Ke Au Okoa, Volume II, Number 38, 7 Ianuali 1867 — Untitled [ARTICLE]

UĀ olelo ia maloko o kekahi mau nupepa a makou i heluhelu ai ; ina ua wahi a pau a ' na kapuai o kahaole Europa e hele ai, alaila, e ualowale anei ke kanaka, uoua ka ili ulanla, mai kona aina hanau aku. Me he meala ua oiaio keia mau oleloana a ka ; poe kalakalai olelo, oiai, ua ike ia ea. nfdmvTEooiaio* ōia īnau olelo aina. 2fa ka aoaō o'na'moolelo o Ainerika e'hai mai, aia o . kona mau kapakai, i ka hiki niua ana mai o ,ka ili keok.eo ilaila, ua paa pono i na luikini, ko laila kamaaina mua, auo lakou : ka olelo ia ana, no lakou ka hale, a -he n«iho ohua wale.aku no ka ili keokeo o Etiropa i ua aina nui a puni ole la ike kai. JBe mau ha" neri makahiki kakaikahi wale no, mai ka hiki. mua. ana mai o ke kanaka o .Europa ; a ua nalowale pa tausani aku la na kainaaiua uona ka home a me ka noho ana. I keia manawa, ua pau loa aku la ka hapa nui i ka nalowale, a o ka poe i koe inai, aia lakou ma _^,ke Kanaka. Europa, a ke holo la na kaa ahi nui ma na kula, a ke kamaaina paha oua aina la i moeuhaue ole ai iko lakou mau holo ana maluna olaila. Na moku mahu a me.na moku ke palau laiua aleo kona mau moanawai nui. Ke hoouani la hoi na kulanakauhale a me na kauhale i kona mau makaalae a me na kapa inuliwai ! A aia hoi, ke i nei ka malihini o Europā. . " Kuu aina makuahine keia, Home o ke koa ame ka lanakila!" Na ka inoolelo uo hoi o Nu .Zilani, e hoike mai aia he kauaha a he kanaouo paha ua makahiki i hala aku nei, ka nui o kaua mau pulapula, ua oi aku mamua o elua a me ekolu hanerī tausani e noho ana maluna o kona hokua, i ka wa mua i keehi aku ai ke kapuai oka ili keokeo. Aka i keia wa, ua olelo īa nialoko o na uupepa; he pomaikai ke hiki aku i ke kanaha tausani ka nui o ua kanaka ponoi, no lakou ka aina, e ola la malaila. Eia hoa no keia kumu e hooia mai ai i ko kakou mau noonoo kanaka, he emi io ka, ka ili ulaula, ma na wahi e koino mai ai ka haole o Europa!

Ma ia maa aina wale no anei ke kumu a kakou e ike nei, ua emi oni ka lahui ili ulaula ? Aole, eī ae no ma kau wahi. Eia ua hiki mai i ko kakou nei mau ipuka a hale, a ke helelei nei ko kakou lahui ilalo, e like me "ka wa helelei o na lau, ka hiolo pa haneri a pa tausani ilaaa oka ili honua. Na ko ka'kou mau kula e waiho mahakea nei e hai; mai, aia iloko o kela a me keia ahupuaa he j hauen a lie mau tausan\ paba ka nu» o na kanaka, i ka'wahe kanaono mau makahiki a keu aku paha i hala aku nei. E hai pn mai no anei hoi ka lakou mau mahina, aohe ko kakou mau kupuna he poe maaele, a palaleha 'wale no hoi, aka, he poe lakou i aloha ko lakou mau lima i na 00. Aka, mai ka ma'nawa i hiki uaua mai ai ka haole nona ka ili keokeo i ko kakou nei mau pukoa nei o keia moaua nui o ka Pakipika, ua eini aku kakou kakou mau aina akn nei; a ua oleloia no hoi e kekahi poe lealea i ka hooiloilo, he inau makahiki lielu wale i)6 i koe, alaila, aole e ike ia kekahi wahi kanaka hookahi inaluua o ko kakou nei aina makuahine. E oiaio no paha anei keia mau olelo hooiloilo a na malihini, ke ole kakou e ku a noonoo i ko kakou nei hopena. I keia mau la i naue hope ae nei, ua hookomo ia iloko o ka noouoo kanaka kekahi mau manao e hoala ae i Ahahui Paio, a. ua kapa ia ka inoa oua Ahahui la, "Ka Ahahui Paio o Honolulu nei." A ma kekahi o ha halawai mua ana o Ahahui la, ua hoopuka ia ka ninau nui a kuhohonu, " E hiki anei i keia lahui ke hooulu hou ia ?" Me he mea la, ua komo iloko o lakou .na manao kehiolo nei keia laliui i kona hulihia ana, a ke hoopuka nei i keianinau nui; aolie mea e ae nana e haawi mai i ka haina o keia nihau, aka, na ka'mea wale no nana i kukulu a hookawowo mai i keia lahui ka mea hiki. Aka, he mea pono no paha i ka noonoo kanaka ke huli a ke niaiau hoi, i kahi e ulu a e hoomahuahua hou ia mai ai keia lahui, oiai, na ike ia kona ponalo a me ka mailo ana o kona oiwi. " A he wa kupono io' no paha keiai no ka noonoo ana, " lua he mea hiki i kieia'lahui ke hooulu hou ia aole paha?' 7 ""Ke'hai nei 'makon, he mea hiki no ke hoonlu hou ia, ke 'malama ia me ka hooko poloJlei anai kekahi mau kumu amakonimaiiao ai'he £ono no ka hooulu ia ana o keia lahui, aka, he paakiki io no paha ka hooko ana ia mau mea. Ua.olelo ia ekekohi poe, e like me ka pii'ana ae o na oihana kalepa ma o kakoū tiei, pela no e hiule ai keia lahui; no kiiihahao ia, iio ka hiki mau rnai o na inofcu r ib kātoti'neV a 'ko' lakou mau hiki ana'mai e lawe mau ia mai ai na mai ino o kela'amē'keia ano. Aka, ua uoho 'paha a na'e'we Ta' maVm'ii me kakou nei. Co 'hai fion J nei ! riiakou mo ia'mao mal ino a pau, be inea hiki no k J e'li6oula hou ia ko kakou n«i lahni. ; * Kola la Weia 10, 'ke ike lalani kaiiakā, < po.,lāko»;Wikaika;kuponoii..kahanft e hele ana uapio, a monkii &'fi&ha(tf , iWē t ana lakou' mo'na' walo iho ka la." haaa a keia poe kanaka ? oka iho'nō'e -hilinai " ana' 'i ko 1 lakou o ko .lakou mau hoa'loi .ko)cahi i3ca ke ino, a oia hoi ko

ola aua o kekuUi poe kanaka, um nu liana houokaniakama o ka lakou mao wahine i haaa kolohe aku a;. Aka, aohe anei he kanawai i hookaawnle ia no keia ano poe aea a haukae wale ? He kauawai no, aia ma ka Moknna 3tJ o ke Kanawai Hoopai Karaima, a penei ka heluheln ana o ku Mokuna holookoa, a malaila no hoi kakou e īke ai i ka hoopai no ia ano poe : " 1. 0 ka mea ikaika knpono i k;uhana, a aea \ya!e rna k(sla wahi keia wnhi, e noj wale ana i ai nana, a i waiwai paha nona a nie ko ka hale ona; a i ole ia, o ka mea nele paha i ke ola ole a uoho palaualelo, e i ka hai ai; a o ka mea aea wale, aole lioi pololei kana olelo nona iho, e hiki no ke lioopaiia oīa a e laweia īmua o ka Lunakanawai hoomalu kulanakauliale, a imuao ka Lnnakanawai apana paha, e oki pohaku paha. a ma ka hana Aupuui e ae paūa e pono ai ua apana nei kalii i hopuia'i xia meaaea walela, aole nae e oi mamua o na malama eono; a i ole ia, e hiki no i ka Lunakanawai nana i Ji:tua ke hoopaa i kela kanaka nia ka palapala hoopaa me ka hoohiki e noho me kekahi kanaka mahiai, ame kekahi paahana paha ina keia Pae Aiua, aole nae e oi aku ioamua oka makahiki hookahi. 0 ka uku i loaa maino keia palaualelo i hoopaaia, j ,elua f-o. e lilo ike Aupuni. A ina i hana ole ua palaualelo nei i kana hana ma ke ano kupono, e hiki uo i kona haku ke hoopai pono ia ia, e like me ka olelo a ka Lun.akanawai o ka Apaua kahi ona i iioho ai, a i kauoha'i. 2. 0 ka mea na maopopo ole kana hana, a ua imi i kona ola ma ka pilīwaiwai: O.ka mea imi waiwai ma ka hoopunipnni, a ma ka hoomanamana, a ma ka hoopiopio, a o ka inēa wanana wahahee ma ka poino a me ka pomaikai o kanaka a me kahi e waiho ai ka waiwai aihue : 0 ka mea pule anaana, a olelo hoi " ara i kana pule ka inake a nie ke ola o. kanaka 0 ka v?ahine lilo loa i ka hookamakama : 0 ka mea ano moekolohe, a makaleho paha ma kana olelo ana, a me ka uoho ana: 0 ka mea ona mau : 0 ka mea aiio hoonaukiuki ma ke kanawai: 0 ka mea malaumi kahalehookamakama: 0 ka mea haalele wale i kana hana, hcr>niaunauna i ka waiwai loaa, aole hoi iniī i ola uo ko ka hale ona : 0 ka mea auo hoopoiao ia hai, a nohp haukae; no kona hoohaunaele ana, imi ole i ka maluhia hele ana me na mea hoeha inoepili ana ia ia, liai ana i na olelo hooweliweli a me na mea ano like : 0 ka mea paaui pepa, lulu, knhelemai, a me na mea paani e ae, e pili waiwai ai a o ka niea noho wale, a haukae wale e ae: E hiki uo ke liopuia kela mea keia niea o lakon, a e laweia i na Luuakanawai hoomalu kulanakauhale, a ine na Lunakanawai Apana a pau, a e hahaoia lakou iloko o ka halepaahao, papo, hale hana uo na lawehala, e like me ka manao o ka Ahahookolokolo a o ka Lnnakanawaī paha, e paa malaila malalp 0 na Kanawai o ua wahi paa nei, aole nae e 01 akn mamna o na malama eono :

Aka hoi, ina i haawi ka mea i hoopiiia'i palapala hoomalu i ke Aupuni, e uku i kek:ihi dala, oia a o kona hope paha, i aeia e ka Ahahookolokolo, a e "ka Luuakanawai J paha nana e bookolokolo ia ia, k'e liana hou oia i ka hewa ona i hoopaiia'i oia ; mamna iloko o ka liianawa a ka Ahahookolokolo a o ka Lunakanawai paha i olelo ai, aole emi malalo o na maluma eouo, aole hoi e oi aku mamua o na makahiki elua, alaila e hookun ia oia. 3. Ina he mea opiopio ka mea i hoopiī ia, a he wahine mea kane paha, alaila e hiki no i kekahi mea e ke hooliiki i liope nona." Ke hooko pono ia keia kanawai i hoopalaleha ia ai kona liooko ia ana, ālaila, e ulu hou anei keia lahni, oiai, ma kona hooko ponoia ana, he mea ia e kouo ai i kela ame keiamea aea, e haukae wale ana, e hoi i ko lakon mau wahi ponoi iho; ana ka hakahaka o ko lakou man nmanma, nana e hookikina ia lakon e hele e hana'no ko lakou man pomaikai iho a rae ko ko lakon man ohana ; a na ia man mea e hoomaamaa ia ano poe i ka hana/a malia paha o kamaaina akn lakon ma na liana mikiala, a poina ia lakou na hana ano aea, a me na hana hoohaukae wale i ka hai kaikamahine a me ka hai wahine noho pono paha. No ka mea, ke hoomahni aku ke kanaka maka hana,- epiha auanei kona poo i na manao, pehea la e. pono ai kana mau wahi neime, a malia paha, ua pahulu ka aina. e pono paha e waiho iki akn ka niahi ana nia kahi wahi, a e mahi akn hoi ma kan wahi; a i ole ia, e komo mai anei ka manao, a ka laapopo ae e pono ia e poi i na wahi pnepne, oiai, mamnli o oilo a makili ae hoi nalau nahelehele a ke kanaka mahiai i makemake ole ai. E piha mau anei ka manao oke kanaka i keia man manao hana, a mahea hoi kahi a na manao aea, a hoohaukae, e komo aku ai a hoopunana iho ? Aole e komo aku ia niau manao ino, no ka mea, na piha konn 1010 i na manao hana e' pili anai ka oihhna mikiala, no ka mea, oia ke kan ae la ka laan hoopai nonu, ke hoomakili hou aku ia ma ia ineo, oiai, ua hoolioloia ke kanawai o ka maluhia maikai o ka lehulehn. Nolaila, ina e hooko pololei ia keia kanawai no na makahiki eono a ewalu paha, alaila, e,ano maemae-hou aneika lahui ma ia hana ana. Iko makou.manao, he mea make hewa, ka haiolelo ana akn i ka lahui e lioomnemae ia lakou iho. E'hai olelo aku no ke kahuna, a me ka mea hai olelo no ka ha-' neri makahiki, nka, e hoopalnimaka wale ia mai no ka liikou .mnn kalnknlai. ana aku. Aohe mea e like me ka hooko'ana i ka mana 0 keia kanawui, no ka mea, o ke kanawai, he meamnkauia. • ■> .' I ke ano maemno ana ae o ka lahui, alaila, he mea pono.ia J<akou ke noonōo, iknhi e ulu mahuahua mai ai ka lahui. He meu pono ia kakou ke.kikoo aku i na nupuni_ma ke Komohnna aku nei o kakou, i Maikpnisia ai Fatnhiva mh, a i ole ia i kekahi mau aupnni 1 like 'na ili me ko kakou' 'nei ;'a no'lakon hoi na olelo:i liko me ko kakou nei. Aolo no o kanalua iki ko makou manao i ka. ulu hou ana ae o ka lahui, no ka. muu, ko hookomo ift mai lakou, a eia hoi knkoii ke noho moikai nei', alnila, o ko Inkon hiki ana mai.a komo.aku leakou iloko o lakon, a o lukou hoi iloko o knkou nei, oiapaha ko kumu e iilu mni ai a htia, he pa nmi, a hepa haneri paha o.kakou nei I 0 keia kekalii o na kiimu a makou i manoo ai, e ulu liou ai a inahuahua ka lalmi Hawaii, ke kokua ia mai nae o kokahi mana e ae, mai Inna mai I