Ke Au Okoa, Volume III, Number 21, 12 Kepakemapa 1867 — NO KA AHAOLELO. [ARTICLE]
NO KA AHAOLELO.
[ j>lai ka nupepa puka la mai. ] Poaha, Sepat«maba 5. Halawai ka Aha ika hora 10, Pule ia e ke Kahunapule. Heluhelu ia na hana o ka la i hala, a ua apono ia. Koho ia na Komite mau e ka Peresidena. Komile Kuwaho—H«n. P. Nahaolelua, Hon. T. C. Hoika, Hon. 1. H. Kapuniai, Hon. L. Keliipio a me Hon. Kaapa. Komite Waiwai—Hon. C. E.. Bihopa, Hon. Hoika, Hon. E. H. Boyd, Hon. Aholo a me Hon. Kamalo. Komite Kalepa—Hon. Kahanu, Honi PineHoo/ Kahaulelio, Hon. # Kapau a me laftn. Wana.' Komite Helu—Hon. J. ,W. Keawehunahala, Hon. Kalakaua, Hon. Nahaku, Hon. Kaunamano, a me Hod. Kakani. Komite Bila Kanawai—Mea Hanohano J. O. Dominis, Hon. W. P. Kamakau, Hon. W, C. Lunalilo, Hon. S. W. Mahelona, Hon. J. G. Hoapili. Komite Pai Palapala—Ke Kuhina o ko. na Aina E, a me ka Loio Kuhina. Hoike mai o Hon. S. W. Mahelona he olelo hooholo, penei: E hookaawale ia i $7,000, co na lilo o keia Halawai ana. Noi mai ke Kuhina o ko na Aina E, e wai- • ho ia ka olelo hooholo i ke Komite Waiwai, ae ia ka hoololi, a ua apono ia ke noi. Noi mai ka Hon. C. R. Bihopa, e K&mite ka Haīe no ka nooooo ana i ka Bila. Koho ia o Hon. H. A. Kahanu i Lunahoomalu. Helahelu ia ka Bila, a noi ia e ka Hon. C. R. Eihopa e heluhelu alua ka Bila. Noi mai o Hon. C. K. Kakani e hoopanee loa ia ka Bila a kahi wa aku. Ku mai ka Loio Kuhina Hon. S. H. Pilipo,—ua hooikaika nui ia, aolo nae i makaukau ka Papa Hoike no ka emi aaa o na ioal ana i manao ai e hoike'i keia la. O keia kuikalii me Amenika i manao ia, aole ia he mea e hooponopono ana i ke Aupuni wale no, aka, be mea no ia e- pono ai ke kalepa kulokoa k~uwaho hoi. Aole no e loaa . jana ia caaya Au puVii maaeei, aōle hoi e loaa ana ia Kamehanfeha V., kekahi mana Aupuni ma Amerika ma keia kuikahi ana. He mea pono ka hana ana i keia Kuikahi iwaena o keia mau Aaponi elua. O ke Aupuni oAmerika Huipaia, ko kakou hoalauna kokoke loa. Oka nui oko kakou kalepa kuwaho ana, aia no ma Kapalakiko. Ua hoano e loa ia ko kakou kalopa ana iloko ona makahiki he 20 i hala. Mamua, no Me»iko kefla kapakai a pan, aka, mahope mai, lilo ia Amerika Huipuia, a loaa ia ke gula, a ua okoa loa ae la kela aina ia kakou i keia manawa. Mamua, o na moku okohola ko kakou waiwai nui, i keia manawa aole. Nolaila, he pono ia kakou e hoololi ae i kou mau hana me ka noonoo pono ana. Ua oluo'.u no na hana o keia Aupuni ia Amerika, *a ua waiwai no hoi kakou i na moku okohola. A ua oluolu mai no hoi o Amerika ia kakou, ma na mea he oui wale. Iloko o keia makahiki no i hāla, ua hoihoi ia mai ko kakou Moiwahine e kekahi moku manuwa i oi ka nani o Amerika Huipuia. Ke hoopuni mai nei oa pono he nui o ia lahui hoolauaa ku kokoke ia kakou. Ika wehe ia ana oka pa kaai o Kaleponi, ua ike ia ka nui o kana hana ia kakou. Ua kuai mai lakou ina mea a pau a kakou i hoahu ai. Oka pa kuai mua i wehe ia, oia ka pa kuai no na mea ulu o keia mau mokupuni—ko, raiki, a me ke kope. 0 ko lakou raau lilo mamua o ke kaua ana mai nei o Amerika, he uuku loa,*a uuku no hoi na dute—ki, kope, a me ia mea aku, ua mama loa ka auhau, ua hoole loa ia ka auhau kaumaha ana ena makaainana. Ina ua like kfeia manawa me kela, ioa aolo i loaa ke kumu e hoohalahala ai no ke dute kaumalia. Aka, no ko lakou kaua weliweli, ua- auhau kaumaha ia kela mea keia met. He mea hiki ole ke pale ia. A nolaiia, ua auhau kaumaha ia ko kakou mau mea ulu, oia 'hoi ke ko, ekolu keneta, kope, elima keneta, raiki, elua a me elua me ka hapa keneta; malakeke, ewalu kenata i ke kalani. A nolaila, ua hookaumaha loa ma Amerika, a ke makemake nei ko kakou Moi e imi i alanui e pakele at kakou mai keia auhau ana mao. Aole oka mahi ko wale no ka i nana ia. Ua hoopilikia loa ia na oihana mahi a paa o kakou, a e make ana lakou ina e mau keia dute kaamalia o Amerika. E pilikia pu ana na mahi pulupulu, ko, raiki, kope, a me na hua ai. Ke m'ikemake nei au e hoomaopopo lea na mea a pau i keia pilikia like ana na mea a paa. Ke manao nei na kanika, o na haole wale no ka poe kanu ko, a nolaila, aole wahi lihi iki oke kanaka Hawaii. He kuhihewa nui keia. Oke kanu kope kekahi hana nui ana kanaka mnoli. Aole ma ka nui wale no o ke dala e hlki ai ke hoala ia mea, aka, mo kahi dala uuku no. Ona hoa mai Kona mai,
e pono e noouoo pono i keia. He hiki i ka raiki ke hooulu ia a nui hewahewa wale, a pela no hoi na hua mea kanu e ae maanei. 0 ka hooulu nui ana i na hua ai no ka wa e hiki mai ana, he mea nui no ia. I ka wa i hala, aole no he mea nui keia no ka nele i ka mea e hiki wawe ai, a lawe mau ia, aka, e loa? A ana ia kakoa he mau mokuahi. I keia la no, hookahi paha hora i hal.a ae nei, ua haalele aku ka mokuahi mua ia Kapalakiko, a holo mai i Honolula nei. O Amerika Huipuia ma ke ano hoa aloha loa i keia Aupuni, ua kokua oia i keia Laina Moknahi i na dala 1 oi ae ke poho o ko oukoa loaa Aupuni mamua o keia Kuikahi. O ka oukou mau maia, alani, lemi a me na hua ai e ae, e hoounaia auanei ma keia mau mokuahi, aka, he dute kaumaha ma A<nerika no ia mau hua. O ka hana i waihoia mai maluna o kakou, ina he "knea hiki ma ka hana pono ana, oia ke hoopau ia keia dute kaumaha. Ua hoouna alfu uei makou i lapana he Elele e imi i na pomaikai kau like. O ko makou lia nui ka loaa mai o na pomaikai he nui ia kakou mai na lahui mai a pau o ka honua nei. O kahi kalepa pili koke mai ia kakou nei, o Amehka Huipuia,.a o kahi maikai no ia oko kakou mau waiwai e lawe ia aku aL O !:a ninau nui, pehea kakoa e hiki ai ke noi ia Amerika e huawi mai ia kakou i keia pomaikai .' He Aupuni nui kela me na oiiliona kanaka he lehulehu wale, a o ko lakou mau auhau, ua kau like ia ma kela a mē keia Mokuaina. Ina e ae o Amerika Huipuia e kapaeia na dute mnluna o na ko a pau, alailae hiki aku no ka nai i ka $15,000,000. Ina e laweia mai keia maa inea mai na Aapuni e mai, alaila aole o kakou wahi pomaikai maluna o na aiaa e ae ; aka, ina e ae ana o Amerika Huipuia i ko kakou mau ko, aole o na ko mai o na aina e, alaila he pomaikai nui ko kakou. Ke olelo nei kakoo ia Amehka Huipuia, ua makemake kou mau awa ma ka aoao Pakipika nei i ke ko.. Ina oukou e ae ana e hookomo i ko makou mau ko iloko o ko oukou mau awa me ke dute ole, alaila ke ae aku nei makou i ko oukou mau mea e komo mai inaanei ms ke ole, ■Ke nei lakoū, a e hoi aha £sēTakou ma ka hapalua o ke ala. Ua hoouea aku kakou he 15 a 20,000,000 paha paona ko—ma ka 3 keneta nokapaona no ke dute. O ko makou makemake ke kaawale ae mai ia maa auhau mai, a pela no hoi ko Kaleponi poe, he makemake e kau ole iho ia auhau. Aohe keia he puu dala nui ia Amehka Huipuia. He mea ole keia, aka, o ko lakou noho aloha mau ana me kakou ka lakou mea i manao aloha loa ai. Aohe o lakou manao e ae, o ka noho aloha launa wale ana no. E ike auanei oukou i keia pono nui ina keia hoololiloli ana. Ua hoopilikia ia ke kalepa ana mamua maanei, a nolaila, ua pono no ke hooponopono hon ia. O ke emi ana o na-kumukuai mai ka manawa mai i pau ai ke kaua, ua lilo ia i mea poho oui maanei. Hookahi no pono, e kokna w keia pilikia iwaena o kakou, a o keia Kuikahi ka mea e kokua ana. Aole no e loaa aaa ia kakou na pono a pau a kakou i manao ai paha. Ina nae ua loaa ka mea a kakou i imi nui ai, aole no hiki ke hoohalahala. E loaa ana no ka pomaikai i na ano a pau. Ke olelo mai nei paha kekahi, " 0 ka hulu hipa, aole kela i komo dute ole. E nele ana paha ka poe hanai hipa i kekahi pono iloko o keia Kuikahi." Eia nae, ina ua mahnahua na aina mahiko, e pii ana no ke kumaknai o ka bipi a me ka hipa. Mamua ae o ka hoomaka ana o ka hana o na mahiko, ua emi loa ke kumukaai o ka io bipi a ka hapalua paha o ke kumakuai e kuaiia nei. Pela no e poao aua no kela ano imi waiwai keia ano imi waiwai. A heaha ka kakou e uku ana no keia mau pomaikai nui ? Ke ae nei kakou e komo mai na mea i oleloia ma ke Kuikaii mo ke dute ole. Aole e hiki ia'u ke hai akn i keia b i ka nui o ke poho a ine ke emi ani o ka loaa o ke I ka la apopo pahao maopopo loa ai, aka, i kuu ike pono ana aole no e nui loa ann e like me ka mea i manaoia; ua hiki paha i ka $63,000. " Ia wai ka uku ana o keia mau dala he $63,000 mamua ae nei ? Ua maopopo loa i na mea a pau, na ka me. kuai mai i na pono kino nona iho, nana e uku nei i keia auhau. Ua auhauia na lole kukaenalo, kalekoa, ahinahina, a o ke kanaka ilihune, e kuai aua i keia mau lole nona iho, nona keia poho. Ina e komo wale mai keia mau mea me ke dute ole, alaila, e hoi ana keia a ina mea a pau. Ina e auhauia keia lahui ma kekahi ano e ae, ke laua nei ko'u manao, uamakaukau loa lakou e hapai ae me ka lokoino ole. Ke manno nei no hoi au ina i auhau maoli ia na waiwai a pau maloko o keia Aupuni, ua like pu paha, a uu oi aku paha ke kau like mamua o ka auhau nna i na mea i lawe nui ia o ko kanaka ilihune. Ma ke Kumukanawai, aole e hiki ke auhau ia, aia wale no i
keia Aha ke kau kanawai no ka auhaa ani 1 ,.- Na oukou ka olelo no ke ano o ka auhan ana. Ke loaa nei ia kakon keia mau pono a psu ma ka ae ana e auhau ia kakou iho ma kēkahi ano auhan i hana ole ia mamaa. 0 ijcr kakou mau waiwai, e komo wale ana i e» awa ku moku o Amerika o na waiwai ona lahui e ae, ua auhauia. Ua oi ko kakou pono mamua oko lakou. He 8 keneta o ke galani o ka Malakeke, a 3 keneli ma ke Ko, 5 keneta ma ka Raiki, oia na <5i o kakou mamua o na lahui e ae; a o ka übn 0 keia oi ana, oia wale no ka'u e hai aku ia oukou. Eo hoohaule kakoa i keia.ps'maikai loaa ole iaawa a pau. He ktft»i make pono keia, aole pono ke' haalele. He j Lahui nui kela o Amerika, aohe mea I03& wale ke kuai makepono me ua Lahui I*. Oiai he uuku keia Lahui. Aole lakoue hoopau wale ana i ka manawa ia' kakou. X Ke ninauia paha " Āole anei i paa_e ko kakou mau lima i na Kuikahi me na Aupuni e aku, e hoole ana i keia ano me Amerika ?" Āole. Ma na Palapala Aupuni i hoolahaia iho nei ma ko kakou nupepa, ua maopopo aole e hiki ia lakou lee hoole i kekahi'Kuikahi Haawi Like. Iryj ua makemake kekahi lahui e ae e hookomo mai i ka lakoa waiwai me ke dute ole ia,.£ ae lakon e komo aku ko kakou waiwai i o kkou la me ke dute ole. Aole no lakoa e 7^l 1 kekahi pono maialo ae o keia Kuikahi. Ua wehewehe aku nei au i na pomaik&i nui e ili mai ana i keia Aupuni ma keia Kulkahi. Oka uku a kakou e uku ai no keia pomaikai, eia wale no, e hoololi ae i ke aw oko kakou auhau ana. O keia kuikahi, 1:15 mea ia e ala hou ai na.hooikaika ana a pi.fi oka aina. He mea iā e hookomo nui mai ai o ke dala a me ka waiwai paa iloko o ka a;ia. He mea ia e nla ai na manao oluolu iwaena o kakou nei a me kekahi Lahui NuL O ka holo pono ana o na hooikaika mahiai, he mea ia e hooiaio loa ai i ka Laina M<ikuahi Holo Mau. Aohe e oleka mahuahea ana ae o ka waiwai a me ke ano nui o keia mau Mokupuni. Ua lohe iki au i kekahi mau nunu wale mai, o ke keehīina mua keia 0 ke komo ana aku a hoohuiia me ka balik& o Amerikg,-H uipuja. ':• mea keia. e hoohui ole ia ai. kakoa me" ua Aupuni la. Ke lana nei ko'u manao ua wehewehe pono aa i keia mea imua o ke Komite. He haaheo lahui no ko'u, me ke aloha maoli i ko'u one hanau, aka nae, ua ike pono au, o keia mea a kakon e knka nei, e hua nui mai ana ina pomaikai i keia lahui. He ninau ano nui, e pono e noonoo nui, ae hooke.me ka malama a me ka makaala. A ke manao nei au, e like me ka olelo ana 1 ka wa a'u i hoomaka ai, aole ano nui pili aupuni eaeo keia mea, aka, o ko kakou pomaikai wale no. Noi mai o Hon. D. Kalakaua e hoopau i ke Komite no keia kumu, oiai ma ka hoakaka a ko kakou hoa ua maopopo loa ua pau ke kanalua o kela a me keia hoa o kakou. Ua kanalua kahi mau lala no ka heluhelu ana i kekahi mau manao i hoopukaia mt»-na nupepa e pili aua i keia Kuikahi. A o keia mau kanalua, ua pau ia. Noi mai o Hon. L. Aholo, e hoopanee ke Komite a hiki i ka wa e waiho ia mai ni imua o ka Hale ka papa hoike a ke Kuhina Waiwai. Noi hou mai o Hon. D. Kalakaua e hoopau i ke Komite. Noi mai ke Kuhina o ko na Aina E, e waiho ia ka olelo hoike a Ke Komite a ka la apopo, hoike hou. Ninau ka luna.o ka Hale i ka'waiho a ka la apopo aluila hoike hou. Hooholoia. Hoopaneeia ka Ahaolelo a ka hora 10 o ka la apopo. Poalima, Sept. 6. Halawai ka Ahaolelo ika hora 10. Pule ia e ke kahuoapule. Heluheluia na hana o ka la i hala, a ua hoaponoia. Hoike mai o Hon. C. R. Bihopa, ka Luoa Hoomalu o ke Komite no ka Waiwai, no ko laku manao no ka Bila e haawi aaa i $7,000 no na lilo o keia Ahaolelo. LJa o?loaaka keia $7,000, mamua o ka nui kupono, he pono e hoomoe i kela hila, a e hopai i bila e haawi aoa he $6,000. Noi mai o Hon. C. de Vargny, e hoapono ana i ka hoike a ke Komite. Hoike mai o Hon. KoawebunahAla, ke Komite no ka pane ana i ka Haiolelo a Ka Moi. Noi mai o Hoa. Nahaku, e hoapono i keia olela hoike. Hooholoia. N»i hon mai o Hon. Nahaku, e kakaa poepoe ia ka Olelo Pano. Hooholoia. Heluheluia keia Olelo Hooholo : " E haawiia na dala eono tausani no ka uku aoa t na lilo o ka Ahaolelo Kuikawa o 1867." Noi ke ke Kuhina o ko na Aina E, e hooholo. Hooholoia. Noi o Hon. G. B. Ukeke, e hoolako mai ka Makai o ka Halo i na hoa o k% Aha, i mau pahu barenu paa olua.
Hoole koke kekahi mau lala o ka Hale, aole pono e maheleia keia noi. Hoihoi aku la o Hon. Ukeke i kana olelo hooholo. Hoike mai o Hon. S. H. Pilipo i kana palapala ē hoomaopopo ana i ka emi ana o ka loaa oke Anpuai ika wehe duie ana. Hai mai la ia he palapala loihi keia ke heluheluia. Noi mai o Hon. C. de Varigny, e haawii ke Koroifce Pai Palapala e paiia ua palapala la. Hooholoia. Noi mai o Hon. C. de Varigny, e hapai i ka hana o ka la. Noi o Hon. J. W. Keawehnnahala, e hoopaneeia ka hana o ka la, oiai, aole no i loaa 1 na hoa o ka Aha ka nana pono ana me ka noonoo no keia mea. Ke olelo nei na Kuhina ua noonno nui lakou i keia mea i keia wa loihi i hala ae nei, a ua minao mai nei he mea pono keia Kuikahi. Ina he mea keia i loihi loa ai ko laiou inanawa oka naua ana, e haawi loihiia ia kakou nei ka manawa enana a noonoo ai. Aole e hiki ia'u ke o lima me ka ike pono ole, ma ka ae paha ma ka ole paha. Ae mai o Hon. Hoika, he kumu keia a kakou e noonoo nui ai. Eia nae, ma keia Aha paha kahi pono e noonoo ai ma ka hoolohe ana i na manao e pili ana ma ka waha ona hoa. E ninau maanei na hoa i loaa i kekahi kanalua, a maanei e pane ia ai ko lakou mau ninau. Aohe pono nui e loaa mai ana ma ka hoopanee mau i iela la keia la, e imi ai i ka malamalama m£.i waho mai. Aole no au e kokua ana i ka hoopanee, he hoololi ka'u, e noi ana e lil'o ka Hale i Komite, e kuka no keia- bila. Hooholoia, he 22 i ae, a 9 i hoole.
Lilo ka Aha i Komite. Kohoia o Hon. W. P. Kamakau i Luna Hoomaln. Noi mai o Hon. D. Kalakaaa, e prwi keKomite. Ua makemake ia a me kekahl inau hoa e ae, e niuau a uoonoo no na pauku pakahi o ke Kuikahi. Hoike mai o Hon. C. de Vargny i kona makemake e kamailio imua o ka Halo. 0 na .pauku pakahi o ke Kuikahi, aohe he mēa ninau a kuka. Aole e hiki ke hoololiia kekahi pauku e keia Hale. . E hooholo ma ke holoC|ko9g>a-i ol$; e no. Hai mai o Hon. D. Kalakaua, aole oia wale no kai manao, he pono e kuka no na pauku pakahi. Ka mai ke Kuhina o ko na Aiua E, a pane mai, 0 keia manao a ka mea Hanohano i hoopuka ai, he kamu ia e kuka nui ai i keia mea ma keia Keena. Hon. S. H. Pilipo. Ua olelo au inehinei, iua e hooholoia keia Kuikahi, e paniia ana ka emi o ka loaa Aupuni ma kekahi ano auhau e imi hou ia. 0 na hoa o keia Aha, o lakou ka poe kuka no ke ano auhau e kupono ana i ka lakou nana ana. Ua koho ka Paresidena o Amerika Huipuia, a me' ka Moi, i mau aoao elua e hoomakaukau i mae Palapala Aelike. 0 ua Palapala Aelike la, oia ka mea i waihoia mai imua o kakou, ia kakou ka ae a me ka hoole. 0 ua palapala hookahi la no ke waihoia ana imua o ka Ahaolelo ma Amehka Hnipuia, ia lakeu ka ae a me ka hoole. O keia Bila, oia ke ano j kupono o ka waiho ana i ka hana imua o ka ■ Hale, a ma ka Bila ka kakou hooholo, aole ma ke Kuikahi. Hai mai o Hon. D. Kalakaua, ua maopopo keia wehewehe ana. Ke hoihoi nei au i ka'u noi, a ke noi nei au e hooholo ka heluhelu alua ana. Ua maopopo ke ar.o o ka bila, ina oia ka kakou e kuka nei, aole no e make kuka loihi. Aohe hana no ia mea, eia wale no a ninau ia ke ano o na Auhau hou, alaila e ikeia ka pilikia. 0 ka Auhau ka ninau nui. Makemake o Hon. J. Kamalo e noonoo. Ina e hiki i ka helnhelu alua ana, me keia wikiwiki ino, aohe hana i koe. 0 ke kaiau poepoe ia wale no, a heluhelu akolu ia, a kau inoa ia e ka Moi. E aho ka ninau, a e hoopau i na la elua a ekolu i ke kuka ana. E loaa auanei i kā pilikia no ka hooholo ana. E huikau ana na mea hou me na kanawai kahiko. Ua oleloia i kela kau Ahaolelo iho nei e hooholo kanawai, e hoole anai kalawe man na tiga a me na liona e pau ai na keiki a kukou i ka ai ia. lua e holo keia bila, e lawe mai auanei na Amehka i mau liona a me na tiga, a 1 hoohalahala aku kekahi o kakou, eia auanei kana. He Amei'ika au, a aia ma ke £uikahi Haawi like ko'u maua e pel/i. Hon. G. B. Ukeke. Aohe au kanalua no na pomaikai e hiki mai ana i keia Lahui ma keia Kuikahi. 0 ka mea e imi ana i ka pono o ka Lahui, e kokua no ia i keia Kuikahi. Eia ka'u moa i ike ai : I ka makahiki 1850, pii loa ke kumukuai o ka papn hale a me na pili. I ka M. H. 1851, be lala wau no keia hale, a ua noi au e wehe ke dute maluna oia mau waiwai. Eia ke ike nei kakou he ahu wule ua hale laau ia kakou. O keia Kuikat)i e hooemi ana i ke kumukuai aole o ka papa wale no, aka, o na mea a pau, o ka lole »'u o aahu nei* 0 na mea a pau i oleloia ma ke Kuikahi, e emi ana ke kumukuai.
Aohe kuinu e maana ai no ka hooholo o keia KuikahL Ke olelo nei kekahi poe ona mahiko wale no e pono ana; aole pela. Mahea e waihoia ke dute e weheia ? Ma Kaleponia ? Aole, e lawe koke ia naai io kakou nei. Ke nana minamina nei paha kekahi poe i keia $64,000 a kakou e haawi nei no keia pomaikai maf ia Amefika mai. He wahi oelcmakule au, ua maopopo nae ia'u, e ole la hoi keia poe opiopio. īna he ninau ka lakou pehea e pani ai kakou, ōwao no ka mea hai aku, Auhau i na bipi kauo kaa 50 keneta o ke poo; bipi e ae 12£ keneta; Kaa lio $5; Kaa kikane $6; Kaa lima $1.50; Enekini mahu wili ko $100; Huila wai $70; Huila holoholona $20; na Kuhina o ka Moi $100; Konohiki o na pouo lawaia $50.00; Kiaaina $50; Lunakanawai Kiekie $100; Lunakanawai Kaapnni $50; Lunakanawai Apanasso; Lele liilii na uei..
Hon. Keawehunahala ; 0 na mea a pau i oleloia maanei, he kokna wale no i ka bila. He man manao kue ko'n. Eia ka mna : E noi ana na mahiko. Mai hea mai hoi na paahanal I maa Pake hou anei ? Me ko lakou man pnpuka ino ? 0 na dnte i wehe ia, he mea e pono ai na haole wale no, aole 0 na kanaka maoli. E hoomahuahna i na mahiko, a aia mahea ka aina ? E kuai ana anei na 'kanaka maoli i ko lakon mau kuleana ? e haawi ai i na aina a pau 1 na iima o na haole ? E aahau ia ana na kanaka.a pan e pani ai i ke poho o ka loaa Anponi. 0 ka mea ano nai o keia kuikahi, o ka hoomau ana i ka inanao olaoln iwaena o keia lahni a me ka lahoi Amerika. Aole anei e hoohalahala na mahiko ke auhau hou akn ia lakou ? Aole e emi ana ke knmokuai 0 ka lole i ka lehulehu. 0 ke kalepa ka mea e pono ana, e like me ka nui o ke date 1 weheia. Aohe i noonoo na hoa o ka Aha i na ano a pan o keia bila. Ina i hooemiia na loaa dute, e ike houia ananei iwaena o kakoa na bana Aupuni e puo af ka. aina ? Pehea e ola ai na oihana Anpani ? ' īn& 'kakou e hooko i keia Kuikahi, e 'poino ana na kanaka maoli, nolaila, ke makemake loa nei au e hoopanee i keia bila. Hon. S. W. f Mahelona. Mamua o ka'u haiolelo aifa, e jkeia owa'u jkekahi kae (oa i keia kuikahi. Aole au i manao he kaulike ke ano o keia kuikahi. Malia o hooholo ole ke Kenete o Amerika ; he kuiau paha ia e hooholo ole ai kakou. Ina paha e hoomanawanui ae na Kuhioa i ko'u mau ninau, a e pane mai, a e wehewehe mai, alaila paha hoololi au i ko'u manao 1. Pehea la e pani ai ka hakahaka o na loaa Aupuni ? 2. Ina ma ka auhau ana, owai ka poe e auhauia ana ? 3. Ina e nui mai ana na malihini, pehea la lakou e ola ai ma ko kakou aina momona ? E pane mai na Kuhina i ka'u mau ninau. Pane ae Ia o Hon. S. H. Pilipo, i ka ninau mua. Pane ae la ke Kuhina o ko na Aina E, i ka ninau elua. E auhauia e like me ke kauoha inai a keia Ahaolelo. Ina e ninauia mai makou, pehea ka auhau kupono ? Hiki no ia makou ke hoike aku. He mau kumu no ko makou no ka bai i keia manawa, a he mau kumu e hai ole ai. Aoleno i ikeia i keia manawa ka hooko a me ka ole o ke Kenete o Amerikn i keia kuikahi. Aia ma na aina e ke Kuhina Waiwai, aka nne, ina i ninauia makou, hiki no ia lakou ke hoike i ke ano auhau. E hiki koke mai ana nae ke kau Ahaolelo o Apenla, ilaila palia e kukaia'i kemea; ina nae e kaaoha keia Aha e waiho imua o oukou i ke ano o Seia auhau i manaoia, aia no ia oukou. Hon. S. H. Pilipo. Ua like no pela ko'u manao. Ina i knuohaia mai e ka Ahaolelo, alaila, e waiho no makou i keia mea imua o oukou. Aole no makou e hookuemi i hope, anoai aole no roe makou ke Kuhioa Kalaiaina; a he mea maopopo ole ka hooholoia o keia Kuikahi ma Wasiūetona. Hon. Pinehasa Wood. . He kokua ko'u i keia Kuikrhi. 0 ka oi paha keia o na pomaikai i haawiia e Atnerika Huipuip-i kekahi lahui. Ke haiia mai nei ka manao oluolu 0 Amerika Huipuia. Oia aloha mau no o ka wa kahiko a kakou i ike mau ai. Ina paha i aeia ia'u e ōlelo pela i keia wa, no Amerika Huipuia ko kakou aie nni i aie ai, mamua o na lahui e ae a pau. Na na Miaiouari Amcrika mai ko'u pomaikai o ke ku ana imua o oukou i keia la, me ka aahn, a ma ke ano kohu pono i kc kanaka naauao. 1 ka naua'ku he ano opala wale no keia mau manao kue i ke Kuikahi. A no ka hoihoi ana i ke poho o ke Aupuni, he mea biki no i ke Kau Ahaolelo e hiki mai ana ke kuka no ia.mea, oiai he mau kanaka naauao no paha ko ia Ahaololo e like me kakou nei. Aole no he wikiwiki ino no keia mea, he nni no ka manawa. Eia no kekahi, aolo keia knikahi ho mea mau loa. Ehiku no makahiki a pau ae no, ina i ikeia ka pono 010, alaila, i ka pau ana o ia mau makahiki, ho hoopau ac no ke kakou. Ekolu puha halawai ana o ka Ahaolelo iloko o ia inau makahiki e kuka
nui ai i keia mea oka anhau ana. Ina eko keia kuikahi, e lilo ana i pomaikai. E ku ana na moku ma ns awa knmoku a pao. E loaa aua ka hana i na paahana he nui wale 0 Hawaii nei. Ake manao nei no au, e emi ana ke kumukuai o na w&iwai kalepa, a e pono ana kakou ma ia mea. Hon. P. Nahaolelua. I hele mai nei an e kuka no keia kuikahi, a ke minamina nei aa 1 ka lohe ana i na olelo kne o kekahi poe. 0 na pono o keia kuikahi, he mea ia e waiwai ai kakou. ona hua ok& aina, oia ke kumu oiaio e loaa mai ai ka waiwai. O ia. poe i mahi ole i ke ko ame ke kope ao ka molowa maoli, o lakou paha ka poe e loaa ole ana ika pomaikai. Aole an i hopohopo no kekahi pilikia e hiki mai ana no keia kuikahi. Aw no i kela ame keia mea ka loaa a me ka loaa ole o ka pono, ma kona ano hooikaika ka loaa, a ma kona ano molow;» ka loaa ole. He hoopukapuka dala keia a kakon e hana nei, be haawi i ke dala i mea e loaa hou inai ai me ka mahuahua. He palapala kuai keia. Ua ike kakou ina kalepa e hoopnkapuka ana i ka lakou dala, hē poho paba he puka paha. Ke lana nei ko'a manāo he puka ka kakou, a nolaila, ke kokua nei au i keia bila. E naae kakou imua, mai hoopau manawa, oiai ke man nei ka wa pono. Aole au i makau i ka ninau no ka anhau. Aia maluna o ka poe waiwai ka auhau hou ia ana, aole maluna o ka poe ilihune. Mai hoopan wale ika manawa. He minamina ko'u i ka hoolohe ana i na kue ano ole. E waiho na ka Ahaolelo e hiki mai ana e hooponopono ina auhau. Aole na kakou ia e imi aku. - Ke lana nei ko'u manao, e holo ana keia bila. Hon. C. K. Kakani. Ua noi au i nehinei e hoopanee hou i keia bila. Aole me ka manao e kapae loa, eia wale no, i mea e loaa hou ai ka maoawa e noonoo ai. Ke noi nei au e hooholo, me ka hookomo nae i ka Pulu, Pepeiao Laau, etc., me ka papa. Soole mai la ka Luna Hoomalu, aole e hiki ke hookomo hoa i kekahi mau mea. Hon. E. H. Boyd, (Ailuene.) Ke hoapopo nei au i ka hoololi, me ka hookui hou aoa 1 keia kuikahi, oiai, na keia.Aupuai ka hookumu ana. Owau kekalii meai"Wak(einake'"ē hookomoia ka Pulu a me ka Pepeiao Laau. Ua oleloia nae keia mau mea, a ua hooleia mai eka aoao Amerika. Aka, e aho ka mea uuku i ka nele, e aho ka hapalua popo barena ika pololi. Ke ike nei au ina pono o keia kuikahi, a ke waiho mai nei imaa o ko'u mau maka uhane. Oaa ilihune, i ko'u manao, ka poe e pomaikai ana. Ina e holo pono ka hana o ka mahiko, alaila eoi ana ka uku o ka la. Ke makau nei kekahi o lilo ka aina oke kaoaka maoli. Ina aole e mahi ana kela i kona aina, e pono no e lile ia hai. He pono keia no na kulana a pau. Hon. L Aholo. Noiia e hoopauia ke Komite oka Hale, a noho hoa i ka la apopo. tPooholoia. Hoike mai la o Hon. W. P. Kamakau. ka Luna Hoomalu o ke Komite, a oa hoopaneeia ka Hale a ka la apopo, hora 10. Poaono, Sepatemaba 7. Haiawei ka Ahaolelo ika hora 10. Pale ia e ke Kahunapule. Helohelu ia ka moolelo a apooo ia. Hoike mai ke Kakauolelo, ua kakau poepoe ia ka ka Olelo Pane i ka Haiolelo aka Moi. Noi mai ke Kuhina o ko na Aiaa E, e koho ia e ka Peresidena, i Komite, me elima hoa o ua Komite la, e ukali i ka Moi, a e waiho aku imua ona i ka Olelo Pane a ka Hale. Hoohole ia, a koho ia ka Mea Kiekie W. C Luiialilo, J. H. Kamalo, E. H. Boyd, H. N. Kahulu a me W". J. Wana na Komite. Noi mai o Hon. Kamalo, e hapai iā ka hana o ka La, a ua hooholo ia. Noi inai ke Kuhina o ko na Aina E, ®iik>—" ka Hale i Komite. Ua hooholo ūu Hoonohoia o Hon. E. H. Boyd i Lnaa Hoomaln. Noi mai o Hon. D. Kalakaua, ma ka heluhelu alua ana ika bila. A mamua hoi o ko'u oki ana e kamailio, e' holke au i kekahi kumu o ko'u hoololi ana i ko'u manao. I ko'u nana mua aua, aole no aa i oluolu loa i ka ike ana i ka nui loa o na ano waiwai kalepa e laweia mai ana maanei me ke dute 010 ia, a i ka hapa a me kc kakaikahi wale uo o na waiwai mai anei aka e konto dutc ole ana ma na awa o Amcrika. I ka*n hoohalike ana nae, ma ka Olelo Hoike a ka Luna Dute, ke ike nei au, ua mahuahua ko kakou maa waiwai ke heluin ma ka nni o ko kakou mau waiwai, a aole nia ka nui o na ano. Eia hoi, ika nana mua ana ae, me he la he nui na dute i weheia ke houluuluia. E pono nae « paulehia kakou i ka noiau ame ka ike pono o ko kakon Moi a me kona maa Kuhina, a ma ka lakou noonoo ana, ua manao lakou, o ka emi ana o ea loaa mai ka Aupnni, he mea ole ia i ka nui o ka loaa mai ika hooholo ana i keia bila. Ke nwe nei no ka poe ilihune i ka nui o na auhaa, aka nae, o ka holopono nna o na hana imi waiwai, a
īn-' ka inuhiiahua ana oke d;ila o ka aina, '>■' :ne:i ia e makuahua like ai k<> lakou puu a ii.i e liaawi ai ike Aupuni. Mo he la i ka 'M i-i aku, o ke komo dute ole a'aa.o ka Rai--:i o Amerika.i o kakoii nei, he mea no ia e c!ui ai ka loaa o ko kakou poe mahi Kaiki. I ka huli ana nae ma na Palapala Hoike o ka Hale Dute, ua maopopo, ua hiki no ia k:ikou ke kuai aku i na paona Raiki a pau kakou e hooulu ai me ka pilikia ole. Ke • :kemuke nei au e komo na Waiona o kak'.u nei ma Amerika Huipuia me ke dute nie. Ua oleloia ma kela Kau Ahaolelo aku i,eī, o ku hana Waiona, he mea ia e waiwai iii kakou. Ke makemake nei no hoi au e !;omo dute ole maanei na Waiona o Amerika, elaaka Wkiakey. He mea paha ia e !>au ai ke kuaiia ana o ka wai welawela ano iioomake i na ko.naka maoli, a e pau ai ke'<ahi kumu nui >) ka nalulu o ke poo, a me ka poiuo o ka I.ahui. Hon. Kaapa. Aole kakou e kuka ana no ka Bila Waiona, he Bila Kuikahi keia e kuka ia neī. Hon. D. Kalakaua. 0 kekahi kumu a'u i kue ai, oiai o ke Kuikahi me Farani, e pau ana.i ka malama o Okatoba, 1868, iua e haawi kakou i Kuikahi Kaulike me Amerika Huipuia, e weheia ana ka ipuka e hookahe ia mai ai ka waiona a uui loa mai Farani a rne ea Aina e ae. Kuhina oko na Aina e. E oluolu paha na hoa Hanohauo o ka Aha, e hoike mai i ko lakou mau manao kanalua ma ke ano hiki ina Kuhina ke pane pono aku. Ko'u makeniake uo keia e ninau nui ia, a e wehe mai na manao o kela mea keia ina no he ano kuaaina paha, hoike mai no. Hon. D. Kalakaua. Oka manao i hoike ia mai e ka hoa no Waialua—e kuaiia aku auaueī na kuleana o na kanaka maoli—he mea ano nui ia a kakou e nana ai. Ma Lahaina, ua hoomalimaliia na kanaka maoli e knai iko lakou mau kuleana. Ua aie lakou i mea e kokua ai ia lakou iho ma ka mahiko, a i ke poholopu ana o kekahi ua nele lakou, a o ke kuai aku o ka aina wule no ka mea koe ia lakou, a ua oi ka pilikia mamna o ka wa mamna. Aole no wau i manao he mea hiki ke hookaawalea papa aku i ke komo mai ona haole, ke makemake kakou pela. Elua mokuahi ke kalepa nei iwaena o keia awa a rne Kapalakiko. Hookahi no paha makahik', a ikeia ke alanui hao mai Nu loka mai a 1 He mea keia e hiki mai ai na haole. 0 kekahi poe liaole, e noho man aua me ke kuai waiwai a me ka aina, o kekahi poe he nana wale no aole lawelawe, eia nat, iwakalua paha makahiki koe, a oi ka nui o na haole mamna ona kanaka maoli. Heaha la anei ? Ake manao nei no wau, ua oi no paha ke koikoi o na manao kokua mamua o na manao e kue ana i keia Bila. Ina aole e nikikehoolei ka pono o keia mea, o ka Haawi Like; a ina o ka Haawi Like ana he mea pono ia iwaena o na aupuni e ae; alaila e kokua ana no au i keia Bila. Hon. N. Kepoikai. Hookahi wale no ano ko i komo dute ole. No keaha ke komo ole o na ano a pau ? Loio Kuhina. Ua imi ke Knhina Elele o kakou i ka pomaikai i hiki iaia ke loaa, a <- like me ka ka Mea Hanohano olelo ai iiK-hinei. " E aho ka hapalua popo barenai ka pololi." Hon. N. Kepoikai. Heaha Ia ia mea, o ke " ana Olelo E ?" —L»iicr E hoike ana an imua o kak >u i kekahi kopaa o ke ano Helu 12, ana O'elo E, i maopopo. He mau kuinu nui no ni». hiki ole ia kakou ke loaa i ke komo dute "i'.* ana ona kopaa ano maikai loa. Ua auiiiiuia kela raau ano kopaa ma Amerika Huipiiia ma ka auhau hua o ka aina knloko, a : i)a e komo dute ole ko kakou mau kopaa iieln kiekie, ina na oi ka pomaikai o na ko o :ia aina e mamua o na ko o ka aina ponoi o Amerika.
Hon. N. Kepoikai. Heaha la ka kakou hiina raaaDei, ina aole i aeia ia kakou e hooIwli i ke kuikahi ? Kuhina o ko Da Aina E; Ua hoakoakoa ia ka Hale malalo o ke Kumukanawai, e iiooko i keia kuikahi, ina he manao pela, e hooholo ma ka ae, ina aole, alailo ma ka oie. Aole ia kakou ka hoololi, o ka hooko wale no me ka hoole. Loio Kuhiua. E oluolu paha na hoa o kj. Ilale e nona mai i keia inau ano ko a'u e h<j'ke nei, o ke ana hela 10, 11, a me 12 o ke ana Olelo E. Hon. J. Kupw- Ua lohe nui au i ke kamailioia o keia Bila, aole nae i hoonaueia ka waiho kaulike o ko'u manao. Ma ka oluolu nae o na Knhina, e noouoo loihi ana au no keia mea, a e kamailio ana no hoi. I ko'u nana'ku, ua wikiwiki ino kekahi poe e kokua i keia bila, pola no ka poe kue. Ua hawnwa ka poe i kūe. He kanalna a kuhihewa paha ko'u,,c makemake nei e hoomalamalamaia inai, a o ka wehewelie ana mai o na Knhina i ke ano auhau e pani ai i ke poho, oia paha ka niea e'pau ai ke kanalua. 0 ka papa helu o na mea haokomo dute ole maanei, he nui, o ka papa helu o ko kakou mau mea hookomo mao, he uuku. 1 kulii au he Kaikahi Haawi Like, ma ke ano oiaio, a6le 0 ka inoa -wale fto. • Ke hai mai nei kekahi mau hoa o ka Aha he nui ka 'poioaikai. ?ela paha. E noouoo pono 4 aole no au e kue. Hon. S. Kaainoa. Ua mahalo au i keia bila; ba mea nae a'u i kahaha ai, o ke komo ole o ka Pulu, Pepeiao Laan, a me ka Huluhipa a me ka Poi. He waiwai ko'u apn'na, a ke ike pono nei au e pono ana makou o laila:' 1 He m&kemake loa nae ko'n e ike i ke aoo hooloH hou o na auhau i mauao ia e na Kuhina. Ke olelo nei kekahi poe he mea keia e olioli ai kakou mnlalo o ka mana o Amerika Hnipuia. Aole au i manao pela. Ke Loike mai »er ka moolelo o keia Pae Aina, o lakou ke aupuni i aloha mai ia kakou. Na lakou mai ka naauao iwaena o kakou nei. Ua makaukan au e kokua i keia Bila, a e noi i ka hooholo ana ma ka heluhelu elua. Hoike mai o Hon. J. W. Keawehunahala ma ka haiolelo loihi i kona manao, aole nae he mea hou i hoikeia mai, eia wale no paha 0 ke kuka loihi ana o na Kuhlna no keia Kuikahi. E hoike mai paha, lakou i ka lakou mau mea i kanalua ai, a heaha na mea 1 paa ai ko lakoa kuhihewa i lohe kakou. Kuhina o na Aina E. Ua mahalo au i ka inanao o keia hoa. Aole no makou i niniiao e koi ikaika i..ka hooliolo koke; c aho c kali a kuka a e hooholo like. Aole no e poiio e hilnliila kekahi uo ka o lima ana e koknii. Ua kanalua wau mamua no ko'n ano malihini me ka ike ole i ke ano o ka oiliana. knlepa o keia Pae Aina. Ua knnulua na Kuhina o pilikia auanei kakou i na Aupuni e ne. Ua manao e anhan uui ia auanei na makaainana, e ltjihoi ai i ke poho o ke Aupani. • Ma ke kara;kilio ana nae me k"kahi iniiu inea, ua pau kejcanalua. Ke ninau nei kekahi hoa, ina e hoomahuahua i na mahiko, nohea tnai na paahana e loaa ai. E iini ai>a ke Aopuni i keia wa i kahi o ioaa ai i ua
panhana. Ke noi nei makon e iioike nnii onkoi! i iea paulehia uuiluna o ka Moi a rrie na Kuliiua. Ake ninau iiei kekahi. uohea mai k:v aina ke nui na mahiko ? E lilo auan<;i iia kuleaua, wahi a kekahi. Aole. Eia paha ka na kauaka, e kanu i ko lakou mau aiua i ka Raibi, Kope, Hua, Mea Ulu, a rno na mea komo ma Amerika me ke dute ole. A no ka auhau ana; aole i maopopo ka auliau hou ia I7e hoololi wale no ka kakou i ka Kuamo mai kekahi poohiw: a i kekahi. Ke olelo nei kekahi o na kalepa, ka poe e loaa ana keia mau hapahaneri he umi ma ke kumukuai ona waiwai kalepa. Ma ke koino like ana o na kalepa he nui wale e emi koke no ia kumukuai. Ua makau ka hoa o Waiilna e nui mai na haole. Ua haalele kahikoia kela manao e pani i na awa komo o uni mai ko na aina e, e na Anpuni a pau. Pela ko Kina mamua, aole nae ia i hiki me kona mau 300,000,000, e hoomau i ka paa ana o kona mau awa komo. Aohe e ole ke komo mai o ka haole, eia wale no ka ka Hawaii, e hni me lakou ika hele imua. No kakou ka aina, ka Moi, a me ke Anpuni, eia wale do, e hoopaa mau no kakou ,- ho. Hon. Aholo. Oke kamu nui o ko'u kanalua ana, oia no ka hoomaopopo ole ia o na auhau e pani ai ike poho. Ke hai mai nei ka Haiolelo a ka Moi, e hooemiia ana ka loaa j Aupuni, a e pono ia kakon e noonoo i ka pono o na makaainana i koho ia makou, a i ko lakou ae ana i keia auhau hou. Nolaila, ina he mea pouo, e hai mai na Kuhina i ke ano anhau. Pane mai ke Kuhina o na Aina E, he mea hiki iio i ko ka Hale ke kauoha mai e hoike. Pane mai no hoi ka Loio Kuhina, ina pela ka makemake a me ke kanoha o ka Hale, ua hiki no iaia ke hoike e like me kana i olelo ai inehinei. Ke Kahina oko na Aina E. E oluolu paha ko ka Hale, e hooponopono mua i ka hana no ka Bila, a mahope i ka auhau. Noi mai o Hon. Aholo, e hoopau i ke Komite o ka Hale, i ike kakou i ka manao o na Kuhina no ka auhau. Aole nae au e kue i ka Bila. Hoike mai o Hon. Bihopa i kona manao, e pono e hooholo mua i keia men, alaila e hapai hou ae i keia. Ua aneane maopopo no ka holo oka Bila ma ka hapanui. (Aole kekahi o kakou i manao e wikiwiki iuo i ka liooholo ana ?) Ina nae e booh*loia e kakou nei, aole no e maopopo loa ka hookoia ana eka Ahaolelo o Amenka Huipuia. Ina e hookoia e lakou, alaila, ua kela Kau Ahaolelo e hooponopono no ka anhau ana. E waiho kakou i kela ninau ia lakou. Eia wale no ka kakou : He mea pono anei ke Kuikahi ? A ma ia ninau e hooko ai a e hoole ai. Ninauia eka Luua Hooinalu : E hoopau anei i ke Komite ? He 19 i ae, he 14 hoi i hooie. Ninau hou ia no ke kanalua o kekahi poe. Ae he 20, hoole he 15. Hooholoia. Hoike mai ka Luna Hoomalu o ke Komite, a noi hoi e kuka hou ke Komite. Waiho mai o Hon. Kaunamano i ka olelo hooholo. E kikoo ke Kakauolelo no na $150; ame na iilo o ka hele ana mai, a me ka uku no hoi no na Luna o ka Hale. Ua hooinoeia. Waiho mai o Hon. Aholo i ka olelo hooiiolo, e hoilee mai na Kuhina i ka iakou ano auhau i manao ai e pani ai i ke poho o ke Aupuni. Hoololi o Hon.'Bihopa, aia a hodle ko ka Hale i ka Bila imua o ka Hale. * Noi mai o Hon. Kamakau, e hoomoe i ka olelo hooholo. Kokua o Hon. Keawehnnahala i ka olelo hooholo. Ua haiia ma ka Haiolelo aka Moi, e waiho ana na Kuhina imua o ka Hale i mau palapala hoike no na loaa o ke Aupuni. He makemake ko'u e ikeia'ku ua palapaia la. Kokua o Hon. D. Kalakaua i ka hoomoe ana. Hon. E. H. Boyd (Ailuene.) Aole au i ike i ka pono nui o ka waihoia ana mai o ka Bila Auhau. Kokua o Hon. Kupau i ka olelo hooholo, i ikeia na palapala hoike auhau. Ke Kuhina ona Aina E. Aole pono e mauao ka Hale, he makau kekahi o'u, e hoike mai ika Bila Auhau. Ua ae no makou e hoike. Ua waiho mai o Hon. Bihopa i ka hoololi, ake kokua nei au ika hoololi. 0 huikau auauei ka hana o ka Hale. Hoololi o Hon. Kamalo, e hoike mai ke Kuhina o na Aina E. Ninau o Hon. Kalakaua no ke*kuc o ka olelo hooholo i na rula o ka Hale. Hai mai ka Noho aole i kue i na nila. Loio Kuhina. E hoopololei ika lawe ana mai ika hana imua oka Hale. Ke hele nei kakou imua ma keia Bila, e naue hou ae. Na ka Ahaolelo e kau i na Kanawai, aole na na Kuhina. oka ninau mua, oia no ka hoole a mi! ka hooko i keia Kuikahi. Ina hoole, alaila, aolie Bila Auhaii. Ina i i.eia alailn, o ke knka niua ana i ka Bila Auhau, he hoopau dala inakehewa ia no ke Aupuni. Aia a ikeia ke poho o ke Aupuni, alaila, e paniia ae. Ina e hooholoia ka hoololi a Hon. Bihopa, a pela ka hana a ka Ahaolelo, alaila, ua maknukau kakou e hele irftua. Ninauia no ka hoomoe o ka olelo hooholo. He 11 i ae, he 17 i hoole Ninauia ka hoololi a Hon. C. R. Bihopa. Hooholoia, he 19 i ae, he 14 i hoole. Ninauia ka olelo hooholo me ka hoololi. Hooholoia, he 22 i ae, a o ka aoao hoole, aole i heluia. Hoolaha ka Loio Kuhina, nia a hooholoia ke Kuikahi, he Bila Pani Hakahaka kana, e waiho ai imua o ka Hale. Hoopaneeia ka baua a ka hora 10 o ka Poakahi.
Poakaui, Sepatemaba 9. Halawni ka Ahu i ka hora 10. Pule ia e ke Kahnnnpule. Mamim o kn heluheluia ana o kn Moolelo o ka Hale, hoike mni ka Peresidena i kona minamina i ka loihi o na hoa o ka Hnle i ka hele ana mai, oiai elia wale no hoa o ka aoao Alii i hiki mai, e oluolu paha ka Hale i kona manao paipai, e nkoakoa koke mai lakou ma keia hope n(tu i ka hora kupono. Heluhelu ia na hana o ka la i hala, a ua npono ia. Waiho mni o Hon. T. H. Knpuniai i olelo hooholo, e hooponee loa ia ka Hale toa ko Poaono o keia hebedoma. Noi mni o Hon. Kupuu, c hoomoe ia keia olelo hooholu. Ua hoomoe ia. H;ii inai kc Kuhina o na Aina E, aole ia i mnkemnke e hoopokole i ka manawa e kuka ni, no ka mea, ua makemake ia e inaopopo loa keia mea i na hoa o ka Aha, nolnila, aule ka e o linia na Kuhina ma ka ninau hoopanee loa. Waiho mai o Hon. Helelnhe i olelo hooholo. E uku ia na lilo o ko Kiaaina o Kuuai n me ko Mnui no ka hule ana mai, i oi ole mumun o ko kanalima dula. Hoike mai ko Knkauololo, ho moa tnou no keia, ».ole no make 01010 hooholo no ia mea.
Hoihoi ia ka olelo hooholo. , Hnpai ia ka hana o ka 1». Lilo ka Haie i Komite e kuka i ka, " Bila e Hooko ana i !<e Kuikahi Haawi Like." Hon. S. W. Mahelona ka Luna Hoomalu. Noī inai o Hon. J. K. Kaunamano e hooholo ia ka Bila ma ka heluhelu alua. Hooholo like ia. Hoike mai ka Luna Hoomalu, o ka Olelo Wehewehe o ka Bila, oia ka imua o ke Komite o keia wa. Noi ka Hon. Loio Kuhina, " E hooholo ia ka Olelo Wehewehe me ka hoololi olo." Hooholo iike ia. N»i mai o Hon J. W. Keawehu: ahala "E hooholo ia ka Bila ma ke ano holookoa." Hooholo like ia. Noi ka Hon. Kuhina o ko na Aina E, E hoopau ia ke Komite. Hooholo ia. Hoike ka Luna Hoomalu o ke Komite, Hon. S. W. Mahelona, a apono ia ka Hoike. Hon. C. (t. Hapakini. Aole au i komo i ka hoopaapaa no keia Bila, no ko'u ike pono ana mamua o ka halawai ana o ka Hale, i ka oluolu o ka hapanui o ka Hale i ua Bila la. Ke ake nei au e ike pono ke Aupuni o Amerika Huipuia, ua ae ia keia kuikahi e kakou me ka olioli ame ka manao oluolu. Oko kakou lohe mua ana i keiakuikahi, ma kekahi manao ma na nupepa i kakau ia paha e na Kuhina; ao ke ano hoomaopopo ole oua manao la, oia ka mea i hookanalua'i kekahi o kaKou ine ka makaala ole. He pono e olelo no kekahi mau manao i hoopuka ia maanei. Ua knpa ia keia mea he makana nui. Oke ano o ka Haawi Like, aole paba ia he makana, he ano kuai paha, a mahea ke ano inakaka oia mea ? He minamine ko'u no ka nana ano kapakahi o keia poe, ine he mea la ua pili keia i kekahi aoao, aole i kekahi. Ua manao au he oiuolu ko na E'.ele o na Aupuni e ae i keia kuikahi, a aole no au i nui, ke noi mai lakou ma keia hope aku e hooholo ia me lakou i kuikahi o keia ano Haawi Like. Ua makemake kekahi mau hoa o ka Aha e komo kekahi mau waiwai e ae, e laa ka huluhipa, a owau kekahimea pono nui ma ia mea. Aka nae, e noouoo kakou, he aina nui loa kela, e kikoo ana mai ka Poai Ann Akau a i na aina welawela pohopoho o Felorida, a he nui wale na ano o na mea e ulu ana ma ia aina. A aole no e komo wale ana ko kakou mau waiwai aina a pau. Ua olioli loa ko'u manao i ka hooholo like ana o ka Hale ma keia ninau. Hon. Kuhina o ko na Aina E. Aole no a'u olelo pakui hou aku i ka manao o ka Mea Hanohano, a ke hapai nei au i Keia noi, "Ke ninau ia keia Bila, ma ka ae a ma ka hoole e ninau ai." Ma ke kauoha a ka Peresidena, ua waiho ia ka Eila m'a ka heiuhelu alua ana. Noi o Hon. J. H. Kamalo, " E hooholo ia ka Bila ma ka heluhela alua ana." Hooholo like ia e ka Hale, 35 mau hoa i hiki mai, 8 i hiki oie mai. Noi o Hon. J. H. Kamalo, " E kakau poepoe ia ka Bila, a waiho ia no ka la apopo, no ka heluhelu akolu ana." Hoohulo ia. Hoopanee ia ka Hale a ka hora 10 o ka la apopo.