Ke Au Okoa, Volume III, Number 44, 20 Pepeluali 1868 — No ke koho balota ana ma Waimea, Kauai. [ARTICLE]

No ke koho balota ana ma Waimea, Kauai.

Ee waiho aku nei au i ko'u aloha ia oe, a me kuu hoa Luna Hooponopono, o kou kino, a me o'u mau hoa hoonoho hua kepau o kou mau aoao. I kuu ike ana i ke ancro ke koho balota ana ma Waiinea nei, ua aeia mai au e oukou e hoouna aku i ke ano o ke koho balota ana ■ a keia Apana, a penei no ia : Oks koho alota ana ma keia Apana, ua hana ia me ke »u ole i ke Kanawai, ua kapae ia na rula a me na kuhikuhi Kanawai e pili ana i keiu hana, i hoakaka lea ia ina ke Kumukanawai o ka M. H. 1864. Mamua ae o kuu haalele ana i ke kulanakauhale e ku la tna ke Aloaliio ko kakou nei mau Pae Moku, ua hele no au e kope mai i na iooa o ka poe ku i ke koho balota ana m* keia Apana, a ua ae oluolu ia mai no iahana ana a'u e ke Kakauolelo o ke Kuhina Waiwai, ma kona haawi lokomaikai ana mai ika buke inoa o na kanaka ku i ka auhau o keia Apana, i mea e kūlike ai me ko kakou makemake, a e kupono ai hoi me ke Kanawai. O ka Pauku e pili ana no ke koho balota, ua haule ino ia, a me na kuhikuhi iloko olaila, aole i hoolaha ia ka poe ku i ke koho ana, a aole no hoi i noho iki ka Papa Luna Nana Koho, he 10 la mamua ae o ka la koho, a no ia hana ole ia ana pela, nolaila, ua ike ole la ka nui kupono ioae pili ana me na kuhikuhi 0 kekahi mau pauku e iho. Aole loa i pai ia a i hoolahaia ka nui o ka poe koho ma kahi koho, a ma na wahi e ae elua iloko o ia Apana. Nolaila, oke koho ana ma keia Apaoa, ua like pu wale no ine ke koho ana i na makahiki i hala mua, e hookomo ana kela mea keia mea me ke keakea ole ia. Eia ka lua. Aia ma ka Olelo Hoolaha a ke Kuhina Kalaiaina, ua kahea oia, o na wahi 1 kohoia na Luoamakaaioana o ka M. H. 1866, oia no na wahi e koho ai na Luna o keia Kau, aka, aia wale no kahi i hoakaka lea ia o ke koho ana ma ka Apana o Wailaku, Maui, a ma Makawao e kohoia ai, aka, ma keia Apana, ua haalele ia kahi i koho.mnaia i ka M. H. 1866, a ua kohoia ma kekahi hale kula e ae, aka, e imai paha auanei kekahi poe, aia no ia iloko o Waimea, a ina pela ka olelo aua, alaila, ua poao no ka paha i Hanapepe a me Mana, no ka mea, no Waimea ia mau Apana. Ke olelo ia nei, he mea ole na Olelo Hoolaha a ke Kuhina Kalaiaina, a ua kahaha wau la lohe ana, ua manao au he olelo ahe hoolaha kanawai no ia. Oka poe i paa i ka buke a me ka poe i paa ole, a o ka poe waiwai a me ka poe i ike lea ia Uolakou nele, ma ka waiwai paa a ine na loaa makahiki, ua pau pu i ke koho, me ka haawi ana i ka balota ika mea a lakou i makemake ai.

A ke hoomakaukau ianei ka palapala hoopii i ka Ahaolelo, no ka like ole o ke koho ana o keia Apana me ke knhikuhi a ke Kanawai, a he Dui wale ae no kekahi mau kamu e pili ana no he'a mea. No ke koho balnta ana ma Niihau. Ia oukou e heiubclu ai i keia, he akaaka paha ka hope, o keia koho aoa ma Niihau, mamuli wale iho no ia o ka makemake o oa haole, ua ike lea ia na kanaka malaila, aohe lakou i kupooo no ke koho nnn, no ka mea, ole loa hoi ma ka waiwai paa, a pela no hoi kuu ike ma kolaila buke. Aka, ma ka mahina o lanuari, ua hele kela poe haole iwaena o kan;ika, a penei e haoa ai, " Ea, ahia umu ualu oe ma ka pule ? " A hai mai la ke kanaka, " Alua umu nala au ma ka pule." Ninau hou aku ka haole, " P«hea ka nui o ka uala ma ka umu hookahi ? " A hai aku ke knnaka, "He mea like pu, akahi pahu." I mai la ka haole, " Alua umu, ulua pahu, ma ka pule." Ae aku la ke kanaka, alaila, i mai la ka haole " Akahi dala hapalua ka pahu, a like pu, akol'i dala alua umu, alaila, hoonui we nn hebedoma o ka makahiki, a o kekupono iho la no ia ike koho." Ua maopopo ae la he loaa makahiki kona, a eia ka mea haohao, ua hala inua a uo hoihoi kahiko ia ka Buke Helu a me ka Buke Ohi Auhau, a o keia noonoo ana a me keia koho ana aku i ka loaa maknhiki o ke kanaka, aole loa ia i haūnia e like me na alakai o ke Kanawai, aole no hoi i ohiia kekahi mau auhau noloko uiui o keia m«u loaa makuliiki, i koho wale ia ma-_ luna o kolaila kanaka, no ka mea, ua oleloia ma ke Kanawai, aia a kaa ka auhau, alnila, ua kupono ia no ke kuho ana. Ho maka'u loa ua hnole ika nui o ko lakou mau auliau, no ko kuu ana i ka ekolu hnpuhu kenuta, a noluila, ua hana pakauakee lakou i mea e pukn ai ka lakou mea i mnnao ni o liele ika Ahnolelo, o hoemi no keia auhau kiekie. A ownu maoli no hoi kokahi e manao ann b noi aku i ka Aliaolelo, ma o koonoi i Luna i kohoia, e hoeini ih<> i keia auhau e kau nei, akn, ain nae a koho hou ia, ke mona<> ka Ahaolelo ua kupono ka honpii no keia koho ana, oiai, o hiki aku anu ua pulnpala hoopii 10. S. K. Kv,Arou. Waimea, Kauai, Feb. 10, 1868.