. Ka mea hoi a'u i ike ai, tia hooikaika loa ke Kookoa ia raau mea, a i iho la au, ina ua kue Ke Au Okoa i keia mea, alaiia, ua haalele ke Kuokoa i kono kahua oiaio maoli, a ua lilo i mana kinai e iike me ka Pope o Roma. A ina pela ka makemake o ke kumu o ko'u apana ea, alaila, be pono loa ka'u e olelo nei, he ake hooliui au|)uni au me na anpuni i oleloia'ae nei, no ka mea, na lakon no e pale ae i keia mana kaili pono o ka olelo akea ana i ko'u manao ma ua mea a pan a'u i manao ai no ko'u Alii, ko'u lahui a me ko'u aupuni. " He Ake Hoohui Aupuni Au," no ka mea, ke ole e loaa ka lokuhi o ka noho ana aupnni o keia nupuni rne na aupuni e, aole no e loaa ke kiihua e kulanalann ole; a i ole ia, e hauwi pakalii i i;a maliele like o keia anpuni a ina aupuni a keiu aupuni i aie ai. 0 kekahi inohele i ko laliui Hawaii, a o kahi hakina aina o Kahoolawe no * e noho ai, e hoike !>i i ka malamahima o ka noho ana Kuniukanawai o keia aupuni, a liiki i kona wa o kona pouli ana. Kk-kai-ka. N. Kohaia, Maraki 12, IBGB.