Ke Au Okoa, Volume II, Number 38, 7 Ianuali 1867 — Ke kaua me ke Alii o Butaritari. [ARTICLE]

Ke kaua me ke Alii o Butaritari.

Ua olelo au ma kela pule i halaaeneī/mai Uluniahiehie koke na keiki o ke one hanaa o Kuihewa i ke kaaa, no ka mea,vaole i maopopo ka nui o na dala e hiki ai. I ka maka o ka poe holona no keia niea he kaua. o na aaponi naauao, he manao lakou fae mea uuka loa. Ao ke ano nni/o kar hoakoakoa wale ae no ina kanaka, a hoolako j akū ia lakou i ka pu, ka pauda, a me na mea eha, a o ka hele iho la no ia. He knhihewa ioa ka manao i na peiai " He nui na liio Pāala |ke 'kaoa. He I i na auponi nui e hoohalike ai i ka nuī o na lilo, no.nei mea be kaua; aka, e hoonoho iho no kakou i ke ano o na iilo ke manao ae ke aupuni, e hele e kauai ke alii Butaritari, no ka hoopai ana aku i ka hewa i haaa ia no na kanaka Hawaii. 1 O ka noonoo ana i ka nui o na kanaka e manao ana e hele ike kaua. Ina paha he 600,haneri a he 800 haneri paha ka nai o na koa e manao ia ana e hele.. E like me ka' u i olele-ai ma kela pule i hala ae nei, aole e pau loa aoa keia poe i ke kana aua i ka manawa hookahi, aka, oi ka hapa no o lakou. Aole nae e koe ana na koa a pau e manao ia aua e hele, i uku ole ia,a e hoolako oleia. E pau loa ana, e hke me ka mea i manao ia ai e hele ika uku ia, ai ka hoolako ia. Nolaila, o ka uka mahiua o kela koa keia koa he 800 haneii, no na dala he umikamamalima paha. Ina no ka umi dala, alaila, ua like ia me $8,000 dala no ka mahina hookahi, a no na mahina eha he $32,000 dala. Oka hoolako ana i ke koa hookahi, mai luna a lalo i ka lole, aole e emi mai malalo o $35. dala. No na'kanaka he 800, na hiki i ka $20,000 da!a. No ka pu (ma ke ano hou) no ke kanaka hookahi, he $25. da!a, no-na kanaka he 800 he $20,000 dala. Oka lilo ika mea āi no keia poe he 800 ma ka $1000 dalano ka mahina hookahi, he $8,000 dala, no na mahina eha, he $32,000 dala. Aole e emi mai ana ilaila, eia aku no imua, aka, he hoike wale no keia ma ke kau kal uuku aoa i na lilo. I nei mau mei wale r.o, ua Uikiika $104,000 tausani dala, me' ka hui ole ia mai o ke kumakuai o ka poka, paula, a me na Jako kaua e ae. Oka uka ina Lunā koa, a me na Kapena a me na Lukanela, keKauka, Puuku, Akukaoa, 'aa Mekia a me na Kenela. Aole e emi mai malalo o ka $12,000 dala no na- mahina eha. Na lilo ina laau lapaau, ka lolepulupulu, na manele, koi, hamale a me na mea lako e ae, e hikiio ana no i ka $200,000 dala aoi ae. Me ka helu ole ia ona lilo no na ka moku nana e alo aku, i keia mau koa, a me na lako pu-kuniahi, ke maaao ia e lawe ia kekahi o keia ano maluna o ka moku a ma ka aina paha. He nui loa keia mau dala he $200,000, no ka mea, ua ane iho la no ia e like me.ka hookāhi hapaha o kaloaaokeiamakahiki e hele hei Me ia kaa ole no oka aie oke aupuni, i na kakou e komo poo iloko o keia mea e ill mai ana no ke kaumaha hou maluna o ko kakou wahi aupuni uuku. Ke ike nei kakou iloko o keia mau wahi haneii kanaka ewalo, ua nui kupono ole mai ka lilo, a he kaumaha no hoi. Ua like no hoi me ka hoihoi ihope ik& loaa o ke aupuni no na makahiki he nui. E henehene mai ana paha ka mea manao aole i pololei keia hoouluulula ana i na lilo, aua hewa. Aole e hiki aku ana ilaila. E akahele ka olelo pela. Aia a pau ke kaua, ke kaua io hoi, ilaila e ike auanei ka mea hoopalaleha ua like me ka wanana ia ana. ' Mamua ae o ka manao ana e makaukau ana i na daia i oleloia ae nei, e noonoo pu ia no hoi ka loihi o ka manawa o keia mea e hana ia ai. No ke ao ana ina koa, aole e emi mai mahlo e'na mahina elua a ekolu. O ka paikau ia la i kela la keia la. Aole.he la e hookoo ika noho mle ia. A iloko o laila he hana luhi, ahe nui ka inea. O lla manawanui lua ole wole no ka mea e holo.pono ai.keia hana nu'u A e hookomo pu ia no* hoi iloko o kela kanaka keia kanaka ka pau aho ole, i mea e poino 010 ai oia. O ka noho ana o na koa iloko o ke ao ana, he alua a ekolu paha mahina, ke lilo la no ia. No ka nui o na lilo ia mau la o ke ao ana, ke lilo he nui. Ika hele ana aku, he elua paha mahina, a i ole ia eoi aku ana paha. O keia mao mea a pau ka kakou e noonoo jho ai me ke akahele. Iloko o keia hewehe uuku, e ike.ai.na: keiki Ulumahiehie o keia mau la, oia kekahi komu e kanalaa ai ke auponi e hooko i ke kaua. He makehewa loa ke manao ae, i maa wahi kanaka hapa wale māi no ke hoolako ia, & hoouna. E aho ka hana hookahi apau ae; mamuaoka hana hakioaa pau ole. A i make ka poe-hapa i hooaoa.mua-ia, • e kali, ,* loaa hou.aku kanaka, aiaila pau. Aole loa he pono pela. Hookahi no lilo ana; mai manao no hoi kakou i na kakou e manao ana e hele ana i ke kaua me keia poe naaupo r >na kakou ka make, aole loa. E hele .ka-mea: hele me ka manao, e hoolohe pono i na, kanawai oke kaua, a hookah'i mea imaa o k'ona . maka, o keko oke kumakaia.- 1 ; " ;i . S.