Ke Au Okoa, Volume II, Number 32, 26 November 1866 — HE KAAO NO EMADAI. Ka mea i kapaia ka papa akahi o Pekina i unuhiia ma ka olelo Hawaii. [ARTICLE]

HE KAAO NO EMADAI.

Ka mea i kapaia ka papa akahi o Pekina i unuhiia ma ka olelo Hawaii.

HELU 29.

Ka ike ana oka Manu JJlii ia Tamia ame Melio e lana ana maluna o ka ili o'ka moana a me kona laiee ana ia laua, a me ka ike ana o Emaāai ia Tamia kana mea aloha nui.

I ka wa i mao ae ai o ka ino nui maluna o ka ama o lapana, oiai hoi, ua uhi paa pu ia ka lewa mai o a o e na ao pouli a me ka ohu. Ia wa i ike pono iho ai na maka o ka manu alii ia lalo o ka honua~a me ka moana; a napono iho la oia i na mea pau loa me ka nalowale ole o kahi mea iaia, a ike iho la oia la Tamia a me Melio e o-u ana iluna o ka ili o ke kai me ka aneane e al-e aku ka moana ia laua, e paia lewa ia ana e na ale hanupanupa 0 ka moana kai lipolipo; no ia ike ana o ka manu alii ia laua, ua mio koke mai kona poo ilalonei, me na eheu e hohola ana i ka lewa; elima wale no minute o kona lele ana mai luna lilo loa mai, he mau haneri mile paha ke kiekie mai kahi ana i ike mai ai a loaa o Tamia ia ia maluna o ka iii 0 ke kai, ā lawe koke ae la oia iaia a me Melio unaluna o kona mau eheu, a o ka manawa no hoi ia i liio ai ke kaulahao i mea ole loa i ua manu la, a hao aku la kela i ka lawe ana ia lakou a hiki 1 ke kulanakauhale alii o Pekina; a waiho ia o Melio ma kekahi rumi okoa oka Halealii me ka ike ole o Tamia a me Emadai, na ka manu ka malama ame ka hanai iaia, a pela 0 Emadai ma ; a aole nae i ike ia keia hoi ana o Emadai ma e na maka o ka ohana alii 1 koe a me kona lahui, a me na poe kiai hals, o ka manu wale no. A ia laua i komo aku ai iloko o ka hale, me ka ike ole mai o Emadai ia Tamia, oiai, ua kohu a make kela; a pau ka hooponopono ana a ka manu alii ia laua, ia wa oia i pane mai ai ia Emadai, " E Emadai—e; e ala ae oe a nana i ka maka o kan kane," ia wa, ua lohe koliuliuloa oia no keia hnaolelo, nolaila, ua wikiwikī ae oia i ke ala oe iluna a nana pono aku la oia ia Tamia, a ike maopopo aku la oia ia i na maka o kana mea aloha he kaue, o ka manawa koke do ia i lele koke aku ai iluna o kana kane me ka uwe nui loa, oiai, ua ili paa lba iho Ia ka ukana a ke aloha kane a pau malnna ona; a iaia no e uwe ana, ua ninau aku no oia i kana kane i ke kumu o kona nalowale ana, a ua hai mai no hoi o Tumia iaia maloko no o ka uwe, "Ua huna ia au e kekahi kaikamahine puni koko, oka ohana alii maloko o ke kulanakauhale alii o ledo, i ka po a'u i hana ai i na mele, a hiki wale i ka wa i halana ia'i ke kulanakauhale 0 ledo e ka wai nui, a līlo au me ka mea nana au i lawe maluna o ka ili oka wai a hiki 1 ko'u wa i halawai aku ai me na ale hulihuli o ka moana, a malaila maua i lana iho ai a loaa wale no i ka manu alii me ko maua ike ole ae, a .oie ka paa no o ko maua lima i ke kaulahao i hoopaa ia ma ko'a lima akau, a me ko ka mea nana au i lawe; a ia wa no au ikeai, ua lilo ka paa o ke kaulahao i mea ole loa i ka waha o ua. manu aliī nei, a o ko'u wa ia i kaawale ae ai mai na kupee mai 0 ka pilikīa, ia manawa au i hoomaopopo ai ia oe, aia Ia oe me ia, aka, ma ko'u kilohi ana iho ia oe maluna ona, aole oe." Wahi hoi a Emadai, " Maluna no au ooa a hiki i wale mai i keia wa a kaua e kamailio nei, a, akahi no hoi oia a kaawale mai o'u aku nei, oiai, ke ike nei au iaia a me oe, a me ko kaaa Halealii nei." Ua kamailio laua ma ia mau olelo he nui wale; nolaila, ua kamaaina paha oe e ka mea lieluhelu i na haawina oia mau hana he nui wale, nolaila, e hoalu ae kakou no ka laua mnu hana," oiai, na laua no ia e hana i ka laua hana. Ka hoouna ana a Emaāai i ka Manu JlUi a me na manu a pau loa e huli i na kanaka a pau o lapana maluna o ka iīi o ka vsai a me kamoana. Muhope iho o ke akakuu malie ana o ka laua mau olelo, ia wa o Emādai i kahea aku ai 1 ka manu alii, iaia i kahea aku ai, ua lohe koke akn oia ia kahea ana, a hiki oia malaila, ua hoopuka koke mai o Emadai i kana mau olelo hoouna iaia, a ua haka pono aku kona mau makn imua ona, a pau kana olelo ana, ia wa oia i hoomakaukau iho ai iaia iho, a hoomaka aku la oia e lele pololei iluna lilo 0 ka lewa; a he mau mile paha kona kiekie, ia wa oia i hookani koke ae ai i kona. leo nui, e like me ke kani ana a ka leo o ka pu kuniahi i ka wa hooukn knua, o ka manawa ia, ua lohe na mauu a.pau loa, nolaila, ua emi hou iho oia ilulo o ka Halealii, a malaila oia 1 nnna nku ai ina manu a pau, Aia hoi ko nn'kunhiwie le'e mai ana, a pola hoi ko na wahi r pau loa, nolaila, ua pani ia ka malamalama o ka la e ka nui o kn manu. A hiki mai la lakoa a pau imua ona, ia wa no, hai koke aku ln oia i ka huaolelo imuao lakou, a pau kana oU'lo ana, ia wa no i hoomaka koke aku ai lakou e lele, a ua ike aku no hoi na mea a pau o Pekina ia lele ana, aka, ua komo mai iloko o lakou ka manao hnohao, no ka mea, aole o Ateni a me ko Inkou mau alii malaila, aka, ua ike ole lakou i ka hoi ana aku o ko lakou aliiwahine (Emadai.) Ina mnnu i lele ai, ua kuu pau loa'ku lakou i ko lakou ikaika ma ka lele ana, mamua o ka pa ana mai o keknhi makani iknika loa, nolaila, ua hiki aku lakou mnluna o ka aina o lapnna, maloko o na horu elua..

Ka ike ana o na manu a pau ina kanaka a pau o lapana maluna o ka ili o ka wai a me ke kai e o-u ana, a me ko laleou lawe ana māi ia lakou a pau u hoihoi ia ma ko lakou aina hanau. I ka wa i hiki aku ai na manu ma lapana, a hoopiinana iho la lakou maluna o ua aina la, ia wa lakon i lohe iho ai i ka leo o na kanaka a pau e uwe ana me na leo o ka pilikia maluna o kaili o ka wai a me ke kai, e paialewa ia ana e na ale na mea a pau, e mihi ana lakou iko lakou make nui, nolaila, aole lakou i manao e ola ana mai loko mai o ko lakou pio aoa, a nawai la uanei lakou e hoopakele ae mai loko ae oia make nni? Aole auanei na ua wahine la i noLo i na palena a pau oia Kau o ka hanohano nui loa, i ike ia e kona lahui a me kana mau hana kaulana he nui wale, nolaila, ke ike nei oe e kh mea heluhelu i kona manao aloha, i hoouna ia na manu e ia, e huli i na kanaka a pau o lapana i loohia ia e ka pilikia, i ka lohe ana ona manu i na ieo e knpinai ana maluna o ka ili o ka moana, ia wa, ua hoomaka koke lakou a pau i ka lakou hana i hoouna ia mai ai, o keaha la auanei ia? Aole auanei o ka pakele ana mai o ko lakou leino a me ko lakou ola mai loko mai o ka pilikia, a ike hou ana no na maka i ko lakou aina aloha; ua lalau aku na manu a pau ia lakou a kau maluna oko lakou mau eheu, aua lanakila ka hana a na manu maluna o lakou a pau, a ua aneane e haalele mai kekahi poe i ka lana aoa ma ka ili o ka moana, a e hoi iho malalo o ka hohono « kamoana; nolaila, ua lawe mai lakou he mau miliona kanaka ka nui me ka poino ole o kekahi mea hookahi o lakon, aole no hoi i koe maluna o ka moana a me ka wai, nolaila, ma ia hana ana a na manu, ua koe na manu, aole i lawa lakou, uapau e na kanaka o lapana. Nolaila, ua hoihoi ia aku lakou a pau ma ko lakou aina a me ko lakou mau home. Ua oleJo ia ma keia Kaao, oka

Ia hookahi no ia o Emadai a me Tamia a me Melio i loaa ai. a hoihoi ia i Pekina; oia oo keia la ana manu e lawe nei i na kanaka a paa o lapana. Ka īke ana o Ateni ina Manu amena leanaka me kana hana n> ia manawa. Ina manu i lele inai ai anai ka moana mai, ma na kapakai mai o aa aina la, ia wa, lele ae la ka oili o ko Ateni puuwai mai loko ae ona, a nalu iho la oia i ke ano oia mea, a nana mai la oia ma ka puka-aniani o ka Halealii, a, iaia i nana mai ai, aia boi e maln mai ana na mano me he ao la maluna o ka aina e kokoke mai ana i !:e knlanakaohale o ledo i hooneoneo ia e ka wai; ia wa, kn ae la oia iluna a hele aku la oia a hiki ma k& puka o ka Halealii, a onuhi ae Ia oia ika hainaka silika keokeo mai loko ae o ka pakeke o kona lole, a owilīwili ae la kona lima tokaume he kanaka hookani maa la, a he mau minute paha eiua i hala iaia i ka hana ana pela, ia wa no i hiki mai ai na manu a pao me na kanaka a pau loa o lapana i loohia e ka poino nui, a hoopau ae la oia i ka owiliwili ana i ua haioaka la ma kona liaoa, a hohola ae la oia i kona lima me ka hainaka i olelo ia me na huaolelo'ma kona waha. A iaia no e hana ana pela, aia hoi, ua hehee aku na ao a me na opua o ka lewa, a nalowale koke aku la lakou ma na welelau o ka lani, a ike pono ia aku la ka lani a me ka la, a hoolei mai la hoi oia i kona wela ikaika maluna o ua aina la iloko o na minute pokole loa, oiai, aole he la i ike ia ma ia wahi mamua e like pu pela; nolaila, ua hoomaloo koke aku oia i ka wai maluna o ka aina, mahope iho o ka hala-ana 0 na minute 7. ua ike ia aku ke kolanakauhale o ledo, e waiho mai ana me he heana la, a o kona nani a me kona kulana, a me kona mau hale nani i hoonani ia me ka hanohano, ua hala e aku ia, me he mea la, ua lawe iae ke au ua lilo, o kahi ana no kahi, aohe nae he kanaka, a i ka nana aku, e waiho neoneo mai ana ka aina, i hoopiha ia i na laau o na kuahiwi. Ma ia hope iho o ka emi ana oka wai, na hookuu iho hoi na manu a paa i na kanaka o lapana maluna o ua wahi la, ia wa no i lele mai ai ka manu aiii a hiki ma kabi o Ateni e ku ana, a kamailio pokole laua no Tamia a me Emadai ame Melio, a maopopo ia Ateni na mea a pau a ka mnnu i olelo mai ai, ia wa no oia i hoouna hou ai i elua manu elele i Pekina, e hai mai kooa mau Haku ika huaolelo e pili ana iaia a me na Kamalei Alii, a pau kana olelo no laua, a o ko laua wa no ia 1 lele aku ai ma ka lewa; a ku ae la ka ohana alii a pau o Pekina iluna, me ka ninau mal ia Ateni no Emadai a me Tamia, nolaila, ua pane aku oia, e hoi mai i na aoao a i elua ma kahi hookahi, i hai nku ai oia ina olelo a pnu e pili ana no na mea nona keia Kaao; i ka wa i akoakoa mai ai na meaa pau ma kahi hookahi e like me kana olelo, huli mai la oia imua o lakou, a haawi ae la oia i ka huoolelo mnhalo mamua o kona kamuilio ana, a hoomaka aku la oia e olelo. "E ka Moi o lapann nei, a me kou ohana alii a me na Kamalei Alii a me lea ohana alii hoi o Pekina i auhu iho ai oukou.. i na kapa' kumakena maluna o oukou, aka, lie kumu io no ia e hoike akaka loa mni ai i ko oukou aloha alii io, i hoopaa ia ilokoo ko oukou muu puuwai aloha alii—Ka mun, no Tomia, aia oia i kei» wa maloko o kona Haleaiii ma Pekina—Ka lua no Emadai, o laua pu mnlaiU—Eia ke kolu, e hoikeike au imua o oukou a pau, i ike kekahi o oukou i koia meo, oI«ila, na'u no e hai aku iaoukou ika haina oia mea," mahope iho o ka pau ana o kona mau «lelo ana i na mea i noi ia mai ai e ka Moi a me na ohana aliia pauonaaoaoaielua. CAoleipau.)