Ke Au Okoa, Volume II, Number 36, 24 December 1866 — Ulumahiehie. [ARTICLE]

Ulumahiehie.

; He mea e ka Uiumahiehie o ka manao i ka ike 'ana aku ina keiki o ke one hanau o Ha•waii nei, i ke ahiuhi o ka Tarede (Poaha) i hala ae nei, e hoeaeu ana no ke kaua i ka iohe aoa mai, i ka mea hou . maluna o ka moku i ka makeana o kekahi mau kanaka Hawaii ma ka aina aikanaka. Oia ku Kings ĪMills Group. ' Aole an i manao e kamailio ma ke kumu o ka hewa, a me ka hewa-ole o ka poe nana i pepehi mainoino i ua mau kanaka Hawaii nei, aka, & nonoi aku au i ua poe keiki Ulumaeieh% nei, mai wikiwiki ma ka manao ana e kaua. No ka mea, lie okoa ke .kaua a»a aku me}na kanaka aikanaka, a he okoa ke ano o ke kaua ana me ka poe ike i na fCanayaiokekaua . Aole paha.e manao ana ke Aupuni e iawe-. lawe i ke kaua ko loaa na kumu kopon», a _ke hiki ke loaa ke daia no ka lioomakauknu anā, ke ku io ka hewa ma ka aoao o ka pne naoa i pepehi ua poe kanaka nei o Hawaii. 0 ke dala ka mea nui loa, no ka hoolako aua 1 na niea kaua. Aia a hiki i ke Aupuni ke hoike mai iia lawa ia ia ke hoaie ana i ke dala,Alaila, e hiki ke lawelawe i na mea a pau e kupono ai ke hoopaiia no na hala i hana ia i ua poe kanaka HaWaii nei. Nolaila, ua puka ae na ninau nui no .keia mea kaumaha i ili mai maluna o keia Aupuni. Ua hiki anei i keia Aupuni ke hoolako i na mea a pau i mea e pono ai ka hoopai kupono ana i keia poe ? Ua maopopo, aole. No keaha keia ? No ke dala ole. Aole ke- • ieeioole ana, he nele maoli i ke dala ole o ka o ke Aapuni, aka, ua nele~f*ka ""feoke ae. Aole ma. ka Waihona Dala o ke .«*.«a '"Anpuni na dala i oi ae mamua o ka $200,000 a $300,000 tausani dala e hiki ai ke hoolako koke ia. He hiki ke hoaie ia, iwaena o na Haole Kalepa, aka, e maka'u ana no nae na Kuhinaa me ka Ahaknkamalu i ka ae ana i keia dala no ka hoolilo ana i mea e hooholo pono ai i na mea e lako ai a e pono ai ke ku ana o ka makaia. He nui ko'u paipai ana i ke Aupuni maloko o na palapala ia oe e ka Luna Hoopooopono no keia mea hookahi. Oia hoi, " Ka hoomakaukau ana i ka wa kana ole, no ka wa kaua." Aole ma ka hoonui wale ana aku no i na lilo ma ke kukulu mau ana i na koa i kela wa i keia wa; he hoolilo dala io no ia, aka, e ao mau ia. na koa, na alii koa, i ka oihana koa i na waa paup a e hoolako ia na ano hou, me ka pauda, a me ka poka i mea e makaukau ai ka lakou hana. Aole i hoolohe ia keia uwalo ana aku. TJa hookuli ia, a e'laa ka ohi wale iao na wahi iwi me kt hiki ole ke hoopai aku. Ua ike no ke Aupuni, a aole hoi i makapo, ke hele nei na kanaka Hawaii me na wahi a pau o ka hōnua. Aole nae i hoomaopopo ia na mea e kokua ia ai lakou ke hoopoino ia; e na imokuaina liilii o ka moaoa Pakipika, e.like la me keia i hana ia iho nei e na aina aikanaka. . ■ • Mahope iho o ka'u olelo ana i keia mea o ka hoomakaukau e i-o-Ia lionua, ua hooko koke ia no'ko kakou hoinoino ia mai e Kapena Hanamu, a ua makaukau anei kakou ia wa ? Aole loa. Ua nui ka lilo no ka hoomakaukau ana i na lako kaua me ka honpahemnhema no nae. O ke kumu o ko kakou pakele ana, i waiho maoli ia mai no kakou e Kapena Hanamu. E like me ia ka pulupulu, pela no keia. Ina kakou e hoeu ae, aole e hiki. Noi ka lilo ke hoomnkaukau ia no ia mea. Aka,i na ua makaukau kahiko na-lako kaua, na pu, pahi a me na nno e ne a pau, alaila, i na e hoeu ia ne, aole e oi loa ae ka lilo mamua o ka noho ana a liiki.ae ka manawa, alaila, ho> eu ae i ke kaua. He hoolapa makehewa lon ia. Ina anle e hiki ia kakou ke hoopai i ka iinnaa kela poe naaupo, alaila, ehuli ana paha kakou ma ke kahea ana ae, i na kokua n Amerika a me Enela n i a me Farani paha, aku, aia no ilaila ka i. . o na lilo, ma ka uku ana aku ia mau Aupuni, no ka hoihoi i na poho no ko lukou luhi, lilo, a me na tnen liilii e ae kekahi. Aka, heuha hoi ka kakou mea o kii nku ni ia hai e kokua ia kakou ma keia mea. Ina ua nele kakou, e aho ka noho malie. Hoopau i nn koa, na makai, " e popani i na mnka, a e hilinai aku i ke Akun." Pela ka olelo a ka poo pi. Ina o manao nna ke Aupuni e hooko i ke-

ia mau niea, he pono o na koa hele waw&e wale no ka pono ke hele, me ke kaua pukaa. 0 ka hoolako i na mea kaua ano hou a pau. £ ao na mea e hele ana, iloko o na wa e kii ia ana na lako kaua. Ua lawa ke kaua ina hancri kanaka eha, aole nae e hookuu ia lakou a pau loa i ka manawa hookahi. E koho 1 na kanaka akainai, i ike, a.na lakou e alakai i keia poe, ua nele paha kakou malaila. 0 na haole no auanei ke koho ia ana i poo. no keia mau mea, e like no me ka hana ana j iho nei ia Kapena Hanamu. Mai hoomaluka ka poe noho Aupuni no keia līana. Ua ano ku i ka noho Aupuni naauao ole, i na e hookuu wale ia ana keia hana a kona aina naaupo. O ka pono o ka holo aku o kekahi. mau moku i hoolako pono ia, i na mea kaua, a me na kaoaka, a e hoike aku ia. lakou, aole kakou he Aupuni i hoowahawaha ia, a e hiki ia laJtou ke pepehi wale, a ke luku wale ia me ! ke kumu ole. Penei oe la e kuu Aupuni hoala mui i na manao maikai, e hoike mai ana i ke kupono a me ke kupono ole o keia paipaimanao ana, a i pau ai hoi ke kuhihewa no. keia manao Ulumahiehie i kupu ae iwaena o kakou .i nei mau la. Aka, he paipai mau. no ia no ko oukou makamaka aloha, " E hoomakaukau i ka wa kaua ole no ka wa kaua." O ka manao ia o ko oukou hoa. • S. Kieapiilani. Honolulo, Dec. 18, 1866.E Ke Au Okoa ; Jlloha oe : i I kuu hele ana. a makaikai ,i ka Luakini ho.n o na,Bihopa ma ka huina Emma, i kahi 1 kn ai ka hale Ul.uhe kahiko. I kuu komo ana aku ua piha i na haole a me na kauaka Hawaii, he nika a he mau pake kekahi. Uu ku ia mai kuu naau i ka ike anāaku ialakon a pau e kulou ana me ke kukuli haahaa ma ko lakou man kuli, e hoomana ana i ke Akua Mana Loa inaloko o na olelo lehulehu. I kun komo ana aku a ma ka puka, ike akn la hoi wan i kekahii ipu pohaku mabala nni e ku ana m.-i kuu aoao akau. Aole aa i ike i ke ano o keia mea; aka, i ka pau ana ae o ka pule, ii.i ninau aku au i ke kanaka kiai ma ka pnka i ke ano; hai mai la kela, " 0 kahi ia e Babetisoia ai na keiki liilii a rae ka poe i oo." A hai hou mai la no hoi kela, " Ua knkulu ia keia ma ka puka i hoike ma ka puka o ka Bapetizo ia ana e komo ai na mea a pau ma ka lani; nolaila ke kumn i waiho ia ai ma ka puka o ka Luakini i hailona hoike inaka." Ua fiai mai no hoi ke.Kahuna e'ka pu ana me im kanaka la; pela i hana ia ai ma na Luakini Karistiano a pau, ma ka hikina a ma ke komohana. Jla kahi e noho ai ka poe Katolika Roma, Katolika Enelani, Henele a me na wahi e ae; e lioike ana no hoi oia ka ipuka e komo ai iloko o ka Ekalesia i ikemaka ia. Kuhikuhi mai la kela ia'n ma loane mok. III: p. 3, a me p. 6, " Ina e hanau hon ole ia ke kanaka, aole e hiki iaia ke komo iloko o ke Anpuni o ke Akna." Hai hou mai la no hoi na Kahuna nei, o ka Ekalesia keia i ikemaka ia ma ka honna nei, a o ka Lani o ia ka Ekalcsia i ikemaka ole ia. Imua o'u a'u i ku ai me laua, e -ku aua he paku nui mawaena; a_ ninau aku la au, " he paku aha keia ,Hai mai la laua, " He hoike ana oia ka make, oiai hoi, mai keia ao kakou e puka akn ai a noho ma kela ao, a o ke kino o ka Lnakini, he hailona ia no keia ao. I keia ao. kakou e hoomakankan ai ia kakou ibo 110 na mea e hanaiaana ma kela ao. Oia hoi, ka noho pu ana me na anela, a me ka hooho like ana i ka huaolelo, ' Hemolele ! Hemolele !! Hemolele !! !' ka Haku Akua o na kana." Kuhikuhi mai la laua, o ka aoao nialoko o ka p&ku, he kii no ke ano o ka Lani, he kuahu e ku ana a me kahi i hookaawale ia no na kahnna; a o kahi a lakou e 01010 ai, " Amene, Halelnia,"' oia ke kii no ka hoohalikelike ana aku i ke ano o ka Ekalesia i ike ole ia ma kela ao. 0 ke knahu oia ka noho alii, a e like me ke kuhiknhi ma Hoikena inok. 19: p. 8, "Ana haawi ia inai no e aahu i lole nani keokeo aiai, (no ka mea, o ka lole nani, oia ka pono o ka poe haipuie,) pela i noho mai ai na kahuna me ko lakou aahn keokeo e hoike ana i ko lakou pono a me ka maemae. Ua hoaahu pu ia ka poe Himeni ina aahn keokeo, e hoike ana ma ka lani, aole he mea hauinia e hiki malaila." 0 keia mau'mea a pau i hahai ia mai ia'u, ua komo hohonu iloko o kuu naau, no ka mea, aole he mea i hana ia iloko oia wahi hnle uuku, i pili ole.me na mea e loaa ai ke ola uhane v ke Ipnaka. Ua olelo mua mai laua, " ua ano lilee loa keia Luakini me ke ano o na Lnnkini i kuknlnia i ka wn kahiko ma ke ano ladaio." Pii ae la ko'n wahi ano iko ma ka Palapala Hemolele, a hoole aku au aole e like rae na Luakini ludaio, 110 ka mea, o kahi o noho ai ke anaina kanaka, oia wale no ke hamama a ke noho ia hoi, aka, o kahi o na kahnna a me kahi her oleln loa, ua hnna ia mai ka maka mni o na kanaka, aole e hoike ia, ua hnna paa loa ia. Olelo inai la ke.kahuna ia'u, " Aolo anei o» i lielulieln tna ke Kauoha Hou, ma Mataio mok. 2": p. 51, e olelo ana i ka wa i muke ni o Icsu Ki*isto, " Aia hoi, uahae iho la ka paku o ka hmkini iwaeiia, mai luna a hula ilalo." Alm wale ae la ku knalm a ikeia uku la e na kanaka; pela ka mea i hoike akea ia i keia wa. Xo ka inea, oiai i ka wa aole i hiki mai ni ko keiki a ke Akua, i huna ia ai na mea Homolelo, na mea Laa a me na mea kapu mni ka mnka nku o na kanaka, aka, i ka wa i liiki mai ai ko keiki a ke Akua, ua pau na mea hnna a pnu i ka iko ia. i'au na mea poiuin o ko ko Akua mau oihana a pan i hoike ia e na kanawai o Mone i ka ike ia; a

e,like nie ke aliu wale aua o.ka laakini o ke, Akua ma ka uahae ana o ka paku, pela no oia e lioaiia waleia ai imaa o ke auaina Icanaka, i mea e ike mau ia mai ai ka Loike mau i ka ai ana o kona kino a me ka inu aniv i kona koko, i mea e, hoomanao ai na kauaka a pau uo ko lakou hewa, ame kona make ana i mea e ola ai ua kanaka a pau. " Oia ka mea au e ike aku nei, ke waiho wale mai la k'e kuahu. I ka wa kahiko, he paku io 110 malaila, o kahi ia e noho ai na kahuoa nui, o kahi hemolele loa ia; aka, i ka hiki ana mai o Kristo a make, a uahae ai ka paku, a ua pau na mea huna a me na mea poiuiu i ka ike ia." Paa iho la kuu waha,.a aloha aku la au ia laua, me kuu hoi ana mai a ike iho la au, ua oi ae kuu naanao i kuu hoi ana mai, mamua 0 ko'u hele ana aku ilaila; he wahi manao hoopaa no hoi ko'u i hele aku ai, aka, ua .ku ia mai au e na pohaku eleku a ka ke kahuna inau olelo. Aia hoi, noonoo. iho la au, na makehewa loa ko kakou olelo ana, he hoomaua ano ole ka ka poe Bihopac ao mai nei, ua nui na mea i koe ia kakou, aole kakou i j ike aiao ia mai hoi. 0 ka'u mea mahalo I loa o ka maluhia a me ka haahaa o ka iraau a pau ma ka pule ana. Aole pela ko kakou mau luakini, he hilinai ae no kekahi, he nau paka hoi ka kekahi,he alaalawa mao a maanei, a aole wahi hoanoāno akua iki. Hana ino i ka hale o ke Akua, a ina- he nui na ano o ko kakon mau luakiin, 1 hiki ai ke kuhikuhi mania' ia loko o ke kanaka i na kumu a pau o kona hele ana 'i ka' pule, a ike maoli'no i«a'hc hale iō no, no ke Aku'a, alaila pono; aka, aole pela ko kakoū.' Aole he wahi ano.iki e kuhikuhi raai ana a e ao mai ana ialoko o ke kauaka i na kumu nui o kona makau i ka hale o ke Akua, a uo ke Akna. io hoi na hale la. Hookahi wale no hana, e hele'e hooloHe i ka lea o na leo I)imeni, a me ka olelo waha an'a a ke kahuna e hookikakahe ai me he manu pelehu la; a i nele iho keia inau mea/o ke ku ae 1a no ia o kekaihi poe a hoi i ka hale, me' lie aha la no la na hana o ka luakini a me na' oihana o ke Akna. J. A. K. Kuakuīi. Waikiki, Kapaakea, Dek. 11, 1866.